「じゃあ、わたしのものだ。さいしょにおもいついたんだから。」

— Значыць, яны мае, раз я першы дадумаўся да гэтага!

「それでいいの？」

— I гэтага дастаткова?

「もちろん。たとえば、きみが、だれのものでもないダイヤを見つけたら、それはきみのものになる。だれのものでもない島を見つけたら、それはきみのもの。さいしょになにかをおもいついたら、〈とっきょ〉がとれる。きみのものだ。だから、わたしは星をじぶんのものにする。なぜなら、わたしよりさきに、だれひとりも、そんなことをおもいつかなかったからだ。」

— Ну безумоўна! Калi ты знойдзеш дыямант, якi нiкому не належыць, ён твой. Калi ты знойдзеш востраў, якi нiкому не належыць, ён твой. Калi ў цябе першага ўзнiкла iдэя, ты бярэш на яе патэнт: яна твая.

「うん、なるほど。」と王子くんはいった。「で、それをどうするの？」

— I то праўда, — згадзiўся Маленькi прынц. — I што ты з iмi робiш?

「とりあつかう。かぞえて、かぞえなおす。」と、しごとにんげんはいった。「むずかしいぞ。だが、わたしは、ちゃんとしたにんげんなんだ！」

— Проста распараджаюся iмi. Лiчу i пералiчваю, — адказаў дзялок. — Цяжкая работа. Але я чалавек сур’ёзны.

王子くんは、まだなっとくできなかった。

Маленькi прынц усё яшчэ не быў задаволены.

「ぼくは、スカーフいちまい、ぼくのものだったら、首のまわりにまきつけて、おでかけする。ぼくは、花が１りん、ぼくのものだったら、花をつんでもっていく。でも、きみ、星はつめないよね！」

— Калi ў мяне ёсць шалiк, я магу закруцiць яго на шыю i ўзяць з сабой. Калi ў мяне ёсць кветка, я магу сарваць яе i ўзяць з сабой. А ты ж не можаш пазбiраць зоркi!

「そうだ。だが、ぎんこうにあずけられる。」

— Не, але я магу пакласцi iх у банк.

「それってどういうこと？」

— Як гэта?

「じぶんの星のかずを、ちいさな紙きれにかきとめるってことだ。そうしたら、その紙を、ひきだしにしまって、カギをかける。」

— А так: пiшу на паперчыне, колькi ў мяне зорак. Потым кладу гэтую паперчыну ў шафу i замыкаю яе на ключ.

「それだけ？」

— I ўсё?

「それでいいんだ！」

— Гэтага дастаткова!

王子くんはおもった。『おもしろいし、それなりにかっこいい。でも、ぜんぜんちゃんとしてない！』

«Займальна, — падумаў Маленькi прынц. — I досыць паэтычна. Але не так ужо гэта i сур’ёзна».

王子くんは、ちゃんとしたことについて、おとなのひとと、ちがったかんがえをもっていたんだ。

Што сур’ёзна, а што не сур’ёзна — Маленькi прынц разумеў па-свойму, зусiм не так, як дарослыя.

「ぼく。」と、その子はことばをつづける。「花が１りん、ぼくのもので、まいにち水をやります。火山がみっつ、ぼくのもので、まいしゅう、ススはらいをします。それに、火がきえてるのも、ススはらいします。まんがいちがあるから。火山のためにも、花のためにもなってます、ぼくのものにしてるってことが。でも、きみは星のためにはなってません……」

— У мяне ёсць кветка, — сказаў ён. — I я штодня палiваю яе. У мяне ёсць тры вулканы, i я штодня чышчу iх. Чышчу нават той, якi даўно патух. Да прыгоды не тры годы! Гэта карысна маiм вулканам, гэта карысна маёй кветцы, каб я валодаў iмi. А якая карысць ад цябе зоркам?..

しごとにんげんは、口もとをひらいたけど、かえすことばが、みつからなかった。王子くんは、そこをあとにした。

Дзялок разявiў рот, але не знайшоў, што адказаць, i Маленькi прынц пайшоў далей.

おとなのひとって、やっぱりただのへんてこりんだ、とだけ、その子は心のなかでおもいつつ、たびはつづく。

«Дарослыя сапраўды проста звышнезвычайныя людзi», — падумаў ён дарогаю.

14

РАЗДЗЕЛ ХIV

いつつめの星は、すごくふしぎなところだった。ほかのどれよりも、ちいさかった。ほんのぎりぎり、あかりと、あかりつけの入るばしょがあるだけだった。

Пятая планета была надзвычай цiкавая. Яна аказалася найменшай з усiх. Там хапала месца толькi для вулiчнага лiхтара i лiхтаршчыка.

王子くんは、どうやってもわからなかった。空のこんなばしょで、星に家もないし、人もいないのに、あかりとあかりつけがいて、なんのためになるんだろうか。それでも、その子は、心のなかでこうおもった。

Маленькi прынц нiяк не мог дацямiць, навошта патрэбен быў у небе, на бязлюднай, пустой планеце, вулiчны лiхтар i лiхтаршчык. Аднак ён падумаў:

『このひとは、ばかばかしいかもしれない。でも、王さま、みえっぱり、しごとにんげんやのんだくれなんかよりは、ばかばかしくない。そうだとしても、このひとのやってることには、いみがある。あかりをつけるってことは、たとえるなら、星とか花とかが、ひとつあたらしくうまれるってこと。だから、あかりをけすのは、星とか花をおやすみさせるってこと。とってもすてきなおつとめ。すてきだから、ほんとうに、だれかのためになる。』

«Можа, гэты чалавек не ў сваiм розуме? I ўсё ж ён не такi дурны, як кароль, славалюб, дзялок i п’янiца. У яго рабоце ёсць хоць нейкi сэнс. Калi ён запальвае свой лiхтар — дык нiбыта нараджаецца яшчэ адна зорка цi кветка. Калi гасiць яго — дык нiбы зорка цi кветка засынаюць. Цудоўны занятак. Гэта сапраўды карысна, таму што прыгожа».

その子は星にちかづくと、あかりつけにうやうやしくあいさつをした。

Прынц ступiў на планету i з павагай павiтаўся з лiхтаршчыкам.

「こんにちは。どうして、いま、あかりをけしたの？」

— Дзень добры. Навошта ты зараз патушыў свой лiхтар?

「しなさいっていわれてるから。」と、あかりつけはこたえた。「こんにちは。」

— Такi ўгавор, — адказаў лiхтаршчык. — Добры дзень.

「しなさいって、なにを？」

— Якi ўгавор?

「このあかりをけせって。こんばんは。」

— Патушыць лiхтар. Добры вечар.

と、そのひとは、またつけた。

I ён запалiў яго.

「えっ、どうして、いま、またつけたの？」

— Тады навошта ж ты зноў запалiў яго?

「しなさいっていわれてるから。」と、あかりつけはこたえた。

— Такi ўгавор, — адказаў лiхтаршчык.

「よくわかんない。」と王子くんはいった。

— Нiчога не разумею, — пацiснуў плячыма Маленькi прынц.

「わかんなくていいよ。」と、あかりつけはいった。「しなさいは、しなさいだ。こんにちは。」

— А тут i разумець няма чаго, — сказаў лiхтаршчык, — угавор ёсць угавор. Добры дзень.

と、あかりをけした。

I патушыў лiхтар.

それから、おでこを赤いチェックのハンカチでふいた。

Потым выцер успацелы лоб чырвонай клятчастай насоўкай i сказаў:

「それこそ、ひどいしごとだよ。むかしは、ものがわかってた。あさけして、夜つける。ひるのあまったじかんをやすんで、夜のあまったじかんは、ねる……」

— Цяжкае ў мяне рамяство. Колiсь гэта было разумна. Уранку я тушыў свой лiхтар, а ўвечары запальваў. I рэштка дня заставалася ў мяне, каб адпачыць, а рэштка ночы — каб выспацца…

「じゃあ、そのころとは、べつのことをしなさいって？」

— А што, з тае пары ўгавор змянiўся?

「おなじことをしなさいって。」と、あかりつけはいった。「それがほんっと、ひどい話なんだ！　この星は年々、まわるのがどんどん早くなるのに、おなじことをしなさいって！」

— Угавор якраз i не змянiўся, — уздыхнуў лiхтаршчык. — У гэтым уся бяда. Планета з году ў год абарочваецца ўсё хутчэй, а ўгавор застаецца нязменным!

「つまり？」

— Ну i?.. — цiкавiўся Маленькi прынц.

「つまり、いまでは、１ぷんでひとまわりするから、ぼくにはやすむひまが、すこしもありゃしない。１ぷんのあいだに、つけたりけしたり！」

— Ну i цяпер, калi яна робiць адзiн абарот за хвiлiну, у мяне не стала нi секунды пярэдыху. Штохвiлiны то запальвай, то гасi!

「へんなの！　きみんちじゃ、１日が１ぷんだなんて！」

— От смешна! Днi доўжацца ўсяго хвiлiну!

「なにがへんだよ。」と、あかりつけがいった。「もう、ぼくらは１か月もいっしょにしゃべってるんだ。」

— I зусiм не смешна, — запярэчыў лiхтаршчык. — Мы ўжо цэлы месяц размаўляем з табой.

「１か月？」

— Месяц?!

「そう。30ぷん、30日！　こんばんは。」

— Канечне. Трыццаць хвiлiн. Трыццаць дзён! Добры вечар!

と、またあかりをつけた。

I ён зноў запалiў лiхтар.

王子くんは、そのひとのことをじっと見た。しなさいっていわれたことを、こんなにもまじめにやる、このあかりつけのことが、すきになった。

Маленькi прынц з любоўю глядзеў на лiхтаршчыка, якi быў так шчыра верны ўгавору.

その子は、夕ぐれを見たいとき、じぶんからイスをうごかしていたことを、おもいだした。その子は、この友だちをたすけたかった。

На памяць прыйшло, як ён калiсьцi перастаўляў з месца на месца крэсла, каб лiшнi раз паглядзець на захад сонца… I яму захацелася памагчы сябру.

「ねえ……やすみたいときに、やすめるコツ、知ってるよ……」

— Паслухай… я ведаю, як ты можаш адпачыць, калi захочаш…

「いつだってやすみたいよ。」と、あかりつけはいった。

— Я ўжо даўно, хачу, — сказаў лiхтаршчык.

ひとっていうのは、まじめにやってても、なまけたいものなんだ。

Можна ж быць i верным слову i адначасова лянiўцам.

王子くんは、ことばをつづけた。
「きみの星、ちいさいから、大またなら３ぽでひとまわりできるよね。ずっと日なたにいられるように、ゆっくりあるくだけでいいんだよ。やすみたくなったら、きみはあるく……すきなぶんだけ、おひるがずっとつづく。」

Маленькi прынц гаварыў далей:
— Твая планета настолькi маленькая, што ты трыма крокамi абыдзеш яе ўсю. I табе проста трэба iсцi з такой хуткасцю, каб увесь час быць на сонцы. Захочацца адпачыць — дык ты iдзi, iдзi… I дзень будзе працягвацца столькi, колькi захочаш.

「そんなの、たいしてかわらないよ。」と、あかりつけはいった。「ぼくがずっとねがってるのは、ねむることなんだ。」

— Ну, ад гэтага мне толку мала, — сказаў лiхтаршчык. — Больш за ўсё на свеце я люблю спаць.

「こまったね。」と王子くんがいった。

— Тады дрэнна, — цяжка ўздыхнуў Маленькi прынц.

「こまったね。」と、あかりつけもいった。「こんにちは。」

— Дрэнна, — згадзiўся лiхтаршчык. — Добры дзень.

と、あかりをけした。

I патушыў лiхтар.

王子くんは、ずっととおくへたびをつづけながら、こんなふうにおもった。『あのひと、ほかのみんなから、ばかにされるだろうな。王さま、みえっぱり、のんだくれ、しごとにんげんから。でも、ぼくからしてみれば、たったひとり、あのひとだけは、へんだとおもわなかった。それっていうのも、もしかすると、あのひとが、じぶんじゃないことのために、あくせくしてたからかも。』

«Гэтым чалавекам, — ужо зноў у дарозе падумаў Маленькi прынц, — гэтым чалавекам пагарджалi б усе астатнiя: i кароль, i славалюб, i п’янiца, i дзялок. А па-мойму, ён адзiны з iх усiх, хто не смешны. Мабыць таму, што думае не толькi пра сябе».

その子は、ざんねんそうにためいきをついて、さらにかんがえる。

Ён з жалем уздыхнуў i падумаў яшчэ:

『たったひとり、あのひとだけ、ぼくは友だちになれるとおもった。でも、あのひとの星は、ほんとにちいさすぎて、ふたりも入らない……』

«Бадай, адзiны чалавек, з кiм я мог бы пасябраваць. Але яго планета сапраўды надта маленькая. На двух не хопiць месца».

ただ、王子くんとしては、そうとはおもいたくなかったんだけど、じつは、この星のことも、ざんねんにおもっていたんだ。だって、なんといっても、24じかんに1440回も夕ぐれが見られるっていう、めぐまれた星なんだから！

Маленькi прынц нават сабе не асмелiўся прызнацца, што яму шкада было пакiдаць гэтую блаславёную планету больш за ўсё з-за тысячы чатырохсот сарака захадаў сонца!

15

РАЗДЗЕЛ ХV

むっつめの星は、なん10ばいもひろい星だった。ぶあつい本をいくつも書いている、おじいさんのすまいだった。

Шостая планета была ў дзесяць разоў большая за папярэднюю. На ёй жыў дзядуля, якi пiсаў таўшчэзныя кнiгi.

「おや、たんけん家じゃな。」王子くんが見えるなり、そのひとは大ごえをあげた。

— Эге! А вось i падарожнiк! — узрадаваўся ён, калi заўважыў Маленькага прынца.

王子くんは、つくえの上にこしかけて、ちょっといきをついた。もうそれだけたびをしたんだ！

Маленькi прынц сёў на стол, каб аддыхацца. Ён ужо так здарожыўся!

「どこから来たね？」と、おじいさんはいった。

— Адкуль ты? — спытаў яго дзядуля.

「なあに、そのぶあつい本？」と王子くんはいった。「ここでなにしてるの？」

— Што гэта за кнiга, такая тоўстая? — пацiкавiўся Маленькi прынц. — Што вы тут робiце?

「わしは、ちりのはかせじゃ。」と、おじいさんはいった。

— Я географ, — адказаў стары.

「なあに、そのちりのはかせっていうのは？」

— А што такое — географ?

「ふむ、海、川、町、山、さばくのあるところをよくしっとる、もの知りのことじゃ。」

— Гэта вучоны, якi ведае, дзе знаходзяцца моры, рэкi, гарады, горы i пустынi.

「けっこうおもしろそう。」と王子くんはいった。「やっと、ほんもののしごとにであえた！」

— От цiкава! — адразу ажывiўся Маленькi прынц. — Вось нарэшце сапраўдны занятак!

それからその子は、はかせの星をぐるりと見た。こんなにもでんとした星は、見たことがなかった。

I ён акiнуў вачыма планету географа. Нiколi яшчэ ён не бачыў такой велiчнай планеты.

「とってもみごとですね、あなたの星は。大うなばらは、あるの？」

— У вас вельмi прыгожая планета. Тут ёсць акiяны?

「まったくもってわからん。」と、はかせはいった。

— Не магу гэтага ведаць, — адказаў географ.

「えっ！（王子くんは、がっかりした。）じゃあ、山は？」

— Ну-у… — Маленькi прынц быў расчараваны. — А горы?

「まったくもってわからん。」と、はかせはいった。

— Не магу гэтага ведаць, — адказаў географ.

「じゃあ、町とか川とか、さばくとかは？」

[Bilinguator: — А гарады, рэкі, пустыні?]

「それも、まったくもってわからん。」と、はかせはいった。

[Bilinguator: І гэтага я таксама не магу ведаць.]

「でも、ちりのはかせなんでしょ！」

— Але ж вы географ!

「さよう。」と、はかせはいった。「だが、たんけん家ではない。それに、わしの星にはたんけん家がおらん。ちりのはかせはな、町、川、山、海、大うなばらやさばくをかぞえに行くことはない。

— Правiльна, — адказаў географ, — але не падарожнiк. Мне так не хапае падарожнiкаў. Геаграфiя не займаецца падлiкам гарадоў, рэк, гор, мораў, акiянаў i пустынь.

はかせというのは、えらいひとだもんで、あるきまわったりはせん。じぶんのつくえを、はなれることはない。そのかわり、たんけん家を、むかえるんじゃ。はかせは、たんけん家にものをたずね、そのみやげ話をききとる。そやつらの話で、そそられるものがあったら、そこではかせは、そのたんけん家が、しょうじきものかどうかをしらべるんじゃ。」

Географ — надта важная асоба, географу няма часу на пагулянкi. Ён не выходзiць са свайго кабiнета i толькi прымае падарожнiкаў. Падарожнiкi расказваюць пра свае вандраваннi, а географ запiсвае пачутыя навiны. Калi якое-небудзь паведамленне выклiкае iнтарэс, географ наводзiць даведкi, цi прыстойны чалавек гэты падарожнiк.

「どうして？」

— Гэта навошта ж?

「というのもな、たんけん家がウソをつくと、ちりの本はめちゃくちゃになってしまう。のんだくれのたんけん家も、おなじだ。」

— Ды калi ж падарожнiк пачне хлусiць, то ў падручнiках геаграфii не разбяры-бяры што будзе! Або калi ён ласы да чаркi — таксама бяда.

「どうして？」と王子くんはいった。

— А чаму? — не зразумеў Маленькi прынц.

「というのもな、よっぱらいは、ものがだぶって見える。そうすると、はかせは、ひとつしかないのに、ふたつ山があるように、書きとめてしまうからの。」

— Таму што ў п’янiц дваiцца ў вачах. I дзе на самой справе адна гара, там географ адзначыць дзве.

「たんけん家に、ふむきなひと、ぼく知ってるよ。」と王子くんはいった。

— Я знаёмы з адным чалавекам, — задуменна сказаў Маленькi прынц, — з яго атрымаўся б кепскi падарожнiк.

「いるじゃろな。ところで、そのたんけん家が、しょうじきそうだったら、はかせは、なにが見つかったのか、たしかめることになる。」

— Усё магчыма. Ну, а калi прыстойнасць падарожнiка не выклiкае падазрэнняў, тады правяраюць яго адкрыццё.

「見に行くの？」

— Iдуць глядзець?

「いや。それだと、あまりにめんどうじゃ。だから、はかせは、たんけん家に、それをしんじさせるだけのものを出せ、という。たとえば、大きな山を見つけたっていうんであれば、大きな石ころでももってこにゃならん。」

— Ну не. Гэта надта складана. Проста ад падарожнiка патрабуюцца доказы. Калi, да прыкладу, справа ходзiць пра адкрыццё якой-небудзь вялiкай гары, яму неабходна прынесцi вялiкiя камянi.

はかせは、ふいにわくわくしだした。

「いやはや、きみはとおくから来たんだな！　たんけん家だ！　さあ、わしに、きみの星のことをしゃべってくれんか。」

Але ж ты, — нечакана ўсхваляваўся географ, — ты ж прыйшоў сюды здалёк! Ты ж падарожнiк! Хутчэй апiшы мне сваю планету!

そうやって、はかせはノートをひらいて、えんぴつをけずった。はかせというものは、たんけん家の話をまず、えんぴつで書きとめる。それから、たんけん家が、しんじられるだけのものを出してきたら、やっとインクで書きとめるんだ。

Географ разгарнуў кнiгу запiсаў, завастрыў аловак. Расказы падарожнiкаў запiсваюцца спачатку алоўкам. А потым ўжо, калi падарожнiк доказамi пацвердзiць сваё адкрыццё, тыя расказы перапiсваюць чарнiлам.

「それで？」と、はかせはたずねた。

— Ну? — падахвоцiў географ.

「えっと、ぼくんち。」と王子くんはいった。「あんまりおもしろくないし、すごくちいさいんだ。みっつ火山があって、ふたつは火がついていて、ひとつはきえてる。でも、まんがいちがあるかもしれない。」

— Ды на маёй радзiме няма нiчога асаблiва цiкавага, — сказаў Маленькi прынц. — Яна зусiм маленькая. Ёсць у мяне тры вулканы. Два вулканы дзейнiчаюць, а адзiн патух. Але ж да прыгоды не тры годы.

「まんがいちがあるかもしれんな。」と、はかせはいった。

— Праўда, цi мала што можа стацца, — згадзiўся географ.

「花もあるよ。」

— А яшчэ ёсць у мяне кветка.

「わしらは、花については書きとめん。」と、はかせはいった。

— Мы не запiсваем кветак, — папярэдзiў географ.

「どうしてなの！　いちばんきれいだよ！」

— Гэта чаму ж?! Гэта ж сама прыгожае!

「というのもな、花ははかないんじゃ。」

— Таму што кветкi эфемерныя.

「なに、その〈はかない〉って？」

— Як гэта — эфемерныя?

「ちりの本はな、」と、はかせはいう。「すべての本のなかで、いちばんちゃんとしておる。ぜったい古くなったりせんからの。山がうごいたりするなんぞ、めったにない。大うなばらがひあがるなんぞ、めったにない。わしらは、かわらないものを書くんじゃ。」

— Кнiгi па геаграфii, — важна растлумачыў географ, — сама каштоўныя кнiгi на свеце. Яны нiколi не выходзяць з моды. Амаль не здараецца, каб гара пераходзiла з месца на месца. Амаль не здараецца, каб акiян высыхаў. Мы пiшам пра вечнае.

「でも、きえた火山が目をさますかも。」と王子くんはわりこんだ。「なあに、その〈はかない〉って？」

— Але патухлыя вулканы могуць абудзiцца, — перапынiў Маленькi прынц. — Што такое — «эфемерны?»