思索了一会儿，他又说道：

Ён трошкi падумаў i спытаў:

“什么叫‘驯服’呀？”

— А што азначае — прыручыць?

“你不是此地人。”狐狸说，“你来寻找什么？”

— Ты не тутэйшы, — заўважыў Лiс. — Чаго ты тут шукаеш?

“我来找人。”小王子说，“什么叫‘驯服’呢？”

— Людзей шукаю, — сказаў Маленькi прынц. — Што азначае — прыручыць?

“人，”狐狸说，“他们有枪，他们还打猎，这真碍事！他们唯一的可取之处就是他们也养鸡，你是来寻找鸡的吗？”

— У людзей ёсць стрэльбы, i яны ходзяць на паляванне, — сказаў Лiс. — Гэта так непрыемна! А яшчэ яны разводзяць курэй. Гэта адзiны iх прыстойны занятак. Ты шукаеш курэй?

“不，”小王子说，“我是来找朋友的。什么叫‘驯服’呢？”

— Не, — адказаў Маленькi прынц. — Я шукаю сяброў. А што азначае «прыручыць»?

“这是已经早就被人遗忘了的事情，”狐狸说，“它的意思就是‘建立联系’。”

— Гэта нешта вельмi прызабытае, — сказаў Лiс. — Нешта накшталт «ствараць сувязi»…

“建立联系？”

— Ствараць сувязi?

“一点不错，”狐狸说。“对我来说，你还只是一个小男孩，就像其他千万个小男孩一样。我不需要你。你也同样用不着我。对你来说，我也不过是一只狐狸，和其他千万只狐狸一样。但是，如果你驯服了我，我们就互相不可缺少了。对我来说，你就是世界上唯一的了；我对你来说，也是世界上唯一的了。”

— Але, — сказаў Лiс, — Вось ты пакуль для мяне ўсяго толькi маленькi хлопчык, так падобны на сотнi тысяч iншых маленькiх хлопчыкаў. I ты не патрэбен мне. I я не патрэбен табе таксама. Я для цябе проста лiсiца, падобная на сотнi iншых лiсiц. Але калi б ты прыручыў мяне, мы сталi б патрэбныя адно аднаму. Ты стаў бы для мяне адзiным у свеце. I я стаў бы для цябе адзiным у свеце…

“我有点明白了。”小王子说，“有一朵花……，我想，她把我驯服了……”

— Я пачынаю разумець, — сказаў Маленькi прынц. — Ёсць на свеце адна кветка… Мусiць, яна мяне прыручыла…

“这是可能的。”狐狸说，“世界上什么样的事都可能看到……”

— Усё магчыма, — згадзiўся Лiс. — Чаго толькi не бывае на гэтай Зямлi…

“啊，这不是在地球上的事。”小王子说。

— Не, гэта было не на Зямлi, — сказаў Маленькi прынц.

狐狸感到十分蹊跷。

Лiса гэта вельмi зацiкавiла.

“在另一个星球上？”

— На iншай планеце?

“是的。”

— Так.

“在那个星球上，有猎人吗？”

— А на той планеце ёсць паляўнiчыя?

“没有。”

— Няма.

“这很有意思。那么，有鸡吗？”

— Як цiкава! А куры ёсць?

“没有。”

— Няма.

“没有十全十美的。”狐狸叹息地说道。

— Няма ў свеце дасканаласцi! — уздыхнуў Лiс.

可是，狐狸又把话题拉回来：

Але ён зноў вярнуўся да разважанняў:

“我的生活很单调。我捕捉鸡，而人又捕捉我。所有的鸡全都一样，所有的人也全都一样。因此，我感到有些厌烦了。但是，如果你要是驯服了我，我的生活就一定会是欢快的。我会辨认出一种与众不同的脚步声。其他的脚步声会使我躲到地下去，而你的脚步声就会象音乐一样让我从洞里走出来。

— Маё жыццё такое аднастайнае. Я палюю на курэй, людзi палююць на мянё. Усе куры падобны адна на адну, i ўсе людзi падобны адзiн на аднаго. З гэтай прычыны мне i сумнавата. Але, калi ты прыручыш мяне, жыццё мае нiбы сонцам азарыцца. Я навучуся распазнаваць твае крокi сярод тысячы iншых. Калi я чую людскiя крокi, я ўцякаю i хаваюся. Твае ж паклiчуць мяне з нары як музыка.

再说，你看！你看到那边的麦田没有？我不吃面包，麦子对我来说，一点用也没有。我对麦田无动于衷。而这，真使人扫兴。但是，你有着金黄色的头发。那么，一旦你驯服了我，这就会十分美妙。麦子，是金黄色的，它就会使我想起你。而且，我甚至会喜欢那风吹麦浪的声音……”

I потым — паглядзi! Бачыш, там, удалечынi, жытняе поле? Я не ем хлеба. Жыта мне нi да чаго. Збажына нiчога не напамiнае мне. I гэта так сумна! А ў цябе залатыя валасы. I як цудоўна было б, калi б ты прыручыў мяне! Залатое жыта заўсёды было б мне напамiнкам пра цябе… Я палюбiў бы песню ветру ў калоссi…

狐狸沉默不语，久久地看着小王子。

Лiс змоўкi доўга глядзеў на Маленькага прынца.

“请你驯服我吧！”他说。

— Калi ласка… прыручы мяне! — папрасiў ён.

“我是很愿意的。”小王子回答道，“可我的时间不多了。我还要去寻找朋友，还有许多事物要了解。”

— З радасцю, — адказаў Лiсу Маленькi прынц, — але ў мяне так мала часу. Мне яшчэ трэба знайсцi сяброў i шмат чаго ўведаць.

“只有被驯服了的事物，才会被了解。”狐狸说，“人不会再有时间去了解任何东西的。他们总是到商人那里去购买现成的东西。因为世界上还没有购买朋友的商店，所以人也就没有朋友。如果你想要一个朋友，那就驯服我吧！”

— Рэчы можна ўведаць толькi тады, як прыручаеш iх, — сказаў Лiс. — У людзей не хапае часу ўведаць што-небудзь. Яны купляюць усё гатовае ў крамах. Але сябра ж не купiш у краме, вось чаму людзi i не маюць сяброў. Калi ты хочаш, каб у цябе быў сябар, прыручы мяне!

“那么应当做些什么呢？”小王子说。

— А што для гэтага трэба зрабiць? — спытаў Маленькi прынц.

“应当非常耐心。”狐狸回答道，“开始你就这样坐在草丛中，坐得离我稍微远些。我用眼角瞅着你，你什么也不要说。话语是误会的根源。但是，每天，你坐得靠我更近些……”

— Па-першае, трэба быць вельмi цярплiвым, — адказаў Лiс. — Спачатку ты сядзi вунь там, воддаль ад мяне, на траве. Я буду сачыць за табой краёчкам вока, але ты маўчы. Словы — крынiца непаразуменняў. Але дзень пры днi ты сядай усё блiжэй i блiжэй…

第二天，小王子又来了。

На другi дзень Маленькi прынц зноў прыйшоў пад яблыню.

“最好还是在原来的那个时间来。”狐狸说道，“比如说，你下午四点钟来，那么从三点钟起，我就开始感到幸福。时间越临近，我就越感到幸福。到了四点钟的时候，我就会坐立不安；我就会发现幸福的代价。但是，如果你随便什么时候来，我就不知道在什么时候该准备好我的心情……应当有一定的仪式。”

— Лепей з’яўляйся ў адзiн i той жа час, — параiў Лiс. — Калi ты прыходзiш, да прыкладу, а чацвёртай папалуднi, то ўжо а трэцяй гадзiне я адчуваю сябе шчаслiвым. I чым блiжэй да азначанага часу, тым я шчаслiвейшы. А чацвёртай гадзiне я ўжо стану хвалявацца i непакоiцца. Я спазнаю кошт шчасця! А як ты будзеш прыходзiць абы-калi, то я нiколi не буду ведаць, з якой хвiлiны мне рыхтаваць сваё сэрца. Трэба трымацца абраду.

“仪式是什么？”小王子问道。

— А што такое — абрад? — спытаў Маленькi прынц.

“这也是一种早已被人忘却了的事。”狐狸说，“它就是使某一天与其他日子不同，使某一时刻与其他时刻不同。比如说，我的那些猎人就有一种仪式。他们每星期四都和村子里的姑娘们跳舞。于是，星期四就是一个美好的日子！我可以一直散步到葡萄园去。如果猎人们什么时候都跳舞，天天又全都一样，那么我也就没有假日了。”

— Гэта таксама нешта даволi прызабытае, — растлумачыў Лiс. — Ну, тое, пры дапамозе чаго адзiн дзень робiцца непадобным на другi, адна гадзiна — на другую. Ну вось, напрыклад, у маiх паляўнiчых ёсць такi абрад: у чацвер яны танцуюць з местачковымi дзяўчатамi. I чацвер для мяне — сама шчаслiвы дзень! Я магу прагульвацца аж да самых вiнаграднiкаў. А калi б паляўнiчыя танцавалi абы-калi, усе днi былi б падобныя адзiн на адзiн i я нiколi не ведаў бы спакою.

就这样，小王子驯服了狐狸。当出发的时刻就快要来到时：

Так Маленькi прынц прыручыў Лiса. I вось надышоў дзень развiтання.

“啊！”狐狸说，“我一定会哭的。”

— Ах! — уздыхнуў Лiс. — Я буду плакаць…

“这是你的过错，”小王子说，“我本来并不想给你任何痛苦，可你却要我驯服你……”

— Ты сам вiнаваты, — сказаў Маленькi прынц. — Я ж не хацеў, каб табе было кепска. Ты сам хацеў, каб я прыручыў цябе…

“是这样的。”狐狸说。

— Ну вядома ж, — адказаў Лiс.

“你可就要哭了！”小王子说。

[Bilinguator: — Але ты будзеш плакаць!]

“当然罗。”狐狸说。

[Bilinguator: — Ну вядома.]

“那么你什么好处也没得到。”

— Значыць, табе ад гэтага дрэнна!

“由于麦子颜色的缘故，我还是得到了好处。”狐狸说。

— Не, — запярэчыў Лiс. — Узгадай, што я казаў табе пра залатое калоссе…

然后，他又接着说。

Ён памаўчаў, потым дадаў:

“再去看看那些玫瑰花吧。你一定会明白，你的那朵是世界上独一无二的玫瑰。你回来和我告别时，我再赠送给你一个秘密。”

— Iдзi яшчэ раз глянь на ружы. Ты зразумееш, што твая ружа — адзiная ў свеце. А калi вернешся, каб развiтацца са мною, я раскрыю табе адзiн сакрэт. Гэта будзе мой падарунак табе.

于是小王子又去看那些玫瑰。

Маленькi прынц пайшоў яшчэ раз глянуць на ружы.

“你们一点也不象我的那朵玫瑰，你们还什么都不是呢！”小王子对她们说。 “没有人驯服过你们，你们也没有驯服过任何人。你们就象我的狐狸过去那样，它那时只是和千万只别的狐狸一样的一只狐狸。但是，我现在已经把它当成了我的朋友，于是它现在就是世界上独一无二的了。”

— Вы зусiм не падобны на маю красуню, — сказаў ён ружам. — Вас нiхто не прыручаў, i вы нiкога не прыручылi. Зараз вы такiя, якiм быў раней мой Лiс. Ён нiчым не адрознiваўся ад сотнi тысяч iншых лiсiц. Але я пасябраваў з iм, i цяпер ён — адзiны ў свеце.

这时，那些玫瑰花显得十分难堪。

Ружы вельмi збянтэжылiся.

“你们很美，但你们是空虚的。”小王子仍然在对她们说，“没有人能为你们去死。当然罗，我的那朵玫瑰花，一个普通的过路人以为她和你们一样。可是，她单独一朵就比你们全体更重要，因为她是我浇灌的。因为她是我放在花罩中的。因为她是我用屏风保护起来的。因为她身上的毛虫（除了留下两三只为了变蝴蝶而外）是我除灭的。因为我倾听过她的怨艾和自诩，甚至有时我聆听着她的沉默。因为她是我的玫瑰。”

— Вы прыгожыя, але пустыя, — працягваў Маленькi прынц. — Дзеля вас нельга памерцi. Вядома, звычайнаму прахожаму мая ружа можа здацца падобнай на вас. Але яна адна даражэй мне за вас усiх, таму што яе, а не вас, палiваў я штодня. Яе, а не вас, хаваў пад каўпак. Яе, а не вас, закрываў парасонам. Дзеля яе знiшчаў я вусеняў, толькi двух цi трох пакiнуў, каб вывелiся матылькi. Я слухаў, як яна скардзiлася i выхвалялася, я прыслухоўваўся да яе, нават калi яна змаўкала. Яна — мая!

他又回到了狐狸身边。

I Маленькi прынц вярнуўся да Лiса.

“再见了。”小王子说道。

— Бывай, — сказаў ён.

“再见。”狐狸说。“喏，这就是我的秘密。很简单：只有用心才能看得清。实质性的东西，用眼睛是看不见的。”

— Бывай, — сказаў Лiс. — Вось мой сакрэт: вiдушчае толькi сэрца. Сама галоўнага вачыма не ўбачыш.

“实质性的东西，用眼睛是看不见的。”小王子重复着这句话，以便能把它记在心间。

— Сама галоўнага вачыма не ўбачыш, — паўтарыў Маленькi прынц, каб лепш запомнiць.

“正因为你为你的玫瑰花费了时间，这才使你的玫瑰变得如此重要。”

— Твая ружа такая дарагая табе таму, што ты аддаваў ёй усе свае днi.

“正因为你为你的玫瑰花费了时间……”小王子又重复着，要使自己记住这些。

— Таму, што я аддаваў ёй усе свае днi… — паўтарыў Маленькi прынц, каб лепш запомнiць.

“人们已经忘记了这个道理，”狐狸说，“可是，你不应该忘记它。你现在要对你驯服过的一切负责到底。你要对你的玫瑰负责……”

— Людзi забылiся пра гэтую iсцiну, — сказаў Лiс. — Але ты не забывай: ты заўсёды ў адказе за ўсiх, каго прыручыў. Ты ў адказе за сваю ружу…

“我要对我的玫瑰负责……”小王子又重复着……

— Я ў адказе за сваю ружу… — паўтарыў Маленькi прынц, каб лепш запомнiць.

XXII

РАЗДЗЕЛ ХХII

“你好。”小王子说道。

— Добры дзень, — павiтаўся Маленькi прынц.

“你好。”扳道工说道。

— Добры дзень, — азваўся стрэлачнiк.

“你在这里做什么？”小王子问。

— Што ты тут робiш? — спытаў Маленькi прынц.

“我一包包地分选旅客，按每千人一包。”扳道工说，“我打发这些运载旅客的列车，一会儿发往右方，一会儿发往左方。”

— Сартырую падарожнiкаў, — адказаў стрэлачнiк. — Адпраўляю iх у цягнiках, аж па тысячы чалавек запар — адзiн цягнiк направа, другi — налева.

这时，一列灯火明亮的快车，雷鸣般地响着，把扳道房震得颤颤悠悠。

I мiма з перуновым грукатам, ад якога задрыжала кабiна стрэлачнiка, увесь у агнях пранёсся хуткi цягнiк.

“他们真匆忙呀，”小王子说，“他们要寻找什么？”

— Як яны спяшаюцца! — заўважыў Маленькi прынц. — Чаго яны шукаюць?

“开机车的人自己也不知道。”扳道工说道。

— Нават сам машынiст таго не ведае, — адказаў стрэлачнiк.

于是，第二列灯火通明的快车又朝着相反的方向轰隆轰隆地开过去。

I ў другi бок, увесь у агнях, прагрукатаў яшчэ адзiн хуткi цягнiк.

“他们怎么又回来了呢？”小王子问道。

— Яны ўжо вярнулiся? — зацiкавiўся Маленькi прынц.

“他们不是原来那些人了。”扳道工说，“这是一次对开列车。”

— Не, гэта iншыя людзi, — растлумачыў стрэлачнiк. — Гэта сустрэчны цягнiк.

“他们不满意他们原来所住的地方吗？”

— Гэтым людзям кепска там, дзе яны былi дагэтуль?

“人们是从来也不会满意自己所在的地方的。”扳道工说。

— Там добра, дзе нас няма, — адказаў стрэлачнiк.

此时，第三趟灯火明亮的快车又隆隆而过。

I перуном прагрукатаў трэцi хуткi цягнiк.

“他们是在追随第一批旅客吗？”小王子问道。

— Яны гоняцца за першымi падарожнiкамi? — спытаў Маленькi прынц.

“他们什么也不追随。”扳道工说，“他们在里面睡觉，或是在打哈欠。只有孩子们把鼻子贴在玻璃窗上往外看。”

— Ды не, — адказаў стрэлачнiк. — Яны там спяць цi проста сядзяць ды пазяхаюць. Адны дзецi не адарвуць насоў ад шыбаў.

“只有孩子知道他们自己在寻找什么。”小王子说，“他们为一个布娃娃花费不少时间，这个布娃娃就成了很重要的东西，如果有人夺走的他们的布娃娃，他们就哭泣……”

— Адны дзецi ведаюць, чаго яны шукаюць, — прамовiў Маленькi прынц. — Яны ўсе свае днi аддаюць палатнянай ляльцы, i яна робiцца iм дарагой-дарагой, i калi яе адбiраюць, яны плачуць…

“他们真幸运。”扳道工说。

— Iх шчасце, — сказаў стрэлачнiк.

XXIII

РАЗДЗЕЛ ХХIII

“你好。”小王子说。

— Добры дзень, — сказаў Маленькi прынц.

“你好。”商人说道。

— Добры дзень, — сказаў гандляр.

这是一位贩卖能够止渴的精制药丸的商人。每周吞服一丸就不会感觉口渴。

Гэта быў гандляр удасканаленымi пiлюлямi, якiя спатольваюць смагу. Праглынеш такую пiлюлю — i потым цэлы тыдзень не хочацца пiць.

“你为什么卖这玩艺儿？”小王子说。

— Навошта ты прадаеш iх? — спытаў Маленькi прынц.

“这就大大地节约了时间。”商人说，“专家们计算过，这样，每周可以节约五十三分钟。”

— Яны даюць вялiзную эканомiю часу, — растлумачыў гандляр. — Спецыялiсты падлiчылi, што можна зберагчы пяцьдзесят тры хвiлiны за тыдзень.

“那么，用这五十三分钟做什么用？”

— А што рабiць у гэтыя пяцьдзесят тры хвiлiны?

“随便怎么用都行。……”

— Што хочаш, тое i рабi…

小王子自言自语地说：“我如果有五十三分钟可支配，我就悠哉游哉地向水泉走去……”

«Калi б у мяне было пяцьдзесят тры хвiлiны вольнага часу, — падумаў Маленькi прынц, — я б проста павольна-павольна пайшоў бы да крынiчкi…»

XXIV

РАЗДЗЕЛ ХХIV

这是我在沙漠上出了事故的第八天。我听着有关这个商人的故事，喝完了我所备用的最后一滴水。

Мiнуў тыдзень з таго часу, як я пацярпеў аварыю i, слухаючы пра гандляра пiлюлямi, я дапiў апошнюю кроплю вады.

“啊！”我对小王子说，“你回忆的这些故事真美。可是，我还没有修好我的飞机。我没有喝的了，假如我能悠哉游哉地走到水泉边去，我一定也会很高兴的！”

— Твае ўспамiны — проста цуд, — сказаў я Маленькаму прынцу, — але я яшчэ не адрамантаваў свайго самалёта, а не засталося ўжо нi кроплi вады, i я таксама быў бы шчаслiвы, калi б мог проста пайсцi да крынiцы!

小王子对我说：“我的朋友狐狸……”

— Мой сябар Лiс… — пачаў ён.

“我的小家伙，现在还说什么狐狸！”

— Дружок мой, мне ўжо цяпер не да Лiса!

“为什么？”

— Чаму?

“因为这就要渴死人了。”

— Ды таму, што давядзецца памiраць ад смагi…

他不理解我的思路，他回答我道：

Ён не зразумеў маiх разважанняў i адказаў:

“即使快要死了，有过一个朋友也好么！我就为我有过一个狐狸朋友而感到很高兴……”

— Добра, калi ёсць хоць адзiн сябар, нават калi памiраеш ад смагi. Асабiста я вельмi рады, што я сябраваў з Лiсам…

“他不顾危险。”我自己思量着，“他从来不知道饥渴。只要有点阳光，他就满足了……”

«Ён не разумее ўсёй глыбiнi небяспекi, — падумаў я. — Яму нiколi не хочацца нi есцi, нi пiць. Яму хапае промня сонца…»

他看着我，答复着我的思想：

Але ён нiбыта падслухаў мае думкi, паглядзеў на мяне i сказаў:

“我也渴了……我们去找一口井吧……”

— Мне таксама хочацца пiць… Давай пашукаем калодзеж…

我显出厌烦的样子：在茫茫的大沙漠上盲目地去找水井，真荒唐。然而我们还是开始去寻找了。

Я безнадзейна махнуў рукой: недарэчна наўздагад шукаць калодзеж у бязмежнай пустынi. I ўсё ж мы рушылi ў дарогу.

当我们默默地走了好几个小时以后，天黑了下来，星星开始发出光亮。由于渴我有点发烧，我看着这些星星，象是在做梦一样。小王子的话在我的脑海中跳来跳去。

Мiналi гадзiна за гадзiнай, а мы моўчкi ўсё iшлi ды iшлi па сыпкiм залацiстым пяску. Звечарэла, пачалi загарацца зоркi. Я бачыў iх, як у сне, ад смагi мяне трошкi лiхаманiла. У памяцi ўсплылi словы Маленькага прынца.

“你也渴吗？”我问他。

— Значыць, ты таксама ведаеш, што такое смага? — спытаў я.