Tłumaczenie: Jan Szwykowski.

Hinihingi ko ang paumanhin ng mga bata sa pag-aalay ng librong ito sa isang matanda.

LEONOWI WERTH

May mabigat akong dahilan: ang matandang ito ang pinakamatalik kong kaibigan sa mundo. May isa pa akong dahilan: naiintindihan ng matandang ito ang lahat, kahit na mga librong pambata. May ikatlo pa akong dahilan: nakatira ang matandang ito sa Pransya at doo’y nagugutom siya at giniginaw. Lubhang kailangan niya ng magpapagaan ng kanyang loob.

Przepraszam wszystkie dzieci za poświęcenie tej książki dorosłemu. Mam ważne ku temu powody: ten dorosły jest moim najlepszym przyjacielem na świecie. Drugi powód: ten dorosły potrafi zrozumieć wszystko, nawet książki dla dzieci. Mam też trzeci powód: ten dorosły znajduje się we Francji, gdzie cierpi głód i chłód. I trzeba go pocieszyć.

Kung hindi sapat ang lahat ng dahilang ito, ihahandog ko kung gayon ang librong ito sa batang noong araw ay ang matandang ito ngayon. Dati rin namang mga bata ang lahat ng matatanda. (Pero iilan sa kanila ang nakakaalaala nito.) Kaya iwinawasto ko ang aking paghahandog:

Jeśli te powody nie wystarczą — chętnie poświęcę tę książkę dziecku, jakim był kiedyś ten dorosły. Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi. Choć niewielu z nich o tym pamięta. Zmieniam, więc moją dedykację:

KAY LEON WERTH, NOONG BATA PA SIYA.

LEONOWI WERTH, GDY BYŁ MAŁYM CHŁOPCEM

I

ROZDZIAŁ 1

Minsan nang anim na taon pa ako, may nakita akong napakagandang larawan sa isang librong tungkol sa kauna-unahang gubat. “Mga Tunay na Pangyayari” ang pamagat ng librong ito, at nakalarawan naman dito ang isang sawa na lumululon ng isang hayop. Narito ang kopya ng drowing.

Gdy miałem sześć lat, zobaczyłem pewnego razu wspaniały obrazek w książce opisującej puszczę dziewiczą. Książka nazywała się „Historie prawdziwe”. Obrazek przedstawiał węża boa, połykającego drapieżne zwierzę. Oto kopia rysunku:

Ang sabi sa libro’y “Nilululon nang buo ng mga sawa ang kanilang biktima, nang hindi nginunguya. Pagkatapos ay hindi sila makakilos at anim na buwan silang natutulog hanggang matunaw ang kanilang kinain.”

W książce było napisane: „Węże boa połykają w całości schwytane zwierzęta. Następnie nie mogą się ruszać i śpią przez sześć miesięcy, dopóki zdobycz nie zostanie strawiona”.

Kaya lubha kong pinag-isipan ang tungkol sa mga pakikipagsapalaran sa kagubatan at saka ko naman naiguhit sa lapis na may kulay ang una kong drowing. Ang una kong drowing. Katulad iyon nito:

Po obejrzeniu obrazka wiele myślałem o życiu dżungli. Pod wpływem tych myśli udało mi się przy pomocy kredki stworzyć mój pierwszy rysunek. Rysunek numer 1. Wyglądał on tak:

Ipinakita ko ang aking obra-maestra sa matatanda at tinanong ko kung natatakot sila sa drowing ko.

Pokazałem moje dzieło dorosłym i spytałem, czy ich przeraża.

Sumagot sila: “Ba’t naman matatakot ang sinuman sa isang sombrero?”

— Dlaczego kapelusz miałby przerażać? — odpowiedzieli dorośli.

Hindi sombrero ang aking drowing. Isang sawang may tinutunaw na elepante ang nakalarawan doon. Kayat iginuhit ko ang nasa loob ng sawa para maintindihan ng matatanda. Kailangan nilang lagi ng mga paliwanag. Ganito naman ang pangalawa kong drowing:

Mój obrazek nie przedstawiał kapelusza. To był wąż boa, który trawił słonia. Narysowałem następnie przekrój węża, aby dorośli mogli zrozumieć. Im zawsze trzeba tłumaczyć. Mój rysunek numer 2 wyglądał następująco:

Pinayuhan ako ng matatanda na isaisantabi ang mga drowing ng mga sawa, kita man ang loob o hindi, at sa halip ay sa heograpiya, kasaysayan, matematika at balarila ilaan ang sarili. Kaya sa edad na anim na taon, iniwan ko ang napakagandang karera ng pagiging pintor.

Dorośli poradzili mi, abym porzucił rysowanie węży zamkniętych oraz otwartych i abym się raczej zajął geografią, historią, arytmetyką i gramatyką. W ten sposób. mając lat sześć, porzuciłem wspaniałą karierę malarską.

Humina ang loob ko dahil sa pagkabigo ng una at pangalawa kong drowing. Hinding-hindi nakakaintindi sa ganang sarili nila ang matatanda. At nakakapagod para sa mga bata ang lagi na lamang magpaliwanag sa kanila.

Zraziłem się niepowodzeniem rysunku numer 1 i numer 2. Dorośli nigdy nie potrafią sami zrozumieć. A dzieci bardzo męczy konieczność stałego objaśniania.

Kaya ibang propesyon ang pinili ko, at natuto akong magpalipad ng mga eroplano. At nakalipad na nga ako sa halos lahat ng lugar sa daigdig. At totoo ngang napakalaking tulong para sa akin ang heograpiya.

Musiałem wybrać sobie inny zawód: zostałem pilotem. Latałem po całym świecie i muszę przyznać, że znajomość geografii bardzo mi się przydała.

Sa unang tingin lamang e alam ko na kung iyon ang China o Arizona. Napakalaking tulong nito lalo na kung mawawala sa gabi.

Potrafiłem jednym rzutem oka odróżnić Chiny od Arizony. Ta wiedza oddaje duże usługi, szczególnie wówczas, gdy się błądzi nocą.

Maraming importanteng tao ang aking nakasalamuha sa buong buhay ko. Napakarami ko nang naranasan sa piling ng matatanda. Nakilala ko sila nang malapitan. At hindi pa rin masyadong gumaganda ang palagay ko sa kanila.

Zawód pilota dał mi okazję do licznych spotkań z wieloma poważnymi ludźmi. Wiele czasu spędziłem z dorosłymi. Obserwowałem ich z bliska. Lecz to nie zmieniło mej opinii o nich.

Pag may nakilala ako sa kanila na parang mas matalino kaysa iba, sinusubukan kong ipakita sa kanya ang una kong drowing na lagi kong dala. Gusto kong malaman kung magaling nga siyang umintindi.

Gdy spotykałem dorosłą osobę, która wydawała mi się trochę mądrzejsza, robiłem na niej doświadczenie z moim rysunkiem numer 1, który stale nosiłem przy sobie. Chciałem wiedzieć, czy mam do czynienia z osobą rzeczywiście pojętną.

Pero laging ganito ang sagot niya sa akin: “Sombrero ’yan.”

Lecz za każdym razem odpowiadano mi: „To jest kapelusz.”

Kaya hindi na ako makikipag-usap sa kanya tungkol sa mga sawa, ni sa mga kauna-unahang gubat, o mga bituin. Ilalagay ko ang aking sarili sa lugar niya. At makikipag-usap ako sa kanya tungkol sa baraha, golf, pulitika at mga kurbata. Masisiyahan naman ang matandang ito at nakakilala siya ng isang taong madaling makaunawa.

Wobec tego nie rozmawiałem ani o wężach boa, ani o lasach dziewiczych, ani o gwiazdach. Starałem się być na poziomie mego rozmówcy. Rozmawiałem o brydżu, golfie, polityce i krawatach. A dorosły był zadowolony, że poznał tak rozsądnego człowieka.

II

ROZDZIAŁ 2

Kaya nabuhay akong mag-isa. Wala akong nakausap nang tunay hanggang naaksidente ako sa disyerto ng Sahara, anim na taon na ang nakalilipas.

W ten sposób, nie znajdując z nikim wspólnego języka, prowadziłem samotne życie aż do momentu przymusowego lądowania na Saharze. Było to sześć lat temu.

May kung anong nasira sa makina ng aking eroplano. At dahil wala akong kasamang mekaniko o pasahero, inihanda ko ang aking sarili na gawing mag-isa ang mahirap na pagkukumpuni.

Coś się zepsuło w motorze. Ponieważ nie towarzyszył mi ani mechanik, ani pasażerowie, musiałem sam zabrać się do bardzo trudnej naprawy.

Buhay o kamatayan ito para sa akin. Halos sapat lamang sa walong araw ang tubig na inumin.

Była to dla mnie kwestia życia lub śmierci. Miałem zapas wody zaledwie na osiem dni.

Sa unang gabi, sa buhangin ako nahiga at natulog, libu-libong kilometro ang layo sa anumang tirahan ng mga tao. Mas nag-iisa ako kaysa mandaragat na nasa isang balsa na ipinadpad sa gitna ng dagat.

Pierwszego wieczoru zasnąłem na piasku, o tysiąc mil od terenów zamieszkałych. Byłem bardziej osamotniony, niż rozbitek na tratwie pośrodku oceanu.

Kaya maiisip mo ang pagkagulat ko nang sa pagbubukang-liwayway e gisingin ako ng isang di-pangkaraniwang maliit na tinig. Sinabi nito:

Toteż proszę sobie wyobrazić moje zdziwienie, gdy o świcie obudził mnie czyjś głosik. Posłyszałem:

“Sige na, o…! Idrowing mo ako ng isang tupa.”

— Proszę cię, narysuj mi baranka.

“Ano!”

— Co takiego?

“Idrowing mo ako ng isang tupa…”

— Narysuj mi baranka.

Bigla akong bumangon na parang tinamaan ng kidlat. Kinusot ko ang aking mga mata. Tumingin akong mabuti. At isang napakaekstraordinaryong maliit na tao ang nakita ko na nakatitig sa akin.

Zerwałem się na równe nogi. Przetarłem dobrze oczy. Natężyłem wzrok. I zobaczyłem niezwykłego małego człowieka, który bacznie mi się przyglądał.

Narito ang pinakamagandang larawan niya na naidrowing ko pagkatapos.

Oto jego najlepszy portret, który udało mi się zrobić później:

Pero malayo naman siyempre at di kasingganda ng totoo ang drowing ko. Ngunit hindi ko nang anim na taong gulang ako para sa aking karera bilang pintor. At wala akong natutuhang idrowing kundi mga sawang nakasara at nakabukas.

Oczywiście nie jest on na tym rysunku tak czarujący jak w rzeczywistości. To nie moja wina. Gdy miałem sześć lat, dorośli zniechęcili mnie do malarstwa i dlatego umiem rysować tylko węże boa zamknięte i otwarte.

Nanlaki ang aking mga mata sa pagkabigla, tinitigan ko ang lumitaw na itong kaharap ko. Alalahanin mo na libu-libong kilometro ang layo ko sa anumang tirahan ng mga tao. Ngunit para namang di naliligaw ni hihimatayin sa pagod ang munti kong tao, ni mamamatay sa gutom o sa uhaw o sa takot.

Patrzyłem na to zjawisko oczyma okrągłymi ze zdziwienia. Nie zapominajcie, że znajdowałem się o tysiąc mil od terenów zamieszkałych. Tymczasem człowieczek nie wyglądał ani na zabłąkanego, ani na ginącego ze zmęczenia, ani na umierającego z pragnienia czy głodu, ani na przestraszonego.

Hinding-hindi rin naman siya mukhang isang batang nawawala sa gitna ng disyerto na libu-libong kilometro ang layo sa anumang tirahan ng mga tao. Nang makapagsalita ako sa wakas, sinabi ko sa kanya:

W niczym nie przypominał dziecka zgubionego w środku pustyni, o tysiąc mil od miejsc zamieszkałych. Gdy wreszcie odzyskałem mowę, odezwałem się:

“Pero… Ano ang ginagawa mo dito?”

— Ale… cóż ty tutaj robisz?

At dahan-dahan niyang inulit sa ’kin na para bang napakahalaga:

A on powtórzył bardzo powoli, jak gdyby chodziło o niezwykle ważną sprawę:

“Sige na, o… idrowing mo ako ng isang tupa…”

— Proszę cię, narysuj mi baranka…

Kapag napakabigat ang dating ng isang misteryo, walang makapangangahas na sumuway. Kaya kahit na malabo ito para sa akin na libu-libong kilometro ang layo sa tirahan ng mga tao at nasa bingit pa ng kamatayan, kinuha ko sa ’king bulsa ang isang pirasong papel at bolpen.

Zawsze ulega się urokowi tajemnicy. Pomimo niedorzeczności sytuacji — byłem bowiem o tysiąc mil od terenów zamieszkałych i grozi mi niebezpieczeństwo śmierci — wyciągnąłem z kieszeni kartkę papieru i wieczne pióro.

Pero naalala ko na higit sa lahat e heograpiya, kasaysayan, matematika at balarila ang pinag-aralan ko. Kaya sinabi ko (na medyo inis pa) sa munting tao na hindi ako marunong magdrowing. Sumagot naman siya sa ’kin:

W tym momencie przypomniałem sobie, że przecież uczyłem się tylko geografii, historii, rachunków i gramatyki, więc zmartwiony powiedziałem chłopcu, że nie umiem rysować. Ale on odrzekł:

“Hindi bale. Idrowing mo lang basta ako ng isang tupa.”

— To nic nie szkodzi. Narysuj mi baranka.

At dahil hindi pa ako nakapagdodrowing ng tupa, ginawa ko uli para sa kanya ang isa sa dadalawang drowing na kaya ko. Iyon ang sawa na di kita ang loob. Nagulat ako nang marinig ko ang sagot sa ’kin ng munting tao:

Ponieważ nigdy w życiu nie rysowałem baranka, pokazałem mu jeden z dwóch rysunków, jakie umiałem zrobić: rysunek węża boa zamkniętego. Ku memu zdziwieniu chłopczyk odpowiedział:

“Hindi, hindi, ayoko ng elepante sa loob ng sawa. Lubhang mapanganib ang sawa at napakalaki naman ang elepante. Napakaliit ng lugar ko. Isang tupa ang kailangan ko. Idrowing mo ako ng isang tupa.”

— Nie, nie. Nie chcę słonia połkniętego przez węża boa. Boa jest zbyt niebezpieczny, a słoń za duży. Mam za mało miejsca. Potrzebny mi jest baranek. Narysuj mi baranka.

Kaya nagdrowing ako.

Narysowałem baranka.

Tiningnan n’ya itong mabuti at saka niya sinabing

Mały przyjrzał się uważnie i rzekł:

“Hindi! Grabe naman ang sakit n’yan. Idrowing mo ako ng iba.”

— Nie, ten baranek jest już bardzo chory. Zrób innego.

At nagdrowing nga ako.

Narysowałem.

Ngumiti ang aking kaibigan na magaan ang loob.

Mały przyjaciel uśmiechnął się grzecznie z pobłażaniem:

“Tingnan mo ’to… hindi ’to basta tupa, barakong tupa ’to. May mga sungay s’ya…”

— Przyjrzyj się. To nie jest baranek, to baran. On ma rogi.

Kaya nagdrowing na naman uli ako.

Zrobiłem nowy rysunek.

Pero ayaw din niya nito gaya ng mga nauna:

Ale został odrzucony tak jak poprzedni:

“Napakatanda naman n’yan. Isang tupang mabubuhay nang matagal ang gusto ko.”

— Ten baranek jest za stary. Chcę mieć baranka, który będzie długo żył.

Ubos na ang pasensya ko noon. Nagmamadali ako na maumpisahang kalasin ang aking makina kaya mabilis kong iginuhit ang drowing na ito.

Tracąc już cierpliwość — chciałem bowiem jak najprędzej zabrać się do naprawy motoru nabazgrałem ten obrazek.

At pahabol kong sinabi:

I powiedziałem:

“Ito ang kahon. Nasa loob ang tupang gusto mo.”

— To jest skrzynka. Baranek, którego chciałeś mieć, jest w środku.

Lubha akong nagtaka nang makita kong nagliwanag ang mukha ng aking batang hukom.

Byłem bardzo zdziwiony, widząc radość na buzi małego krytyka.

“Ganito talaga ang gusto ko. Sa palagay mo kaya e maraming damo ang kailangan ng tupang ito?”

— To jest właśnie to, czego chciałem. Czy myślisz, ze trzeba dużo trawy dla tego baranka?

“Bakit?”

— Dlaczego pytasz?

“Kasi, napakaliit ng lugar ko…”

— Bo mam tak mało miejsca …

“Tama na siguro. Napakaliit na tupa naman ang ibinigay ko sa ’yo.”

— Na pewno wystarczy. Dałem ci zupełnie małego baranka.

Tumungo siya para tingnan ang drowing:
“Hindi naman napakaliit na… Tingnan mo! Natutulog na siya…”

Pochylił główkę nad rysunkiem.
— Nie taki znowu mały. Zobacz, zasnął…

Ganito ko nakilala ang munting prinsipe.

Tak wyglądał początek mojej znajomości z Małym Księciem.

III

ROZDZIAŁ 3

Matagal na panahon ang kinailangan ko para malaman kung saan siya galing. Napakarami niyang tanong sa ’kin pero para namang hinding-hindi iniintindi ng munting prinsipe ang mga tanong ko sa kanya.

Dużo czasu upłynęło, zanim zrozumiałem, skąd przybył. Mały Książę, choć sam zadawał mi wiele pytań udawał, że moich nie słyszy.

Mula sa ilang kataga na nagkakataong binabanggit niya kaya lamang unti-unting luminaw sa akin ang lahat. Halimbawa, nang una niyang makita ang aking eroplano (hindi ko na idodrowing ang aking eroplano dahil napakakumplikadong drowing na ito para sa ’kin), itinanong niya sa ’kin:

Dopiero z wypowiedzianych przypadkowo słów poznałem jego historię. Kiedy po raz pierwszy ujrzał mój samolot (nie narysuję mego samolotu, ponieważ jest to rysunek zbyt trudny), zapytał:

“Ano ang bagay na ’yan?”

— Co to za przedmiot?

“Hindi ’yan isang bagay. Lumilipad ’yan. Eroplano ’to. Ito ang eroplano ko.”

— To nie jest przedmiot. To lata. To samolot. To mój samolot.

Ipinagmamalaki ko na malaman niyang nakalilipad ako. Kaya sinabi niya:

Byłem bardzo dumny, mogąc mu powiedzieć, latam. Wtedy zapytał:

“Ano! Nahulog ka mula sa langit?”

— Jak to? Spadłeś z nieba?

“Oo…” sumagot ako na medyo napahiya.

— Tak — odparłem skromnie.

“Ah! Nakakatawa…”

— Ach, to zabawne…

Humalakhak nang malakas ang munting prinsipe na labis ko namang ikinainis. Gusto kong totohanin naman ng iba ang tingin nila sa mga kamalasan ko. At idinagdag pa niya:

I Mały Książe wybuchnął śmiechem, który mnie rozgniewał. Wolałbym, aby poważniej traktowano moje nieszczęście. Po chwili powiedział:

“Kung gayon, galing ka rin sa langit! Saang planeta ka galing?”

— A więc ty też spadłeś z nieba? Z jakiej planety pochodzisz?

Bigla kong naliwanagan ang hiwaga kung ba’t siya narito. At tinanong ko siya nang deretso:

W tym momencie rozjaśnił mi się nieco mrok otaczający jego zjawienie się i spytałem natychmiast:

“Galing ka ba sa ibang planeta?”

— Więc ty przybyłeś z innej planety?

Pero hindi siya sumagot. Marahan niyang iginalaw ang kanyang ulo habang nakatitig sa aking eroplano:

Ale on nie odpowiadał. Schylił głowę i uważnie przyglądał się memu samolotowi.

“Totoo nga na d’yan e hindi maaaring napakalayo ng pinanggalingan mo…”

— To prawda. Przy pomocy czegoś takiego nie mogłeś przybyć z daleka.

At mukhang malalim ang iniisip niya. Matagal. Pagkatapos ay kinuha niya ang aking tupa sa kanyang bulsa at pinagmasdang mabuti ang kanyang kayamanan.

I pogrążył się w rozmyślaniach. Następnie wyjął z kieszeni baranka i zaczął uważnie przyglądać się swemu skarbowi.

Maiisip n’yo kung paano ako naintriga sa pagsasalita niya nang bitin tungkol sa “ibang mga planeta.” Kaya sinikap kong mas may malaman pa tungkol dito:

Możecie sobie wyobrazić, jak bardzo byłem zaintrygowany tym zagadkowym zwierzeniem o innych planetach. Starałem się zatem dowiedzieć czegoś więcej.

“Munti kong tao, saan ka ba galing? Saan ba ang ‘lugar mo’? Saan mo gustong dalhin ang tupa ko?”

— Skąd przybyłeś, mój mały? Gdzie jest twój dom? Dokąd chcesz zabrać baranka?

Pagkatapos ng tahimik na pagninilay ay saka siya sumagot:

Po chwili pełnej skupienia powiedział:

“Ang mabuti sa kahong ibinigay mo sa ’kin e magagamit n’ya itong bahay sa gabi.”

— Dobrą stroną tej skrzynki, którą mi dałeś, jest to, że będzie w nocy jego domkiem.

“S’yempre. At kung mabait ka, bibigyan pa rin kita ng tali para maitali mo siya pag araw. At pati na rin poste.”

— Naturalnie. Jeżeli będziesz grzeczny, dam ci jeszcze linkę i palik, abyś mógł go w dzień przywiązywać.

Mukhang nagulat ang munting prinsipe sa alok na ito.

Ta propozycja uraziła Małego Księcia.

“Itali siya? Kataka-takang ideya!”

— Przywiązywać? Też pomysł!

“Pero kung hindi mo s’ya itatali, gagala s’ya kung saan at mawawala…”

— Jeżeli go nie przywiążesz, to pójdzie gdziekolwiek i zginie.

Muli na namang humalakhak ang aking kaibigan:

Mój mały przyjaciel znowu się roześmiał.

“Pero saan sa palagay mo s’ya pupunta?”

— A gdzież on ma iść?

“Kahit saan. Dere-deretso sa harap niya…”

— Gdziekolwiek, prosto przed siebie.

At seryosong sinabi ng munting prinsipe:

Wtedy Mały Książę powiedział z powagą:

“Hindi bale! Napakaliit lang naman ng lugar ko!”

— To nie ma znaczenia. Ja mam tak mało miejsca.

At para namang malungkot n’yang idinugtong:

Następnie dorzucił z odrobiną — jak mi się wydawało — smutku:

“Dere-deretso sa harap n’ya, walang malayong mararating…”

— Idąc prosto przed siebie nie można zajść daleko …