«Che i vulcani siano spenti o in azione, è lo stesso per noi», disse il geografo. «Quello che conta per noi è il monte, lui non cambia».

— Патух вулкан цi дзейнiчае — гэта для нас, географаў, не мае анiякага значэння, — сказаў географ. — Для нас важна адно: сама гара. Яна заўсёды нязменная.

«Ma che cosa vuol dire “effimero”?» ripeté il piccolo principe che in vita sua non aveva mai rinunciato a una domanda una volta che l’aveva fatta.

— Але што такое — «эфемерны»? — паўтарыў Маленькi прынц, якi нiколi не супакойваўся, пакуль не атрымлiваў адказу на сваё пытанне.

«Vuol dire “che è minacciato di scomparire in un tempo breve”».

— Гэта «тое, што можа знiкнуць у блiжэйшы час».

«Il mio fiore è destinato a scomparire presto?»

— Мая кветка можа знiкнуць у блiжэйшы час?

«Certamente».

— Безумоўна.

Il mio fiore è effimero, si disse il piccolo principe, e non ha che quattro spine per difendersi dal mondo! E io l’ho lasciato solo!

«Мая кветка эфемерная, — падумаў Маленькi прынц, — i ў яе ўсяго чатыры калючкi, каб абаранiць сябе ў гэтым свеце! А я пакiнуў яе зусiм адну на планеце!»

E per la prima volta si senti pungere dal rammarico. Ma si fece coraggio:

Упершыню ён пашкадаваў, што пакiнуў сваю красуню. Але ён усё-такi ўзяў сябе ў рукi i спытаў:

«Che cosa mi consigliate di andare a visitare?»

— Што б вы параiлi мне наведаць?

«Il pianeta Terra», gli rispose il geografo. «Ha una buona reputazione…»

— Планету Зямля, — адказаў яму географ. — Пра яе ходзiць добрая слава…

E il piccolo principe se ne andò pensando al suo fiore.

I Маленькi прынц рушыў у дарогу, але думкi яго былi пра самотную кветку…

XVI

РАЗДЗЕЛ ХVI

Il settimo pianeta fu dunque la Terra.

Такiм чынам, сёмай планетай была Зямля.

La Terra non è un pianeta qualsiasi! Ci si contano cento e undici re (non dimenticando, certo, i re negri), settemila geografi, novecentomila uomini d’affari, sette milioni e mezzo di ubriaconi, trecentododici milioni di vanitosi, cioè due miliardi circa di adulti.

Зямля не простая планета! Тут налiчваецца сто адзiнаццаць каралёў (i негрыцянскiх, вядома), сем тысяч географаў, дзевяцьсот тысяч дзялкоў, сем з палавiнай мiльёнаў п’янiц, трыста адзiнаццаць мiльёнаў славалюбаў, — усяго каля двух мiльярдаў дарослых.

Per darvi un’idea delle dimensioni della Terra, vi dirò che prima dell’invenzione dell’elettricità bisognava mantenere, sull’insieme dei sei continenti, una vera armata di quattrocentosessantaduemila e cinquecentoundici lampionai per accendere i lampioni.

Каб вы маглi ўявiць памеры Зямлi, дастаткова сказаць, што да адкрыцця электрычнасцi тут трэба было трымаць на ўсiх шасцi кантынентах цэлую армiю лiхтаршчыкаў з чатырохсот шасцiдзесяцi дзвюх тысяч пяцiсот адзiнаццацi чалавек.

Visto un po’ da lontano faceva uno splendido effetto. I movimenti di questa armata erano regolati come quelli di un balletto d’opera.

Калi паглядзець збоку, гэта было незабыўнае вiдовiшча. Рухi гэтай армii падпарадкоўвалiся дакладнаму рытму, зусiм як у балеце.

Prima c’era il turno di quelli che accendevano i lampioni della Nuova Zelanda e dell’Australia. Dopo di che, questi, avendo accesi i loro lampioni, se ne andavano a dormire. Allora entravano in scena quelli della Cina e della Siberia. Poi anch’essi se la battevano fra le quinte.

Спачатку выступалi лiхтаршчыкi Новай Зеландыi i Аўстралii. Яны запальвалi свае лiхтары i iшлi спаць. Потым наступала чарга лiхтаршчыкаў Кiтая i Сiбiры. Яны выконвалi свой танец i таксама непрыкметна знiкалi за кулiсамi.

Allora veniva il turno dei lampionai della Russia e delle Indie. Poi di quelli dell’Africa e dell’Europa. Poi di quelli dell’America del Sud e infine di quelli dell’America del Nord.

Пасля прыходзiла чарга лiхтаршчыкаў Расii i Iндыi. Пасля — лiхтаршчыкаў Афрыкi i Эўропы. Пасля Паўднёвай Амерыкi. А там — Паўночнай Амерыкi.

E mai che si sbagliassero nell’ordine dell’entrata in scena. Era grandioso.

I нiколi яны не блыталi парадку выхаду на сцэну. Гэта было проста грандыёзна.

Soli, il lampionaio dell’unico lampione del Polo Nord e il confratello dell’unico lampione del Polo Sud, menavano vite oziose e noncuranti: lavoravano due volte all’anno.

I толькi лiхтаршчык адзiнага лiхтара на Паўночным полюсе i яго калега на Паўднёвым полюсе вялi жыццё ў гультайстве i бесклапотнасцi: iм даводзiлася запальваць свае лiхтары ўсяго двойчы ў год.

XVII

РАЗДЗЕЛ ХVII

Capita a volte, volendo fare dello spirito, di mentire un po’. Non sono stato molto onesto parlandovi degli uomini che accendono i lampioni. Rischio di dare a quelli che non lo conoscono una falsa idea del nostro pianeta. Gli uomini occupano molto poco posto sulla Terra.

Калi чалавек сiлiцца паказаць сваю дасцiпнасць, ён мiжволi трошкi прыхлусiць. Гэтак сталася i са мной, калi я казаў вам пра лiхтаршчыкаў. Баюся, што ў тых, хто не ведае нашай планеты, створыцца няправiльнае ўяўленне пра яе. Людзi займаюць вельмi мала месца на зямлi.

Se i due miliardi di abitanti che popolano la Terra stessero in piedi e un po’ serrati, come per un comizio, troverebbero posto facilmente in una piazza di ventimila metri di lunghezza per ventimila metri di larghezza. Si potrebbe ammucchiare l’umanità su un qualsiasi isolotto del Pacifico.

Калi б два мiльярды жыхароў, якiя насяляюць зямлю, шчыльна, як на мiтынгу, пасталi адзiн каля аднаго, яны б свабодна ўмясцiлiся на прасторнай плошчы ў дваццаць мiль даўжынёй i дваццаць шырынёй. Усё чалавецтва можна было б размясцiць на сама маленькiм астраўку Цiхага акiяна.

Naturalmente i grandi non vi crederebbero. Si immaginano di occupare molto posto. Si vedono importanti come dei baobab. Consigliategli allora di fare dei calcoli, adorano le cifre e gli piacerà molto. Ma non perdete il vostro tempo con questo pensiero, è inutile, visto che avete fiducia in me.

Дарослыя, канечне, не павераць у гэта. Яны думаюць, што займаюць вельмi шмат месца. Яны здаюцца самi сабе велiчнымi, як баабабы. А вы парайце iм зрабiць дакладны разлiк. Гэта прыйдзецца iм даспадобы, яны ж без памяцi ад лiчбаў. А вы лепей не марнуйце часу на гэтую нудную работу. Яна нi да чаго. Вы i без таго мне верыце.

Il piccolo principe, arrivato sulla Terra, fu molto sorpreso di non vedere nessuno. Aveva già paura di essersi sbagliato di pianeta, quando un anello del colore della luna si mosse nella sabbia.

Маленькi прынц, трапiўшы на Зямлю, быў дужа здзiўлены, што нiкога не ўбачыў. Ён ужо засумняваўся, цi не памылiўся часам планетай, як тут у пяску заварушылася нейкае колца колеру месячнага святла.

«Buona notte», disse il piccolo principe a caso.

— Добры вечар, — на ўсякi выпадак прывiтаўся Маленькi прынц.

«Buona notte», disse il serpente.

— Вечар добры, — адказала змяя.

«Su quale pianeta sono sceso?» domandò il piccolo principe.

— На якую планету я трапiў?

«Sulla Terra, in Africa», rispose il serpente.

— На Зямлю, — адказала змяя. — У Афрыку.

«Ah!… Ma non c’è nessuno sulla Terra?»

— А!.. А што, на Зямлi няма людзей?

«Qui è il deserto. Non c’è nessuno nei deserti. La Terra è grande», disse il serpente.

— Тут пустыня. А ў пустынi нiхто не жыве. Зямля вялiкая, — растлумачыла змяя.

Il piccolo principe sedette su una pietra e alzò gli occhi verso il cielo:

Маленькi прынц сеў на камень i ўзняў вочы да неба.

«Mi domando», disse, «se le stelle sono illuminate perché ognuno possa un giorno trovare la sua. Guarda il mio pianeta, è proprio sopra di noi… Ma come è lontano!»

— Хацеў бы я ведаць, — вымавiў ён, для чаго свецяць зоркi? Цi не для таго, каб рана цi позна кожны мог адшукаць сваю зорку? Глянь, вунь мая планета якраз над вамi… Але як далёка да яе!

«È bello», disse il serpente, «ma che cosa sei venuto a fare qui?»

— Прыгожая, — ухвалiла змяя. — А што ты будзеш рабiць тут, на Зямлi?

«Ho avuto delle difficoltà con un fiore», disse il piccolo principe.

— Я пасварыўся са сваёй кветкай, — прызнаўся Маленькi прынц.

«Ah!» fece il serpente.

— А, вось яно што…

E rimasero in silenzio.

I яны змоўклi.

«Dove sono gli uomini?» riprese dopo un po’ il piccolo principe. «Si è un po’ soli nel deserto…»

— А дзе ж людзi? — зноў загаварыў нарэшце Маленькi прынц. — Нейк самотна ў гэтай пустынi…

«Si è soli anche con gli uomini», disse il serpente.

— I мiж людзей таксама самотна, — заўважыла змяя.

Il piccolo principe lo guardò a lungo.

Маленькi прынц дапытлiва паглядзеў на яе.

«Sei un buffo animale», gli disse alla fine, «sottile come un dito!…»

— Дзiўная ты iстота, — нарэшце прамовiў ён, — тонкая, як палец.

«Ma sono più potente di un dito di un re», disse il serpente.

— Затое магутней пальца караля, — сказала змяя.

Il piccolo principe sorrise:

Маленькi прынц усмiхнуўся:

«Non mi sembri molto potente… non hai neppure delle zampe… e non puoi neppure camminare…»

— Якая ж ты магутная… У цябе нават ног няма… Ты нават падарожнiчаць не можаш…

«Posso trasportarti più lontano che un bastimento», disse il serpente.

— Я магу даставiць цябе далей, чым якi карабель, — сказала змяя.

Si arrotolò attorno alla caviglia del piccolo principe come un braccialetto d’oro:

Яна, як залаты бранзалет, абвiлася вакол шчыкалаткi Маленькага прынца.

«Colui che tocco, lo restituisco alla terra da dove è venuto. Ma tu sei puro e vieni da una stella…»

— Кожнага, каго я крану, я вяртаю зямлi, з якой ён выйшаў, — дадала яна. Але ты чысты i прыляцеў з зоркi…

Il piccolo principe non rispose.

Маленькi прынц прамаўчаў.

«Mi fai pena, tu così debole, su questa Terra di granito. Potrò aiutarti un giorno se rimpiangerai troppo il tuo pianeta. Posso…»

— Мне шкада цябе, ты такi бездапаможны на гэтай камянiстай Зямлi. Я змагу дапамагчы табе, калi ты моцна знудзiшся па сваёй планеце. Я магу…

«Oh! Ho capito benissimo», disse il piccolo principe, «ma perché parli sempre per enigmi?»

— Я цудоўна зразумеў цябе, — сказаў Маленькi прынц. — Але чаму ты ўвесь час гаворыш загадкамi?

«Li risolvo tutti», disse il serpente.

— Я рашаю ўсе загадкi, — сказала змяя.

E rimasero in silenzio.

I яны змоўклi.

XVIII

РАЗДЗЕЛ ХVIII

Il piccolo principe traversò il deserto e non incontrò che un fiore. Un fiore a tre petali, un piccolo fiore da niente…

Маленькi прынц прайшоў усю пустыню i не сустрэў нiводнай жывой душы. За ўвесь час яму трапiлася толькi адна-адзiная кветка, кволенькая, непрыкметная кветачка ў тры пялёсткi.

«Buon giorno», disse il piccolo principe.

— Добры дзень, — павiтаўся Маленькi прынц.

«Buon giorno», disse il fiore.

— Дзень добры, — адказала кветка.

«Dove sono gli uomini?» domandò gentilmente il piccolo principe.

— А дзе людзi? — ветлiва спытаў Маленькi прынц.

Un giorno il fiore aveva visto passare una carovana:

Кветка аднойчы бачыла, як мiма iшоў караван.

«Gli uomini? Ne esistono, credo, sei o sette. Li ho visti molti anni fa. Ma non si sa mai dove trovarli. Il vento li spinge qua e là. Non hanno radici, e questo li imbarazza molto».

— Людзi? Ды iх, па-мойму, усяго шасцёра цi сямёра. Я бачыла iх некалькi гадоў назад. Але хто iх ведае, дзе iх шукаць. Iх носiць ветрам. У iх няма каранёў, гэта надае iм безлiч турбот.

«Addio», disse il piccolo principe.

— Бывай, — развiтаўся Маленькi прынц.

«Addio», disse il fiore.

— Бывай, — адказала кветка.

XIX

РАЗДЗЕЛ ХIХ

Il piccolo principe fece l’ascensione di un’alta montagna. Le sole montagne che avesse mai visto, erano i tre vulcani che gli arrivavano alle ginocchia. E adoperava il vulcano spento come uno sgabello. «Da una montagna alta come questa», si disse perciò, «vedrò di un colpo tutto il pianeta, e tutti gli uomini…» Ma non vide altro che guglie di roccia bene affilate.

Маленькi прынц падняўся на нейкую высокую гару. Адзiныя горы, якiя ён ведаў у сваiм жыццi, былi тры вулканы, якiя былi яму па калена. Патухлы вулкан служыў яму табурэтам. «З такой высачэзнай гары, — падумаў ён, — я адразу ўбачу i ўсю планету i ўсiх людзей…» Але наўкол перад яго вачыма тырчалi адны вострыя вяршынi скал.

«Buon giorno», disse a caso.

— Добры дзень, — павiтаўся ён на ўсякi выпадак.

«Buon giorno… buon giorno… buon giorno…» rispose l’eco.

— Добры дзень… дзень… дзень… — адгукнулася рэха.

«Chi siete?» disse il piccolo principe.

— Хто вы? — спытаў Маленькi прынц.

«Chi siete?… chi siete?… chi siete?…» rispose l’eco.

— Хто вы… хто вы… хто вы… — адгукнулася рэха.

«Siate miei amici, io sono solo», disse.

— Будзьце маiмi сябрамi, я зусiм адзiн, — сказаў ён.

«Io sono solo… io sono solo… io sono solo…» rispose l’eco.

— Адзiн… адзiн… адзiн… — адгукнулася рэха.

«Che buffo pianeta», pensò allora, «è tutto secco, pieno di punte e tutto salato.

«Якая дзiўная планета! — падумаў Маленькi прынц. — Сухая-сухая, i ўся ў ражнах, i салёная нейкая.

E gli uomini mancano d’immaginazione. Ripetono ciò che loro si dice… Da me avevo un fiore e parlava sempre per primo…»

А людзям бракуе ўяўлення. Яны толькi паўтараюць тое, што iм кажуць… Дома ў мяне была кветка: тая заўсёды загаворвала першая…»

XX

РАЗДЗЕЛ ХХ

Ma capitò che il piccolo principe avendo camminato a lungo attraverso le sabbie, le rocce e le nevi, scoperse alla fine una strada. E tutte le strade portavano verso gli uomini.

Доўга блукаў Маленькi прынц па пясках, снягах ды скалах i натрапiў нарэшце на нейкую дарогу. А ўсе дарогi вядуць да людзей.

«Buon giorno», disse.

— Добры дзень, — сказаў ён.

Era un giardino fiorito di rose.

Перад iм рассцiлаўся сад, у якiм квiтнела мноства ружаў.

«Buon giorno», dissero le rose.

— Добры дзень, — азвалiся ружы.

Il piccolo principe le guardò. Assomigliavano tutte al suo fiore.

Маленькi прынц не мог паверыць сваiм вачам. Усе яны былi так падобны да яго кветкi!

«Chi siete?» domandò loro stupefatto il piccolo principe.

— Хто вы? — уражаны, спытаў ён.

«Siamo delle rose», dissero le rose.

— Мы ружы, — адказалi ружы.

«Ah!» fece il piccolo principe.

— Вось як… — прамовiў Маленькi прынц.

E si senti molto infelice. Il suo fiore gli aveva raccontato che era il solo della sua specie in tutto l’universo. Ed ecco che ce n’erano cinquemila, tutte simili, in un solo giardino.

I ён адчуў сябе вельмi-вельмi няшчасным. Яго красуня казала, што яна адзiная такая ў сусвеце. I вось — калi ласка! У адным толькi садзе iх цэлых пяць тысяч, як на падбор.

«Sarebbe molto contrariato», si disse, «se vedesse questo… Farebbe del gran tossire e fingerebbe di morire per sfuggire al ridicolo. Ed io dovrei far mostra di curarlo, perché se no, per umiliarmi, si lascerebbe veramente morire…»

«Яна вельмi раззлавалася б, калi б убачыла iх, — падумаў ён. — Яна страшэнна закашляла б i прыкiнулася, што канае, толькi б не паказацца смешнай. I я быў бы вымушаны рабiць выгляд, што ратую яе, бо iначай яна сапраўды памерла б, каб толькi прынiзiць мяне…»

E si disse ancora: «Mi credevo ricco di un fiore unico al mondo, e non possiedo che una qualsiasi rosa. Lei e i miei tre vulcani che mi arrivano alle ginocchia, e di cui l’uno, forse, è spento per sempre, non fanno di me un principe molto importante…»

А потым ён падумаў: «А я ж яшчэ думаў, што валодаю адзiнай у свеце кветкай, а цяпер аказалася, што гэта звычайная ружа. Усяго i было ў мяне звычайная ружа ды тры вулканы вышынёй мне па калена, адзiн з якiх, мабыць, назаўсёды патух… Якi ж я пасля ўсяго гэтага прынц?..»

E, seduto nell’erba, piangeva.

I ён уткнуўся тварам у траву i заплакаў.

XXI

РАЗДЗЕЛ ХХI

In quel momento apparve la volpe.

У гэты момант i з’явiўся Лiс.

«Buon giorno», disse la volpe.

— Добры дзень, — сказаў ён.

«Buon giorno», rispose gentilmente il piccolo principe, voltandosi: ma non vide nessuno.

— Добры дзень, — ветлiва азваўся Маленькi прынц, абярнуўся на голас, але нiкога не ўбачыў.

«Sono qui», disse la voce, «sotto al melo…»

— Я тут, — данёсся голас. — Пад яблыняй…

«Chi sei?» domandò il piccolo principe, «sei molto carino…»

— Хто ты? — спытаў Маленькi прынц. — Якi ты прыгожы!

«Sono una volpe», disse la volpe.

— Я — Лiс, — сказаў Лiс.

«Vieni a giocare con me», le propose il piccolo principe, «sono così triste…»

— Пагуляй са мной, — папрасiў Маленькi прынц. — Мне так сумотна.

«Non posso giocare con te», disse la volpe, «non sono addomesticata».

— Не магу я гуляць з табою, — сказаў Лiс. — Я не прыручаны.

«Ah! scusa», fece il piccolo principe.

— Ах, прабач, — сумеўся Маленькi прынц.