— Que les volcans soient éteints ou soient éveillés, ça revient au même pour nous autres, dit le géographe. Ce qui compte pour nous, c’est la montagne. Elle ne change pas.

— ჩამქრალია ვუკანი, თუ მოქმედი, ამას ჩვენთვის არავითარი მნიშნველობა არა აქვს, — თქვა გეოგრაფმა. — ჩვენთვის მთავარია მთა. იგი არ იცვლება.

— Mais qu’est-ce que signifie «éphémère»? répéta le petit prince qui, de sa vie, n’avait renoncé à une question, une fois qu’il l’avait posée.

— კი მაგრამ, რა არის „ეფემერული“? — ისევ გაუმეორა პატარა უფლისწულმა, რადგან ვერ მოისვენებდა, სანამ კითხვაზე პასუხს არ მიიღებდა.

— Ça signifie «qui est menacé de disparition prochaine».

— ეფემერული არის ის, რასაც დიდი ხნის სიცოცხლე არ უწერია.

— Ma fleur est menacée de disparition prochaine?

— მაშ, ჩემს ყვავილს დიდი ხნის სიცოცხლე არ უწერია?

— Bien sûr.

— რა თქმა უნდა.

Ma fleur est éphémère, se dit le petit prince, et elle n’a que quatre épines pour se défendre contre le monde! Et je l’ai laissée toute seule chez moi!

„ჩემი ყვავილი ეფემერულია, — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა. — მას მხოლოდ ოთხი ეკალი აქვს თავის დასაცავად. მე კი მარტოდმარტო მივატოვე იგი ჩემს პლანეტაზე“.

Ce fut là son premier mouvement de regret. Mais il reprit courage:

და მან პირველად ინანა, რომ მიატოვა ყვავილი. მაგრამ მერე ისევ მოიკრიბა მხნეობა.

— Que me conseillez-vous d’aller visiter? demanda-t-il.

— რომელი ქვეყნის ნახვას მირჩევდით? — ჰკითხა მან გეოგრაფს.

— La planète Terre, lui répondit le géographe. Elle a une bonne réputation…

— დედამიწის, — მიუგო გეოგრაფმა. — მას კარგი რეპუტაცია აქვს…

Et le petit prince s’en fut, songeant à sa fleur.

და პატარა უფლისწული გაუდგა გზას, მაგრამ ფიქრებით თავის ყვავილთან იყო.

CHAPITRE XVI

თავი XVI

La Terre n’est pas une planète quelconque!

მეშვიდე პლანეტა, რომელსაც იგი ეწვია, დედამიწა იყო.

On y compte cent onze rois (en n’oubliant pas, bien sûr, les rois nègres), sept mille géographes, neuf cent mille businessmen, sept millions et demi d’ivrognes, trois cent onze millions de vaniteux, c’est-à-dire environ deux milliards de grandes personnes.

დედამიწა უბრალო პლანეტა არ გეგონოთ! ამ პლანეტაზე ასთერთმეტი მეფეა (მათ შორის, რა თქმა უნდა, ზანგი მეფეებიც), შვიდი ათასი გეოგრაფი, ცხრაასი ათასი საქმოსანი, შვიდი მილიონ ხუთასი ათასი ლოთი და სამასთერთმეტი მილიონი პატივმოყვარე — ესე იგი, სულ დაახლოებით ორ მილიარდამდე ადამიანი.

Pour vous donner une idée des dimensions de la Terre je vous dirai qu’avant l’invention de l’électricité on y devait entretenir, sur l’ensemble des six continents, une véritable armée de quatre cent soixante-deux mille cinq cent onze allumeurs de réverbères.

დედამიწის სიდიდე რომ უფრო კარგად წარმოიდგინოთ, საკმარისია იცოდეთ, რომ სანამ ელექტრონს აღმოაჩენდნენ, ექვსივე კონტინენტზე მეფარნეთა მთელი არმია ჰყავდათ, რომელიც ოთხას სამოცდაორი ათას ხუთას თერთმეტი კაცისაგან შედგებოდა.

Vu d’un peu loin ça faisait un effet splendide. Les mouvements de cette armée étaient réglés comme ceux d’un ballet d’opéra.

შორიდან ეს დიდებული სანახაობა იყო. ამ არმიის მოძრაობა საბალეტო დასივით იყო აწყობილი.

D’abord venait le tour des allumeurs de réverbères de Nouvelle-Zélande et d’Australie. Puis ceux-ci, ayant allumé leurs lampions, s’en allaient dormir. Alors entraient à leur tour dans la danse les allumeurs de réverbères de Chine et de Sibérie. Puis eux aussi s’escamotaient dans les coulisses.

პირველად სცენაზე ახალი ზელანდიისა და ავსტრალიის მეფარნეები გამოდიოდნენ, აანთებდნენ თავიანთ ფარნებს და დასაძინებლად მიდიოდნენ. შემდეგ რიგ-რიგობით გამოდიოდნენ ჩინეთისა და ციმბირის მეფარნეები. ჩამოუვლიდნენ წრეს და კულისებში გაიკრიფებოდნენ.

Alors venait le tour des allumeurs de réverbères de Russie et des Indes. Puis de ceux d’Afrique et d’Europe. Puis de ceux d’Amérique du Sud. Puis de ceux d’Amérique du Nord.

მათ შემდეგ დგებოდა რუსეთის და ინდოეთის მეფარნეთა რიგი. ამათ მოჰყვებოდნენ აფრიკისა და ევროპის, შემდეგ სამხრეთ ამერიკის, მერე კი ჩრდილოეთ ამერიკის მეფარნეები.

Et jamais ils ne se trompaient dans leur ordre d’entrée en scène. C’était grandiose.

და არცერთს არ ეშლებოდა სცენაზე გამოსვლის რიგი. მართლაც რომ დიდებული სანახაობა იყო!

Seuls, l’allumeur de l’unique réverbère du pôle Nord, et son confrère de l’unique réverbère du pôle Sud, menaient des vies d’oisiveté et de nonchalance: ils travaillaient deux fois par an.

მხოლოდ ორი მათგანი იყო არხეინად — ის, რომელსაც ჩრდილოეთ პოლუსის ერთადერთი ფარანი უნდა აენთო, და მისი სამხრეთპოლუსელი თანამოძმე. მათ მხოლოდ ორჯერ უნდა შეესრულებინათ წელიწადში თავისი მოვალოება.

CHAPITRE XVII

თავი XVII

Quand on veut faire de l’esprit, il arrive que l’on mente un peu. Je n’ai pas été très honnête en vous parlant des allumeurs de réverbères. Je risque de donner une fausse idée de notre planète à ceux qui ne la connaissent pas. Les hommes occupent très peu de place sur la terre.

როცა მოსწრებული სიტყვა გინდა თქვა, ზოგჯერ უნებურად ტყუილიც უნდა მოიშველიო. აი ახლაც, მეფარნეებზე რომ გაიმბობდით, ცოტათი გადავაჭარბე კიდეც და ვინც საკმაოდ არ იცნობს ჩვენს პლანეტას, შეიძლება მცდარი წარმოდგენაც კი შეექმნას მასზე. ადამიანებს არც ისე დიდი ადგილი უჭირავთ დედამიწაზე.

Si les deux milliards d’habitants qui peuplent la terre se tenaient debout et un peu serrés, comme pour un meeting, ils logeraient aisément sur une place publique de vingt milles de long sur vingt milles de large. On pourrait entasser l’humanité sur le moindre petit îlot du Pacifique.

დედამიწის ორი მილიარდი მკვიდრი რომ ერთად შეგროვილიყო, ისე როგორც ეს მიტინგებზე ხდება ხოლმე, თავისუფლად დაეტეოდა მოედანზე, რომელსაც ოცი მილის სიგრძე-სიგანე ექნებოდა. ამრიგად შესაძლებელი გახდებოდა მთელი კაცობრიობა წყნარი ოკეანის ერთ ყველაზე პატარა კუნძულზე მოგვეთავსებინა.

Les grandes personnes, bien sûr, ne vous croiront pas. Elles s’imaginent tenir beaucoup de place. Elles se voient importantes comme des baobabs. Vous leur conseillerez donc de faire le calcul. Elles adorent les chiffres: ça leur plaira. Mais ne perdez pas votre temps à ce pensum. C’est inutile. Vous avez confiance en moi.

დიდები ამას, რა თქმა უნდა, არ დაგვიჯერებენ. მათ ჰგონიათ, რომ ძალიან დიდი ადგილი უჭირავთ დედამიწაზე. მათ თავიანთი თავი ბაობაბებივით ბუმბერაზი ჰგონიათ. კარგი იქნებოდა, თუ ურჩევდით, ზუსტად გამოენგარიშებინათ ყველაფერი. ეს რჩევა ეამებოდათ კიდეც. მათ ხომ ძალიან უყვართ ციფრები. თქვენ კი ამაოდ ნუ დაკარგავთ დროს. თქვენ ანგარიში არ გჭირდებათ, ისედაც გჯერათ ჩემი.

Le petit prince, une fois sur terre, fut donc bien surpris de ne voir personne. Il avait déjà peur de s’être trompé de planète, quand un anneau couleur de lune remua dans le sable.

დედამიწაზე რომ დადგა ფეხი, პატარა უფლისწულს ძალიან გაუკვირდა, რომ ვერავინ დაინახა. ვაითუ, სხვა პლანეტაზე მოვხვდი, გაუელვა ფიქრმა, მაგრამ ამ დროს სილაში რაღაც დაგორგლილი შეირხა, რომელსაც მთვარის სხივის ფერი დაჰკრავდა.

— Bonne nuit, fit le petit prince à tout hasard.

— საღამო მშვიდობისა, — გაეხმიანა მას პატარა უფლისწული ყოველი შემთხვევისთვის.

— Bonne nuit, fit le serpent.

— საღამო მშვიდობისა, — მიუგო გველმა.

— Sur quelle planète suis-je tombé? demanda le petit prince.

— რომელ პლანეტაზე ჩამოვედი? — იკითხა პატარა უფლისწულმა.

— Sur la Terre, en Afrique, répondit le serpent.

— დედამიწაზე, — მიუგო გველმა. — აფრიკაში.

— Ah!… Il n’y a donc personne sur la Terre?

— ა!.. დედამიწაზე ადამიანი არ ცხოვრობს?

— Ici c’est le désert. Il n’y a personne dans les déserts. La Terre est grande, dit le serpent.

— ეს უდაბნოა. უდაბნოში კი არავინ ცხოვრობს. დედამიწა დიდია, — უთხრა გველმა.

Le petit prince s’assit sur une pierre et leva les yeux vers le ciel:

პატარა უფლისწული ქვაზე ჩამოჯდა და ზეცას მიაპყრო თვალი.

— Je me demande, dit-il, si les étoiles sont éclairées afin que chacun puisse un jour retrouver la sienne. Regarde ma planète. Elle est juste au-dessus de nous… Mais comme elle est loin!

— ნეტავ რატომ კიაფობენ ვარსკვლავები, — ჩაილაპარაკა მან. — ალბათ იმიტომ, რომ ადრე თუ გვიან, ყველამ უნდა იპოვოს თავისი ვარსკვლავი. შეხედე, აი ჩემი პლანეტა — იგი სწორედ ჩვენს ზემოთაა, მაგრამ რა შორსაა აქედან!

— Elle est belle, dit le serpent. Que viens-tu faire ici?

— ლამაზი პლანეტაა, — თქვა გველმა. — რამ მოგიყვანა აქ?

— J’ai des difficultés avec une fleur, dit le petit prince.

— ყვავილს დავემდურე.

— Ah! fit le serpent.

— ა!..

Et ils se turent.

და ორივენი დადუმდნენ.

— Où sont les hommes? reprit enfin le petit prince. On est un peu seul dans le désert…

— ადამიანები სად არიან? — ისევ იკითხა პატარა უფლისწულმა. — უდაბნოში ცოტა არ იყოს, მარტოობაა…

— On est seul aussi chez les hommes, dit le serpent.

— ადამიანთა შორისაც მარტოობაა, — მიუგო გველმა.

Le petit prince le regarda longtemps:

პატარა უფლისწული ყურადღებით დააქცერდა გველს.

— Tu es une drôle de bête, lui dit-il enfin, mince comme un doigt…

— უცნაური არსება ხარ, — უთხრა მან ბოლოს, — თითივით წვრილი.

— Mais je suis plus puissant que le doigt d’un roi, dit le serpent.

— სამაგიეროდ მე მეფის თითებზე მეტი ძალა მაქვს, — მიუგო გველმა.

Le petit prince eut un sourire:

პატარა უფლისწულს გაეღიმა.

— Tu n’es pas bien puissant… tu n’as même pas de pattes… tu ne peux même pas voyager…

— არც ისე ღონიერი ჩანხარ… ფეხებიც კი არა გაქვს… მოგზაურობასაც კი ვერ შეძლებდი…

— Je puis t’emporter plus loin qu’un navire, dit le serpent.

— მე შემიძლია ყოველ ხომალდზე უფრო შორს წაგიყვანო, — უთხრა გველმა.

Il s’enroula autour de la cheville du petit prince, comme un bracelet d’or:

და ოქროს სამაჯურივით შემოეჭდო კოჭზე.

— Celui que je touche, je le rends à la terre dont il est sorti, dit-il encore. Mais tu es pur et tu viens d’une étoile…

— ყველა სულდგმულს, რომელსაც კი შევეხები, მიწას ვუბრუნებ, რადგან ყველა მიწის შვილია, — თქვა მან. — მაგრამ შენ წმინდა ხარ და ვარსკვლავიდან მოფრენილი…

Le petit prince ne répondit rien.

პატარა უფლისწულმა არაფერი უპასუხა.

— Tu me fais pitié, toi si faible, sur cette Terre de granit. Je puis t’aider un jour si tu regrettes trop ta planète. Je puis…

— მებრალები, — განაგრძნო გველმა. — მეტისმეტად უმწეო ხარ ამ დედამიწაზე, რომელიც გრანიტისაგან არის შექმნილი. როცა ძალიან ინანებ, რომ მიატოვე შენი პლანეტა, მე შემიძლია დაგეხმარო. მე შემიძლია…

— Oh! J’ai très bien compris, fit le petit prince, mais pourquoi parles-tu toujours par énigmes?

— ო! მივხვდი, რისი თქმაც გსურს, — უთხრა პატარა უფლისწულმა. — მაგრამ მუდამ იგავებით რატომ ლაპარაკობ?

— Je les résous toutes, dit le serpent.

— მე ყველა იგავის ამხსნელი ვარ, — თქვა გველმა.

Et ils se turent.

და ორივენი დადუმდნენ.

CHAPITRE XVIII

თავი XVIII

Le petit prince traversa le désert et ne rencontra qu’une fleur. Une fleur à trois pétales, une fleur de rien du tout…

პატარა უფლისწულმა მთელი უდაბნო გადასერა და მხოლოდ ერთადერთ ყვავილს წააწყდა, სამფურცელა, პატარა ყვავილს.

— Bonjour, dit le petit prince.

— გამარჯობა, — უთხრა პატარა უფლისწულმა.

— Bonjour, dit la fleur.

— გაგიმარჯოს, — მიუგო ყვავილმა.

— Où sont les hommes? demanda poliment le petit prince.

— ადამიანები სად არიან? — თავაზიანად შეეკითხა პატარა უფლისწული.

La fleur, un jour, avait vu passer une caravane:

ყვავილს მხოლოდ ერთხელ ენახა ქარავანი, რომელმაც შორიახლოს ჩაუარა.

— Les hommes? Il en existe, je crois, six ou sept. Je les ai aperçus il y a des années. Mais on ne sait jamais où les trouver. Le vent les promène. Ils manquent de racines, ça les gêne beaucoup.

— ადამიანები? ვფიქრობ, ექვსი თუ შვიდი ადამიანი არსებობს მხოლოდ. მე ისინი ამ რამდენიმე წლის წინათ დავინახე. მაგრამ არავინ იცის მათი ასავალ-დასავალი. ალბათ ქარი თუ ერეკება სადმე. მათ ხომ ფესვები არა აქვთ. უფესვოდ კი ძალიან ძნელია ცხოვრება.

— Adieu, fit le petit prince.

— მშვიდობით, — უთხრა პატარა უფლისწულმა.

— Adieu, dit la fleur.

— მშვიდობით, — მიუგო ყვავილმა.

CHAPITRE XIX

თავი XIX

Le petit prince fit l’ascension d’une haute montagne. Les seules montagnes qu’il eût jamais connues étaient les trois volcans qui lui arrivaient au genou. Et il se servait du volcan éteint comme d’un tabouret. «D’une montagne haute comme celle-ci, se dit-il donc, j’apercevrai d’un coup toute la planète et tous les hommes…» Mais il n’aperçut rien que des aiguilles de roc bien aiguisées.

შემდეგ პატარა უფლისწული ერთ მაღალ მთაზე ავიდა. მანამდე მას არასოდეს ენახა მთები, თავისი სამი ვულკანის გარდა, რომლებიც მხოლოდ მუხლამდე წვდებოდა. ჩამქრალ ვულკანს კი სკამად ხმარობდა ხოლმე. „ასეთი მაღალი მთიდან, — გაიფიქრა მან, — თვალის ერთი გადავლებით დავინახავ მთელ პლანეტას და ყველა ადამიანს…“ მაგრამ წაწვეტილი კლდეების გარდა ვერაფერი დაინახა.

— Bonjour, dit-il à tout hasard.

— გამარჯობა, — წარმოთქვა მან ყოველი შემთხვევისთვის.

— Bonjour… Bonjour… Bonjour… répondit l’écho.

— გამარჯობა… გამარჯობა… გამარჯობა… — გამოეხმაურა ექო.

— Qui êtes-vous? dit le petit prince.

— ვინა ხართ? — იკითხა პატარა უფლისწულმა.

— Qui êtes-vous… qui êtes-vous… qui êtes-vous… répondit l’écho.

— ვინა ხართ?.. ვინა ხართ?.. ვინა ხართ?.. — გაიმეორა ექომ.

— Soyez mes amis, je suis seul, dit-il.

— მიმეგობრეთ, მარტო ვარ ქვეყნად! — თქვა პატარა უფლისწულმა.

— Je suis seul… je suis seul… je suis seul… répondit l’écho.

— მარტო ვარ ქვეყნად… მარტო ვარ ქვეყნად… მარტო ვარ ქვეყნად… — კვლავ გაიმეორა ექომ.

«Quelle drôle de planète! pensa-t-il alors. Elle est toute sèche, et toute pointue et toute salée.

„რა უცნაური პლანეტაა! — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა. — მთლად გამოფიტული წვეტიანი კლდეებით დაფარული და დაშაშრული.

Et les hommes manquent d’imagination. Ils répètent ce qu’on leur dit… Chez moi j’avais une fleur: elle parlait toujours la première…»

მის ბინადართ არაფრის მოფიქრების უნარი არ შესწევთ და მხოლოდ იმას იმეორებენ, რასაც ვინმე ეტყვით… ჩემი ყვავილი კი მუდამ თვითონ წამოიწყებდა საუბარს…“

CHAPITRE XX

თავი XX

Mais il arriva que le petit prince, ayant longtemps marché à travers les sables, les rocs et les neiges, découvrit enfin une route. Et les routes vont toutes chez les hommes.

ბოლოს ქვიშრობზე, კლდე-ღრესა და თოვლში დიდი ხნის ხეტიალის შემდეგ პატარა უფლისწული გზას წააწყდა. გზა კი მუდამ ადამიანის სადგომისაკენ მიემართება.

— Bonjour, dit-il.

— გამარჯობა, — თქვა პატარა უფლისწულმა.

C’était un jardin fleuri de roses.

იგი ვარდებით მოფენილ ბაღს მისდგომოდა.

— Bonjour, dirent les roses.

— გაგიმარჯოს, — მიუგეს ვარდებმა.

Le petit prince les regarda. Elles ressemblaient toutes à sa fleur.

პატარა უფლისწული დააცქერდა მათ და შენიშნა, რომ ყველა ყვავილი მის ყვავილს ჰგავდა.

— Qui êtes-vous? leur demanda-t-il, stupéfait.

— ვინა ხართ? — შეეკითხა მათ გაოგნებული პატარა უფლისწული.

— Nous sommes des roses, dirent les roses.

— ჩვენ ვარდები ვართ, — მიუგეს ვარდებმა.

— Ah! fit le petit prince…

— საკვირველია… — აღმოხდა პატარა უფლისწულს.

Et il se sentit très malheureux. Sa fleur lui avait raconté qu’elle était seule de son espèce dans l’univers. Et voici qu’il en était cinq mille, toutes semblables, dans un seul jardin!

და საშინელი სევდა შემოაწვა გულზე. მისი ყვავილი სულ იმას ეუბნებოდა, ჩემი მსგავსი არსად მოიძებნება მთელ ქვეყანაზეო. აქ კი, მხოლოდ ერთ ბაღში, ხუთი ათასი მსგავსი ყვავილი ხარობდა!

«Elle serait bien vexée, se dit-il, si elle voyait ça… elle tousserait énormément et ferait semblant de mourir pour échapper au ridicule. Et je serais bien obligé de faire semblant de la soigner, car, sinon, pour m’humilier moi aussi, elle se laisserait vraiment mourir…»

„მას რომ ეს ვარდები დაენახა ძალიან განაწყენდებოდა… — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა. — საშინელ ხველას ატეხდა, ოღონდ კი სასაცილო არ გამხდარიყო, და მომაკვდავად მომაჩვენებდა თავს… მე კი იძულებული ვიქნებოდი ისე დამეჭირა თავი, თითქოს სიკვდილისაგან ვიხსენი, თორემ ჯიბრით მართლაც მოკვდებოდა, რომ მე შევერცხვინე…“ — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა.

Puis il se dit encore: «Je me croyais riche d’une fleur unique, et je ne possède qu’une rose ordinaire. Ça et mes trois volcans qui m’arrivent au genou, et dont l’un, peut-être, est éteint pour toujours, ça ne fait pas de moi un bien grand prince…»

„მე მეგონა, რომ უმდიდრესი ადამიანი ვიყავი, რაკი ისეთი ყვავილი მქონდა, რომლის მაგვარი მეორე არ მოიძებნება ქვეყნად. მაგრამ თურმე ჩვეულებრივი ვარდის პატრონი ვყოფილვარ. ჩვეულებრივი ვარდის და სამი ვულკანისა, რომლებიც მხოლოდ მუხლამდე მწვდებიან და რომელთაგან ერთი იქნებ სამუდამოდაა ჩამქრალი… ამ სამფლობელოს პატრონს დიდი უფლისწული არ მეთქმის…“

Et, couché dans l’herbe, il pleura.

იგი მოლზე დაემხო და ატირდა.

CHAPITRE XXI

თავი XXI

C’est alors qu’apparut le renard:

ამ დროს მელია გამოჩნდა.

— Bonjour, dit le renard.

— გამარჯობა, — მიესალმა მელია პატარა უფლისწულს.

— Bonjour, répondit poliment le petit prince, qui se retourna mais ne vit rien.

— გაგიმარჯოს, — თავაზიანად მიუგო პატარა უფლისწულმა და ირგვლივ მიმოიხედა, მაგრამ ვერავინ დაინახა.

— Je suis là, dit la voix, sous le pommier.

— მე აქა ვარ, — გაისმა ხმა, — ვაშლის ხის ძირას.

— Qui es-tu? dit le petit prince. Tu es bien joli…

— ვინა ხარ? — შეეკითხა პატარა უფლისწული, — სანდომიანი იერი გაქვს…

— Je suis un renard, dit le renard.

— მე მელია ვარ, — მიუგო მელიამ.

— Viens jouer avec moi, lui proposa le petit prince. Je suis tellement triste…

— მოდი მეთამაშე, — შესთავაზე პატარა უფლისწულმა, — ძალიან უბედური ვარ.

— Je ne puis pas jouer avec toi, dit le renard. Je ne suis pas apprivoisé.

— შენთან თამაში არ შემიძლია, — მიუგო მელიამ, — მე მოუშინაურებელი მელია ვარ.

— Ah! pardon, fit le petit prince.

— მომიტევე, — უთხრა პატარა უფლისწულმა.