ഒന്നു കൂടി ആേലാചിച്ചിട്ടു് അവൻ േചാദിച്ചു,

Бірақ біраз ойланып тұрды да, былай деді:

“അല്ലാ, ഈ ‘ഇണങ്ങുക’ എന്നു പറഞ്ഞാൽ എന്താണർത്ഥം?”

— «Қолға үйрету» деген нені білдіреді?

“നീ ഈ ഭാഗത്തുള്ളയാളല്ലേല്ലാ,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “നീ ആെര അേന്വഷിച്ചാണു വന്നതു്?”

— Сен жатжерлік екенсің, — деді түлкі. — Бұл жерде не іздеп жүрсің?

“ഞാൻ മനുഷ്യെരയാണു് അേന്വഷിക്കുന്നതു്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. ‘ഇണങ്ങുക’ എന്നു പറഞ്ഞാൽ എന്താ െണന്നു പറയൂ.”

— Адамдарды іздеп жүрмін, — деді Кішкентай ханзада. — «Қолға үйрету» деген нені білдіреді?

“മനുഷ്യരുെട ൈകയിൽ േതാക്കുണ്ടു്,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “അതും െകാണ്ടു് അവർ േവട്ടയ്ക്കു േപാവുകയും െചയ്യും. അെതാരു ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള കാര്യമാണു്. അവർ േകാഴിക െള വളർത്തുകയും െചയ്യുന്നുണ്ടു്. അവരുെട കാര്യത്തിൽ എനിക്കു താല്പര്യമുള്ള സംഗതി അതു മാത്രമാണു്. നീ േകാഴികെള േനാക്കിനടക്കുകയാേണാ?”

— Адамдар, — деді түлкі, — олар мылтық ұстап, аң аулайды. Бұл өте ыңғайсыз нәрсе. Тағы олар тауық өсіреді. Бар жақсылықтары сол. Сен тауық іздеп жүрген жоқсың ба?

“അല്ല,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “ഞാൻ കൂട്ടുകാെരയാ ണു് േതടുന്നതു്. ‘ഇണങ്ങുക’ എന്നാൽ എന്താെണന്നു പറയൂ.”

— Жоқ, деді Кішкентай ханзада, — мен дос іздеп жүрмін. «Қолға үйрету» деген нені білдіреді?

“പലേപ്പാഴും അവഗണിക്കെപ്പടുന്ന ഒരു പ്രവൃത്തിയാണ തു്; ബന്ധം സ്ഥാപിക്കുക എന്നാണതിനർത്ഥം.”

— Бұл көбінесе ұмытылып кететін нәрсе, — деді түлкі. — Ол дегеніміз «байланыс туғызу…»

“ബന്ധം സ്ഥാപിക്കുക?”

— Байланыс туғызу?

“അതു തെന്ന,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “എെന്ന സംബന്ധി ച്ചിടേത്താളം നീ മറ്റു നൂറായിരം െകാച്ചുകുട്ടികെളേപ്പാെല ഒരു കുട്ടി മാത്രമാണു്. എനിക്കു നിെന്നെക്കാണ്ടു് ഒരാവ ശ്യവുമില്ല. നിനക്കും എെന്നെക്കാണ്ടു് ആവശ്യെമാന്നുമി ല്ല. നിനക്കു ഞാൻ മറ്റു നൂറായിരം കുറുക്കന്മാെരേപ്പാെല ഒരു കുറുക്കൻ മാത്രമാണു്. പേക്ഷ, നീ എെന്ന ഇണ ക്കിയാൽ നമുക്കേന്യാന്യം ആവശ്യം വരും. എനിക്കു നീ േലാകെത്ത ഒേരെയാരു കുട്ടിയായിരിക്കും. നിനക്കു ഞാൻ േലാകെത്ത ഒേരെയാരു കുറുക്കനും…”

— Әрине, — деді түлкі. — Сен мен үшін дүниедегі жүз мыңдаған кішкене балалардың бірісің. Сондықтан да сенің маған керегің жоқ. Ал менің саған түкке де қаажетім жоқ. Мен сен үшін жүз мыңдаған түлкінің бірі ғанамын. Егерде сен мені қолға үйретсең, онда біз бір-бірімізді қажет етеміз. Сен мен үшін бүкіл әлемдегі бір ғана жан болар едің. Мен де сенің жалпақ дүниедегі жалғызың боламын…

“എനിക്കു മനസ്സിലായി വരുന്നുണ്ടു്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “ഒരു പൂവുണ്ടു്… അവൾ എെന്ന ഇണക്കിെയടു ത്തു എെന്നനിക്കു േതാന്നുന്നു.”

— Мен түсіне бастааған сияқтымын, — деді Кішкентай ханзада. Бір гүл бар… меніңше ол менің қолға үйретіп алған сияқты…

“അങ്ങെന വരാം,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “ഭൂമിയിൽ എെന്താ െക്ക നാം കാണുന്നു.”

— Әбден мүмкін, — деді түлкі. Жер бетінде неше түрлі нәрселер болып жатады…

“അല്ലല്ല, ഇതു ഭൂമിയിലല്ല!” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Бұл жер бетінде болған жоқ, — деді Кішкентай ханзада.

കുറുക്കനു് അതു പിടി കിട്ടിയിെല്ലന്നു േതാന്നി.

Түлкі таң қалған кейіппен:

“േവെറാരു ഗ്രഹത്തിൽ?”

— Басқа планетада ма?

“അെത.”

— Иә.

“ആ ഗ്രഹത്തിൽ േവട്ടക്കാരുേണ്ടാ?”

— Ол планетада аңшылар бар ма?

“ഇല്ല.”

— Жоқ!

“അതു െകാള്ളാമേല്ലാ! അവിെട േകാഴിയുേണ്ടാ?”

— Міне, қызық! Ал тауықтар ше?

“ഇല്ല.”

— Жоқ.

“എല്ലാം തികഞ്ഞെതന്നു് ഒന്നിെനയും പറയാൻ പറ്റില്ല,” കുറുക്കൻ െനടുവീർപ്പിട്ടു.

—Кемшіліксіз нәрсе болмайды, — деді түлкі күрсініп.

പേക്ഷ, അവൻ തെന്റ ചിന്തകളിേലക്കു തിരിച്ചുവന്നു.

Сәлден соң түлкі сөзін жалғастырды:

“എെന്റ ജീവിതം വളെര വിരസമാണു്.” കുറുക്കൻ പറ ഞ്ഞു. “ഞാൻ േകാഴികെള േവട്ടയാടുന്നു; മനുഷ്യർ എെന്ന േവട്ടയാടുന്നു. എല്ലാ േകാഴികളും ഒേര േപാെലയാണു്, എല്ലാ മനുഷ്യന്മാരും ഒേര േപാെലയാണു്. അതു കാര ണം എനിക്കു കുേറെശ്ശ േബാറടിച്ചു തുടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ നീ എെന്ന ഇണക്കിെയടുത്താൽ എെന്റ ജീവി തത്തിൽ സൂര്യനുദിച്ച േപാെലയായിരിക്കുമതു്. മെറ്റല്ലാ കാെലാച്ചകളിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായ ഒരു കാെലാച്ച ഞാൻ തിരിച്ചറിയും. മറ്റു കാെലാച്ചകൾ എെന്ന മാളത്തി േലക്കു വിരട്ടിേയാടിക്കുകയാണു്. അേത സമയം നിെന്റ കാെലാച്ച സംഗീതം േപാെല എെന്ന മാളത്തിൽ നിന്നു പുറേത്തക്കു ക്ഷണിക്കും.

— Менің өмірім бір қалыпты өтуде. Мен тауықтарды аңдимын, адамдар мені аңдиды. Тауықтардың бәрі бірдей. Адамдар да бір-бірінен аумайды. Тіпті ішің пысатын жағдай. Ал егер сен мені қолға үйретсең, менің өмірім күн сәулесіндей нұрланып шыға келер еді. Мен ерекше естілетін басқан қадамыңның сыбдырын өзгелерден ажырата білер едім. Ал өзгелердің тықыры мені жер астындағы ініме тығылуға мәжбүр етеді. Сенің басқан қадамың жанға жайлы әуендей мені інімнен шығауға шақырар еді.

അതാ അവിെട ആ േഗാതമ്പു പാടം കണ്ടിേല്ല? ഞാൻ അപ്പം കഴിക്കാറില്ല. എനിക്കു് േഗാതമ്പു െകാണ്ടു് ഒരുപേയാഗവുമില്ല. േഗാതമ്പുപാട ങ്ങൾക്കു് എേന്നാടു പറയാൻ ഒന്നുമില്ല. അതു ദുഃഖക രമാണു്. പേക്ഷ, നിെന്റ മുടിയ്ക്കു് സ്വർണ്ണനിറമാണേല്ലാ. നീെയെന്ന ഇണക്കിെയടുത്തു കഴിഞ്ഞാൽ എന്തു രസമാ യിരിക്കും! സ്വർണ്ണനിറമായ േഗാതമ്പുമണികൾ കാണു േമ്പാൾ എനിക്കു നിെന്ന ഓർമ്മ വരും. േഗാതമ്പുപാട ത്തു കാറ്റു വീശുന്ന സംഗീതവും േകട്ടു ഞാനിരിക്കും…”

Енді анаған қара! Сонау жердегі егіндікті көріп тұрсың ба? Мен нан жемеймін. Бидайдың маған керегі шамалы. Егін алқабы маған еш сезім тудырмайды. Міне, бұл көңілсіз жайт. Ал сенің шашың алтындай. Сен мені қолға үйреткеннен кейін қандай керемет болады десеңші! Алтын бидай сені еске алып отыратын болады. Сонда мен бидайды тербеген желдің сыбдырын жақсы көріп кетер едім…

കുറുക്കൻ പിെന്ന ഒന്നും മിണ്ടാെത ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിെന ത്തെന്ന ഉറ്റു േനാക്കിെക്കാണ്ടിരുന്നു.

Түлкі сөзін тыйып, Кішкентай ханзадаға ұзақ телміре қарап қалды да:

“എെന്ന ഇണക്കിേല്ല?”

— Өтінемін, мені қолға үйретші! — деді ол ақырында.

“എനിക്കതിൽ വിേരാധെമാന്നുമില്ല,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “പേക്ഷ, എനിക്കത്രയ്ക്കു േനരമില്ല. എനിെക്ക െന്റ കൂട്ടുകാെര േതടിപ്പിടിക്കണം; പിെന്ന മനസ്സിലാ ക്കാൻ ഒരുപാടു കിടക്കുന്നുമുണ്ടു്.”

— Қуана-қуана келісер едім, — деп жауап қатты Кішкентай ханзада, — әттең, уақытым аз. Мен жаңа достар тауып, көп нәрселерді танып-білуім керек.

“നിങ്ങൾക്കിണങ്ങിക്കിട്ടിയ കാര്യങ്ങേള നിങ്ങൾക്കു മന സ്സിലാെയന്നു പറയാനുള്ളു,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “ആളു കൾക്കിേപ്പാൾ പഠിക്കാനും മനസ്സിലാക്കാനുമുള്ള േന രെമാന്നുമില്ല. അവരിേപ്പാൾ എല്ലാം കടയിൽ നിന്നു െറഡിെമയ്ഡായിട്ടാണു വാങ്ങുക. പേക്ഷ, സൗഹൃദം കടയിൽ കിട്ടിെല്ലന്നതിനാൽ ആളുകൾക്കിേപ്പാൾ സുഹൃ ത്തുക്കളുമില്ല. നിനെക്കാരു കൂട്ടുകാരെന േവണെമങ്കിൽ എെന്ന ഇണക്കൂ!”

— Адам қолға үйреткен нәрселерін жақсы біледі, — деді түлкі. Адамдар бірдеңе білейін деп талпынбайды, оған тіпті уақыттары жоқ. Олар саудагерлерден дап-дайын заттарды сатып алады. Дайын достар сататын дүкен болмағандықтан, адамдар достарсыз қалды. Егер сен досың болғанын қаласаң, мені қолға үйрет!

“അതിനു ഞാെനന്തു െചയ്യണം?”

— Ол үшін не істеу керек? — деді Кішкентай ханзада.

“നിനക്കു നല്ല ക്ഷമ േവണം,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “ആദ്യം നീ എന്നിൽ നിന്നല്പം ദൂെര അവിെട ആ പുല്പുറത്തിരി ക്കണം. ഞാൻ നിെന്ന ഏറുകണ്ണിട്ടു േനാക്കിെക്കാണ്ടി രിക്കും; നീ ഒന്നും മിണ്ടരുതു്. എല്ലാ െതറ്റിദ്ധാരണകളു െടയും മൂലകാരണം ഭാഷയാണേല്ലാ. പിേറ്റന്നു് നിനക്കു് കുറച്ചുകൂടി അടുത്തിരിക്കാം. അങ്ങെന ഓേരാ ദിവസം െചല്ലുേന്താറും…”

— Ол үшін сабыр сақтау қажет, — деп жауап берді түлкі. — Алдымен сен менен аздап қашықтау жерде отырасың, мінеки былайша шөптің үстінде. Мен саған көзімнің қиығын саламын, ал сен үн шығарма. Сөз — түсінбестіктің бастамасы. Күн сайын жақынырақ отырып, жылжи түс…

അടുത്ത ദിവസം ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് അേത സ്ഥാനത്തു െചന്നു.

Ертесіне Кішкентай ханзада қайтып келді.

“ഒേര സമയത്തു തെന്ന വരാൻ പറ്റിയാൽ അതായിരി ക്കും നല്ലതു്,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “ഉദാഹരണത്തിനു് ൈവകിട്ടു നാലു മണിക്കാണു് നീ വരുന്നെതങ്കിൽ മൂന്നു മണിയാകുേമ്പാേഴ എെന്റ സേന്താഷം തുടങ്ങും. നാലു മണി അടുക്കുേന്താറും എെന്റ സേന്താഷവും കൂടിക്കൂടി വരും. നാലു മണിയായാൽ ആകാംക്ഷയും ആഹ്ലാദവും െകാണ്ടു് ഞാൻ തുള്ളിച്ചാടുകയായിരിക്കും! സേന്താഷ ത്തിനു െകാടുേക്കണ്ട വിലെയന്താെണന്നു ഞാനേപ്പാൾ പഠിക്കും! എന്നാൽ േതാന്നിയ േനരത്താണു നീ വരുന്ന െതങ്കിൽ നിെന്ന വരേവല്ക്കാനുള്ള ഒരുക്കം എേപ്പാൾ തുട ങ്ങണെമന്നു് ഞാെനങ്ങെന അറിയാൻ?… ഓേരാന്നിനും അതാതിെന്റ ചടങ്ങുണ്ടു്…”

— Негізінде белгілі бір уақытта келгенің дұрыс, — деді түлкі. Мысалы, егер сен түстен кейін сағат төртте келетін болсаң, мен сағат үштен бастап-ақ бақытқа бөленемін. Уақыт жақындаған сайын мен өзімді бақытты сезіне бастаймын. Сағат төртте тіпті асып-сасып, қобалжи түсемін; бақытымның бағасы сонда сонда белгілі болады! Бірақ сен ойыңа келген уақытта келе беретін болсаң, қай уақытты жүрегімді жылылыққа толтыратынымды білмей қаламын… Салтты сақтау керек.

“ചടെങ്ങന്നു പറഞ്ഞാൽ?”

— Салт деген не? — деді Кішкентай ханзада.

“പലേപ്പാഴും അവഗണിക്കെപ്പടുന്ന മെറ്റാരു പ്രവൃത്തി യാണു് ചടങ്ങും,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “ഒരു ദിവസെത്ത മറ്റു ദിവസത്തിൽ നിന്നു്, ഒരു മണിക്കൂറിെന മറ്റു മണി ക്കൂറുകളിൽ നിന്നു വ്യത്യസ്തമാക്കുന്ന വസ്തുതയാണതു്. ഉദാഹരണത്തിനു് എെന്റ േവട്ടക്കാർക്കു് ഒരു ചടങ്ങുണ്ടു്. എല്ലാ വ്യാഴാഴ്ചയും അവർ െപൺകുട്ടികളുമായി നൃത്തം െചയ്യാൻ േപാകും. അങ്ങെന വ്യാഴാഴ്ചകൾ എനിക്കു് ആനന്ദത്തിെന്റ ദിവസങ്ങളാകുന്നു. എനിക്കു് മുന്തിരി േത്താപ്പു വെര ഒരു നടത്തയ്ക്കു് അവസരവും കിട്ടും. മറിച്ചു് തങ്ങൾക്കു േതാന്നിയ േപാെലയാണു് അവർ നൃത്തത്തി നു േപാകുന്നെതങ്കിൽ ഏതു ദിവസവും മേറ്റതു ദിവസവും േപാെലയായിരിക്കും; എനിെക്കാരു ഒഴിവുദിവസം കിട്ടാ നും േപാകുന്നില്ല.”

— Бұл да бір ұмтылып кететін нәрсе, — деді түлкі. Ол бір күннің басқа күндерге ұқсамайтынын, бір уақыттың басқа уақыттан ерекше екенін білдіреді. Мәселен, менің аңшыларымның бір салты бар. Олар бисенбі күндері ауылдың қыздарымен би билейді. Сондықтан, бейсенбі — тамаша күн! Мен жүзімдікке дейін сейіл құрамын. Егерде аңшылар ойларына келген уақытта билей беретін болса, барлық күн бір-бірінен аумай қалатын еді де, ал мен болсам демалыстан қағылар едім.

ഈ വിധമാണു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് കുറുക്കെന ഇണക്കിയ തു്. തമ്മിൽ പിരിയാനുള്ള സമയമടുത്തേപ്പാൾ…

Сөйтіп, Кішкентай ханзада түлкіні қолға үйретіп алды. Енді кетер уақыт жақындағанда:

“അേയ്യാ,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു, “ഞാനിേപ്പാൾ കരയും.”

— Ой, мен жылаймын ғой! — деді түлкі.

“അതിനു നീ നിെന്നപ്പറഞ്ഞാൽ മതി,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “എനിക്കു നിെന്ന േദ്രാഹിക്കണെമന്നു് ഒരുേദ്ദ ശ്യവുമുണ്ടായില്ല. ഞാൻ നിെന്ന ഇണക്കെമന്നതു് നിെന്റ ആഗ്രഹമായിരുന്നു…”

— Өзің кінәлісің, — деді Кішкентай ханзада, мен саған еш жаманшылық ойламап едім, алайда сен қолға үйрет деп қоймадың…

“അെത, അതു ശരി തെന്ന,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു.

— Иә, әрине, — деді түлкі.

“എന്നിട്ടു നീയിേപ്പാൾ കരയാൻ തുടങ്ങുകയും!”

— Бірақ, сен бәрібір жылайсың ғой! — деді Кішкентай ханзада.

“അെത, അതും ശരി തെന്ന,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു.

— Әрине! — деді түлкі.

“അേപ്പാൾ അതു െകാണ്ടു് നിനെക്കാരു ഗുണവുമുണ്ടായി ട്ടിെല്ലന്നതേല്ല ശരി?”

— Сен бұдан ештеңе ұтпайсың ғой!

“ഗുണെമാെക്കയുണ്ടായിട്ടുണ്ടു്,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “നി െന്റ മുടിയുെട നിറം കാണുേമ്പാൾ എനിക്കു് േഗാതമ്പുപാ ടം ഓർമ്മ വരുന്നിേല്ല?”

— Ұттым! — деді түлкі. Бидайдың түсі жайлы айтқаным есіңде ғой?!

പിെന്ന അവൻ കൂട്ടിേച്ചർത്തു:

Сосын ол сөзін былай деп сабақтады:

“ആ േറാസാപ്പൂക്കെള ഒന്നു കൂടി േപായിക്കാണൂ; േലാക മാെകെയടുത്താൽ നിെന്റ േറാസാപ്പൂവു േപാെലാന്നു് േവ െറയിെല്ലന്നു നിനക്കു േബാദ്ധ്യമാകും. എന്നിട്ടു് എേന്നാടു യാത്ര പറയാൻ വാ, അേപ്പാൾ ഞാെനാരു രഹസ്യം നി നക്കു സമ്മാനമായി തരാം.”

— Қайта барып раушан гүлдерге көз тасташы. Сонда сен өзіңнің гүлің әлемдегі қайталанбас гүл екеніне көзің жетеді. Сен менімен қоштасуға қайта орал, сол кезде саған бір құпия сырды сиға тартамын.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േറാസാപ്പൂക്കെള ഒന്നുകൂടി കാണാൻ െചന്നു.

Кішкентай ханзада раушан гүлдерді көруге қайта оралды.

“എെന്റ േറാസാപ്പൂവുമായി ഒരു സാദൃശ്യവും നിങ്ങൾക്കി ല്ല,” അവൻ പറഞ്ഞു. “നിങ്ങൾ ഇതു വെര യാെതാന്നു മായിട്ടില്ല. ആരും നിങ്ങെള ഇണക്കിയിട്ടില്ല, നിങ്ങൾ ആെരയും ഇണക്കിയിട്ടുമില്ല. എെന്റ കുറുക്കൻ മുേമ്പതു േപാെലയായിരുേന്നാ, അതുേപാെലയാണു് നിങ്ങൾ. നൂറായിരം മറ്റു കുറുക്കന്മാെരേപ്പാെല ഒരു കുറുക്കനാ യിരുന്നു അവൻ. പേക്ഷ, ഞാനവെന എെന്റ കൂട്ടുകാര നാക്കി; ഇന്നു് ഈ േലാകത്തു് അവെനേപ്പാെലാരു കുറു ക്കൻ േവെറയില്ല!”

— Сендер менің раушан гүліме түк те ұқсамайсыңдар, сендер түкке де татымайсыңдар! — деді ол гүлдерге. — Сендерді ешкім қолға үйреткен емес, сендер де ешкімді қолға үйреткен жоқсыңдар. Бұрын менің түлкім де сен сияқты жүрген. Жүз мыңдаған түлкіден оның да айырмашылығы жоқ-ты. Бірақ мен оны дос қылдым, енді ол — жалпақ дүниедегі жалғыздың өзі.

േറാസാപ്പൂക്കൾ അയ്യടാ! എന്നായിേപ്പായി.

Раушан гүлдер ыңғайсызданып қалды.

“നിങ്ങൾക്കു ഭംഗിയുെണ്ടന്നു സമ്മതിച്ചു, പേക്ഷ, നിങ്ങൾ െവറും െപാള്ളയുമാണു്,” അവൻ തുടർന്നു, “നിങ്ങൾക്കു േവണ്ടി ജീവൻ കളയാൻ ആരുമില്ല. എെന്റ േറാസാപ്പൂ വു് കാണാൻ നിങ്ങെളേപ്പാെല തെന്നയാെണന്നു് ഒരു സാധാരണ വഴിേപാക്കൻ പറേഞ്ഞക്കും. പേക്ഷ, നി ങ്ങെളേപ്പാലുള്ള നൂറു കണക്കിനു പൂക്കെളക്കാൾ എനി ക്കു പ്രധാനം അവളാണു്. കാരണം അവെളയാണു ഞാൻ െവള്ളം െകാടുത്തു വളർത്തിയതു്. അവെളയാണു ഞാൻ സ്ഫടികേഗാളം െകാണ്ടു മൂടിവച്ചതു്. അവെളയാ ണു ഞാൻ മറ വച്ചു സംരക്ഷിച്ചതു്. അവൾക്കു േവണ്ടിയാ ണു ഞാൻ ശലഭപ്പുഴുക്കെള െകാന്നതു് (പൂമ്പാറ്റയാകാൻ േവണ്ടി െകാല്ലാെത വിട്ട രണ്ടുമൂെന്നണ്ണെമാഴിച്ചാൽ). അവൾ പറയുന്നതിനാണു ഞാൻ കാതു െകാടുത്തതു്, അതിനി പരാതിയായാലും െപാങ്ങച്ചമായാലും, ഇനി യല്ല, ചില േനരെത്ത മൗനമായാലും. അവൾ എെന്റ േറാസാപ്പൂവാണു്.”

— Сендер сұлусыңдар, бірақ ойсызсыңдар, — деді ол тағы да. — Сендер ол үшін өлімге бас тіге алмайсың. Әрине, менің раушан гүлімді жай бір жүргінші көрсе, сендерге ұқсайды екен деп ойлап қалуы мүмкін. Бірақ ол мен үшін сендердің бәріңнен де қымбат, сондықтан мен оны суарғанмын. Тек сол гүлді ғана шыны қалпақтың астына қойғанмын. Сол себептен оны желге қақтырмай, қоршау орнатқанмын. Сондықтан мен сол гүл үшін ғана құрттарды өлтіргенмін (екі-үшеуін көбелек болу үшін қалдырдым). Сондықтан сол гүлдің ғана шағымына немесе мақатағанына құлақ астым, кейде тымырайып, үндемегеніне де тқздім. Өйткені ол — менің раушан гүлім.

അവൻ തിരിച്ചു് കുറുക്കെന കാണാൻ െചന്നു.

Сөйдеді де ол түлкіге қайтып оралды.

“ഗുഡ് ൈബ,” അവൻ പറഞ്ഞു.

— Қош бол! — деді ол…

“ഗുഡ് ൈബ,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു. “ഇതാ എനിക്കു പറ യാനുള്ള രഹസ്യം; വളെര ലളിതമാണതു്: െതളിഞ്ഞു കാണാൻ ഹൃദയം െകാണ്ടു കാണണം. ഉള്ളിലുള്ളതു് കണ്ണുകൾ കാണില്ല.”

— Қош бол! — деді түлкі. — Мінеки, менің құпиям. Ол өте қарапайым нәрсе: жүректің ғана көзі өткір. Ең маңызды нәрсе көзге көрінбейді.

“ഉള്ളിലുള്ളതു് കണ്ണുകൾ കാണില്ല,” മറക്കാതിരിക്കാൻ േവണ്ടി ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് അതുരുക്കഴിച്ചു.

— Ең маңызды нәрсе көзге түспейді, — деді қайталап Кішкентай ханзада оны жадына сақтап қалмақшы болып.

“നിെന്റ പൂവിനു േവണ്ടി നീ കളഞ്ഞ സമയം തെന്നയാ ണു് നിെന്റ പൂവിെന നിനക്കത്ര പ്രധാനമാക്കുന്നതും.”

— Раушан гүлің үшін жұмсаған уақытың оны қымбат ете түседі.

“എെന്റ പൂവിനു േവണ്ടി ഞാൻ കളഞ്ഞ സമയം തെന്ന യാണു്…” മറക്കാതിരിക്കാൻ േവണ്ടി ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ആവർത്തിച്ചു.

— Раушан гүлім үшін жұмсаған уақытым… — деп қайталады Кішкентай ханзада, мұны жадына сақтап қалмақшы болғандай.

“ആളുകൾ ആ സത്യം മറന്നുകഴിഞ്ഞു,” കുറുക്കൻ പറ ഞ്ഞു. “പേക്ഷ, നീയതു മറക്കരുതു്. നീ എന്തിെന ഇണ ക്കിേയാ, അതിനു നീയാണുത്തരവാദി. നിെന്റ പൂവിെന്റ ഉത്തരവാദിത്വം നിനക്കാണു്…”

— Адамдар бұл шындықты ұмытып кеткен, — деді түлкі. — Бірақ, сен оны ұмытпауың керек. Өзің қолға үйреткеніңнің қай-қайсысын болмасын, сен олар үшін әрқашан жауапты боласың. Раушан гүлің үшін жауап бересің…

“എെന്റ പൂവിെന്റ ഉത്തരവാദിത്വം എനിക്കാണു്…” മറ ക്കാതിരിക്കാൻ േവണ്ടി ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ആവർത്തിച്ചു.

— Мен раушан гүліме жауаптымын… — деп қайталады Кішкентай ханзада, оны есіне сақтап қалмақ ниетпен.

ഇരുപത്തിരണ്ടു്

XXII

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — деді Кішкентай ханзада.

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” റയിൽേവ സ്വിച്ച്മാൻ പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — деді темір жол бағыттаушысы.

“താങ്കൾ ഇവിെട എന്തു െചയ്യുന്നു?”

— Мұнда не істеп жүрсің? — деді Кішкентай ханзада.

“ഞാൻ യാത്രക്കാെര ആയിരം വീതമുള്ള െകട്ടുകളാക്കി തരം തിരിക്കുന്നു,” സ്വിച്ച്മാൻ പറഞ്ഞു. “എന്നിട്ടവെര വണ്ടിയിൽ കയറ്റി പറഞ്ഞുവിടുന്നു, ചിലെര ഇടേത്താട്ടു്, ചിലെര വലേത്താട്ടു്.”

— Мен жолаушыларды мың-мыңға бөліп сұрыптаймын, — деді темір жол бағыттаушысы. Оларды бірде оң жаққа, бірде сол жаққа алып кететін пойыздарды жөнелтемін.

ഈ സമയത്തു് പ്രകാശമാനമായ ഒരു എക്സ്പ്രസ് െട്ര യിൻ സ്വിച്ച്മാെന്റ ക്യാബിൻ പിടിച്ചുകുലുക്കിെക്കാണ്ടു് ഇടിമുഴക്കേത്താെട പാഞ്ഞുേപായി.

Сол мезетте күн күркірегендей дүрсілдеп жарқыраған жүрдек пойыз темір жол бағыттаушысының үйшігін дірілдетіп жіберді.

“അവർ വളെര തിരക്കിലാണേല്ലാ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറ ഞ്ഞു. “അവർ എന്തു േതടിേപ്പാവുകയാണു്?”

— Өздері тым асығыс қой, — деді Кішкентай ханзада. Олар не іздеп жүр?

“അതു െട്രയിൻ ൈഡ്രവർക്കു േപാലുമറിയില്ല,” സ്വിച്ച്മാൻ പറഞ്ഞു.

— Оны локомотивті басқаратын адамның өзі де білмейді, — деді бағыттаушы.

ഈ സമയത്തു് മെറ്റാെരക്സ്പ്രസ് ഒച്ചയും െവളിച്ചവുമായി എതിർദിശയിേലക്കു കുതിച്ചുപാഞ്ഞു.

Сосын қарама-қарсы бағытқа бет алған екінші бір жүрдек пойыз дүрсілдеп өте шықты.

“േപായവർ ഇത്ര േവഗം തിരിച്ചുവേന്നാ?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻ സ് േചാദിച്ചു.

— Бірден артқа қайтып келе ме? — деді Кішкентай ханзада…

“േപായവരല്ല, വരുന്നതു്,” സ്വിച്ച്മാൻ പറഞ്ഞു. “ഇെതാ രു വച്ചുമാറ്റമാണു്.”

— Бұл басқасы, — деді бағыттаушы. Орын алмасқаны ғой.

“സ്വസ്ഥാനത്തവർക്കു സ്വസ്ഥത ലഭിച്ചിേല്ല?”

— Оларға барған жақтары ұнамағаны ма?

“സ്വസ്ഥാനത്തു സ്വസ്ഥത ലഭിച്ചിട്ടാരുമില്ല,” സ്വിച്ച്മാൻ പറഞ്ഞു.

— Адамның көңілі тұрған жеріне ешқашан толмайды, — деді бағыттаушы.

മൂന്നാമെതാെരക്സ്പ്രസിെന്റ ഗർജ്ജനം അവർ േകട്ടു.

Сол-ақ екен, шамы жалтырап үшінші пойыздың дүрсілі пайда болды.

“ആദ്യം േപായവരുെട പിന്നാെല േപാവുകയാേണാ ഇവർ?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാദിച്ചു.

— Бұлар алдыңғы жолаушыларды қуалап бара ма? — деп сұрады Кішкентай ханзада.

“അവർ ഒന്നിെന്റയും പിന്നാെല േപാവുകയല്ല,” സ്വി ച്ച്മാൻ പറഞ്ഞു. “അവർ ഉള്ളിൽക്കിടന്നുറങ്ങുകയാണു്, അെല്ലങ്കിൽ േകാട്ടുവായുമിട്ടിരിക്കുകയാണു്. കുട്ടികൾ മാ ത്രം ജനാലച്ചില്ലുകളിൽ മൂക്കമർത്തിവച്ചു നില്ക്കുന്നു.”

— Олар ешкімді де қуалап бара жатқан жоқ, — деді темір жол бағыттаушысы. — Олар пойызда ұйықтайды немесе жай есінеп отыра береді. Тек балалар ғана терезеге мұрындарын тақап алып, сыртқа қарап отырады.

“തങ്ങൾെക്കന്താണു േവണ്ടെതന്നു് കുട്ടികൾക്കു മാത്രമ റിയാം,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “ഒരു തുണിപ്പാവയ്ക്കു േമൽ അവർ സമയം കളയും; അങ്ങെന അവർക്കതു പ്ര ധാനെപ്പട്ടതുമാകും. അതു പിെന്ന ആെരങ്കിലും എടുത്തു െകാണ്ടു േപായാൽ അവർ കരയുകയായി…”

— Тек балалар ғана өздері не іздеп жүргенін біледі, — деді Кішкентай ханзада. — Олар шүберек қуыршаққа бар уақыты мен ықыласын арнайды, сол себептен қуыршақ олар үшін тым маңызды. Ал егер оны оларлан тартып алып қойса, онда балалар жылап қалады…

“അവർ ഭാഗ്യം െചയ്തവരാണു്,” സ്വിച്ച്മാൻ പറഞ്ഞു.

— Олар бақытты екен, — деді бағыттаушы.

ഇരുപത്തിമൂന്നു്

XXIII

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — деді Кішкентай ханзада.

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” കച്ചവടക്കാരൻ പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — деді саудагер.

ദാഹശമനത്തിനുള്ള ഗുളികയാണു് അയാൾ വിറ്റുെകാ ണ്ടിരുന്നതു്. ഒരു ഗുളിക വിഴുങ്ങിയാൽ പിെന്ന ഒരാഴ്ച േത്തക്കു് െവള്ളം കുടിേക്കണ്ട കാര്യമില്ല.

Бұл саудагерлер шөл қандыратын сиқыр дәрі сататын. Аптасыына бір рет қабылдасаң болғаны, шөл қыспайтын болады.

“അതു െകാെണ്ടന്താ ഗുണം?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാദിച്ചു.

— Сен мұны неге сатып тұрсың? — деп сұрады Кішкентай ханзада.

“അത്രയും സമയം കൂടി നമുക്കു ലാഭിക്കാമേല്ലാ,” കച്ച വടക്കാരൻ പറഞ്ഞു. “ആഴ്ചയിൽ അമ്പത്തിമൂന്നു മിനിട്ടു് ഇതു വഴി ലാഭിക്കാെമന്നു് വിദഗ്ദ്ധർ കണക്കു കൂട്ടിയിരി ക്കുന്നു.”

— Уақыт үнемдеу үшін, — деді саудагер. — Сарапшылар жүргізген есептің қорытындысы бойынша аптасына елу үш минут босқа ысырап етіледі екен.

“ആ അമ്പത്തിമൂന്നു മിനിട്ടു െകാണ്ടു് ഞാൻ എന്തു െചയ്യും?”

— Сонда ол үнемделген елу үш минутпен не істейді?

“നിനക്കിഷ്ടമുള്ളെതന്തും.”

— Не істесең де өз еркің…

“ഇഷ്ടമുള്ളതു െചയ്യാൻ അമ്പത്തിമൂന്നു മിനിെട്ടനിക്കു കി ട്ടിയാൽ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് സ്വയം പറഞ്ഞു, “ഒരു െതളി നീരുറവയിേലക്കു ഞാൻ സാവകാശം നടന്നുേപാകും.”

«Егер менің бос елу үш минутым болса, — деп ойланып қалды Кішкентай ханзада, — көкке шапшып атқан бұлақтан су ішуге асықпай барушы едім…»

ഇരുപത്തിനാലു്

XXIV

മരുഭൂമിയിൽ വച്ചു് എനിക്കപകടം പിണഞ്ഞിട്ടു് എട്ടാമ െത്ത ദിവസമാണന്നു്; കച്ചവടക്കാരെന്റ കഥ േകട്ടുെകാ ണ്ടിരിക്കുേമ്പാൾ ൈകയിലുള്ള െവള്ളത്തിെന്റ അവസാ നെത്ത തുള്ളി ഞാൻ ഊറ്റിക്കുടിക്കുകയായിരുന്നു.

Шөл далада апатқа ұшырағала сегіз күн өткен еді. Саудагер туралы оқиғаны суымның соңғы тамшысын ішіп отырып тыңдадым.

“ആഹാ,” ഞാൻ ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിേനാടു പറഞ്ഞു, “നി െന്റ കഥകൾ േകൾക്കാൻ രസകരം തെന്ന. പേക്ഷ, എെന്റ വിമാനത്തിെന്റ േകടു തീർക്കാൻ എനിക്കിനി യും കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. കുടിക്കാനാകെട്ട, ഒരു തുള്ളി െവള്ളം ബാക്കിയില്ല. ഒരു നീരുറവയുള്ളിടേത്തക്കു സാവകാശം നടന്നുേപാകാൻ എനിക്കും വിേരാധെമാന്നുമില്ല!”

— Иә, — дедім мен Кішкентай ханзадаға, — сенің оқиғаларың өте қызық-ау, бірақ мен ұшағымды әлі жөндеп болмадым, ішер суым да бітті. Егер мен де көкке шапшыған суға қара асықпай бет алсам, өзімді бақытты сезінуші едім!

“എെന്റ കൂട്ടുകാരൻ കുറുക്കൻ…” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Менің түлкі досым…, — деп бастап еді…

“എെന്റ െകാച്ചുചങ്ങാതീ, ഇതു കുറുക്കനുമായി ബന്ധെപ്പ ട്ട വിഷയമല്ല!”

— Менің кішкентайым, қазір түлкі туралы сөз тыңдар шамам жоқ!

“എന്തുെകാണ്ടു്?”

— Неге?

“നമ്മൾ ദാഹിച്ചു മരിക്കാൻ േപാവുകയാെണന്നതുെകാണ്ടു്.”

— Өйткені шөлден қатып өлерміз…

എെന്റ മനസ്സിലുള്ളതു പിടി കിട്ടാത്തതു െകാണ്ടു് അവ െന്റ മറുപടി ഇങ്ങെനയായിരുന്നു:

Ол менің айтқанымды ұқпастан, маған былай деп жауап қатты:

“മരണത്തിെന്റ വക്കത്താെണങ്കിലും ഒരു കൂട്ടുകാരെന കിട്ടുന്നതു് നല്ല കാര്യമാണു്. ഒരു കുറുക്കെന കൂട്ടുകാരനാ യി കിട്ടിയേപ്പാൾ എനിെക്കന്തു സേന്താഷമാെയേന്നാ!”

— Өлу керек болғанның өзінде досың болғаны жақсы ғой. Мен түлкі досым болғанына қуаныштымын…

“അപകടെമന്നു പറഞ്ഞാൽ അവനു മനസ്സിലാവില്ല,” ഞാൻ എേന്നാടു തെന്ന പറഞ്ഞു. “അവനു വിശപ്പും ദാ ഹവുെമാന്നുമില്ല. അല്പം സൂര്യപ്രകാശം കിട്ടിയാൽ അവ നതു മതി.”

«Ол төнген қауіпті дұрыс бағаламай тұр, — деп ойладым мен. — Оның қарны ешқашан ашқан да, өзі шөлдеген де емес. Аздап күн қыздырса болғаны…»

എന്നാൽ ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് എെന്ന േനാക്കിനില്ക്കുകയായി രുന്നു; എെന്റ ചിന്തയ്ക്കു് അവൻ മറുപടിയും തന്നു:

Алайда, ол маған қарады да, менің ойыма жауап бергендей:

“എനിക്കും ദാഹിക്കുന്നു… നമുക്കിവിെടെയങ്ങാനും കി ണറുേണ്ടാ എന്നു േനാക്കാം…”

— Мен де шөлдедім… Жүр, құдық іздейік…, — деді.

ഞാൻ തളർച്ച കാണിക്കുന്ന ഒരു േചഷ്ട കാണിച്ചു. ഒരു മരുഭൂമിയുെട ൈവപുല്യത്തിൽ, ഒരു ദിശാേബാധവുമില്ലാ െത, കിണറു േനാക്കി നടക്കുക എന്നതു് വിഡ്ഢിത്തമാണു്.

Ұшы-қиырсыз жапан түзде құдық іздеген миға қонымсыз нәрсе дегендей қолымды торыққан кейіппен сермей салдым. Дегенмен, біз жолға аттанып кеттік.

എന്നാല്ക്കൂടി ഞങ്ങൾ നടന്നു തുടങ്ങി. മണിക്കൂറുകേളാളം മൗനമായി ഞങ്ങൾ നടന്നു; ഒടുവിൽ രാത്രിയായി, നക്ഷത്രങ്ങൾ പുറത്തുവന്നു തുടങ്ങി. ദാഹം കാരണം എനിക്കു പനിച്ചു തുടങ്ങിയിരുന്നു. സ്വപ്നത്തി െലന്ന േപാെല ഞാൻ നക്ഷത്രങ്ങെള േനാക്കി. ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിെന്റ വാക്കുകൾ എെന്റ ഓർമ്മയിൽ നൃത്തം വയ്ക്കുകയായിരുന്നു.

Ұзақ уақыт бойы үнсіз жүріп келе жатқанда кеш батып, аспанда жұлдыздар жымыңдай бастады. Шөл қысып ыстығым көтеріліп келе жатқандықтан болар, мен жұлдыздарды түсімде көріп тұрғандай болдым. Кішкентай ханзаданың сөздері есімнен шықпай тұрып алды.

“അേപ്പാൾ നിനക്കും ദാഹമുണ്ടേല്ല?” ഞാൻ േചാദിച്ചു.

— Демек, сенің де шөлдегенің ғой? — деп сұрадым одан.