— Әгәр мин берәй генералға күбәләктәй сәскәнән сәскәгә осорға ҡушһам, йә трагедия уйлап сығарырға, йә аҡсарлаҡҡа әүерелергә бойорһам һәм генерал бойороҡто үтәмәһә, был хәлдә кем ғәйепле буласаҡ — ул әллә мин?

“ഞാൻ ഒരു ജനറലിേനാടു് ഒരു പൂവിൽ നിന്നു് മെറ്റാ രു പൂവിേലക്കു് ഒരു പൂമ്പാറ്റെയേപ്പാെല പറക്കാേനാ ഒരു ദുരന്തനാടകം എഴുതാേനാ ഒരു കടല്ക്കാക്കയായി രൂ പം മാറാേനാ ആജ്ഞാപിക്കുകയും അയാൾക്കു് എെന്റ കല്പന നിറേവറ്റാനാകാെത വരികയും െചയ്താൽ ആരാ ണു കുറ്റക്കാരൻ?” രാജാവു േചാദിച്ചു, “ഞാേനാ ജനറേലാ?”

— Һеҙ, ғали йәнәптәре, — бер дәҡиғәт шикләнмәйенсә яуапланы Бәләкәй шаһзат.

“അവിടുന്നു തെന്ന,” സംശയമില്ലാെത ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Тап шулай, — раҫланы батша. — Һәр кемдән ни бирә алғанын ғына һорарға кәрәк. Хакимлыҡ иң беренсенән аҡыллы булырға тейеш. Әгәр һин үҙ халҡыңа һыуға ташланырға бойорһаң, ул революция булдырасаҡ. Мин тыңлаусанлыҡты һорарға хаҡлымын, сөнки минең фармандарым төплө.

“അങ്ങെന തെന്ന. ഓേരാരുത്തരിൽ നിന്നും അവനവ നാവുന്നേത നാം ആവശ്യെപ്പടാൻ പാടുള്ളു,” രാജാവു് പറഞ്ഞു. “അധികാരം ആധാരമാേക്കണ്ടതു് മെറ്റന്തിലുമു പരി യുക്തിെയയാണു്. േപായി കടലിൽ ചാടാൻ പ്രജക േളാടു കല്പിച്ചാൽ അവർ വിപ്ലവം കൂട്ടിേല്ല? എെന്ന അനു സരിക്കാൻ എനിക്കാവശ്യെപ്പടാം, കാരണം, എെന്റ കല്പനകൾ യുക്തിക്കു നിരക്കുന്നതാണു്.”

— Ә нисек һуң ҡояш байыуы? — тип иҫкәртте Бәләкәй шаһзат: нимәлер тураһында бер һорағас, яуап алмайынса ҡуймай ине.

“അേപ്പാൾ എെന്റ അസ്തമയം?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് തെന്റ ആവശ്യം ഓർമ്മിപ്പിച്ചു; കാരണം, ഒരു േചാദ്യം േചാദി ച്ചാൽ അതിനുത്തരം കിട്ടാെത അവൻ വിടില്ലേല്ലാ.

— Булыр һиңә ҡояш байыуы ла. Ҡояштың батыуын мин талап итермен. Тик тәүҙә уңайлы шарттарҙың килеп сығыуын көтөп алам, сөнки шунда хакимдың төп аҡыллылығы.

“നിെന്റ അസ്തമയം നിനക്കു കിട്ടുന്നതാണു്. അതിനു ഞാൻ കല്പന പുറെപ്പടുവിക്കാം. പേക്ഷ, എെന്റ ഭരണ രീതിയനുസരിച്ചു് അനുകൂലമായ സാഹചര്യെമത്തുന്നതു വെര എനിക്കു കാത്തിരിേക്കണ്ടി വരും.”

— Ә ҡасан шарттар уңайлы буласаҡ? — асыҡларға теләне Бәләкә шаһзат.

“അെതന്നായിരിക്കും?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാദിച്ചു.

— Һм, Һм, — тип яуап ҡайтарҙы батша, ҡалын календарҙы битләп. — Был буласаҡ… Һм, Һм… Бөгөн был киске ете сәғәт тә ҡырҡ дәҡиғәттә буласаҡ. Һәм шул саҡ һин минең бойороҡтоң теүәл үтәлеүен күрерһең.

“അേതാ, അതു്…” ഒരു തടിയൻ പഞ്ചാംഗം തുറന്നുെകാ ണ്ടു് രാജാവു് പറഞ്ഞു, “അതു്… അതു്… ഇന്നു രാത്രി ഏക േദശം എട്ടിനു് ഇരുപതു മിനുട്ടുള്ളേപ്പാഴായിരിക്കും. എെന്റ കല്പന എത്ര നന്നായിട്ടാണു പാലിക്കെപ്പടുന്നെതന്നു് നി നക്കേപ്പാൾ കാണാം!”

Бәләкәй шаһзат иҫнәне. Бында ҡояш байығанын ҡасан теләгәндә күреп булмауы үкенесле! Һәм, ысын әйткәндә, уға күңелһеҙ булып китте.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േകാട്ടുവായിട്ടു. തനിക്കു നഷ്ടെപ്പട്ട അസ്ത മയെത്ത ഓർത്തു് അവനു വിഷാദം േതാന്നി. അതുമല്ല, അവനു കുേറെശ്ശ േബാറടിക്കാനും തുടങ്ങിയിരുന്നു.

— Миңә китергә ваҡыт, — тине ул батшаға. — Миңә бында башҡа эшләр эшем юҡ.

“എനിക്കിനി ഇവിെട ഒന്നും െചയ്യാനില്ല,” അവൻ രാജാ വിേനാടു പറഞ്ഞു. “അതിനാൽ ഞാൻ യാത്ര തുടരുക യാണു്.”

— Ҡал! — тине батша: хакимаҫты килеп сығыуына ғорурлана ине, һәм уның менән айырлғыһы килмәй ине. — Ҡал, мин һине министр тип тәғәйенләрмен.

“േപാകരുതു്!” രാജാവു് കല്പിച്ചു; തനിെക്കാരു പ്രജെയ കിട്ടിയതിെന്റ സേന്താഷത്തിലായിരുന്നു അേദ്ദഹം. “േപാകരുതു്. ഞാൻ നിെന്ന ഒരു മന്ത്രിയാക്കാം.”

— Нимә министры?

“എന്തിെന്റ?”

— Мәҫәлән… юстиция.

“നീതിന്യായത്തിെന്റ മന്ത്രി!”

— Һуң бында бит хөкөмгә тарттырырға бер кем дә юҡ!

“അതിനിവിെട ആെരയും വിധിക്കാനില്ലേല്ലാ!”

— Нисек белергә, — ҡаршы килде батша. — Мин әле бар батшалығымды ҡарап сыҡмағанмын. Мин бик ҡартмын, көймәгә бында урын юҡ, ә йәйәү йөрөүе шул тиклем ялҡытҡыс…

“നമുക്കതറിയില്ലേല്ലാ,” രാജാവു് പറഞ്ഞു. “ഞാൻ ഇതുവ െര എെന്റ രാജ്യം മുഴുവനായിെട്ടാന്നു ചുറ്റിക്കണ്ടിട്ടില്ല. എനിക്കു പ്രായമായി; വണ്ടിയിൽ േപാകാനുള്ള ഇട വും ഇവിെടയില്ല. നടന്നാൽ എനിക്കു ക്ഷീണിക്കുകയും െചയ്യും.”

Бәләкәй шаһзат эйелеп ҡауҡабтың икенсе яғына ҡабат күҙ һалды.
— Мин бит берҙе ҡараным! — тойғоланып әйтте ул. — Унда бер кем дә юҡ.

“പേക്ഷ, ഞാൻ എല്ലാം കണ്ടുകഴിഞ്ഞു!” ഗ്രഹത്തിെന്റ മേറ്റവശേത്തക്കു് ഒരു തവണ കൂടി തിരിഞ്ഞു േനാക്കി െക്കാണ്ടു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “അവിെടയും ആരു മില്ല…”

— Улайһа үҙеңде хөкөм ит, — тине батша. — Быныһы иң ҡыйыны. Башҡаларға ҡарағанда үҙеңде хөкөм итеү күпкә ауырыраҡ. Әгәр һин үҙеңде дөрөҫ итеп хөкөм итә алһаң, тимәк һин, ысынында ла аҡыллы.

“എങ്കിൽ നാം നെമ്മത്തെന്ന വിധിക്കുക,” രാജാവു് പറ ഞ്ഞു. “അതാേണറ്റവും പ്രയാസം. അന്യെര വിധിക്കു ന്നതിേനക്കാൾ പ്രയാസമാണു് സ്വയം വിധിക്കുക. െത റ്റു പറ്റാെത സ്വയം വിധിക്കാൻ കഴിഞ്ഞാൽ നിങ്ങൾ ജ്ഞാനിയായിക്കഴിഞ്ഞു.”

— Үҙ үҙемде мин ҡайҙа булһа ла хөкөм итә алам, — тине Бәләкәй шаһзат. — Бының өсөн миңә һеҙҙә ҡалыу кәрәкмәй.

“ശരിയാണതു്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “പേക്ഷ, എനി െക്കെന്ന എവിെട വച്ചും വിധിക്കാം. അതിനു ഞാൻ ഇവിെടത്തെന്ന ജീവിക്കണെമന്നില്ല.”

— Һм, һм… — тине батша. — Ҡайҙалыр минең ҡауҡабта ҡарт ҡомаҡ йәшәгән кеүек. Мин уның төндә ҡыштырлауын ишетәм. Һин шул ҡарт ҡомаҡты хөкөм итә алыр инең. Ваҡыты ваҡыты менән язаға тарттырыр инең. Уның ғүмере һинең ҡулыңда буласаҡ. Тик һәр саҡ уны ярлыҡарға кәрәк булыр. Ҡарт ҡомаҡты һаҡларға кәрәк, ул бит беҙҙә берәү генә.

“ഒരു കിഴവൻ എലി എെന്റ ഗ്രഹത്തിെലവിെടേയാ ജീ വിക്കുന്നുെണ്ടന്നു ഞാൻ ന്യായമായും സംശയിക്കുന്നു.” രാജാവു് പറഞ്ഞു. “രാത്രിയിൽ ഞാനവെന്റ ഒച്ച േകട്ടു. ആ കിഴവെനലിെയ നിനക്കു വിധിക്കാം. ഇടയ്ക്കിെട നീ യവെന വധശിക്ഷയ്ക്കു വിധിക്കുക. അങ്ങെന അവെന്റ ജീവൻ നിെന്റ നീതിയ്ക്കു വിേധയമാ യിരിക്കും. പേക്ഷ, ഓേരാ വട്ടവും നീയവനു മാപ്പു നല്കു കയും േവണം. കാരണം, നമുക്കു േവെറാെന്നടുക്കാൻ ഇല്ലേല്ലാ.”

— Яратмайым мин язаға тарттырыу фарманын сығарырға, — тине Бәләкәй шаһзат. — Һәм ғөмүмән миңә китергә ваҡыт.

“എനിക്കാെരയും വധശിക്ഷയ്ക്കു വിധിക്കാൻ താല്പര്യമില്ല,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു, “എനിക്കു യാത്ര തുടരാൻ േന രവുമായി.”

— Юҡ, ваҡыт түгел, — ҡарышты батша.

“അരുതു്!” രാജാവു് കല്പിച്ചു.

Бәләкәй шаһзат бөтөнләй юлға йыйынған ине, тик уның оло батшаны көйөндөргөһө килмәне.

പേക്ഷ, േപാകാനുള്ള ഒരുക്കങ്ങൾ െചയ്തു കഴിഞ്ഞ ലി റ്റിൽ പ്രിൻസിനു് ആ വൃദ്ധനായ രാജാവിെന സങ്കടെപ്പടു ത്തണെമന്നുണ്ടായിരുന്നില്ല.

— Әгәр ҙә, ғали йәнәптәренә, һеҙҙең бойороҡтарығыҙ бер ҡаршы һүҙһеҙ үтәлеүе кәрәк икән, — тине ул, — һеҙ төплө уйланылған бойороҡ бирә алыр инегеҙ. Мәҫәлән, бер дәҡиғәт мыштырламай юлға сығырға миңә бойороғоҙ… Һиҙеүемсә, шарттар бының өсөн ни барынан иң уңайлылары.

“തെന്റ കല്പന അനുസരിക്കെപ്പടണെമന്നാണു് അവിടു െത്ത ആഗ്രഹെമങ്കിൽ അെങ്ങനിക്കു് യുക്തിസഹമായ ഒരാജ്ഞ നല്കണം. ഉദാഹരണത്തിനു് അങ്ങെയ്ക്കേന്നാ ടാജ്ഞാപിക്കാം, ഒരു മിനുട്ടു കഴിയുന്നതിനു മുമ്പു് ഇവിടം വിടുക. ഇേപ്പാൾ അനുകൂലമായ സാഹചര്യമാെണന്നു് എനിക്കു േതാന്നുന്നു…”

Батша өндәшмәне, һәм Бәләкәй шаһзат аҙыраҡ ҡыйыуһыҙланып һуҙғыланы, һуңынан тәрән тын алды ла юлға сыҡты.

രാജാവു് അതിനു മറുപടി ഒന്നും പറയാത്തതുെകാണ്ടു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഒരു നിമിഷം താറി നിന്നു. പിെന്ന ഒരു ദീർഘനിശ്വാസേത്താെട യാത്ര പറഞ്ഞിറങ്ങി.

— Һине илсе итеп тәғәйенләйем! — ашығыс рәүештә артынан ҡысҡырып ебәрҙе уға батша.

“ഞാൻ നിെന്ന എെന്റ സ്ഥാനപതിയാക്കുന്നു,” രാജാവു് തിടുക്കത്തിൽ പിന്നാെല വിളിച്ചുപറഞ്ഞു.

Ә ҡиәфәтенә ҡарағанда, ул бер ниндәй ҙә ҡарышыуҙарҙы түҙмәҫ кеүек ине.

പരമാധികാ രം ൈകയാളുന്ന ഭാവമായിരുന്നു അേദ്ദഹത്തിനു്.

«Сәйер халыҡ был өлкәндәр», — тине үҙ үҙенә Бәләкәй шаһзат, юлын дауам итеп.

“ഈ മുതിർന്നവർ വിചിത്രസ്വഭാവികളാണു്,” യാത്ര തു ടർന്നുെകാണ്ടു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് തേന്നാടു തെന്ന പറഞ്ഞു.

XI

പതിെനാന്നു്

Икенсе ҡауҡабта шөһрәт һөйөүсе йәшәй ине.

രണ്ടാമെത്ത ഗ്രഹത്തിെല അേന്തവാസി ഒരു െപാങ്ങച്ച ക്കാരനായിരുന്നു.

— О, бына хөрмәтләүсе лә килеп сыҡты! — ҡысҡырып ебәрҙе ул дәртенән, Бәләкәй шаһзатты алыҫтан күреп ҡалғас та.

“ആഹാ! ഒരാരാധകൻ എെന്ന കാണാൻ വന്നിരിക്കു ന്നു!” ദൂെര നിേന്ന ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിെന കണ്ടിട്ടു് അയാൾ ആർത്തുവിളിച്ചു.

Маһайыусан кешеләрҙең бөтәһенә улар менән барыһы ла һоҡлана тип тойола.

എെന്തന്നാൽ, െപാങ്ങച്ചക്കാർക്കു് മറ്റുള്ളവെരാെക്ക തങ്ങളുെട ആരാധകരാണേല്ലാ.

— Хәйерле көн, — тине Бәләкәй шаһзат. — Ҡалай һеҙҙең кәпәсегеҙ ирмәк кенә.

“ഹേലാ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻ സ് പറഞ്ഞു, “താങ്കളുെട െതാപ്പി കണ്ടിട്ടു തമാശ േതാന്നു ന്നേല്ലാ.”

— Был баш эйеү өсөн, — аңлатты шөһрәт һөйөүсе. — Мине сәләмләгәндә баш эйеү өсөн. Бәхетһеҙлеккә, бында бер кем дә килмәй.

“സല്യൂട്ടു് െചയ്യാനുള്ള െതാപ്പിയാണിതു്,” ആ വലിയ െപാങ്ങച്ചക്കാരൻ പറഞ്ഞു. “ആളുകൾ എെന്ന പുകഴ്ത്തി പ്പറയുേമ്പാൾ ഞാൻ െതാപ്പിയുയർത്തി അതു സ്വീകരി ക്കുന്നു. കഷ്ടെമന്നു പറയെട്ട, ഇതു വഴി ഇേപ്പാൾ ആരും വരാറില്ല.”

— Шулай икән? — өндәште Бәләкәй шаһзат: ул бер ни аңламаны.

“അെതേയാ?” അയാൾ എന്തിെനക്കുറിച്ചാണു സംസാ രിക്കുന്നെതന്നു് െകാച്ചുരാജകുമാരനു മനസ്സിലായില്ല.

— Йә, алҡышла әле, — тине уға шөһрәт һөйөүсе.

“താെനാന്നു ൈകയടിക്കൂ,” അയാൾ അവേനാടു പറഞ്ഞു.

Бәләкәй шаһзат ҡул сабырға тотондо. Шөһрәт һөйөүсе эшләпәһен систе лә, баҫалҡы итеп башын эйҙе.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ൈകയടിച്ചു. െപാങ്ങച്ചക്കാരൻ അേപ്പാൾ താനതു വിനയേത്താെട സ്വീകരിക്കുന്നു എന്ന മട്ടിൽ െതാപ്പി ഒന്നു െപാന്തിച്ചു.

«Бында ҡарт батшала булыуҙан күңеллерәк», — тип уйланы Бәләкәй шаһзат. Һәм тағы ла ҡул сабырға кереште. Ә шөһрәт һөйөүсе ҡабаттан, кәпәсен сисеп баш эйҙе.

“ആ രാജാവിെന കാണാൻ േപായതിെനക്കാൾ രസമു ണ്ടിതു്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് മനസ്സിൽ പറഞ്ഞു. അവൻ പി െന്നയും ൈകയടിച്ചു. െപാങ്ങച്ചക്കാരൻ പിെന്നയും െതാ പ്പി െപാന്തിച്ചു.

Шулай, бер үк күренеш биш дәҡиғәт дауам иткәндән һуң Бәләкәй шаһзатты был ялҡытты.

ഈ അഭ്യാസം അഞ്ചു മിനുട്ട് ആവർത്തിച്ചേപ്പാൾ െകാ ച്ചുരാജകുമാരനു മടുപ്പു വന്നുതുടങ്ങി.

— Ә эшләпә төшһөн өсөн ни эшләргә кәрәк? — тип һораны ул.

“െതാപ്പി താേഴക്കു േപാരാൻ എന്തു െചയ്യണം?”

Тик шөһрәт һөйөүсе ишетмәй ине. Маһайыусан кешеләр маҡтауҙан башҡаһына һаңғрау булалар.

െപാങ്ങച്ചക്കാരൻ പേക്ഷ, അതു േകട്ടില്ല. െപാങ്ങച്ച ക്കാർക്കു് പുകഴ്ത്തലല്ലാെതാന്നും കാതിൽ െപടില്ല.

— Һин ысынында ла мине һоҡланып ололаусымы? — тип һораны ул Бәләкәй шаһзатты.

“താെനെന്ന ശരിക്കും ആദരിക്കുന്നുേണ്ടാ?” അയാൾ ലി റ്റിൽ പ്രിൻസിേനാടു േചാദിച്ചു.

— Ә нисек ул — ололау?

“ആദരിക്കുക എന്നു പറഞ്ഞാൽ?”

— Ололау тимәк мине был ҡауҡабта барыһынан иң матуры, барыһынан ҡупшы, бөтәһенән бай һәм барыһынан аҡыллы тип таныу.

“ആദരിക്കുക എന്നു പറഞ്ഞാൽ ഈ ഗ്രഹത്തിെല ഏറ്റ വും സുന്ദരനായ, ഏറ്റവും നന്നായി േവഷം ധരിച്ച, ഏറ്റ വും പണക്കാരനായ, ഏറ്റവും ബുദ്ധിമാനായ മനുഷ്യൻ ഞാനാെണന്നു നീ കരുതുന്നു എന്നാണർത്ഥം.”

— Һуң бит һинең ҡауҡабыңда башҡа берәү ҙә юҡ!

“പേക്ഷ, ഈ ഗ്രഹത്തിൽ നിങ്ങെളാരാളേല്ലയുള്ളു!”

— Барырбер һоҡлан минең менән, рәхәтлек килтер инде миңә!

“ഒരുപകാരം െചെയ്യേന്ന! എെന്നെയാന്നാദരിക്കൂ!”

— Мин һоҡланам, — тине Бәләкәй шаһзат, еңел генә яуырынын ҡыҫып, — тик һиңә ниндәй һөйөнөс бынан?

“ഞാൻ നിങ്ങെള ആദരിക്കുന്നു,” െചറുതാെയാന്നു േതാ ളു െവട്ടിച്ചുെകാണ്ടു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “പേക്ഷ, ഇതിൽ ഇത്ര താല്പര്യം േതാന്നാൻ എന്തിരിക്കുന്നു!”

Ул шөһрәт һөйөүсенән ҡасып китте.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് അവിടന്നു യാത്ര തുടർന്നു.

«Ысынлап та, өлкәндәр — бик сәйер кешеләр», — бер ҡатлыраҡ уйлап ҡуйҙы ул, сәфәренә ҡуҙғалғанда.

“ഈ മുതിർന്നവർ ശരിക്കും വിചിത്രസ്വഭാവികൾ തെന്ന,” അവൻ തേന്നാടു തെന്ന പറഞ്ഞു.

ХII

പന്ത്രണ്ടു്

Киләһе ҡауҡабта эскесе йәшәй ине. Бәләкәй шаһзат унда бик оҙаҡ булманы, әммә уға бынан һуң бик күңелһеҙ булып китте.

അടുത്ത ഗ്രഹത്തിൽ താമസിച്ചിരുന്നതു് ഒരു മുഴുക്കുടിയ നാണു്. ആ സന്ദർശനം അല്പേനരേത്തേക്ക ഉണ്ടായിരു ന്നുള്ളുെവങ്കിലും അതു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിെന വല്ലാെത ഖി ന്നനാക്കിക്കളഞ്ഞു.

Уның был ҡауҡабҡа килгәнендә, эскесе өндәшмәй генә алдында теҙелеп ултырған тулы һәм буш шешәләр өйөрөнә ҡарап ултыра ине.
— Ә һин ни эшләйһең әле? — һораны Бәләкәй шаһзат.

“താങ്കളിവിെട എന്തു െചയ്യുന്നു?” അവൻ കുടിയേനാ ടു േചാദിച്ചു; കുേറ ഒഴിഞ്ഞ കുപ്പികളും േവേറ കുേറ നിറ ഞ്ഞ കുപ്പികളും മുന്നിൽ വച്ചു് മൗനം പൂണ്ടിരിക്കുകയാണ യാൾ.

— Эсәм, — яманһыулыҡ менән яуап бирҙе эскесе.

“കുടിക്കുന്നു,” വിഷണ്ണഭാവേത്താെട അയാൾ പറഞ്ഞു.

— Ниңә?

“എന്തിനു കുടിക്കുന്നു?” അവൻ േചാദിച്ചു.

— Онотор өсөн.

“മറക്കാൻ,” കുടിയൻ പറഞ്ഞു.

— Нимә тураһында онотор өсөн? — тип һораны Бәләкәй шаһзат; уға эскесене йәл булып китте.

“എന്തു മറക്കാൻ?” അവനു് അയാേളാടു സഹതാപം േതാന്നിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു.

— Миңә оят икәнен онотҡом килә, — тип эскесе асылды ла башын түбән эйҙе.

“നാണേക്കടു മറക്കാൻ,” തല താഴ്ത്തിെക്കാണ്ടു് കുടിയൻ സമ്മതിച്ചു.

— Нимәнән һиңә оят һуң? — тип һораны Бәләкәй шаһзат, уның был бахырға бик ныҡ ярҙам иткеһе килә ине.

“എന്തു നാണേക്കടു്?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിനു് അയാെള സഹായിക്കണെമന്നുണ്ടായിരുന്നു.

— Эсеүҙән оят! — тип аңлатты эскесе, һәм унан башҡа бер һүҙ ҙә алып булмай ине.

“കുടിക്കുന്നതിെന്റ നാണേക്കടു്!” കുടിയൻ സംസാരം അവസാനിപ്പിച്ചു്, അേഭദ്യമായ ഒരു മൗനത്തിേലക്കു പിൻവാങ്ങി.

Һәм Бәләкәй шаһзат, юғалып ҡалып һәм аптыранып, артабан юлланды.

തല െപരുത്തുെകാണ്ടാണു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് അവിടുന്നു േപായതു്.

«Һуң, ысынлап та, өлкәндәр бигерәк, бигерәк сәйер халыҡ», — тип, юлын дауам итә, уйланды ул.

“ഈ മുതിർന്നവർ ശരിക്കും, ശരിക്കും വിചിത്രസ്വഭാവിക ളാണു്,” യാത്ര തുടരുേമ്പാൾ അവൻ സ്വയം പറഞ്ഞു.

XIII

പതിമൂന്നു്

Дүртенсе ҡауҡаб эшҡыуарҙыҡы ине. Ул шул тиклем эштән бушамаҫ булған, хатта Бәләкәй шаһзат килеп сығыу менән башын да ҡалҡытмаған.

നാലാമെത്ത ഗ്രഹം ഒരു ബിസിനസ്സുകാരേന്റതായിരു ന്നു. അയാൾ കണക്കുകൂട്ടലിൽ മുഴുകിയിരിക്കുകയാണു്; ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് െചന്നുകയറിയിട്ടു് അയാെളാന്നു തല െപാക്കി േനാക്കിയിട്ടുകൂടിയില്ല.

— Хәйерле көн, — тине уға Бәләкәй шаһзат. — Һеҙҙең тәмәкегеҙ һүнгән.

“ഹേലാ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “താങ്കളുെട ൈകയി െല സിഗററ്റ് െകട്ടുേപായിരിക്കുന്നു.”

— Өс тә ике — биш. Биш тә ете — ун ике. Ун ике лә өс — ун биш. Хәйерле көн. Ун биш тә ете — егерме ике. Егерме ике лә алты — егерме һигеҙ. Шырпы һыҙырға ваҡыт юҡ. Егерме алты ла биш — утыҙ бер. Уф! Йәмғеһе, тимәк, биш йөҙ бер миллион алты йөҙ егерме ике мең ете йөҙ утыҙ бер.

“മൂന്നും രണ്ടും അഞ്ചു്. അഞ്ചും ഏഴും പന്ത്രണ്ടു്. പന്ത്രണ്ടും മൂന്നും പതിനഞ്ചു്. ഹേലാ. പതിനഞ്ചും ഏഴും ഇരുപത്തി രണ്ടു്. ഇരുപത്തിരണ്ടും ആറും ഇരുപെത്തട്ടു്. അതു െകാ ളുത്താൻ എനിക്കു സമയമില്ല. ഇരുപത്താറും അഞ്ചും മുപ്പെത്താന്നു്. ഹൗ! എല്ലാം കൂടി അമ്പതു േകാടി പതി നാറു ലക്ഷത്തി ഇരുപത്തിരണ്ടായിരത്തി എഴുനൂറ്റിമുപ്പ െത്താന്നു്!”

— Биш йөҙ миллион нимә?

“അമ്പതു േകാടി എന്തു്?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാദിച്ചു.

— Ә? Һин бындамы әле? Биш йөҙ миллион… Белмәйем дә, нимә… Минең шул тиклем эшем күп! Мин етди кеше, миндә хәбәрләшеү ҡайғыһы юҡ! Ике лә биш — ете…

“ഊം? താനിതുവെര േപായിേല്ല? അമ്പതു േകാടി… എനിക്കു നിർത്താൻ പറ്റില്ല… എനിെക്കാരുപാടു െച യ്യാനുണ്ടു്! അതിപ്രധാനമായ സംഗതിയാണു ഞാൻ െചയ്യുന്നതു്. കളി പറഞ്ഞിരിക്കാൻ എനിക്കു സമയമില്ല. രണ്ടും അഞ്ചും ഏഴു്…”

— Биш йөҙ миллион нимә? — ҡабатланы Бәләкәй шаһзат: бер ни тураһында һорап яуап алмайынса ул тынысланмай ине.

“അമ്പതുേകാടി എന്താെണന്നു്?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ആവർ ത്തിച്ചു; േചാദ്യം േചാദിച്ചാൽ പിെന്ന ഉത്തരം കിട്ടിയിട്ട ല്ലാെത അവൻ അടങ്ങില്ല എന്നറിയാമേല്ലാ.

Эшҡыуар башын күтәрҙе.

ബിസിനസ്സുകാരൻ തല െപാക്കി േനാക്കി.

— Инде илле дүрт йыл мин был ҡауҡабта йәшәйем, һәм ошо бар ваҡыт эсендә миңә өс тапҡыр ғына ҡамасаулағандары булды. Беренсе тапҡыр, егерме ике йыл элек, миңә ҡайҙандыр май ҡуңыҙы осоп килгән ине. Ул бик хәтәрле тауыш ҡуптарҙы һәм мин шунда ҡушыуҙа дүрт хата ебәрҙем.

“ഞാൻ ഈ ഗ്രഹത്തിൽ താമസിക്കാൻ തുടങ്ങിയിട്ടു് അമ്പത്തിനാലു െകാല്ലമായിരിക്കുന്നു; ഇതിനിടയ്ക്കു് മൂന്നു തവണ മാത്രമാണു് എെന്റ േജാലിക്കു വിഘ്നം േനരിട്ട തു്. ഒന്നാമേത്തതു് ഇരുപത്തിരണ്ടു െകാല്ലം മുമ്പാണു്; എവിടുെന്നന്നറിയാെത ഒരു വണ്ടു വെന്നെന്റ േമശപ്പു റത്തു വീണു. അതുണ്ടാക്കിയ ബഹളം കാരണം നാലി ടെത്തെന്റ കണക്കു പിഴച്ചു.

Икенсе тапҡыр, үн бер йыл элек, миндә ревматизм өйәнәге булып алды. Хәрәкәтһеҙ тормош рәүешенән. Йөрөп ятырға ваҡытым юҡ минең. Мин етди кеше. Өсөнсө тапҡыр… бына ул! Шулай итеп, тимәк, биш йөҙ миллион…

രണ്ടാമതു് പതിെനാന്നു െകാല്ലം മുമ്പായിരുന്നു; വാതമാണു് അന്നു പ്രശ്നമുണ്ടാ ക്കിയതു്. എനിക്കു േവണ്ടത്ര വ്യായാമം കിട്ടുന്നിെല്ലേന്ന. ഒന്നിറങ്ങി നടക്കാൻ സമയം കിേട്ടേണ്ട? മൂന്നാമത്—അതിേപ്പാഴാണു്! ഞാെനന്താ പറഞ്ഞുെകാണ്ടു വന്നതു്? അമ്പതു േകാടി…”

— Миллион нимә?

“എന്തമ്പതു േകാടി?”

Эшҡыуар яуап ҡайтарырға кәрәк икәнен аңланы, башҡаса тынғы булмаясаҡ.

ആ േചാദ്യത്തിനു മറുപടി െകാടുക്കാെത തനിക്കു സമാ ധാനമായി പണിെയടുക്കാൻ പറ്റിെല്ലന്നു് ബിസിനസ്സുകാ രനു് അേപ്പാൾ േബാദ്ധ്യമായി.

— Биш йөҙ миллион теге ваҡ, ҡайһы берҙә һауала күренгән нәмәләр.

“അേതാ, ഇടെയ്ക്കാെക്ക ആകാശത്തു കാണുന്ന ആ െച റിയ വസ്തുക്കൾ,” അയാൾ പറഞ്ഞു.

— Нимә ул, әллә себендәр?

“പൂച്ചികൾ?”

— Юҡсы, бәләкәй генә, ялтырҙар.

“അല്ലല്ല, തിളങ്ങുന്ന വക.”

— Бал ҡорттары?

“േതനീച്ചകൾ?”

— Һуң юҡ бит. Шундай бәләкәй генәләр, алтындай, һәр ялҡау уларға ҡарауы була, шунда уҡ хыялланып китә. Ә мин етди кеше. Минең хыялланырға ваҡытым юҡ.

“അെല്ലേന്ന. മടിയന്മാെര ദിവാസ്വപ്നത്തിലാഴ്ത്തുന്ന സ്വർ ണ്ണനിറത്തിലുള്ള ആ െചറിയ വസ്തുക്കൾ. ഞാൻ ആ തരക്കാരെനാന്നുമല്ല. ഞാൻ സുപ്രധാനമായ സംഗതി കളിൽ ഏർെപ്പടുന്നയാളേല്ല. പകല്ക്കിനാവു കാണാൻ എെന്റ ജീവിതത്തിൽ എവിെട േനരം?”

— Ә, йондоҙҙармы?

“നക്ഷത്രങ്ങെളക്കുറിച്ചാേണാ നിങ്ങൾ പറയുന്നതു്?”

— Бына-бына. Йондоҙҙар.

“അെത, അതു തെന്ന. നക്ഷത്രങ്ങൾ.”

— Биш йөҙ миллион йондоҙ? Һин улар менән ни эшләйһең?

“അമ്പതു േകാടി നക്ഷത്രങ്ങൾ െകാണ്ടു് നിങ്ങൾ എന്തു െചയ്യുന്നു?”

— Биш йөҙ бер миллион алты йөҙ егерме ике мең ете йөҙ утыҙ бер. Мин етди кеше, мин теүәллекте яратам.

“അമ്പതു േകാടി പതിനാറുലക്ഷത്തി ഇരുപത്തീരായിര ത്തി എഴുന്നൂറ്റിമുപ്പെത്താന്നു്. ഞാൻ പ്രധാനെപ്പട്ട സംഗ തികൾ െചയ്യുന്നയാളാണു്. എെന്റ കണക്കുകെളാെക്ക കൃത്യമായിരിക്കും.”

— Һәм шулай ҙа, һин был бар йондоҙҙар менән дә ни эшләйһең?

“ആ നക്ഷത്രങ്ങൾ നിങ്ങൾ എന്തു െചയ്യുന്നു?”

— Ни эшләйем?

“ഞാൻ എന്തു െചയ്യുന്നുെവേന്നാ?”

— Эйе.

“അെത.”

— Бер ни эшләмәйем. Мин улар менән биләйем.

“ഒന്നും െചയ്യുന്നില്ല. ഞാൻ അവെയ സ്വന്തമാക്കുന്നു.”

— Йондоҙҙар менән биләйһеңме?

“നിങ്ങൾ നക്ഷത്രങ്ങളുെട ഉടമസ്ഥനാെണേന്നാ?”

— Эйе.

“അെത.”

— Һуң мин күргән батша ла бит…

“പേക്ഷ, ഞാൻ കണ്ട ഒരു രാജാവു്…”

— Батшалар биләмәй. Улар идара ғына итә. Ул бөтөнләй башҡа күренеш.

“രാജാക്കന്മാർക്കു് ഒന്നും സ്വന്തമല്ല; അവർ അവെയ ഭരി ക്കുകയാണു്… രണ്ടും തമ്മിൽ നല്ല വ്യത്യാസമുണ്ടു്.”

— Ә ни өсөн һиңә йондоҙҙар менән биләргә?

“നക്ഷത്രങ്ങൾ സ്വന്തമാക്കിയിട്ടു് നിങ്ങൾക്കതു െകാണ്ടു് എന്താ ഗുണം?”

— Бай булыр өсөн.

“അെതെന്ന ധനികനാക്കുന്നു.”

— Ә ни өсөн бай булырға?

“ധനികനായതുെകാെണ്ടന്താ ഗുണം?”

— Яңы йондоҙҙар һатып алыр өсөн, әгәр уларҙы берәү асһа.

“ആെരങ്കിലും പുതിയ നക്ഷത്രങ്ങൾ കണ്ടുപിടിച്ചാൽ എനിക്കവയും വാങ്ങാൻ പറ്റും.”

«Ул эскесе кеүек үк фекер йөрөтә тиерлек», — тип уйланы Бәләкәй шаһзат.

“ഈയാളുെട വാദം ആ കുടിയേന്റതു േപാലിരിക്കുന്നു,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് മനസ്സിൽ പറഞ്ഞു.

Һәм аратабан һорайа башланы:

എന്നാലും അവനു പിെന്നയും േചാദിക്കാനുണ്ടായിരുന്നു.

— Ә нисек итеп йондоҙҙар менән биләргә була?

“എങ്ങെനയാണു് നക്ഷത്രങ്ങൾ ഒരാളുെട മാത്രം സ്വന്ത മാവുക?”

— Йондоҙҙар кемдеке? — асыулы һораны эшҡыуар.

“എങ്കില്പിെന്ന അവ ആരുെടയാണു്?” ബിസിനസ്സുകാ രൻ മുഷിച്ചിേലാെട േചാദിച്ചു.

— Белмәйем. Бер кемдеке лә.

“ആർക്കറിയാം? ആരുേടയുമല്ല.”