— Či sú sopky vyhasnuté alebo činné, to je nám zemepiscom jedno. Nám záleží na vrchu. Ten sa nemení.

— Янартау һүнгәнме юҡмы, быныһы беҙҙең, географтар, өсөн, әһәмиткә эйә түгел, — тине географ. — Шуныһы мөһим: тау. Ул үҙгәрмәй.

— Ale čo znamená pominuteľné? — opakoval Malý princ, ktorý sa nikdy v živote nevzdal otázky, keď ju už raz položil.

— Ә нимә ул «ваҡытлыса»? — тип һораны, бер һорау биреп яуап алмайынса тынысланмаған, Бәләкәй шаһзат.

— To znamená čosi, čo je ohrozené blízkym zánikom.

— Тимәк: тиҙҙән юҡҡа сығырға тейешле нәмә.

— Moja kvetina je ohrozená blízkym zánikom?

— Минең сәскәм дә тиҙҙән юҡҡа сығырға тейешме?

— Pravdaže.

— Әлбиттә.

„Moja kvetina je pominuteľná,“ vravel si Malý princ, „a má iba štyri tŕne, aby sa mohla brániť proti svetu. A ja som ju nechal doma celkom samu.“

«Минең матурлығым һәм һөйөнөсөм мәңгелек түгел, — тине үҙенә Бәләкәй шаһзат, — һәм ул донъянан һаҡлана алмай, ни бары тик дүрт энәһе генә бар. Ә мин уны ташлап киттем, һәм ул минең ҡауҡбымда япа-яңғыҙы ҡалды!»

Po prvý raz sa v ňom ozvala ľútosť. Ale znova si dodal odvahy.

Тәүге тапҡыр ул ҡалдырып киткән сәскәһе тураһында үкенде. Тик шул уҡ мәлдә уның ҡыйыулығы кире ҡайтты.

— A čo mi radíte, čo by som si mal ísť pozrieť? — spýtal sa.

— Ҡайҙа юл тоторға кәңәш итер инегеҙ? — тип һораны ул географтан.

— Planétu Zem, — odpovedal zemepisec. — Má dobrú povesť.

— Ер ҡауҡабына барып сыҡ, — яуапланы географ. — Ул яҡшы яҡтан билдәле…

A Malý princ odišiel, mysliac na svoju kvetinu.

Һәм Бәләкәй шаһзат юлға сыҡты, тик уйҙары уның ҡалдырып киткән сәскәһе хаҡында ине.

XVI

XVI

Siedma planéta bola teda zem.

Шулай итеп, ул күргән етенсе ҡауҡаб, Ер ине.

Zem nie je hocijaká planéta. Je na nej stojedenásť kráľov (nezabúdajúc, prirodzene, na černošských kráľov), sedemtisíc zemepiscov, deväťstotisíc biznismenov, sedem a pol milióna pijanov, tristojedenásť miliónov márnivcov, to znamená asi dve miliardy dospelých.

Ер — ябай ҡауҡаб түгел! Унда йөҙ ҙә ун батша (шул иҫәптән, әлбиттә, негрҙарҙыҡылар ҙа), ете мең географ, туғыҙйөҙ мең эшҡыуар, ете миллион ярым эскесе, өс йөҙ мең шөһрәт һөйөүсе, һәм ике миллиардҡа яҡын өлкәндәр иҫәпләнә ине.

Aby ste mali správnu predstavu o veľkosti Zeme, poviem vám, že pred vynájdením elektriny bolo treba na všetkých šiestich kontinentoch vydržiavať ozajstnú armádu štyristošesťdesiatdvatisíc päťstojedenásť obsluhovačov pouličných lámp.

Ерҙең ни тиклем ҙур булыуы хаҡында һеҙгә төшөнсә бирер өсөн, электр утын уйлап сығарғансыға тиклем, барлыҡ алты ҡитғала дүрт йөҙ ҙә алтмыш ике мең биш йөҙ ун бер кешенән торған яҡтыртыусылар сафтарын тоторға кәрәк булғанлығын ғына әйтә алам.

Pri pohľade z väčšej výšky to pôsobilo nádherným dojmom. Pohyby tejto armády boli riadené ako pohyby baletu v opere.

Ситтән ҡарағанда был зиннәтле күренеш ине. Был сафтарҙың хәрәкәттәре төҙгә ҡатҡан ритмға бойһона ине, тап балетта кеүек.

Najprv prišli na rad zažíhači pouličných lámp na Novom Zélande a v Austrálii. Potom, keď pozažíhali svoje lampy, išli spať. Vtedy nastúpili do tohto tanca lampári v Číne a na Sibíri. Potom aj oni obratne zmizli za kulisami.

Беренселәрҙән булып Яңы Зеландия һәм Австралия яҡтыртыусылары сыға ине. Үҙ уттарын тоҡандырып, улар йоҡларға киткәндәр. Уларҙан һуң Ҡытай яҡтыртыусыларының сираты килеп етә ине. Бейеүҙәрен башҡарып улар ҙа шарашау артына боҫҡандар.

Tu prišli na rad ruskí a indickí lampári. Potom africkí a európski. Nato juhoamerickí. Trošku neskôr severoamerickí.

Һуңынан Рәсәй һәм Һиндостан яҡтыртыусыларының мәле еткән булған. Аҙаҡтан — Африкала һәм Европала. Һуңынан Көнъяҡ Америкала, артабан Төнъяҡ Америкала.

A nikdy si nepomýlili poradie, podľa ktorého mali nastúpiť na scénu. Bolo to veľkolepé.

Һәм бер ҡасан улар яңлышмаған, бер кем дә сәхнәгә ваҡытһыҙ сыҡмаған. Эйе, был таң ҡалдырырлыҡ ине.

Iba obsluhovač jedinej pouličnej lampy na severnom póle a jeho druh, obsluhovač jedinej pouličnej lampy na južnom póle, viedli záhaľčivý a bezstarostný život: pracovali dva razy do roka.

Тик, Төнъяҡ ҡотопта берҙән бер яҡтыртҡысты тоҡандыра торған яҡтыртыусыға, һәм уның Көнъяҡ ҡотоптағы иптәшенә, — был икәүгә йәшәү еңел һәм вайымһыҙ ине: уларға эштәрен йылына ике тапҡыр ғына үтәргә кәрәк ине.

XVII

ХVII

Keď chce byť človek vtipný, stáva sa mu, že trošku klame. Nebol som veľmi čestný, keď som vám rozprával o lampároch. Riskujem, že vyvolám falošnú predstavu o našej planéte u všetkých, čo ju nepoznajú. Ľudia zaberajú na Zemi veľmi málo miesta.

Бигерәк йор һүҙ әйтергә теләгән мәлдә, ҡайһы саҡта ирекһеҙҙән алдаштырып та ҡуяһың. Яҡтыртыусылар тураһында һөйләгәндә, мин хәҡиҡәткә бер ҡат ҡаршы барҙым. Беҙҙең ҡауҡаб тураһында белмәгәндәрҙең, уның турала ялған төшөнсә барлыҡҡа килеүенән ҡурҡам. Кешеләр Ерҙә әллә ни күп урын биләмәй.

Keby tie dve miliardy obyvateľov, ktorí zaľudňujú Zem, stáli trochu natlačení ako na tábore ľudu, ľahko by sa vošli na námestie dvadsať míľ dlhé a dvadsať míľ široké. Ľudstvo by sa mohlo vtlačiť na najmenší ostrovček Tichého oceána.

Әгәр ҙә уның ике миллиард йәшәүсеһе йыйылышып, митингыла кеүек, бер өйөргә тупланһа, уларҙың барыһы ла бер мәшәҡәтһеҙ оҙонлоғо һәм киңлеге егерме саҡрым булған аралыҡҡа һыйырҙар ине. Бар инсаниятты Тымыҡ дарьяның иң бәләкәй утрауында иңгә иң терәп ҡуйғанда ла була.

Dospelí vám určite nebudú veriť. Predstavujú si, že zaberajú veľa miesta. Pripadajú si obrovskí ako baobaby. Poraďte im teda, aby si to vypočítali. Zbožňujú číslice: bude sa im to páčiť. Ale vy nestrácajte čas takouto nudnou prácou. Je to zbytočné. Veď mi dôverujete.

Өлкәндәр һеҙгә, әлбиттә, ышанмаясаҡ. Улар бик күп урын биләй тип уйлаған булалар. Улар үҙҙәренә бөйөк булып күренәләр, баобабтар кеүек. Ә һеҙ уларға дөрөҫ иҫәп эшләргә кәңәш итегеҙ. Уларға был оҡшаясаҡ, улар бит һандарҙы үлеп яраталар. Ә үҙегеҙ был иҫәп-хисапҡа ваҡыт сарыф итмәгеҙ. Һеҙгә бының кәрәге юҡ. Һеҙ унһыҙ ҙа миңә ышанаһығыҙ.

Len čo Malý princ pristál na Zemi, bol veľmi prekvapený, že nikoho nevidí. Už sa obával, že si zmýlil planétu, keď sa vtom v piesku pohol akýsi prstenec farby mesiaca.

Шулай итеп, ергә килеп эләккәс, Бәләкәй шаһзат бер тере йән күрмәне һәм бик аптыраны. Ул хатта яңлышып, ниндәйҙер икенсе ҡауҡабҡа осоп килгән, тип уйлап ҡуйҙы. Тик ошо мәлдә ҡомда ай нуры төҫөндәге йөҙөк ҡыбырланы.

— Dobrú noc, — povedal Malý princ pre každý prípad.

— Хәйерле кис, — тине Бәләкәй шаһзат ул-был хәлгә.

— Dobrú noc, — odpovedal had.

— Хәйерле кис, — яуапланы йылан.

V piesku sa pohol akýsi prstenec..
— Na ktorú planétu som spadol? — spýtal sa Malý princ.

— Мин ниндәй ҡауҡабҡа килеп эләктем ул?

— Na Zem, do Afriky, — odpovedal had.

— Ергә, — тине йылан. — Африкаға.

— Ach!… Na Zemi teda nikto nie je?

— Бына нисек. Ә һуң Ерҙә кешеләр юҡмы ни?

— Tu je púšť. Na púšťach nikto nie je. Zem je veľká, — povedal had.

— Был сүллек. Сүллектәрҙә берәү ҙә йәшәмәй. Әммә Ер ҙур.

Malý princ si sadol na kameň a zahľadel sa na oblohu.

Бәләкәй шаһзат ташҡа ултырҙы ла күҙҙәрен күккә ҡалҡытты.

— Rád by som vedel, — ozval sa, — či hviezdy nežiaria pre to, aby si každý mohol jedného dňa vyhľadať tú svoju. Pozri sa na moju planétu. Je práve nad nami… Ale ako je ďaleko!

— Йондоҙҙарҙың ниңә яҡтыртҡанын белергә теләр инем, — әйтте ул уйсан ғына. — Моғайын, ҡасан да һәр кем үҙенекен ҡабат тапһын өсөн. Ҡара, бына минең ҡауҡабым — тап беҙҙән өҫтә генә… Тик уға шул тиклем йыраҡ!

— Je krásna, — povedal had. — Prečo si sem prišiel?

— Матур ҡауҡаб, — тине йылан. — Ә һин бында, Ерҙә, ни эшләйәсәкһең?

— Mám starosti s jednou kvetinou.

— Мин үҙемедең сәскәм менән талаштым, — асып әйтте Бәләкәй шаһзат.

— Ach! — vzdychol had.

— Ә, бына нимә икән…

A zmĺkli.

Һәм икеһе лә тымды.

— Kde sú ľudia? — ozval sa napokon Malý princ. — Človek sa na púšti cíti trochu osamelý…

— Ә кешеләр ҡайҙа һуң? — ниһайәт һүҙ ҡушты Бәләкәй шаһзат. — Сүллектә шулай ҙа яңғыҙлы…

— Človek je osamelý aj medzi ľuďmi, — povedal had.

— Кешеләр араһында ла яңғыҙлы, — билдәләне йылан.

Malý princ sa naňho nadlho zahľadel.

— Ty si čudné zviera, — povedal mu nakoniec, — tenké ako prst…

— Сәйер зат һин, — тине ул. — Бармаҡтан да ҡалын түгел…

— Ale som mocnejší ako prst hocijakého kráľa, — odpo— vedal had.

— Ә ҡеүәтем миндә батша бармағына ҡарағанда күберәк, — ҡаршы килде йылан.

Malý princ sa usmial:

Бәләкәй шаһзат йылмайҙы:

— Nie si veľmi mocný… nemáš ani nožičky… ani cestovať nemôžeš…

— Шул тиклем ҡеүәтлеһеңме инде һин? Һинең хатта боттарың да юҡ. Һин сәйәхәт итә лә алмайһың…

— Môžem ťa uniesť ďalej ako loď, — povedal had.

— Мин һине теләһә ниндәй караптан да йырағыраҡ илтә алам, — тине йылан.

Okrútil sa Malému princovi okolo členka ako zlatý náramok.

Һәм алтын беләҙектәй Бәләкәй шаһзаттың шайтанашығы тирәләй уралды.

— Keď sa niekoho dotknem, vrátim ho zemi, z ktorej vyšiel, — dodal ešte. — Ale ty si čistý a prichádzaš z hviezdy…

— Мин ҡағылған һәр кемде, кире сыҡҡан еренә ҡайтарам, — тине ул. — Әммә һин сафһың һәм йондоҙҙан килгәнһең…

Malý princ neodpovedal.

Бәләкәй шаһзат яуап ҡайтарманы.

— Je mi ťa ľúto, si taký slabý na tejto Zemi zo žuly. Môžem ti jedného dňa pomôcť, ak sa ti bude priveľmi čnieť za tvojou planétou. Ja môžem…

— Миңә һине йәл, — дауам итте йылан. — Һин шул тиклем көсһөҙ был, гранит кеүек ҡаты, Ерҙә. Үҙеңдең ташлап киткән ҡауҡабың тураһында әсенеп үкенгән көнөңдә мин һиңә ярҙам итә алырмын. Мин…

— Och! Veľmi dobre som ti rozumel, — povedal Malý princ. — Ale prečo hovoríš ustavične v hádankách?

— Мин яҡшы аңланым, — тине Бәләкәй шаһзат. — Тик ниңә һин һәр ваҡыт йомаҡтар менән һөйләйһең?

— Ja ich všetky rozlúštim, — povedal had.

— Мин бар йомаҡтарҙы сисәм, — тине йылан.

A zmĺkli.

Һәм икеһе лә тымды.

XVIII

XVIII

Malý princ šiel cez púšť a nikoho nestretol, zazrel iba jednu kvetinu. Bola to kvetina s tromi korunnými lupienkami, také nič.

Бәләкәй шаһзат сүллекте арҡыры киҫеп үтте тик бер кемде лә осратманы. Бөтә ваҡыт эсендә уға тик бер сәскә осраны — бәләкәй, килбәтһеҙ өс тажлы сәскә…

— Dobrý deň, — povedal Malý princ.

— Һаумы, — тине Бәләкәй шаһзат.

— Dobrý deň, — odpovedala kvetina.

— Һаумы, — яуапланы сәскә.

— Kde sú ľudia? — spýtal sa zdvorilo Malý princ.

— Ә кешеләр ҡайҙа? — итәғәтле һораны Бәләкәй шаһзат.

Kvetina videla jedného dňa prechádzať okolo karavánu.

Гөл бер тапҡыр, эргәһенән ҡарауан үткәнен күргәне булды.

— Ľudia? Myslím, že ich je šesť alebo sedem. Sú to už roky, čo som ich zazrela. Ale nikdy sa nevie, kde ich stretneme. Vietor ich unáša. Nemajú korene, to im veľmi prekáža.

— Кешеләр? Ә, эйе… Улар бары ни алты әллә ете шикелле. Мин уларҙы күп йылдар элек күрҙем. Тик ҡайҙа уларҙы эҙләргә — билдәһеҙ. Уларҙы ел йөрөтә. Уларҙың тамырҙары юҡ — был бик уңайһыҙ.

— Zbohom, — povedal Malý princ.

— Хуш, — тине Бәләкәй шаһзат.

— Zbohom, — odpovedala kvetina.

— Хуш, — тине сәскә.

XIX

XIX

Malý princ vystúpil na vysoký vrch. Jediné vrchy, čo kedy poznal, boli tri sopky, ktoré mu siahali po kolená. A vyhasnutú sopku používal ako sedačku. „Z takého vysokého vrchu, ako je tento,“ povedal si potom, „uvidím celú planétu a všetkých ľudí…“ Ale zazrel iba ostré vrcholky skál.

Бәләкәй шаһзат бейек тау башына менде. Быға тиклем ул бер ҡасан да, үҙенең тубығынан бейек булмаған өс янартауынан башҡа, тауҙар күргәне юҡ ине. Һүнгән янартау уға ултырғыс булып хеҙмәт итә ине. Ә хәҙер ул уйлап ҡуйҙы: «Бындай бейек тауҙан мин бер ыңғайы бар ҡауҡабты һәм булған кешеләрҙе күрәсәкмен». Әммә тик, энәләр кеүек, осло һәм нәҙек ҡаяларҙы ғына күрҙе.

— Dobrý deň, — zvolal pre každý prípad.

— Хәйерле көн, — тине ул ул-был хәлгә.

— Dobrý deň… dobrý deň… dobrý deň… — odpovedala ozvena.

— Хәйерле көн… көн… көн… — яуапланы шаңдау.

— Kto ste? — spýtal sa Malý princ.

— Кем һеҙ? — тип һораны Бәләкәй шаһзат.

— Kto ste… kto ste… kto ste… — odpovedala ozvena.

— Кем һеҙ… кем һеҙ… кем һеҙ… — яуапланы шаңдау.

— Buďte mojimi priateľmi, som sám, — povedal.

— Дуҫ булайыҡ, мин бөтөнләй яңғыҙ, — тине ул.

— Som sám… som sám… som sám… — odpovedala ozvena.

— Яңғыҙ… яңғыҙ… яңғыҙ… — яуапланы шаңдау.

„Aká čudná planéta!“ pomyslel si . „Je celá vyprahnutá a celá zašpicatená a celá slaná.

«Ниндәй сәйер ҡауҡаб! — уйланы Бәләкәй шаһзат. — Бөтөнләй ҡоро, тулыһынса энәләрҙән тора һәм тоҙло.

A ľudia nemajú predstavivosť. Opakujú, čo sa im povie… U mňa doma som mal kvetinu: ona hovorila vždy prvá…

Һәм кешеләргә мөйрәнеш етешмәй. Уларға ни әйтәһең, шуны ғына ҡабатлайҙар… Өйҙә минең сәскәм бар ине, матурлығым һәм һөйөнөсөм, һәм ул гел беренсе булып һүҙ ҡуша ине».

XX

ХX

Ale stalo sa, že Malý princ po dlhej chôdzi po piesku, po skalách a po snehu našiel konečne cestu. A všetky cesty vedú k ľuďom.

Оҙаҡ ҡына ҡомдар, ҡаялар һәм ҡарҙар аша атланы Бәләкәй шаһзат, һәм, ниһайәт, юлға сыҡты. Ә бөтә юлдар кешеләргә илтә.

— Dobrý deň, — povedal.

— Хәйерле көн, — тине ул.

Bola to záhrada plná rozkvitnutých ruží.

Уның алдында розаларға тулған баҡса ине.

— Dobrý deň, — odpovedali ruže.

— Хәйерле көн, — яаупланы розалар.

Malý princ sa na ne zahľadel. Všetky sa podobali jeho kvetine.

Һәм Бәләкәй шаһзат уларҙың барыһы ла уның сәскәһенә оҡшағанлығын күреп ҡалды.

— Kto ste? — spýtal sa ich celý ohromený.

— Кем һеҙ? — һораны ул, ғәжәпләнеп.

— My sme ruže, — odpovedali ruže.

— Беҙ — розалар, — яуапланы розалар.

— Ach! — vzdychol Malý princ…

— Бына нисек… — әйтеп ҡалды Бәләкәй шаһзат.

A cítil sa veľmi nešťastný. Jeho kvetina mu vravela, že je jediná svojho druhu vo vesmíre. A tu ich bolo päťtisíc, všetky rovnaké, v jedinej záhrade!

Һәм үҙен бик-бик бәхетһеҙ тойҙо. Уның һылыуҡайы уҙенә оҡшаш бар ғаләмдә берәү ҙә юҡ тип әйтә ине. Һәм бына уның алдында бер баҡса эсендә нәҡ шундай уҡ биш мең сәскә!

Veľmi by ju to urazilo,“ povedal si, „keby to videla… Strašne by kašlala a predstierala by, že umiera, len aby nebola smiešna. A ja by som sa musel tváriť, že ju ošetrujem, lebo inak by si naozaj spôsobila smrť, len aby aj mňa ponížila.“

«Быларҙы күрһә, ҡайһылай асыуланыр ине ул! — уйланы Бәләкәй шаһзат. — Ул үтә ныҡ йүткереп, үлеп барғандай булыр ине, көлкөлө булып күренмәҫ өсөн генә. Ә миңә уны, ауырыуҙың артынан кеүек, ҡарап йөрөргә тура килер ине, юғиһә ул бит ысынында ла үлер ине, мине лә ҡуша кәмһетер өсөн генә…»

Potom si ešte povedal: „Myslel som, že som bohatý, že mám jedinečnú kvetinu, a mám len obyčajnú ružu. Ona a moje tri sopky, čo mi siahajú po kolená, a jedna je možno navždy vyhasnutá, nerobia veru zo mňa veľmi významného princa…“

Ә аҙаҡ ул уйлап ҡуйҙы: «Ә мин эй уйлап килештергән булам, донъяла, башҡа бер кемедә лә һәм бер ерҙә лә булмаған, берҙән бер сәскә эйәһемен тип, ә был иң ябай роза булған. Бары булған нәмәм шул ябай роза сәскәһе һәм тубығымдан булған өс янартау, уларҙың да береһе һүнгән, бәлки, мәңгегә… бынан һуң ниндәй шаһзат булайым мин… »

A ľahol si do trávy a plakal.

Ул үләнгә ятты ла илап ебәрҙе.

XXI

XXI

Vtom sa zjavila líška.

Ошо мәлдә Төлкө килеп сыҡты ла инде.

— Dobrý deň, — povedala líška.

— Һаумы, — тине Төлкө.

— Dobrý deň, — zdvorilo odpovedal Malý princ, obrátil sa, ale nič nevidel.

— Һаумы, — итәғәтле яуап бирҙе Бәләкәй шаһзат һәм әйләнеп ҡараны, ләкин бер кемде лә күрмәне.

— Som tu, — ozval sa ten hlas, — pod jabloňou…

— Мин бында, — ишетелде тауыш. — Алмағас аҫтында…

— Kto si? — spýtal sa Malý princ. — Si veľmi pekná…

— Һин кем? — һораны Бәләкәй шаһзат. — Ҡайһылай һин матурһың!

— Ja som líška, — povedala líška.

— Мин — Төлкө, — тине Төлкө.

— Poď sa so mnou hrať, — navrhol jej Malý princ. — Som taký smutný…

— Минең менән уйна әле, — һораны Бәләкәй шаһзат. — Миңә шул тиклем күңелһеҙ…

— Nemôžem sa s tebou hrať, — povedala líška. — Nie som skrotená.

— Мин һинең менән уйнай алмайым, — тине Төлкө, — мин ҡулға өйрәтелмәгәнмен.

— Ach, prepáč! — povedal Malý princ.

— Уй, ғәфү ит, — тине Бәлкәй шаһзат.