国王说道：“如果我命令一个将军象一只蝴蝶那样从这朵花飞到那朵花，或者命令他写作一个悲剧剧本或者变一只海鸟，而如果这位将军接到命令不执行的话，那么，是他不对还是我不对呢？”

— Калi б я загадаў генералу, каб ён, як матылёк, пырхаў з кветкi на кветку або перакiнуўся ў марскую чайку, i калi б генерал не выканаў загаду, хто з нас быў бы вiнаваты?

“那当然是您的不对。”小王子肯定地回答。

— Вы, ваша вялiкасць, — цвёрда адказаў Маленькi прынц.

“一点也不错，”国王接着说，“向每个人提出的要求应该是他们所能做到的。权威首先应该建立在理性的基础上。如果命令你的老百姓去投海，他们非起来革命不可。我的命令是合理的，所以我有权要别人服从。”

— Несумненна. Трэба патрабаваць ад кожнага тое, што ён можа зрабiць, разважаў кароль. — Улада трымаецца, у першую чаргу, на разумнасцi. Калi б ты загадаў свайму народу кiнуцца ў мора, ён зрабiў бы рэвалюцыю. Я маю права патрабаваць паслушэнства, бо мае загады заўсёды разумныя.

“那么我提出的日落呢？”小王子一旦提出一个问题，他是不会忘记这个问题的。

— А як з захадам сонца? — нагадаў Маленькi прынц, якi нiколi не супакойваўся, пакуль не атрымлiваў адказу на сваё пытанне.

“日落么，你会看到的。我一定要太阳落山，不过按照我的统治科学，我得等到条件成熟的时候。”

— Будзе табе твой захад сонца. Я запатрабую яго. Але варта пачакаць спрыяльных умоў, бо якраз у гэтым i заключаецца мудрасць правiцеля.

小王子问道：“这要等到什么时候呢？”

— I калi гэта будзе? — пацiкавiўся Маленькi прынц.

国王在回答之前，首先翻阅了一本厚厚的日历，嘴里慢慢说道：“嗯！嗯！日落大约……大约……在今晚七时四十分的时候！你将看到我的命令一定会被服从的。”

— Гм! Гм! — кашлянуў кароль i зазiрнуў у тоўсты каляндар. — Гм! Гм! Гэта будзе прыблiзна… прыблiзна… гэта будзе сёння вечарам прыблiзна а палове восьмай! I ты пабачыш, як усё выдатна слухаецца мяне.

小王子又打起哈欠来了。他遗憾没有看到日落。他有点厌烦了，他对国王说：

Маленькi прынц пазяхнуў. Яму было шкада, што захад сонца так i не адбыўся. I яму стала ўжо нецiкава тут.

“我没有必要再呆在这儿了。我要走了。”

— Ну, мне пара, — сказаў ён каралю. — Больш мне тут няма чаго рабiць.

这位因为刚刚有了一个臣民而十分骄傲自得的国王说道：
“别走，别走。我任命你当大臣。”

— Застанься, — папрасiў кароль, горды, што ў яго ёсць, нарэшце, падданы. Застанься, я зраблю цябе мiнiстрам!

“什么大臣”

— Мiнiстрам чаго?

“嗯……司法大臣！”

— Гм-гм… Мiнiстрам юстыцыi!

“可是，这儿没有一个要审判的人。”

— Але няма ж каго судзiць!

“很难说呀，”国王说道。“我很老了，我这地方又小，没有放銮驾的地方，另外，一走路我就累。因此我还没有巡视过我的王国呢！”

— Хто ведае, — адказаў кароль. — Я яшчэ не абышоў усяго свайго каралеўства. Стары ўжо, для карэты на планеце месца мала, а пеша хадзiць ногi забаляць.

“噢！可是我已经看过了。”小王子说道，并探身朝星球的那一侧看了看。那边也没有一个人……

— Ды я ўжо бачыў, — сказаў прынц i яшчэ раз кiнуў вокам за спiну караля, на другi бок планеты. — Тут анiкога больш няма…

“那么你就审判你自己呀！”国王回答他说。“这可是最难的了。审判自己比审判别人要难得多啊！你要是能审判好自己，你就是一个真正有才智的人。”

— У такiм разе, будзеш судзiць самога сябе, — адказаў кароль. — Гэта сама цяжкае. Куды цяжэй судзiць самога сябе, чым каго iншага. Калi ты зможаш справядлiва асудзiць сябе, значыць, ты сапраўдны мудрэц.

“我吗，随便在什么地方我都可以审度自己。我没有必要留在这里。”

— Я i ў iншым месцы магу судзiць сябе, — адказаў Маленькi прынц. — Для гэтага не абавязкова жыць менавiта тут.

国王又说：“嗯……嗯……我想，在我的星球上有一只老耗子。夜里，我听见它的声音。你可以审判它，不时地判处它死刑。因此它的生命取决于你的判决。可是，你要有节制地使用这只耗子，每次判刑后都要赦免它，因为只有这一只耗子。”

— Гм! Гм! — кашлянуў кароль. — Я ўпэўнены, што на маёй планеце дзесьцi хаваецца стары пацук. Начамi чутно. Можаш судзiць гэтага старога пацука. Час ад часу будзеш прыгаворваць яго да смерцi. Такiм чынам, жыццё яго будзе залежыць ад тваёй справядлiвасцi. Але кожны раз табе давядзецца мiлаваць яго. Трэба берагчы старога пацука. Ён жа ў нас адзiн.

“可是我不愿判死刑，我想我还是应该走。”小王子回答道。

— Не люблю я выносiць смяротных прыгавораў, — адказаў Маленькi прынц. — I наогул, мне пара.

“不行。”国王说。

— Не, не пойдзеш! — запратэставаў кароль.

但是小王子，准备完毕之后，不想使老君主难过，说道：

Маленькаму прынцу, якi ўжо сабраўся ў дарогу, зусiм не хацелася засмучаць старога манарха.

“如果国王陛下想要不折不扣地得到服从，你可以给我下一个合理的命令。比如说，你可以命令我，一分钟之内必须离开。我认为这个条件是成熟的……”

— Калi ваша вялiкасць хоча, каб вас безагаворачна слухалi, вы маглi б аддаць мне разумны загад. Вы, да прыкладу, маглi б загадаць мне адправiцца не пазней як праз хвiлiну. Мне здаецца, умовы спрыяльныя.

国王什么也没有回答。起初，小王子有些犹疑不决，随后叹了口气，就离开了……

Кароль маўчаў. Маленькi прынц трошкi павагаўся, уздыхнуў i пайшоў.

“我派你当我的大使。”国王匆忙地喊道。

— Прызначаю цябе паслом! — паспешлiва крыкнуў яму ўслед кароль.

国王显出非常有权威的样子。

I выгляд у яго быў пры гэтым такi, быццам ён не дапускаў нiякiх пярэчанняў.

小王子在旅途中自言自语地说：“这些大人真奇怪。”

«Дзiўныя людзi гэтыя дарослыя», — падумаў дарогаю Маленкi прынц.

XI

РАЗДЗЕЛ ХI

第二个行星上住着一个爱虚荣的人。

На другой планеце жыў славалюб.

“喔唷！一个崇拜我的人来拜访了！”这个爱虚荣的人一见到小王子，老远就叫喊起来。

— Ну, нарэшце такi дачакаўся паклоннiка! — здалёк узрадаваўся Маленькаму прынцу славалюб.

在那些爱虚荣的人眼里，别人都成了他们的崇拜者。

Для славалюбаў жа ўсе астатнiя людзi — паклоннiкi.

“你好！”小王子说道。“你的帽子很奇怪。”

— Дзень добры, — сцiпла павiтаўся Маленькi прынц. — Якi забаўны ў вас капялюш.

“这是为了向人致意用的。”爱虚荣的人回答道，“当人们向我欢呼的时候，我就用帽子向他们致意。可惜，没有一个人经过这里。”

— Гэта каб раскланьвацца, — растлумачыў славалюб. — Каб раскланьвацца, калi мяне вiтаюць. На жаль, сюды нiхто нiколi вачэй не кажа.

小王子不解其意。说道：“啊？是吗？”

— Як гэта? — не зразумеў яго Маленькi прынц.

爱虚荣的人向小王子建议道：“你用一只手去拍另一只手。”

— Пляснi ў ладкi, — параiў славалюб.

小王子就拍起巴掌来。这位爱虚荣者就谦逊地举起帽子向小王子致意。

Маленькi прынц пляснуў у ладкi. Славалюб прыўзняў капялюш i сцiпла раскланяўся.

小王子心想：“这比访问那位国王有趣。”于是他又拍起巴掌来。爱虚荣者又举起帽子来向他致意。

«Тут яшчэ займальней, чым у караля», — падумаў Маленькi прынц. Ён зноў запляскаў у ладкi. Славалюб у адказ прыўзнiмаў свой капялюш i раскланьваўся перад госцем.

小王子这样做了五分钟，之后对这种单调的把戏有点厌倦了，说道：

Хвiлiн праз пяць аднастайнасць гэтай гульнi стамiла Маленькага прынца.

“要想叫你的帽子掉下来，该怎么做呢？”

— А што трэба зрабiць, каб капялюш упаў? — спытаў ён.

可这回爱虚荣者听不进他的话，因为凡是爱虚荣的人只听得进赞美的话。

Але славалюб не адказаў. Славалюбы глухiя да ўсяго, акрамя пахвал.

他问小王子道：“你真的钦佩我吗？”

— Ты сапраўды захапляешся мною? — спытаў ён Маленькага прынца.

“钦佩是什么意思？”

— А што гэта азначае — захапляцца?

“钦佩么，就是承认我是星球上最美的人，服饰最好的人，最富有的人，最聪明的人。”

— Захапляцца — азначае прызнаць, што я лепш за ўсiх апрануты, сама прыгожы, сама багаты i сама разумны чалавек на планеце.

“可您是您的星球上唯一的人呀！”

— Ды ты ж адзiн на ўсёй гэтай планеце!

“让我高兴吧，请你还是来钦佩我吧！”

— Ну, будзь ласкавы, усё роўна захапляйся мною!

小王子轻轻地耸了耸肩膀，说道：“我钦佩你，可是，这有什么能使你这样感兴趣的？”

— Я ў захапленнi ад цябе, — сказаў Маленькi прынц i злёгку пацiснуў плячыма. — Але чаму гэта можа так цiкавiць цябе?

于是小王子就走开了。

I Маленькi прынц пайшоў далей.

小王子在路上自言自语地说了一句：“这些大人，肯定是十分古怪的。”

«Дзiвакi гэтыя дарослыя», — дарогай падумаў ён.

XII

РАЗДЗЕЛ ХII

小王子所访问的下一个星球上住着一个酒鬼。访问时间非常短，可是它却使小王子非常忧伤。

На наступнай планеце жыў п’янiца. Гэты вiзiт быў вельмi кароткi, але шмат роздуму даў ён Маленькаму прынцу.

“你在干什么？”小王子问酒鬼，这个酒鬼默默地坐在那里，面前有一堆酒瓶子，有的装着酒，有的是空的。

— Што ты тут робiш? — спытаў ён у п’янiцы, якi самотна сядзеў перад процьмай бутэлек, парожнiх i поўных.

“我喝酒。”他阴沉忧郁地回答道。

— П’ю, — змрочна адказаў п’янiца.

“你为什么喝酒？”小王子问道。

— А навошта? — пацiкавiўся Маленькi прынц.

“为了忘却。”酒鬼回答。

— Каб забыць, — адказаў п’янiца.

小王子已经有些可怜酒鬼。他问道：“忘却什么呢？”

— Пра што забыць — дапытваўся Маленькi прынц, якому стала шкада бедалагу.

酒鬼垂下脑袋坦白道：“为了忘却我的羞愧。”

— Каб забыць, што мне сорамна, — прызнаўся п’янiца i апусцiў галаву.

“你羞愧什么呢？”小王子很想救助他。

— Сорамна чаго? — не ўгамоньваўся Маленькi прынц, якi прагнуў дапамагчы яму.

“我羞愧我喝酒。”酒鬼说完以后就再也不开口了。

— Сорамна пiць! — адрэзаў п’янiца i канчаткова панурыўся ў маўчаннi.

小王子迷惑不解地离开了。

I збянтэжаны Маленькi прынц рушыў далей.

在旅途中，他自言自语地说道：“这些大人确实真叫怪。”

«Дарослыя, бясспрэчна, вельмi, вельмi дзiўныя людзi», — думаў ён дарогаю.

XIII

РАЗДЗЕЛ ХIII

第四个行星是一个实业家的星球。这个人忙得不可开交，小王子到来的时候，他甚至连头都没有抬一下。

Чацвёртая планета належала дзелавому чалавеку. Гэты чалавек быў настолькi заняты, што нават не падняў галавы, калi падышоў Маленькi прынц.

小王子对他说：“您好。您的烟卷灭了。”

— Добры дзень, — павiтаўся Маленькi прынц. — Ваша цыгарэта патухла.

“三加二等于五。五加七等于十二。十二加三等于十五。你好。十五加七，二十二。二十二加六，二十八。没有时间去再点着它。二十六加五，三十一。哎哟！一共是五亿一百六十二万二千七百三十一。”

— Тры ды два — пяць. Пяць ды сем — дванаццаць. Дванаццаць ды тры пятнаццаць. Добры дзень. Пятнаццаць ды сем — дваццаць два. Дваццаць два ды шэсць — дваццаць восем. Няма часу прыкурыць. Дваццаць шэсць ды пяць — трыццаць адзiн. Уф! Такiм чынам, усяго будзе пяцьсот адзiн мiльён шэсцьсот дваццаць дзве тысячы семсот трыццаць адзiн.

“五亿什么呀？”

— Пяцьсот мiльёнаў чаго?

“嗯？你还待在这儿那？五亿一百万……我也不知道是什么了。我的工作很多…… 我是很严肃的，我可是从来也没有功夫去闲聊！二加五得七……”

— Га? Ты яшчэ тут? Пяцьсот мiльёнаў… забыўся… далей… Столькi работы, столькi работы! Я чалавек сур’ёзны, зразумела? Тут не да балбатнi. Два ды пяць — сем…

“五亿一百万什么呀？”小王子重复问道。一旦他提出了一个问题，是从来也不会放弃的。

— Пяцьсот мiльёнаў чаго? — паўтарыў Маленькi прынц, якi нiколi не супакойваўся, пакуль не атрымлiваў адказу на сваё пытанне.

这位实业家抬起头，说：

Дзелавы чалавек падняў галаву:

“我住在这个星球上五十四年以来，只被打搅过三次。第一次是二十二年前，不知从哪里跑来了一只金龟子来打搅我。它发出一种可怕的噪音，使我在一笔帐目中出了四个差错。

— За пяцьдзесят чатыры гады, што я жыву на гэтай планеце, мне перашкаджалi толькi тройчы. Упершыню гэта здарылася дваццаць два гады назад, калi немаведама адкуль сюды занесла хрушча. Ён так жахлiва бзымкаў, што я ажно чатыры памылкi ўпароў у лiчэннi.

第二次，在十一年前，是风湿病发作，因为我缺乏锻炼所致。我没有功夫闲逛。我可是个严肃的人。现在……这是第三次！我计算的结果是五亿一百万……”

Другi раз, адзiнаццаць гадоў таму, у мяне быў прыступ рэўматызму. Нiчога дзiўнага, увесь час сяджу. Тут не да пагулянак. Я чалавек сур’ёзны. Трэцi раз… сёння? Ну, годзе, я, значыць, сказаў, пяцьсот мiльёнаў…

“几百万什么？”

— Мiльёнаў чаго?

这位实业家知道要想安宁是无望的了，就说道：

Дзелавы чалавек зразумеў — няма нiякай надзеi, што яго пакiнуць у спакоi.

“几百万个小东西，这些小东西有时出现在天空中。”

— Мiльёнаў гэтых дробненькiх штучак, якiя часам вiдны ў паветры.

“苍蝇吗？”

— Мух?

“不是，是些闪闪发亮的小东西。”

— Ды не, дробненькiя такiя, зiхоткiя…

“是蜜蜂吗？”

— Пчолы?

“不是，是金黄色的小东西，这些小东西叫那些懒汉们胡思乱想。我是个严肃的人。我没有时间胡思乱想。”

— Ды не. Дробненькiя такiя, залатыя… На iх яшчэ любяць глядзець ды марыць розныя лайдакi. Але я — чалавек сур’ёзны! У мяне няма часу на мары.

“啊，是星星吗？”

— А! Зоркi?

“对了，就是星星。”

— Во-во. Зоркi.

“你要拿这五亿星星做什么？”

— I што ты робiш з пяццюстамi мiльёнамi зорак?

“五亿一百六十二万七百三十一颗星星。我是严肃的人，我是非常精确的。”

— Пяцьсот адзiн мiльён шэсцьсот дваццаць дзве тысячы семсот трыццаць адна. Я чалавек сур’ёзны i люблю дакладнасць.

“你拿这些星星做什么？”

— I што ты робiш з гэтымi зоркамi?

“我要它做什么？”

— Што я з iмi раблю?

“是呀。”

— Але.

“什么也不做。它们都是属于我的。”

— Нiчога не раблю. Я iмi валодаю.

“星星是属于你的？”

— Валодаеш зоркамi?

“是的。”

— Так.

“可是我已经见到过一个国王，他……”

— Але я ўжо бачыў аднаго караля, якi…

“国王并不占有，他们只是进行‘统治’。这不是一码事。”

— Каралi не валодаюць. Яны толькi «пануюць над». Вялiкая рознiца.

“你拥有这许多星星有什么用？”

— I што табе з гэтага валодання зоркамi?

— Яно прыносiць мне багацце.

— А нашто табе быць багатым?

“富了就可以去买别的星星，如果有人发现了别的星星的话。”

— Каб купляць iншыя зоркi, калi хто-небудзь iх адкрые.

小王子自言自语地说：“这个人想问题有点象那个酒鬼一样。”

«Ён разважае амаль так, як той п’янiца», — падумаў Маленькi прынц.

可是他又提了一些问题：

“你怎么能占有星星呢？”

— А як можна валодаць зоркамi?

“那么你说星星是谁的呀？”实业家不高兴地顶了小王子一句。

— Зоркi чые? — нездаволена запытаўся дзялок.

“我不知道，不属于任何人。”

— Не ведаю. Нiчые.