“Kung utusan ko ang isang heneral na lumipad at dumapo sa mga bulaklak gaya ng isang paruparo o sumulat kaya ng isang malungkot na drama o maging ibong-dagat, at kung hindi matupad ng heneral ang utos na kanyang tinanggap, sino sa ’min ang mali — siya o ako?”

— Jeśli rozkażę generałowi, aby jak motyl przeleciał z jednego kwiatka na drugi, albo rozkażę mu napisać tragedię, albo zmienić się w morskiego ptaka, a generał nie wykona otrzymanego rozkazu, kto z nas nie będzie miał racji: ja czy on?

“Kayo,” ang matatag na sagot ng munting prinsipe.

— Jego Królewska Mość — odpowiedział stanowczo Mały Książę.

“Tama. Ang kayang ibigay ng bawat isa ang kailangang hingin sa bawat isa. Una sa lahat, sa katwiran nakasalalay ang kapangyarihan. Kung uutusan mo ang ’yong mga mamamayan na tumalon sa dagat, magrerebolusyon sila. May karapatan akong itadhana na sundin ako dahil makatwiran ang aking mga utos.”

— Słusznie. Należy wymagać tego, co można otrzymać. Autorytet opiera się na rozsądku. Jeśli rozkażesz twemu ludowi rzucić się do morza, lud się zbuntuje. Ja mam prawo żądać posłuszeństwa, ponieważ moje rozkazy są rozsądne.

“E, ang aking paglubog ng araw?” ipinaalala ng munting prinsipe na di kailanman nakakalimot sa kanyang itinanong sa oras na masabi niya ito.

— Więc jak jest z moim zachodem słońca? — przypomniał Mały Książę, który nigdy nie porzucał postawionego pytania.

“Makakamit mo ang ’yong paglubog ng araw. Itatadhana ko ito. Ngunit ayon sa aking paraan ng pamamahala, maghihintay ako hanggang maging tamang-tama ang kalagayan.”

— Będziesz miał twój zachód słońca. Zarządzę go. Lecz zaczekam, w mądrości rządzenia, aż warunki będą przychylne.

“Kailan ito?” tanong ng munting prinsipe.

— Kiedy to będzie? — informował się Mały Książę.

“Ehem! ehem!” sumagot sa kanya ang hari, na kinonsulta muna ang isang malaking kalendaryo, “Ehem! ehem! Mangyayari ito, mga… mga… mangyayari ito ngayong gabi mga alas siyete-kuwarenta! At makikita mo kung paano ako sinusunod nang mabuti.”

— Hm, hm! — zamruczał Król, badając gruby kalendarz. — Hm, hm, to będzie około… około… to będzie dziś wieczorem o godzinie 19.40.I zobaczysz, jaki mam posłuch.

Naghikab ang munting prinsipe. Pinanghihinayangan niya ang di paglubog ng araw. At medyo naiinip na rin siya:

Mały Książę ziewnął. Żałował straconego zachodu słońca, a poza tym już się trochę nudził.

“Wala na ’kong magagawa dito,” sinabi niya sa hari. “Aalis na ako!”

— Nie mam tu nic do roboty. Odejdę.

“Huwag kang umalis,” sumagot ang hari na nagmamalaki sa pagkakaroon ng isang nasasakupan. “Huwag kang umalis, gagawin kitang ministro!”

— Nie odchodź — odpowiedział Król, który był tak dumny z posiadania poddanego. — Nie odchodź, mianuję cię ministrem.

“Ministro ng ano?”

— Ministrem czego?

“Ng… ng katarungan!”

— Hm… sprawiedliwości!

“Pero wala namang hahatulan dito!”

— Ależ tu nie ma kogo sądzić!

“Walang nakaaalam,” ang sabi ng hari sa kanya. “Hindi ko pa nalilibot ang aking kaharian. Napakatanda ko na. Wala akong lugar dito para sa isang karwahe at napapagod akong maglakad.”

— Nie wiadomo — rzekł Król. — Jeszcze nie zwiedziłem mego królestwa. Jestem bardzo stary, nie mam miejsca na karocę, a chodzenie mnie męczy.

“Oh! pero nakita ko na,” sinabi ng munting prinsipe na tumungo para tingnan sa isang sulyap ang kabilang tabi ng planeta. “Wala ring tao doon sa ibaba…”

— Och! Ale ja już widziałem — powiedział Mały Książę, wychylając się, aby rzucić okiem na drugą stronę planety. — Tam także nie ma nikogo…

“Kung gayon, huhusgahan mo ang ’yong sarili,” sumagot sa kanya ang hari. “Ito ang pinakamahirap. Mas mahirap ngang husgahan ang sarili kaysa husgahan ang iba. Kung mahuhusgahan mo nang tama ang ’yong sarili, nangangahulugan ito na totoo ngang pantas ka.”

— Wobec tego będziesz sam siebie sądzić. To najtrudniejsze. Znacznie trudniej jest sądzić siebie niż bliźniego. Jeśli potrafisz dobrze siebie osądzić, będziesz naprawdę mądry.

“Ako,” sinabi ng munting prinsipe, “puwede kong husgahan ang sarili ko kahit saan. Hindi ko kailangang tumira dito.”

— Ja — powiedział Mały Książę — mogę się sądzić byle gdzie. Nie ma potrzeby, abym mieszkał tutaj.

“Ehem! ehem!” sabi ng hari, “Malakas ang kutob ko na sa aking planeta ay may isang matandang daga kung saan. Naririnig ko siya sa gabi. Mahahatulan mo ang matandang dagang iyon. Hahatulan mo siya ng kamatayan paminsan-minsan. Kaya masasalalay ang kanyang buhay sa ’yong katarungan. Ngunit patatawarin mo siya sa lahat ng pagkakataon para maingatan siya. Iisa lang kasi siya.”

— Hm, hm. Zdaje mi się, że gdzieś na mojej planecie jest stary szczur. Słyszę go nocą. Będziesz mógł od czasu do czasu sądzić tego starego szczura. Będziesz go mógł skazywać na śmierć. W ten sposób życie jego będzie zależne od twojej sprawiedliwości. Lecz za każdym razem ułaskawisz go, aby go oszczędzić. Bowiem jest tylko jeden.

“Ayokong hatulan ng kamatayan ang sinuman,” sagot ng munting prinsipe, “at palagay ko’y dapat na ’kong umalis.”

— Nie lubię skazywać na śmierć — odpowiedział Mały Książę — i już odchodzę.

“H’wag,” sabi ng hari.

— Nie — rzekł Król.

Handa nang umalis ang munting prinsipe ngunit ayaw niyang sumama ang loob ng matandang hari:

Mały Książę, który skończył już przygotowania do podróży, nie chciał martwić starego monarchy.

“Kung gusto ng Inyong Kamahalan na agad s’yang sundin, makapagbibigay s’ya sa ’kin ng isang makatwirang utos. Halimbawa’y mauutusan n’ya ’kong umalis pagkaraan ng isang minuto. Sa palagay ko’y tamang-tama ang kalagayan ngayon…”

— Jeżeli Wasza Królewska Mość chce, aby rozkazy były wykonywane natychmiast, proszę mi dać rozsądny rozkaz. Niech mi na przykład Wasza Królewska Mość rozkaże odejść stąd przed upływem jednej minuty. Zdaje mi się, że okoliczności są sprzyjające…

Hindi sumagot ang hari kaya sandaling nag-atubili ang munting prinsipe, at pagkatapos ay nagbuntung-hininga at umalis.

Ponieważ Król nie odpowiedział, Mały Książę po chwili wahania wyruszył w drogę, wzdychając z ulgą.

“Ginagawa kitang ambasador ko,” pabiglang isinigaw ng hari.

— Mianuję cię moim ambasadorem! — wykrzyknął jeszcze Król.

Mukha siyang may malaking kapangyarihan.

Był bardzo pewny siebie.

“Talaga ngang kakaiba ang matatanda,” sinabi ng munting prinsipe sa kanyang sarili sa kanyang paglalakbay.

„Dorośli są bardzo dziwni! — mówił sobie Mały Książę.

XI

ROZDZIAŁ 11

Sa ikalawang planeta naman, isang taong hambog ang nakatira.

Drugą planetę zamieszkiwał Próżny.

“Aha! Aha! may isang tagahangang dumadalaw sa ’kin!” pasigaw na wika ng hambog mula sa malayo, nang nakita niyang dumarating ang munting prinsipe.

— Ach! Ach! Oto odwiedziny wielbiciela! — krzyknął, gdy tylko zauważył Małego Księcia.

Sapagkat para sa mga hambog na tao, mga tagahanga lamang ang iba pang mga tao.

Albowiem według próżnych każdy spotkany człowiek jest ich wielbicielem.

“Magandang umaga,” sabi ng munting prinsipe. “Kakaiba naman ang sombrero mo.”

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę. — Pan ma zabawny kapelusz.

“Para sa pagsaludo ito,” sagot sa kanya ng hambog ng tao. “Para sa pagsaludo ito kapag masaya akong ipinagsisigawan ng mga tao. Pero sa kamalasan e walang nagagawi dito.”

— Po to, aby się kłaniać — odpowiedział Próżny. — Aby się kłaniać, gdy mnie oklaskują. Niestety nikt tędy nie przejeżdża.

“Talaga?” sabi ng munting prinsipe na hindi niya ito maintindihan.

— Ach tak? — powiedział Mały Książę, nic nie rozumiejąc.

“Pumalakpak ka,” ang payo sa kanya ng hambog na tao.

— Uderzaj dłonią w dłoń — poradził Próżny.

Pumalakpak ang munting prinsipe. Itinaas naman ng hambog na tao ang kanyang sombrero sa simpleng pagsaludo.

Mały Książę uderzył dłonią w dłoń. Próżny ukłonił się skromnie, uchylając kapelusza.

“Mas nakalilibang ito kaysa dalaw sa hari,” sinabi ng munting prinsipe sa kanyang sarili. At muli siyang pumalakpak. Muli rin namang sumaludo ang hambog na tao sa pagtataas ng kanyang sombrero.

„To jest jednak bardziej zajmujące niż odwiedziny u Króla” — powiedział sobie Mały Książę. I znów zaczął klaskać. Próżny znów kłaniał się, uchylając kapelusza.

Limang minuto niya iyong ginawa, at pagkatapos ay napagod ang munting prinsipe sa nakakasawang larong ito:

Po pięciu minutach zabawy Mały Książę zmęczył się jednostajnością gry.

“E, ano naman ang dapat gawin para mahulog ang sombrero?” itinanong niya.

— A co trzeba zrobić — spytał — aby kapelusz spadł?

Ngunit hindi siya inintindi ng hambog na tao. Walang iniintindi ang mga hambog kundi mga papuri lamang.

Lecz próżny nie usłyszał. Próżni słyszą tylko pochwały.

“Talaga nga bang sobra ang paghanga mo sa ’kin?” tanong niya sa munting prinsipe.

— Czy ty mnie naprawdę bardzo uwielbiasz? — spytał Małego Księcia.

“Ano ang ibig sabihin ng ‘paghanga’?”

— Co to znaczy uwielbiać?

“Nangangahulugan ang ‘paghanga’ na kinikilala mo na ako ang pinakaguwapo, pinakamagaling magdamit, pinakamayaman at pinakamatalino sa planeta.”

— Uwielbiać to znaczy uznać mnie za człowieka najpiękniejszego, najlepiej ubranego, najbogatszego i najmądrzejszego na planecie.

“Pero nag-iisa ka sa planeta mo!”

— Ależ poza tobą nikogo na planecie nie ma!

“Pagbigyan mo na ako. Basta hangaan mo lang ako!”

— Zrób mi tę przyjemność: uwielbiaj mnie mimo wszystko.

“Hinahangaan kita,” sabi ng munting prinsipe na medyo nagkibit-balikat, “pero ano’ng kuwenta nito sa ’yo?”

— Uwielbiam cię — powiedział Mały Książę, lekko wzruszając ramionami — ale co ci to daje?

At umalis ang munting prinsipe.

I ruszył w dalszą drogę.

“Talaga ngang kataka-taka ang matatanda,” ang simpleng nasabi niya sa kanyang sarili sa kanyang paglalakbay.

„Dorośli są zdecydowanie śmieszni” — powiedział sobie podczas podróży.

ХII

ROZDZIAŁ 12

Isang lasenggo naman ang nakatira sa sumunod na planeta. Sandali lamang ang pagdalaw na ito ngunit labis na bumigat ang loob ng munting prinsipe:

Następną planetę zajmował Pijak. Te odwiedziny trwały bardzo krótko, pogrążyły jednak Małego Księcia w głębokim smutku.

“Ano ang ginagawa mo dito?” sinabi niya sa lasenggong nakita niyang tahimik na nakaupo sa harap ng isang koleksyon ng mga boteng walang-laman at ng isa pang koleksyon ng mga boteng puno pa.

— Co ty tu robisz? — spytał Pijaka, którego zastał siedzącego w milczeniu przed baterią butelek pełnych i bateria butelek pustych.

“Umiinom ako,” sumagot ang lasenggo na parang nagluluksa.

— Piję — odpowiedział ponuro Pijak.

“Ba’t ka umiinom?” tanong sa kanya ng munting prinsipe.

— Dlaczego pijesz? — spytał Mały Książę.

“Para makalimot,” sagot ng lasenggo.

— Aby zapomnieć — odpowiedział Pijak.

“Para makalimot sa ano?” tanong ng munting prinsipe na naaawa na sa kanya.

— O czym zapomnieć? — zaniepokoił się Mały Książę, który już zaczął mu współczuć.

“Para makalimot sa aking ikinahihiya,” inamin ng lasenggo na nakalungayngay ang ulo.

— Aby zapomnieć, że się wstydzę — stwierdził Pijak, schylając głowę.

“Anong ikinahihiya?” usisa ng munting prinsipe na gustong makatulong sa kanya.

— Czego się wstydzisz? — dopytywał się Mały Książę, chcąc mu pomóc.

“Ang ikinahihiyang pag-inom!” ang pagtatapos ng lasenggo na lubos na nagkulong sa katahimikan.

— Wstydzę się, że piję — zakończył Pijak rozmowę i pogrążył się w milczeniu.

Umalis ang munting prinsipe na nagtataka.

Mały Książę zakłopotany ruszył dalej.

“Talaga ngang labis-labis na nakapagtataka ang matatanda,” sinabi ng munting prinsipe sa kanyang sarili sa paglalakbay niya.

„Dorośli są naprawdę bardzo, bardzo śmieszni” — mówił sobie po drodze.

XIII

ROZDZIAŁ 13

Ang sa negosyante naman ang ika’pat na planeta. Abalang-abala ang taong ito kaya hindi man lang siya tumunghay nang dumating ang munting prinsipe.

Czwarta planeta należała do Bankiera, który w chwili przybycia Małego Księcia tak był zajęty, że nawet nie podniósł głowy.

“Magandang umaga,” sabi ng munting prinsipe sa kanya. “Patay na ang sigarilyo n’yo.”

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę. — Pański papieros zgasł.

“Tatlo at dalawa ay lima. Lima at pito ay labindalawa. Labindalawa at tatlo ay labinlima. Magandang umaga. Labinlima at pito ay dalawampu’t dalawa. Dalawampu’t dalawa at anim ay dalawamp’t walo. Wala akong panahon para sindihan ito uli. Dalawampu’t anim at lima ay tatlumpu’t isa. Hay! Kaya ito’y limandaa’t isang milyon, animnaraa’t dalawampu’t dalawanlibo, pitundaa’t tatlumpu’t isa.”

— Trzy plus dwa równa się pięć. Pięć plus siedem — dwanaście. Dwanaście i trzy — piętnaście. Dzień dobry. Piętnaście i siedem — dwadzieścia dwa. Dwadzieścia dwa i sześć — dwadzieścia osiem. Nie mam czasu zapalić. Dwadzieścia sześć i pięć — trzydzieści jeden. Och! To razem daje pięćset jeden milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące siedemset trzydzieści jeden.

“Limandaang milyong ano?”

— Pięćset jeden milionów czego?

“Ha? Nariyan ka pa? Limandaa’t isang milyong… hindi ko na alam… Napakarami kong trabaho! Seryoso ako — ako — hindi ako interesado sa mga bagay na walang kuwenta! Dalawa at lima ay pito…”

— Co? Jeszcze tu jesteś? Pięćset jeden milionów… Sam już nie wiem, czego… Tak ciężko pracowałem! Jestem człowiekiem poważnym, tak nie robię niedorzeczności, nie bawię się głupstwami. Dwa i pięć…

“Limandaa’t isang milyon ano?” inulit ng munting prinsipe na sa tanang buhay niya’y hindi kailanman hinihintuan ang isang tanong sa oras na maitanong niya ito.

— Pięćset jeden milionów czego? — powtórzył Mały Książę, który nigdy nie porzucał raz postawionego pytania.

Tumunghay ang negosyante:

Bankier podniósł głowę.

“Sa limampu’t apat na taon kong pagtira sa planetang ito, tatlong beses lang akong nagagambala. Nangyari ang una, may dalawampu’t dalawang taon na ang nakalilipas, dahil sa isang bubuyog na bumagsak na Diyos lamang ang may-alam kung saan galing. Nakakarindi ang ingay niya kaya apat na beses akong nagkamali sa pagsusuma.

Przez pięćdziesiąt cztery lata, odkąd mieszkam na tej planecie, trzy razy zakłócono mi spokój. Pierwszy raz, przed dwudziestu dwoma laty, zjawił się nie wiadomo skąd chrabąszcz. Tak strasznie hałasował, że zrobiłem cztery błędy w dodawaniu.

Nangyari naman ang ikalawa, labing-isang taon na ang nakararaan, dahil sa atake ng rayuma. Kulang ako sa eksersays. Wala akong panahong magpagala-gala. Seryosong tao ako. Ang ikatlong beses nama’y… heto! Sinabi ko na limandaa’t isang milyon…”

Drugi raz, jedenaście lat temu, miałem atak reumatyzmu. Nie uprawiałem gimnastyki. Nie mam czasu na włóczęgę. Jestem człowiekiem poważnym. Tak. Trzeci raz… to w tej chwili. Powiedziałem więc: pięćset jeden milionów…

“Milyong ano?”

— Milionów czego?

Naintindihan ng negosyante na hindi siya makaaasang paratahimikin:

Bankier zrozumiał, że niełatwo będzie pozbyć się gościa.

“Milyon ng maliliit na bagay na kung minsa’y nakikita sa langit.”

— Milionów tych małych rzeczy, które się widzi na niebie.

“Mga langaw?”

— Muszek?

“Hindi, maliliit na bagay na kumikislap.”

— Ależ nie, małych, błyszczących rzeczy.

“Mga putakte?”

— Pszczółek?

“Hindi. Maliliit na bagay na kulay-ginto, na dahil sa kanila’y nangangarap ang mga batugan. Pero seryosong tao ako. Wala akong panahong mangarap.”

— Ależ nie. Małych złotych błyskotek, o których marzą leniuchy. Lecz ja jestem człowiekiem poważnym. Tak. Nie mam czasu na marzenia.

“Ah! Mga bituin?”

— Aha… Gwiazd?

“’Yon nga. Mga bituin.”

— Tak jest. Gwiazd.

“At ano’ng ginagawa mo sa limandaang milyong bituin?”

— I cóż ty robisz z pięciuset milionami gwiazd?

“Limandaa’t isang milyon, animnaraa’t dalawampu’t dalawanlibo, pitundaa’t tatlumpu’t isa. Seryosong tao ako. Eksakto ako.”

— Pięćset jeden milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące siedemset trzydzieści jeden… jestem poważny, jestem dokładny.

“At ano’ng ginagawa mo sa mga bituin?”

— I cóż ty robisz z tymi gwiazdami?

“Ang ginagawa ko sa kanila?”

— Co ja z nimi robię?

“Oo.”

— Tak.

“Wala. Ako ang may-ari sa kanila.”

— Nic. Posiadam je.

“Ikaw ang may-ari ng mga bituin?”

— Posiadasz gwiazdy?

“Oo.”

— Tak.

“Pero may nakita na ’kong isang haring…”

— Już widziałem Króla, który…

“Hindi nag-aari ang mga hari. ‘Naghahari’ sila. Ibang-iba ito.”

— Królowie nie posiadają. Oni panują. To zupełnie co innego.

“At ano’ng mapapala mo sa pag-aari sa mga bituin?”

— A co ci daje posiadanie gwiazd?

“Nagiging mayaman ako.”

— Bogactwo.

“E, ano naman ang mapapala mo kung maging mayaman ka?”

— A cóż ci z tego, ze jesteś bogaty?

“Para makabili ng iba pang mga bituin, kung may madidiskubreng iba.”

— Mogę kupować inne gwiazdy, o ile ktoś je znajdzie.

“Medyo katulad ng aking lasenggo ang pangangatwiran ng taong ito,” sabi ng munting prinsipe sa kanyang sarili.

„Ten człowiek — powiedział sobie Mały Książę — rozumuje jak mój Pijak.”

Ngunit may mga tanong pa siya:

Pomimo tego pytał dalej:

“Paano makapag-aari ng mga bituin?”

— W jaki sposób można posiadać gwiazdy?

“Kanino ba sila?” sagot ng negosyante na mainit ang ulo.

— A czyje one są? — odburknął Bankier.

“Hindi ko alam. Walang sinuman.”

— Nie wiem. Niczyje.