「火山がきえてようと、目ざめてようと、わしらにとっては、おなじこと。」と、はかせはいった。「わしらにだいじなのは、山そのものだけじゃ。うごかんからな。」

— Патух вулкан цi дзейнiчае — гэта для нас, географаў, не мае анiякага значэння, — сказаў географ. — Для нас важна адно: сама гара. Яна заўсёды нязменная.

「でも、その〈はかない〉ってなに？」また王子くんはいった。なにがあっても、いちどしつもんをはじめたら、ぜったいにやめない。

— Але што такое — «эфемерны»? — паўтарыў Маленькi прынц, якi нiколi не супакойваўся, пакуль не атрымлiваў адказу на сваё пытанне.

「それは、〈すぐにきえるおそれがある〉ということじゃ。」

— Гэта «тое, што можа знiкнуць у блiжэйшы час».

「ぼくの花は、すぐにきえるおそれがあるの？」

— Мая кветка можа знiкнуць у блiжэйшы час?

「むろんじゃ。」

— Безумоўна.

『ぼくの花は、はかない。』と王子くんはおもった。『それに、まわりからじぶんをまもるのは、よっつのトゲだけ！　それに、ぼくは、ぼくんちに、たったひとつおきざりにしてきたんだ！』

«Мая кветка эфемерная, — падумаў Маленькi прынц, — i ў яе ўсяго чатыры калючкi, каб абаранiць сябе ў гэтым свеце! А я пакiнуў яе зусiм адну на планеце!»

その子は、ふいに、やめておけばよかった、とおもった。でも、気をとりなおして、

Упершыню ён пашкадаваў, што пакiнуў сваю красуню. Але ён усё-такi ўзяў сябе ў рукi i спытаў:

「これから行くのに、おすすめの星はありませんか？」と、その子はたずねた。

— Што б вы параiлi мне наведаць?

「ちきゅうという星じゃ。」と、はかせはこたえた。「いいところだときいておる……」

— Планету Зямля, — адказаў яму географ. — Пра яе ходзiць добрая слава…

そうして、王子くんは、そこをあとにした。じぶんの花のことを、おもいつつ。

I Маленькi прынц рушыў у дарогу, але думкi яго былi пра самотную кветку…

16

РАЗДЗЕЛ ХVI

そんなわけで、ななつめの星は、ちきゅうだった。

Такiм чынам, сёмай планетай была Зямля.

このちきゅうというのは、どこにでもある星なんかじゃない！　かぞえてみると、王さまが（もちろん黒いかおの王さまも入れて）111にん、ちりのはかせが7000にん、しごとにんげんが90まんにん、のんだくれが750まんにん、みえっぱりが３おく1100まんにんで、あわせてだいたい20おくのおとなのひとがいる。

Зямля не простая планета! Тут налiчваецца сто адзiнаццаць каралёў (i негрыцянскiх, вядома), сем тысяч географаў, дзевяцьсот тысяч дзялкоў, сем з палавiнай мiльёнаў п’янiц, трыста адзiнаццаць мiльёнаў славалюбаў, — усяго каля двух мiльярдаў дарослых.

ちきゅうの大きさをわかりやすくする、こんな話がある。電気でんきがつかわれるまでは、むっつの大りくひっくるめて、なんと46まん2511にんもの、おおぜいのあかりつけがいなきゃならなかった。

Каб вы маглi ўявiць памеры Зямлi, дастаткова сказаць, што да адкрыцця электрычнасцi тут трэба было трымаць на ўсiх шасцi кантынентах цэлую армiю лiхтаршчыкаў з чатырохсот шасцiдзесяцi дзвюх тысяч пяцiсот адзiнаццацi чалавек.

とおくからながめると、たいへん見ものだ。このおおぜいのうごきは、バレエのダンサーみたいに、きちっきちっとしていた。

Калi паглядзець збоку, гэта было незабыўнае вiдовiшча. Рухi гэтай армii падпарадкоўвалiся дакладнаму рытму, зусiм як у балеце.

まずはニュージーランドとオーストラリアのあかりつけの出ばんが来る。そこでじぶんのランプをつけると、このひとたちはねむりにつく。するとつぎは中国とシベリアのばんが来て、このうごきにくわわって、おわると、うらにひっこむ。

Спачатку выступалi лiхтаршчыкi Новай Зеландыi i Аўстралii. Яны запальвалi свае лiхтары i iшлi спаць. Потым наступала чарга лiхтаршчыкаў Кiтая i Сiбiры. Яны выконвалi свой танец i таксама непрыкметна знiкалi за кулiсамi.

それからロシアとインドのあかりつけのばんになる。つぎはアフリカとヨーロッパ。それから南アメリカ、それから北アメリカ。

Пасля прыходзiла чарга лiхтаршчыкаў Расii i Iндыi. Пасля — лiхтаршчыкаў Афрыкi i Эўропы. Пасля Паўднёвай Амерыкi. А там — Паўночнай Амерыкi.

しかも、このひとたちは、じぶんの出るじゅんを、ぜったいまちがえない。

I нiколi яны не блыталi парадку выхаду на сцэну. Гэта было проста грандыёзна.

でも、北きょくにひとつだけ、南きょくにもひとつだけ、あかりがあるんだけど、そこのふたりのあかりつけは、のんべんだらりとしたまいにちをおくっていた。だって、１年に２回はたらくだけでいいんだから。

I толькi лiхтаршчык адзiнага лiхтара на Паўночным полюсе i яго калега на Паўднёвым полюсе вялi жыццё ў гультайстве i бесклапотнасцi: iм даводзiлася запальваць свае лiхтары ўсяго двойчы ў год.

17

РАЗДЗЕЛ ХVII

うまくいおうとして、ちょっとウソをついてしまうってことがある。あかりつけのことも、ぜんぶありのままってわけじゃないんだ。そのせいで、なにも知らないひとに、ぼくらの星のことをへんにおしえてしまったかもしれない。ちきゅうのほんのちょっとしか、にんげんのものじゃない。

Калi чалавек сiлiцца паказаць сваю дасцiпнасць, ён мiжволi трошкi прыхлусiць. Гэтак сталася i са мной, калi я казаў вам пра лiхтаршчыкаў. Баюся, што ў тых, хто не ведае нашай планеты, створыцца няправiльнае ўяўленне пра яе. Людзi займаюць вельмi мала месца на зямлi.

ちきゅうにすんでる20おくのひとに、まっすぐ立ってもらって、集会しゅうかいみたいによりあつまってもらったら、わけもなく、たて30キロよこ30キロのひろばにおさまってしまう。太平洋たいへんようでいちばんちっちゃい島にだって、入ってしまうかずだ。

Калi б два мiльярды жыхароў, якiя насяляюць зямлю, шчыльна, як на мiтынгу, пасталi адзiн каля аднаго, яны б свабодна ўмясцiлiся на прасторнай плошчы ў дваццаць мiль даўжынёй i дваццаць шырынёй. Усё чалавецтва можна было б размясцiць на сама маленькiм астраўку Цiхага акiяна.

でも、おとなのひとにこんなことをいっても、やっぱりしんじない。いろんなところが、じぶんたちのものだっておもいたいんだ。じぶんたちはバオバブくらいでっかいものなんだって、かんがえてる。だから、そのひとたちに、「かぞえてみてよ」って、いってごらん。すうじが大すきだから、きっとうれしがる。でも、みんなはそんなつまらないことで、じかんをつぶさないように。くだらない。みんな、ぼくをしんじて。

Дарослыя, канечне, не павераць у гэта. Яны думаюць, што займаюць вельмi шмат месца. Яны здаюцца самi сабе велiчнымi, як баабабы. А вы парайце iм зрабiць дакладны разлiк. Гэта прыйдзецца iм даспадобы, яны ж без памяцi ад лiчбаў. А вы лепей не марнуйце часу на гэтую нудную работу. Яна нi да чаго. Вы i без таго мне верыце.

王子くんはちきゅうについたんだけど、そのとき、ひとのすがたがどこにもなくて、びっくりした。それでもう、星をまちがえたのかなって、あせってきた。すると、すなのなかで、月の色した輪っかが、もぞもぞうごいた。

Маленькi прынц, трапiўшы на Зямлю, быў дужа здзiўлены, што нiкога не ўбачыў. Ён ужо засумняваўся, цi не памылiўся часам планетай, як тут у пяску заварушылася нейкае колца колеру месячнага святла.

「こんばんは。」と王子くんがとりあえずいってみると、

— Добры вечар, — на ўсякi выпадак прывiтаўся Маленькi прынц.

「こんばんは。」とヘビがいった。

— Вечар добры, — адказала змяя.

「ぼく、どの星におっこちたの？」と王子くんがきくと、

— На якую планету я трапiў?

「ちきゅうの、アフリカ。」とヘビがこたえた。

— На Зямлю, — адказала змяя. — У Афрыку.

「えっ、まさか、ちきゅうにはひとがいないの？」

— А!.. А што, на Зямлi няма людзей?

「ここは、さばく。さばくに、ひとはいない。ちきゅうは、ひろい。」とヘビはいった。

— Тут пустыня. А ў пустынi нiхто не жыве. Зямля вялiкая, — растлумачыла змяя.

王子くんは石ころにすわって、目を空のほうへやった。

Маленькi прынц сеў на камень i ўзняў вочы да неба.

「星がきらきらしてるのは、みんなが、ふとしたときに、じぶんの星を見つけられるようにするためなのかな。ほら、ぼくの星！　まうえにあるやつ……でも、ほんとにとおいなあ！」

— Хацеў бы я ведаць, — вымавiў ён, для чаго свецяць зоркi? Цi не для таго, каб рана цi позна кожны мог адшукаць сваю зорку? Глянь, вунь мая планета якраз над вамi… Але як далёка да яе!

「きれいだ。」とヘビはいう。「ここへ、なにしに？」

— Прыгожая, — ухвалiла змяя. — А што ты будзеш рабiць тут, на Зямлi?

「花とうまくいってなくて。」と王子くんはいった。

— Я пасварыўся са сваёй кветкай, — прызнаўся Маленькi прынц.

「ふうん。」とヘビはいった。

— А, вось яно што…

それで、ふたりはだんまり。

I яны змоўклi.

「ひとはどこにいるの？」と、しばらくしてから王子くんがきいた。「さばくだと、ちょっとひとりぼっちだし。」

— А дзе ж людзi? — зноў загаварыў нарэшце Маленькi прынц. — Нейк самотна ў гэтай пустынi…

「ひとのなかでも、ひとりぼっちだ。」とヘビはいった。

— I мiж людзей таксама самотна, — заўважыла змяя.

王子くんは、ヘビをじっと見つめた。

Маленькi прынц дапытлiва паглядзеў на яе.

「きみって、へんないきものだね。」と、しばらくしてから王子くんがいった。「ゆびみたいに、ほっそりしてる……」

— Дзiўная ты iстота, — нарэшце прамовiў ён, — тонкая, як палец.

「でもおれは、王さまのゆびより、つよい。」とヘビはいった。

— Затое магутней пальца караля, — сказала змяя.

王子くんはにっこりした。

Маленькi прынц усмiхнуўся:

「きみ、そんなにつよくないよ……手も足もなくて……たびだって、できないよ……」

— Якая ж ты магутная… У цябе нават ног няма… Ты нават падарожнiчаць не можаш…

「おれは船よりも、ずっととおくへ、きみをつれてゆける。」とヘビはいった。

— Я магу даставiць цябе далей, чым якi карабель, — сказала змяя.

ヘビは王子くんのくるぶしに、ぐるりとまきついた。金のうでわみたいに。

Яна, як залаты бранзалет, абвiлася вакол шчыкалаткi Маленькага прынца.

「おれがついたものは、もといた土にかえる。」と、ことばをつづける。「でも、きみはけがれていない。それに、きみは星から来た……」

— Кожнага, каго я крану, я вяртаю зямлi, з якой ён выйшаў, — дадала яна. Але ты чысты i прыляцеў з зоркi…

王子くんは、なにもへんじをしなかった。

Маленькi прынц прамаўчаў.

「きみを見てると、かわいそうになる。このかたい岩でできたちきゅうの上で、力もないきみ。おれなら、たすけになれる。じぶんの星がなつかしくなったら、いつでも。あと……」

— Мне шкада цябе, ты такi бездапаможны на гэтай камянiстай Зямлi. Я змагу дапамагчы табе, калi ты моцна знудзiшся па сваёй планеце. Я магу…

「もう！　わかったよ。」と王子くんはいった。「でも、なんでずっと、それとなくいうわけ？」

— Я цудоўна зразумеў цябе, — сказаў Маленькi прынц. — Але чаму ты ўвесь час гаворыш загадкамi?

「おれそのものが、それのこたえだ。」とヘビはいった。

— Я рашаю ўсе загадкi, — сказала змяя.

それで、ふたりはだんまり。

I яны змоўклi.

18

РАЗДЗЕЛ ХVIII

王子くんは、さばくをわたったけど、たった１りんの花に出くわしただけだった。花びらがみっつだけの花で、なんのとりえもない花……

Маленькi прынц прайшоў усю пустыню i не сустрэў нiводнай жывой душы. За ўвесь час яму трапiлася толькi адна-адзiная кветка, кволенькая, непрыкметная кветачка ў тры пялёсткi.

「こんにちは。」と王子くんがいうと、

— Добры дзень, — павiтаўся Маленькi прынц.

「こんにちは。」と花がいった。

— Дзень добры, — адказала кветка.

「ひとはどこにいますか？」と、王子くんはていねいにたずねた。

— А дзе людзi? — ветлiва спытаў Маленькi прынц.

花は、いつだか、ぎょうれつがとおるのを見たことがあった。

Кветка аднойчы бачыла, як мiма iшоў караван.

「ひと？　いるとおもう。６にんか７にん。なん年かまえに見かけたから。でも、どこであえるか、ぜんぜんわかんない。風まかせだもん。あのひとたち、根っこがないの。それってずいぶんふべんね。」

— Людзi? Ды iх, па-мойму, усяго шасцёра цi сямёра. Я бачыла iх некалькi гадоў назад. Але хто iх ведае, дзе iх шукаць. Iх носiць ветрам. У iх няма каранёў, гэта надае iм безлiч турбот.

「さようなら。」と王子くんがいうと、

— Бывай, — развiтаўся Маленькi прынц.

「さようなら。」と花がいった。

— Бывай, — адказала кветка.

19

РАЗДЗЕЛ ХIХ

王子くんは、たかい山にのぼった。それまでその子の知っていた山といえば、たけがひざまでしかない火山がみっつだけ。しかも、きえた火山はこしかけにつかっていたくらいだ。だから、その子はこんなふうにかんがえた。『こんなにたかい山からなら、ひと目で、この星ぜんたいと、ひとみんなを見とおせるはず……』でも、見えたのは、するどくとがった岩山ばかりだった。

Маленькi прынц падняўся на нейкую высокую гару. Адзiныя горы, якiя ён ведаў у сваiм жыццi, былi тры вулканы, якiя былi яму па калена. Патухлы вулкан служыў яму табурэтам. «З такой высачэзнай гары, — падумаў ён, — я адразу ўбачу i ўсю планету i ўсiх людзей…» Але наўкол перад яго вачыма тырчалi адны вострыя вяршынi скал.

「こんにちは。」と、その子がとりあえずいってみると、

— Добры дзень, — павiтаўся ён на ўсякi выпадак.

「こんにちは……こんにちは……こんにちは……」と、やまびこがへんじをする。

— Добры дзень… дзень… дзень… — адгукнулася рэха.

「なんて名まえ？」と王子くんがいうと、

— Хто вы? — спытаў Маленькi прынц.

「なんて名まえ……なんて名まえ……なんて名まえ……」と、やまびこがへんじをする。

— Хто вы… хто вы… хто вы… — адгукнулася рэха.

「友だちになってよ、ひとりぼっちなんだ。」と、その子がいうと、

— Будзьце маiмi сябрамi, я зусiм адзiн, — сказаў ён.

「ひとりぼっち……ひとりぼっち……ひとりぼっち……」と、やまびこがへんじをする。

— Адзiн… адзiн… адзiн… — адгукнулася рэха.

『もう、へんな星！』と、その子はそのときおもった。『ここ、かさかさしてるし、とげとげしてるし、ひりひりする。

«Якая дзiўная планета! — падумаў Маленькi прынц. — Сухая-сухая, i ўся ў ражнах, i салёная нейкая.

ひとって、おもいえがく力がないんじゃないの。だれかのいったことをくりかえす……ぼくんちにある花は、いっつもむこうからしゃべりかけてくるのに……』

А людзям бракуе ўяўлення. Яны толькi паўтараюць тое, што iм кажуць… Дома ў мяне была кветка: тая заўсёды загаворвала першая…»

20

РАЗДЗЕЛ ХХ

さて、王子くんが、さばくを、岩山を、雪の上をこえて、ながながとあゆんでいくと、ようやく１本の道に行きついた。そして道をゆけば、すんなりひとのいるところへたどりつく。

Доўга блукаў Маленькi прынц па пясках, снягах ды скалах i натрапiў нарэшце на нейкую дарогу. А ўсе дарогi вядуць да людзей.

「こんにちは。」と、その子はいった。

— Добры дзень, — сказаў ён.

そこは、バラの花がさきそろう庭にわだった。

Перад iм рассцiлаўся сад, у якiм квiтнела мноства ружаў.

「こんにちは。」と、バラがいっせいにこたえた。

— Добры дзень, — азвалiся ружы.

王子くんは、たくさんのバラをながめた。みんな、その子の花にそっくりだった。

Маленькi прынц не мог паверыць сваiм вачам. Усе яны былi так падобны да яго кветкi!

「きみたち、なんて名まえ？」と、王子くんはぽかんとしながら、きいた。

— Хто вы? — уражаны, спытаў ён.

「わたしたち、バラっていうの。」と、バラがいっせいにこたえた。

— Мы ружы, — адказалi ружы.

「えっ！」って、王子くんはいって……

— Вось як… — прамовiў Маленькi прынц.

そのあと、じぶんがみじめにおもえてきた。その子の花は、うちゅうにじぶんとおなじ花なんてないって、その子にしゃべっていた。それがどうだろう、このひとつの庭だけでも、にたようなものがぜんぶで、5000ある！

I ён адчуў сябе вельмi-вельмi няшчасным. Яго красуня казала, што яна адзiная такая ў сусвеце. I вось — калi ласка! У адным толькi садзе iх цэлых пяць тысяч, як на падбор.

その子はおもった。『あの子、こんなのを見たら、すねちゃうだろうな……きっと、とんでもないほど、えへんえへんってやって、かれたふりして、バカにされないようにするだろうし、そうしたら、ぼくは、手あてをするふりをしなくちゃいけなくなる。だって、しなけりゃあの子、ぼくへのあてつけで、ほんとにじぶんをからしちゃうよ……』

«Яна вельмi раззлавалася б, калi б убачыла iх, — падумаў ён. — Яна страшэнна закашляла б i прыкiнулася, што канае, толькi б не паказацца смешнай. I я быў бы вымушаны рабiць выгляд, што ратую яе, бо iначай яна сапраўды памерла б, каб толькi прынiзiць мяне…»

それからこうもかんがえた。『ひとつしかない花があるから、じぶんはぜいたくなんだとおもってた。でも、ほんとにあったのは、ありきたりのバラ。それと、ひざたけの火山みっつで、そのうちひとつは、たぶん、ずっときえたまま。これじゃあ、りっぱでえらいあるじにはなれない……』

А потым ён падумаў: «А я ж яшчэ думаў, што валодаю адзiнай у свеце кветкай, а цяпер аказалася, што гэта звычайная ружа. Усяго i было ў мяне звычайная ружа ды тры вулканы вышынёй мне па калена, адзiн з якiх, мабыць, назаўсёды патух… Якi ж я пасля ўсяго гэтага прынц?..»

そうして、草むらにつっぷして、なみだをながした。

I ён уткнуўся тварам у траву i заплакаў.

21

РАЗДЗЕЛ ХХI

キツネが出てきたのは、そのときだった。

У гэты момант i з’явiўся Лiс.

「こんにちは。」とキツネがいった。

— Добры дзень, — сказаў ён.

「こんにちは。」と王子くんはていねいにへんじをして、ふりかえったけど、なんにもいなかった。

— Добры дзень, — ветлiва азваўся Маленькi прынц, абярнуўся на голас, але нiкога не ўбачыў.

「ここだよ。」と、こえがきこえる。「リンゴの木の下……」

— Я тут, — данёсся голас. — Пад яблыняй…

「きみ、だれ？」と王子くんはいった。「とってもかわいいね……」

— Хто ты? — спытаў Маленькi прынц. — Якi ты прыгожы!

「おいら、キツネ。」とキツネはこたえた。

— Я — Лiс, — сказаў Лiс.

「こっちにきて、いっしょにあそぼうよ。」と王子くんがさそった。「ぼく、ひどくせつないんだ……」

— Пагуляй са мной, — папрасiў Маленькi прынц. — Мне так сумотна.

「いっしょにはあそべない。」とキツネはいった。「おいら、きみになつけられてないもん。」

— Не магу я гуляць з табою, — сказаў Лiс. — Я не прыручаны.

「あ！　ごめん。」と王子くんはいった。

— Ах, прабач, — сумеўся Маленькi прынц.