“അഗ്നിപർവതങ്ങൾ സജീവേമാ അല്ലാെതേയാ ആക െട്ട, ഞങ്ങൾക്കു് അെതാരുേപാെലയാണു്,: ഭൗമശാസ്ത്ര ജ്ഞൻ പറഞ്ഞു. “ഞങ്ങളുെട പരിഗണനയിൽ വരുന്ന തു് മലകളാണു്. അവയ്ക്കു മാറ്റവുമില്ല.”

— Жанартаудың сөніп немесе жанып тұрғаны біз үшін бәрібір, — деді географ біз үшін негізгі нәрсе — таудың болғаны. Ол өзгермейді.

“പേക്ഷ, ൈനമിഷികം—എന്നു പറഞ്ഞാൽ?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ആവർത്തിച്ചു; ഒരു േചാദ്യം േചാദിച്ചാൽ അതി നുത്തരം കിട്ടാെത അവൻ വിടില്ലേല്ലാ.

— «Өткінші» деген нені білдіреді? — деп қата сұрады, сұрағына жауап алмай тынбайтын Кішкентай ханзада.

“ൈനമിഷികം എന്നു പറഞ്ഞാൽ ഏതു നിമിഷവും മറ ഞ്ഞുേപാകാവുന്നതു് എന്നർത്ഥം.”

— Өткінші дегеніміз келешекте жоғалып кетуі мүмкін дегенді білдіреді.

“എങ്കിൽ എെന്റ പൂവും ഏതു നിമിഷവും മറഞ്ഞുേപാ കുേമാ?”

— Менің гүлім жақын уақытта жоқ бола ма?

“സംശയെമന്താ!”

— Әрине.

“എെന്റ പൂവു് ൈനമിഷികമാണു്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് സ്വ യം പറഞ്ഞു. “േലാകേത്താടു െപാരുതിനില്ക്കാൻ അവൾ ക്കുള്ളേതാ, നാലു മുള്ളുകളും. ഞാനവെള അവിെട ഒറ്റയ്ക്കു വിട്ടിട്ടു േപാരുകയും െചയ്തു!”

«Менің гүлім уақытша нәрсе екен ғой, — деп ойлады Кішкентай ханзада, — оның бүкіл әлемнен қаорғанар тек төрт тікенегің ғана бар! Ал мен оны жападан-жалғыз өзін тастап кетті!»

ഇതാദ്യമായി അവനു് കുറ്റേബാധം േതാന്നുകയായിരുന്നു. പേക്ഷ, െപെട്ടന്നു തെന്ന അവൻ ൈധര്യം വീെണ്ടടുക്കു കയും െചയ്തു.

Бұл оның ең алғаш рет өкінішке бой алдырған кезі болатын. Бірақ ол қайта беки түсіп:

“ഇനി ഞാൻ എേങ്ങാട്ടു േപാകണെമന്നാണു് താങ്കൾ പറയുക?” അവൻ േചാദിച്ചു.

— Маған қайда сапар шегуге кеңес берер едіңіз? — деп сұрады ол.

“ഭൂമിയിേലക്കു െപാേയ്ക്കാ,” അേദ്ദഹം പറഞ്ഞു, “വളെര പ്രസിദ്ധമാണതു്.”

— Жер планетасына баруды, — деп жауап берді географ. — Оның жақсы даңқы шыққан…

തെന്റ പൂവിെനക്കുറിേച്ചാർത്തുെകാണ്ടു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് അവിെട നിന്നു യാത്ര തിരിച്ചു.

Сөйтіп, Кішкентай ханзада гүлі туралы ойларға шомған бойы жолға аттанып кетті.

പതിനാറു്

XVI

അങ്ങെന ഏഴാമെത്ത ഗ്രഹം ഭൂമിയായിരുന്നു.

Сонымен, жетінші планета жер еді.

ഭൂമി എന്നു പറയുന്നതു് െവറുെമാരു സാധാരണ ഗ്രഹമല്ല. നൂ റ്റിപ്പതിെനാന്നു രാജാക്കന്മാരും (ഇവരിൽ ആഫ്രിക്കൻ രാജാക്കന്മാരുമുേണ്ട) ഏഴായിരം ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരും ഒമ്പതു ലക്ഷം ബിസിനസ്സുകാരും എഴുപത്തഞ്ചു ലക്ഷം കുടിയന്മാരും മുപ്പെത്താന്നു േകാടി പത്തു ലക്ഷം െപാങ്ങ ച്ചക്കാരും ഉൾെക്കാള്ളുന്നതാണതു്; എന്നു പറഞ്ഞാൽ ഏകേദശം ഇരുന്നൂറു േകാടി മുതിർന്നവർ.

Жер әншейін планета емес! Жер бетіндегі патшалардың саны жүз он бірге (әрине, негр патшаларды да ұмытпау керек), географтардың саны жеті мыңға, іскер адамдардың саны тоғыз жүз мыңға, маскүнемдердің саны жеті жарым миллионға, атаққұмарлардың саны үш жүз он бір миллионға, яғни ересек адамдардың жалпы саны екі миллирад шамасына жетеді.

ഭൂമിയുെട വലിപ്പെത്തക്കുറിച്ചു് നിങ്ങൾെക്കാരു ധാരണ കിട്ടാൻ േവണ്ടി പറയുകയാണു്: ൈവദ്യുതി കണ്ടുപിടിക്കു ന്നതിനു മുമ്പു് ആറു ഭൂഖണ്ഡങ്ങളിെലയും െതരുവുവിളക്കു കൾ െകാളുത്തുന്നതിനു് നാലു ലക്ഷത്തി അറുപത്തീരാ യിരത്തിയഞ്ഞൂറ്റിപ്പതിെനാന്നു േപരുെട േസവനം േവ ണ്ടിവന്നിരുന്നു.

Жердің көлемін сипаттау үшін мне сіздерге мынаны айтар едім: Электр жарығын ойлап таппастан бұрын, жалпы алты құрлықтың бетінде төтрт жүз алпыс екі мың бес жүз он бір шырақшыдан құралған нағыз әскер болған.

അല്പം ദൂെര നിന്നു േനാക്കിയാൽ അതു മേനാഹരമാ െയാരു കാഴ്ച തെന്നയായിരുന്നു. ഓെപ്പറായിെല നൃ ത്തരംഗം ചിട്ടെപ്പടുത്തിയിരിക്കുന്നതു േപാെല േതാന്നും.

Алыстау қашықтықтан қарағанда бұл ғажап көрініс тудыратын. Бұл әскер қозғалысы опера театрындағы балет бишілерінің біркелкі қимылдарын еске түсіргендей еді.

ആദ്യെത്ത ഊഴം ന്യൂസിലാന്റിെലയും ഓേസ്ട്രലിയായി െലയും വിളക്കു െകാളുത്തലുകാരുേടതാണു്. തങ്ങളുെട ഭാഗെത്ത വിളക്കുകൾ െതളിച്ചുകഴിഞ്ഞാൽ അവർ േപാ യിക്കിടന്നുറങ്ങും. തുടർന്നു് ൈചനയിെലയും ൈസബീരി യയിെലയും വിളക്കുകാർ തങ്ങളുെട നൃത്തച്ചുവടുകളുമായി കടന്നു വരികയായി; അവരും പിെന്ന ഇരുവശങ്ങളിലൂ െട അണിയറയിേലക്കു മടങ്ങുന്നു.

Алғашқы болып Жаңа Зеландия мен Австралияның шырақшыларының өнер көрсететін кезегі. Сосны, олар шырақтарын жағып болысымен, ұйқыға бас қоятын. Содан кейінгі өз кезектерінде шырақшылар бейне Қытай мен Сібірдегілер қосылатын. Сосын олар да сахнадан кетіп, шымылдық тасасына тығылатын.

അതും കഴിഞ്ഞാൽ റഷ്യയിെലയും ഇന്ത്യയിെലയും വിളക്കുകാരുെട ഊഴ മാണു്; പിെന്ന ആഫ്രിക്കയിെലയും യൂേറാപ്പിെലയും; പി െന്ന െതേക്ക അേമരിക്കക്കാർ; പിെന്ന വടേക്ക അേമരി ക്കക്കാർ.

Ендігі кезек Ресей мен Үндістан шырақшыларына келетін. Сосын Африка мен Еуропа елдерінікі. Сосын Оңтүстік Американың кезегі. Содан соң Солтүстік Америка сахнаға шығады.

അരങ്ങേത്തക്കുള്ള അവരുെട വരവിൽ ക്രമം െതറ്റുക എന്നതുണ്ടാവില്ല. അത്ഭുതാദരങ്ങൾ ജനിപ്പിക്കു ന്ന കാഴ്ച തെന്നയാണതു്!

Олар сахнаға шығар мезгілінен ешқашан жаңылған емес. Бұл — керемет еді.

ഉത്തരധ്രുവത്തിൽ ആെകയുള്ള ഒരു െതരുവുവിളക്കു െകാളുത്തുന്നയാൾക്കും അതുേപാെല ദക്ഷിണധ്രുവത്തി െല ഒറ്റവിളക്കു െകാളുത്തുന്നയാൾക്കും മാത്രേമ അല്ലല റിയാെത, അലസമായി ജീവിക്കാനുള്ള ഭാഗ്യം കിട്ടിയു ള്ളു. അവർക്കു് െകാല്ലത്തിൽ രണ്ടു വട്ടം മാത്രം വിളക്കു കത്തിച്ചാൽ മതി.

Тек Солтүстік полюстегі жалғыз шамның шырақшысы мен оның әріптесі — Оңтүстік полюстегі жалғыз шырақшы ғана жұмыссыз, тауқыметсіз өмір сүретін: Олар жылына екі рет қана жұмыс істейтін.

പതിേനഴു്

XVII

രസിപ്പിക്കാൻ േനാക്കുേമ്പാൾ നാം ചിലേപ്പാൾ േനരിൽ നിന്നകന്നു േപാെയന്നു വരാം. വിളക്കു െകാളുത്തലുകാ െരക്കുറിച്ചു് ഞാൻ ഇേപ്പാൾ പറഞ്ഞതു മുഴുവൻ സത്യമാ കണെമന്നില്ല. നമ്മുെട ഗ്രഹെത്തക്കുറിച്ചറിയാത്തവർ ക്കു് െതറ്റായ ഒരു ധാരണയാണു് ഞാൻ നല്കിയെതന്നും വരാം. ഭൂമിയുെട വളെരെച്ചറിെയാരു ഭാഗേത്ത മനുഷ്യൻ വസിക്കുന്നുള്ളു.

Білшгіш болып көрінгің келгенде өтірікті аздап араластырып жіберетін кездер болады. Мен сіздерге шырақшылар жайында әңгімелеп, отырып шындықты аздап бұрмалағаным рас. Біздің планетаны мүлде білмейтін адамдарға жалған түсінік беріп қоюым ықтимал. Адамдар жер үстінде көп орын алмайды.

ഭൂമുഖത്തുള്ള ഇരുന്നൂറു േകാടി മനുഷ്യെര ഒരുമിച്ചു നിർത്തിയാൽ ഇരുപതു ൈമൽ നീളവും ഇരുപ തു ൈമൽ വീതിയുമുള്ള ഒരു ൈമതാനെത്താതുങ്ങാേനയു ണ്ടാവൂ. മെറ്റാരു വിധത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ മനുഷ്യെര െമാ ത്തം പസിഫിക് സമുദ്രത്തിെല ഒരു െചറിയ ദ്വീപിേലക്കു് ആട്ടിക്കയറ്റാം!

Егер екі миллиард жер тұрғындары иықтасып, жиналыста тұрғандай тік тұрған болса, ұзындығы жиырыма мың, ені де жиырма мың шаршы миль алаңға сыйып кетер еді. Бүкіл адамзатты Тынық мұхиттың кішкене бір аралына үйіп төге салуға болар еді.

മുതിർന്നവർക്കു പേക്ഷ, ഇതു പറഞ്ഞാൽ വിശ്വാസമാ വില്ല. ഒരുപാടിടത്തു നിറഞ്ഞിരിക്കുകയാണു തങ്ങെള ന്നാണു് അവരുെട ധാരണ. തങ്ങൾ ബേയാബാബുക െളേപ്പാെലയാെണന്നാണു് അവരുെട വിചാരം. അതി നാൽ സ്വയം കണക്കു കൂട്ടി േബാദ്ധ്യെപ്പടാൻ അവെര ഉപേദശിക്കുക—കണക്കുകളാണു് അവർക്കിഷ്ടം; അവർ അഭിരമിക്കുന്നതതിലാണു്. പേക്ഷ, നിങ്ങൾ അതിനു േവ ണ്ടി സമയം കളയണെമന്നില്ല. ഞാൻ പറയുന്നതു് നി ങ്ങൾക്കു വിശ്വാസമാെണന്നു് എനിക്കറിയാം.

Әрине, үлкендер сізге иланбайды. Олар жерде қомақты орын аламыз деп ойлайды. Олар баобабтар сықылды өздерін маңызды санайды. Сіз оларға есептеуді ұсыныңыз. Ересек адамдар санағанды эанындай жақсы көреді. Мұндай кеңес жандарына жағады. Бас қатырып, іш пыстыратын осы іске алтын уақытыңызды ысырап қылмаңыз. Еш пайдасы жоқ. Маған сенсеңіз болғаны.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഭൂമിയിൽ വന്നിറങ്ങിയേപ്പാൾ ആെക അമ്പരന്നുേപായി; കാരണം, എങ്ങും ഒരു മനുഷ്യേനയും കാണാനില്ല. താൻ വന്ന ഗ്രഹം മാറിേപ്പാേയാ എന്നു് ലി റ്റിൽ പ്രിൻസിനു സംശയം േതാന്നിത്തുടങ്ങുേമ്പാഴാണു് മുന്നിൽ പൂഴിമണ്ണിൽ നിലാവിെന്റ നിറമുള്ള ഒരു വളയം ചുരുളഴിയുന്നതു കാണുന്നതു്.

Сонымен, Кішкентай ханзада жерге келіп түскелі, көзіне тірі жан ілінбегеніне таң қалды. Ол планетаны шатастырып алдым ба деп қобалжи бастаған кезінде айдың сәулесі түсіп тұрған сақина іспетті дөңгелек нәрсе құм үстінде жыбыр ете қалды.

“ഗുഡ് ഈവനിംഗ്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഉപചാരേത്താെട പറഞ്ഞു.

— Қайырлы таң! — дей салды Кішкентай ханзада.

“ഗുഡ് ഈവനിംഗ്,” പാമ്പു് പറഞ്ഞു.

— Қайырлы таң! — деді жылан.

“ഇേതതു ഗ്രഹത്തിലാണു് ഞാൻ വന്നിരിക്കുന്നതു്?” ലി റ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാദിച്ചു.

— Мен қай планетаға тап болдым? — деп сұрады Кішкентай ханзада.

“ഭൂമിയിൽ… ആഫ്രിക്കയിൽ…”

— Жер планетасына, бұл — Африка, — деп эауап берді жылан.

“അെതേയാ!… ഭൂമിയിൽ മനുഷ്യരാരുമിേല്ല?”

— Ә, солай ма! Сонда жер үстінде адам тұрғаны ма?

“ഇതു് മരുഭൂമിയാണു്. മരുഭൂമിയിൽ മനുഷ്യരില്ല. ഭൂമി വള െര വിശാലമേല്ല,” പാമ്പു് പറഞ്ഞു.

— Бұл шөл дала. Шөл далада тірі пенлде болмайды. Жер дегеніңіз үлкен, — деді жылан.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഒരു കല്ലിേന്മലിരുന്നിട്ടു് ആകാശേത്ത ക്കു കണ്ണുയർത്തി.

Кішкентай ханзада тастың үстіне отырды да, аспанға көз тікті:

“ആകാശത്തു നക്ഷത്രങ്ങൾ െകാളുത്തി വച്ചിരിക്കുന്നതു് എെന്നങ്കിലുെമാരു നാൾ ഓേരാരുത്തരും അവനവെന്റ നക്ഷത്രെത്ത കെണ്ടടുക്കാൻ േവണ്ടിയാേണാ?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഓർത്തു. “എെന്റ നക്ഷത്രം േനാക്കൂ—േനേര മു കളിൽ തെന്നയുണ്ടു്. പേക്ഷ, എത്രയകെലയാണതു്!”

— Мені ойға шомдыратын нәрсе, — деді ол, — жұлдыздар, әр адам ерте ме, кеш пе, өз жұлдызын адаспай тауып алу үшін, жарқырап тұра ма екен. Менің жұлдызым дәл төбемізде тұр… Сонымен қатар ол қаншама алыс қашықтықта десеңізші!

“മേനാഹരമായിട്ടുണ്ടു്,” പാമ്പു് പറഞ്ഞു. “നീ എന്തിനാ ണു് ഭൂമിയിേലക്കു വന്നതു്?”

— Әдемі екен, — деді жылан. — Сен мұнда не бітіріп жүрсің?

“ഒരു പൂവും ഞാനും തമ്മിൽ ചില പ്രശ്നങ്ങളുണ്ടായി,” ലി റ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Мен бір гүлмен араздасыпры қалып едім, — деді Кішкентай ханзада.

“അേയ്യാ!” പാമ്പു് പറഞ്ഞു.

— Ә, солай ма?! — деді жылан.

രണ്ടു േപരും ഒന്നും മിണ്ടിയില്ല.

Олар үндемей қалысты.

“മനുഷ്യെരാെക്ക എവിെടേപ്പായി?” ഒടുവിൽ ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് സംഭാഷണം തുടർന്നു. “മരുഭൂമിയിൽ ഏകാ കിയായ േപാെല േതാന്നുന്നു.”

— Адамдар қайда? — деді ақырында Кішкентай ханзада. — Жапан түзде жалғызсырап қалдық қой…

“മനുഷ്യർക്കിടയിലായാലും ഏകാകിയാവാം,” പാമ്പു് പറഞ്ഞു.

— Адамдар арасында да жалғызсырауға болады, — деді жылан.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് കുേറ േനരം ആ പാമ്പിെന േനാക്കി നിന്നു.

Кішкентай ханзада оған ұзақ қарап тұрып:

“നിെന്ന കാണാൻ വളെര വിചിത്രമായിരിക്കുന്നു,” ഒടു വിൽ അവൻ പറഞ്ഞു, “വിരലിെന്റ വണ്ണം േപാലുമില്ല.”

— Сен өзің бір қызық мақұлық екенсің, — деді ол ақырында. — Саусақтай жіп-жіңішкесің…

“എന്നാൽ ഒരു രാജാവിെന്റ വിരലിെനക്കാൾ ശക്തി എനിക്കുണ്ടു്,” പാമ്പു് പറഞ്ഞു.

— Алайда мен патшаның сауасығнан да құдіретім күштірек.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിനു ചിരി വന്നു.

Кішкентай ханзада жымиып қана:

“നിനക്കത്ര ശക്തിെയാന്നുമില്ല… നിനക്കു കാലു േപാലു മില്ല. നിനക്കു ദൂരേത്തക്കു േപാകാൻ തെന്ന പറ്റില്ല.”

— Сен соншалықты құдіретті де емессің… сенде тіпті сирақ та жоқ… саяхат жасай да алмайсың.

“ഏതു കപ്പൽ െകാണ്ടുേപാകുന്നതിലുമകേലക്കു നിെന്ന ഞാൻ െകാണ്ടുേപാകാം,” പാമ്പു് പറഞ്ഞു.

— Мен сені кемеден бетер алысқа алып кете аламын, — деді жылан.

എന്നിട്ടവൻ ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിെന്റ കണങ്കാലിൽ കയറിച്ചു റ്റി ഒരു സ്വർണ്ണത്തള േപാെല കിടന്നു.

Ол Кішкентай ханзаданың тілерсегіне алтын білезіктей оратылды:

“ഞാൻ െതാടുന്ന ആെരയും അവരുെട സ്വേദശേത്തക്കു ഞാൻ യാത്രയാക്കും,” പാമ്പു് തുടർന്നു. “പേക്ഷ, പേക്ഷ, നീ നിർേദ്ദാഷിയാണു്. നീ വരുന്നെതാരു നക്ഷത്രത്തിൽ നിന്നാണു്…”

— Мен тиіскен адам өзі шыққан қара жеріне аттанады, — деді ол тағы да. — Бірақ та сенің жаның пәк екен, әрі сен көктегі жұлдыздан түсіпсің…

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് അതിനു മറുപടി പറഞ്ഞില്ല.

Кішкентай ханзада еш жауап қатпады.

“എനിക്കു നിെന്ന കണ്ടിട്ടു സഹതാപം േതാന്നുന്നു… കല്ലു െകാണ്ടുള്ള ഈ ഭൂമിയിൽ എത്ര ദുർബലനാണു നീ…” പാമ്പു് പറഞ്ഞു. “എെന്നങ്കിലുെമാരിക്കൽ സ്വന്തം ഗ്രഹത്തിേലക്കു തിരിച്ചു േപാകാൻ നിനക്കാഗ്രഹം േതാ ന്നുേമ്പാൾ അന്നു ഞാൻ നിെന്ന സഹായിക്കാം…”

— Мен сені аяп тұрмын, сен осынау тастай қатты Жерде әлсіз көрінесің. Сен планетаңды қатты сағынған кезіңде менің саған көмегім тиер. Мен…

“നീ പറഞ്ഞെതനിക്കു മനസ്സിലായി,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “പേക്ഷ, നീെയന്തിനാണിങ്ങെന കടംകഥക ളിലൂെട സംസാരിക്കുന്നതു്?”

— Жарайды, мен өте жақсы түсіндім, — деді Кішкентай ханзада. — Бірақ сен неге ылғи жұмбақтай сөйлейсің?

“എല്ലാ കടംകഥകൾക്കും ഞാൻ ഉത്തരം കെണ്ടത്തുന്നു മുണ്ടു്,” പാമ്പു് പറഞ്ഞു.

— Бар жұмбақтың шешуін таба аламын, — деді жылан.

പിെന്ന രണ്ടു േപരും നിശബ്ദരായി.

Сөйтіп екеуі де үндемей қалды.

പതിെനട്ടു്

XVIII

മരുഭൂമിയുെട ഒരറ്റം മുതൽ മേറ്റയറ്റം വെര നടന്നിട്ടും ഒരു പൂവിെന മാത്രേമ ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് കണ്ടുള്ളു. മൂന്നിതളുള്ള ഒരു പൂവു്—കണക്കിൽ െപടുത്താനില്ലാെത്താരു പൂവു്.

Кішкентай ханзада шөл даланы көлденеңінен кесіп өтті. Жолында тек бір шоқ гүлден басқа ештеңе кездестірмеді. Үш тал қауызы ғана бар жоқтан жоғары бір гүл ғана…

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — деді оған Кішкентай ханзада.

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” പൂവു പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — деді гүл.

“മനുഷ്യരുള്ളെതവിെടയാ?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് വളെര മര്യാദേയാെട േചാദിച്ചു.

— Адамдарды қай жақтан табуға болады? — деп ізетпен сұрады Кішкентай ханзада.

ഒരു വർത്തകസംഘം കടന്നുേപാകുന്നതു് ഒരിക്കൽ ആ പൂവു കണ്ടിട്ടുണ്ടു്.

Бір күні керуеннің көшіп бара жатқанын көрген гүл:

“മനുഷ്യർ?” അവൾ ആവർത്തിച്ചു. “അവർ ആേറാ ഏേഴാ േപരുണ്ടായിരുന്നുെവന്നു േതാന്നുന്നു. വർഷങ്ങൾക്കു മു മ്പു് ഞാൻ അവെര കണ്ടിരുന്നു. പേക്ഷ, അവരിേപ്പാൾ എവിെടയാെണന്നു് ആർക്കറിയാം. കാറ്റവെര അടിച്ചുപ റത്തിെക്കാണ്ടു േപാവുകയാണു്. അവർക്കു േവരുകളില്ല, അതിെന്റ വിഷമം അവർ അനുഭവിക്കുന്നുമുണ്ടു്.”

— Адамдар ма? Менің ойымша, жер бетінде алты, әйтпесе жетіге жуық адам болуы керек. Оларды осыдан бірнеше жылдар бұрын байқап қалғанмын. Бірақ адамдарды қайдан табуға болатынын кім білсін. Оларды жел айдап жүреді. Олардың тамырлары болмаған соң қиын ғой.

“ഗുഡ് ൈബ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Қош бол, — деді Кішкентай ханзада.

“ഗുഡ് ൈബ,” പൂവു് പറഞ്ഞു.

— Қош бол, — деді гүл.

പെത്താൻപതു്

XIX

പിെന്ന ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഒരു വലിയ മലയുെട മുകളിൽ കയറി. അവനാെക പരിചയമുള്ളതു് മൂന്നഗ്നിപർവത ങ്ങൾ മാത്രമാണേല്ലാ; അവയാെണങ്കിൽ അവെന്റ മുേട്ടാളെമത്തുകയുമില്ല. െകട്ടുേപായ അഗ്നിപർവതം അവൻ തെന്റ കാലു വയ്ക്കാനുള്ള പീഠമായിട്ടാണുപേയാ ഗിച്ചിരുന്നതു്. “ഇത്രയും ഉയരമുള്ള ഒരു മലയ്ക്കു മുകളിൽ നിന്നു്,” അവൻ സ്വയം പറഞ്ഞു, “ഈ ഗ്രഹമാെകയും അതിലുള്ള മനുഷ്യെരയും ഒറ്റ േനാട്ടത്തിൽ എനിക്കു കാ ണാൻ പറ്റണം.” അവൻ ആെക കണ്ടതു പേക്ഷ, സൂചി േപാെല കൂർത്ത പാറക്കുന്നുകൾ മാത്രമാണു്.

Кішкентай ханзада асқар тауды асып өтті. Оның өмірінде бар көрген таулары тізесіне жететін үш жанартауы ғана еді. Ал сөніп қалған жанартауды орындық ретінде қолданатын. «Мұншама биік таудың басынан бүкіл планетаны шолып шығып, оның үстіндегі бүкіл адамдарды көремін…». Бірақ оның көзіне ұштары біздей әбден егелген құздардан басқа ештеңе түспеді.

“ഹേലാ,” അവൻ സൗമ്യമായി പറഞ്ഞു.

— Сәлемет пе! — деді ол не де болса.

“ഹേലാ… ഹേലാ… ഹേലാ…,”മാെറ്റാലി ഏറ്റുപറഞ്ഞു.

— Сәлемет пе… сәлемет… сәлемет…, — деп қайталады жаңғырық.

“നിങ്ങളാരാ?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാദിച്ചു.

— Сіз кімсіз? — деді Кішкентай ханзада.

“നിങ്ങളാരാ… നിങ്ങളാരാ… നിങ്ങളാരാ…”മാെറ്റാലി ഏറ്റുപിടിച്ചു.

— Сіз кімсіз… сіз кімсіз… сіз кімсіз…, — деп жауап қатты жаңғырық.

“നമുക്കു കൂട്ടുകാരാകാം. ഞാെനാറ്റയ്ക്കാണു്,” അവൻ പറഞ്ഞു.

— Маған дос болыңыздар! Мен жалғызбын, — деді ол.

“ഞാെനാറ്റയ്ക്കാണു്… ഞാെനാറ്റയ്ക്കാണു്… ഞാെനാറ്റയ്ക്കാ ണു്…” മാെറ്റാലി ആവർത്തിച്ചു.

— Мен жалғызбын… мен жалғызбын… мен жалғызбын…, — деп қайталады жаңғырық.

“എന്തു വിചിത്രമായ ഗ്രഹം!” അവൻ മനസ്സിൽ പറഞ്ഞു.

«Қандай қызық планета еді! — деп ойлады ол сонда. — Өзі бір кеуіп қалған, үп-үшкір және тұздай ащы екен.

“ആെക വരണ്ടും കല്ലിച്ചും കൂർത്തതും. ആളുകളാെണ ങ്കിൽ ഒരു ഭാവനയുമില്ലാത്തവരും. ഞാൻ പറയുന്നതാ വർത്തിക്കാേന അവർക്കറിയൂ. എെന്റ ഗ്രഹത്തിലാെണ ങ്കിൽ എനിെക്കാരു പൂവുണ്ടായിരുന്നു; ആദ്യം േകറി സം സാരിക്കുക അവളായിരിക്കും…”

Ал адамдары босла тапқырлық дегеннен жұрдай, айтқаныңды ғана қайталайды екен… Менің планетамдағы гүлім үнемі бірінші болып сөйлейтін…»

ഇരുപതു്

XX

കുേറ േനരം മണലും മഞ്ഞും പാറയും താണ്ടി ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് െചെന്നത്തിയതു് ഒരു പാതയിലാണു്. ആളുകളു ള്ളിടേത്തക്കാണേല്ലാ പാതകൾ േപാവുക.

Кішкентай ханзада құмды басып, құз-жартастарды асып, қарды кешіп ұзақ жүргеннен кейін ақыры жолға тап болды. Ал жолдардың бәрі адамдардың ортасына алып келеді ғой.

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” അവൻ പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — деді ол.

േറാസാപ്പൂക്കൾ വിടർന്നു നില്ക്കുന്ന ഒരു പൂേന്താട്ടത്തിനു മു ന്നിലാണു് അവൻ നില്ക്കുന്നതു്.

Бір раушан гүлдер жайқалып тұрған бақ еді.

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” േറാസാപ്പൂക്കൾ പറഞ്ഞു.

— Қайырлы күн! — десті раушан гүлдері.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് അവെയ േനാക്കിനിന്നു. അവ കാണാൻ അവെന്റ പൂവിെനേപ്പാലിരുന്നു.

Кішкентай ханзада оларға анықтап қарады. Бұлардың бәрі оның гүлінен аумайды екен.

“നിങ്ങളാരാ?” അമ്പരേപ്പാെട അവൻ േചാദിച്ചു.

— Сендер кімсіңдер? — деп сұрады ол қайран қала.

“ഞങ്ങൾ േറാസാപ്പൂക്കൾ,” അവർ പറഞ്ഞു.

— Біз раушан гүлдеріміз.

— Ә, солай ма?! — деді Кішкентай ханзада…

അവനു വല്ലാത്ത സങ്കടം േതാന്നി. അവെന്റ പൂവു് അവ േനാടു പറഞ്ഞിരുന്നതു് ഈ പ്രപഞ്ചത്തിൽ തെന്നേപ്പാ െല താെനാരാൾ മാത്രേമയുള്ളുെവന്നാണു്. എന്നിട്ടിവി െടയിതാ, അവെളേപ്പാെല ഒരയ്യായിരം പൂക്കൾ, അതും ഒെരാറ്റ ഉദ്യാനത്തിൽ!

Сөйтті де, ол өзін өте бақытсыз сезініп кетті. Оның гүлі бүкіл әлемде мен сияқты жоқ деуші еді. Ал мінеки, бір бақтың ішінде сол сияқтылардың бес мың шақтысы өсіп тұр.

“ഇതു കണ്ടാൽ അവൾക്കു നീരസമാകും,” അവൻ സ്വയം പറഞ്ഞു. “താൻ അവെള കളിയാക്കാതിരിക്കാനായി അവൾ ഭയങ്കരമായി ചുമയ്ക്കും, മരിക്കാൻ േപാകുന്നതായി അഭിനയിക്കും. അവെള പരിചരിച്ചു് ജീവിതത്തിേലക്കു മടക്കിെക്കാണ്ടു വരുന്നതായി എനിക്കും അഭിനയിേക്ക ണ്ടി വരും; ഇെല്ലങ്കിൽ എെന്ന നാണം െകടുത്താനായി അവൾ ശരിക്കും മരിച്ചുെവന്നു വരാം.”

«Мұны көретін болса, — деп ойлады ол, — гүлімнің әбден көңілі күйзеліп қалатын еді… ол күлкіге қалмас үшін қатты-қатты жөтеліп қойып, өмірі үзіліп бара жатқандай кеіпке түсетін еді. Ал мен болсам, оны емдегенсуіме тура келер еді, әйтпесе мені де кінәлі сезіндіру үшін шынымен үзіліп кетіп жүрсе…»

അവെന്റ ചിന്തകൾ ഇങ്ങെന തുടർന്നു: “ഈ പ്രപഞ്ച ത്തിൽ മെറ്റങ്ങും കാണാത്ത ഒരു പൂവു സ്വന്തമായിട്ടുള്ള തിനാൽ ഞാെനെന്ന ഒരു സമ്പന്നനായി കരുതിയിരു ന്നു. അതു െവറുെമാരു സാധാരണ േറാസാപ്പൂവു മാത്രമാ യിരുന്നുെവന്നു് എനിക്കിേപ്പാൾ മനസ്സിലാകുന്നു. െവറു െമാരു േറാസാപ്പൂവും മുേട്ടാളമില്ലാത്ത മൂന്നു് അഗ്നിപർവ തങ്ങളും (അതിെലാന്നു് െകട്ടുേപായതുമാണു്)… ഇത്രയും െകാണ്ടു് ഞാെനങ്ങെന ഒരു രാജകുമാരനാവാൻ!”

Сосын ол тағы да ішінен былай деп ойлады: «Әлемде жоқ гүл менде ғана бар деп өзімді бай сезініп жүрсем, оным қарапайым раушан гүл ғана болып шықты. Осы гүл мен менің тіземнен ғана келетін үш жанартауым, оның біреуі ендігі сөнген де болар, менен даңқты ханзада жасамас…»

അവൻ പുൽത്തട്ടിൽ കമിഴ്ന്നടിച്ചു വീണു് േതങ്ങിക്കരഞ്ഞു.

Ол шөптің үстіне жата кетіп, жылап жіберді.

ഇരുപത്തിെയാന്നു്

XXI

ഈ സമയത്താണു് കുറുക്കെന്റ വരവു്.

Сол арада түлкі пайда болды.

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു.

— Сәлеметсің бе! — деді түлкі.

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്,” തിരിഞ്ഞുേനാക്കിയേപ്പാൾ ആെര യും കണ്ടിെല്ലങ്കിലും ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് വിനയപൂർവം പറഞ്ഞു.

— Сәлеметсің бе! — деп әдеппен жауап қатты Кішкентай ханзада. Жан-жағына қара еді, ешкім көзіне ілінбеді.

“ഞാൻ ഇവിെടത്തെന്നയുണ്ടു്,” ആ ശബ്ദം പറഞ്ഞു, “ആപ്പിൾ മരത്തിനടിയിൽ.”

— Мен мұндамын! — деген дауыс алма ағашының астынан шықты.

“നീയാരാ?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാദിച്ചു. “നിെന്ന കാ ണാൻ നല്ല ചന്തമുണ്ടേല്ലാ.”

— Сен кімсің? — деді Кішкентай ханзада. Қандай сұлу едің!

“ഞാനാണു് കുറുക്കൻ,” കുറുക്കൻ പറഞ്ഞു.

— Мен түлкі боламын, — деді түлкі.

“വാേയാ, നമുക്കു കളിക്കാം,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് നിർേദ്ദശം വച്ചു. “എനിക്കാെക സങ്കടം േതാന്നുന്നു.”

— Кел екеуміз ойнайық, — деп оған ұсыныс жасады Кішкентай ханзада. Мен әбден көңілсіз тұр едім.

“എനിക്കു നിെന്റ കൂെട കളിക്കാൻ പറ്റില്ല,” കുറുക്കൻ പറ ഞ്ഞു. “ഞാൻ ഇണങ്ങിയിട്ടില്ല.”

— Мен сенімен ойнай алмаймын, — деді түлкі. — Қолға үйретілген түлкі емеспін.

“ഓ, എങ്കിൽ ഞാൻ പറഞ്ഞതു ക്ഷമിേച്ചക്കൂ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Ә, кешір онда, — деді Кішкентай ханзада.