But he did not reply to my question. He merely said to me:

მაგრამ პასუხი არ გამცა.

“Water may also be good for the heart…”

— წყალი გულსაც რგებს… — თქვა უბრალოდ.

I did not understand this answer, but I said nothing. I knew very well that it was impossible to cross-examine him.

მე ვერ გავუგე, მაგრამ აღარაფერი ვკითხე… კარგად ვიცოდი, რომ კითხვაზე პასუხს ადვილად არ გამცემდა.

He was tired. He sat down. I sat down beside him. And, after a little silence, he spoke again:

იგი დაიღალა და სილაზე დაეშვა. მე გვერდით მივუჯექი. კარგა ხანს ვდუმდით. მერე კი თქვა:

“The stars are beautiful, because of a flower that cannot be seen.”

— ლამაზია ვარკვლავები, მეტადრე იმიტომ, რომ იქ, სადღაც, ერთი ყვავილი ხარობს, რომელიც აქედან არა ჩანს…

I replied, “Yes, that is so.” And, without saying anything more, I looked across the ridges of sand that were stretched out before us in the moonlight.

— მართალი ხარ, — მივუგე მე და თვალი მოვავლე მთვარის შუქით განათებულ დატალღულ ქვიშას.

“The desert is beautiful,” the little prince added.

— უდაბნოც ლამაზია, — დასძინა მან.

And that was true. I have always loved the desert. One sits down on a desert sand dune, sees nothing, hears nothing. Yet through the silence something throbs, and gleams…

მართლაც ლამაზი სანახავი იყო უდაბნო. მე ყოველთვის მომწონდა იგი. ზიხარ სილის ბორცვზე, ირგვლივ არაფერი ჩანს. არაფერი ისმის. და მდუმარებაში მაინც ანათებს რაღაც…

“What makes the desert beautiful,” said the little prince, “is that somewhere it hides a well…”

— იცი, რატომაა უდაბნო ასეთი ლამაზი? — თქვა პატარა უფლისწულმა, — იმიტომ, რომ სადღაც, მის წიაღში, წყარო იმალება…

I was astonished by a sudden understanding of that mysterious radiation of the sands. When I was a little boy I lived in an old house, and legend told us that a treasure was buried there. To be sure, no one had ever known how to find it; perhaps no one had ever even looked for it. But it cast an enchantment over that house. My home was hiding a secret in the depths of its heart…

მე გავვოცდი. მხოლოდ ახლა მივხვდი, რას მოასწავებდა ეს იდუმალი ელვარება, უდაბნოს სილა რომ გამოსცემს ხოლმე. ოდესღაც, პატარა რომ ვიყავი, ერთ ძველისძველ სახლში ვცხოვრობდი. ხალხში ხმა დადიოდა, ამ სახლში განძია დაფლულიო. ეს განძი, რა თქმა უნდა, არავის უპოვია, და ალბათ არც არავის უძებნია, მაგრამ სახლი გრძნეულებით იყო მოცული. თითქოს გულში რაღაც საიდუმლო აქვს ჩამარხულიო…

“Yes,” I said to the little prince. “The house, the stars, the desert — what gives them their beauty is something that is invisible!”

— მართალი ხარ, — მივუგე მე პატარა უფლისწულს. — სახლი იქნება, ვარსკვლავი თუ უდაბნო, ლამაზი მათში ის არის, რაც არა ჩანს.

“I am glad,” he said, “that you agree with my fox.”

— მიხარია, რომ ჩემს მელიას ეთანხმები, — მითხრა პატარა უფლისწულმა.

As the little prince dropped off to sleep, I took him in my arms and set out walking once more. I felt deeply moved, and stirred. It seemed to me that I was carrying a very fragile treasure. It seemed to me, even, that there was nothing more fragile on all Earth.

მერე კი ჩაეძინა. მე ხელში ავიყვანე იგი და გზა განვაგრძე. აღელვებული დავყურებდი მას. ასე მეგონა, თითქოს უძვირფასესი განძი მეჭირა ხელში და მასზე სათუთი არაფერი იყო ქვეყნად.

In the moonlight I looked at his pale forehead, his closed eyes, his locks of hair that trembled in the wind, and I said to myself:

დავცქეროდი მთვარის შუქით განათებულ ფერმკრთალ შუბლს, მინაბულ თვალებს და ოქროსფერ კულულებს, რომლებსაც ქარი ელამუნებოდა, და ჩემს თავს ვეუბნებოდი: რასაც ახლა ხედავ, ნაჭუჭია მხოლოდ, ყველაზე მთავარს თვალი ვერ ხედავს-მეთქი.

“What I see here is nothing but a shell. What is most important is invisible…” As his lips opened slightly with the suspicion of a half-smile, I said to myself, again: “What moves me so deeply, about this little prince who is sleeping here, is his loyalty to a flower — the image of a rose that shines through his whole being like the flame of a lamp, even when he is asleep…” And I felt him to be more fragile still. I felt the need of protecting him, as if he himself were a flame that might be extinguished by a little puff of wind…

უფლისწულს ოდნავ გაპობილ ბაგეზე წყნარი ღიმილი გადაეფინა. „ის რაც უფრო დიდ აღტაცებას მგვრის, — გავიფიქრე მე, არის მისი ერთგულება ყვავილისადმი, ვარდზე ოცნება, რომელიც ჩირაღდანივით ანთია მის სულში მაშინაც კი, როცა მას სძინავს…“ და ჩემთვის აშკარა გახდა, რომ იგი უფრო სათუთი იყო, ვიდრე მეგონა, მივხვდი, რომ ჩირაღდანს უნდა გაუფრთხილდე, თორემ ქარის ერთ შემოქროლვას შეუძლია ჩააქროს იგი…

And, as I walked on so, I found the well, at daybreak.

ასე ვიარე, ვიდრე განთიადისას ჭას არ წავაწყდი.

XXV

თავი XXV

“Men,” said the little prince, “set out on their way in express trains, but they do not know what they are looking for. Then they rush about, and get excited, and turn round and round…”

— ადამიანები, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — ჩქარი მატარებლებივით დაქრიან, მაგრამ თვითონ არ იციან, რას დაეძებენ. ამიტომაა, რომ მოსვენება დაუკარგავთ და აქეთ-იქით აწყდებიან.

And he added:

დასძინა შემდეგ:

“It is not worth the trouble…”

— მაგრამ ამაოდ…

The well that we had come to was not like the wells of the Sahara. The wells of the Sahara are mere holes dug in the sand. This one was like a well in a village. But there was no village here, and I thought I must be dreaming…

ჭა, რომელსაც ჩვენ მივაგენით, არ გავდა უდაბნოს ჭას. ჩვეულებრივად, საჰარის უდაბნოს ჭა სილაში ამოთხრილი ორმოა. ეს კი ნამდვილი სოფლური ჭა იყო. მაგრამ ახლომახლო სოფელი არ ჩანდა და თავი სიზმარში მეგონა.

“It is strange,” I said to the little prince. “Everything is ready for use: the pulley, the bucket, the rope…”

— უცნაურია, — ვუთხარი პატარა უფლისწულს, — ყველაფერი თავის ადგილზეა: გორგოლაჭი, ვედროცა და თოკიც…

He laughed, touched the rope, and set the pulley to working. And the pulley moaned, like an old weathervane which the wind has long since forgotten.

მან გაიცინა, ჭასთან მივიდა, თოკი აიღო და გორგოლაჭი დაატრიალა. გორგოლაჭი ისე აჭრიალდა, როგორც ძველისძველი, უქმად დებით დაჟანგული ფლიუგერი.

“Do you hear?” said the little prince. “We have wakened the well, and it is singing…”

— გესმის? — თქვა პატარა უფლისწულმა, ჩვენ გავაღვიძეთ იგი და ისიც ამღერდა…

I did not want him to tire himself with the rope.

არ მინდოდა, რომ იგი დაღლილიყო.

“Leave it to me,” I said. “It is too heavy for you.”

— მე ამოვიღებ, — ვუთხარი უფლისწულს. შენთვის ეს ვედრო ძალიან მძიმეა.

I hoisted the bucket slowly to the edge of the well and set it there — happy, tired as I was, over my achievement. The song of the pulley was still in my ears, and I could see the sunlight shimmer in the still trembling water.

ნელა ამოვიღე წყლით სავსე ვედრო და ჭის გვიმზე დავდგი. ჯერ კიდევ მესმოდა გორგოლაჭის ჭრიალი, ჯერ კიდევ ტოკავდა ვედროში წყალი და მის ზედაპირზე მზის შუქი ლივლივებდა.

“I am thirsty for this water,” said the little prince. “Give me some of it to drink…”

— ეს წყალი მწყუროდა, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — დამალევინე.

And I understood what he had been looking for.

და მხოლოდ ახლა მივხვდი, რასაც დაეძებდა იგი!

I raised the bucket to his lips. He drank, his eyes closed. It was as sweet as some special festival treat. This water was indeed a different thing from ordinary nourishment. Its sweetness was born of the walk under the stars, the song of the pulley, the effort of my arms. It was good for the heart, like a present.

ვედრო ტუჩებთან მივუტანე. მან თვალები მოხუჭა და წყალს დაეწაფა. მაგრამ ეს ჩვეულებრივი სასმელი წყალი არ იყო. ეს წყალი ვარსკვლავებით მოჭედილი ცის ქვეშ გადალახულმა გრძელმა გზამ, გორგოლაჭია ჭრიალმა და ჩემი ხელების ძალამ დაბადა და ახლა საჩუქარივით ეფონებოდა გულს.

When I was a little boy, the lights of the Christmas tree, the music of the Midnight Mass, the tenderness of smiling faces, used to make up, so, the radiance of the gifts I received.

ბავშვობისას ასე მახარებდა ხოლმე საშობაო საჩუქრები: სანთლების ციმციმი შობის ხეზე, შუაღამის წირვის მუსიკა და ადამიანების ალერსიანი ღიმილი.

“The men where you live,” said the little prince, “raise five thousand roses in the same garden — and they do not find in it what they are looking for.”

— შენი პლანეტის ადამიანებს, — მითხრა პატარა უფლისწულმა, — ერთ ბაღში ხუთი ათასი ვარდი აქვთ… მაგრამ მაინც ვერ პოულობენ იმას, რასაც დაეძებენ.

“They do not find it,” I replied.

— ვერ პოულობენ… — დავუდასტურე მე.

“And yet what they are looking for could be found in one single rose, or in a little water.”

— ხოლო ის, რასაც ისინი დაეძებენ, შეიძლება ერთადერთ ვარდში ან ერთ ყლუპ წყალში იპოვოს კაცმა.

“Yes, that is true,” I said.

— მართალია, — ისევ მივუგე მე.

And the little prince added:

“But the eyes are blind. One must look with the heart…”

— მაგრამ თვალი ბრმაა. ადამიანი გულით უნდა ხედავდეს…

I had drunk the water. I breathed easily. At sunrise the sand is the color of honey. And that honey color was making me happy, too. What brought me, then, this sense of grief?

მე წყალი შევსვი და შვებით ამოვისუნთქე. განთიადისას უდაბნოს ქვიშას თაფლის ფერი დაჰკრავს და ამ ფერის ცქერაც ბედნიერებას მგვრიდა. ან კი რა მქონდა სადარდებელი?

“You must keep your promise,” said the little prince, softly, as he sat down beside me once more.

— დანაპირები უნდა შემისრულო, — წყნარად მითხრა პატარა უფლისწულმა.

“What promise?”

— რა დანაპირები?

“You know — a muzzle for my sheep… I am responsible for this flower…”

— ხომ გახსოვს, პირსაკრავს რომ შემპირდი ჩემი ბატკნისათვის… ხომ უნდა ვიზრუნო ჩემს ყვავილზე!

I took my rough drafts of drawings out of my pocket. The little prince looked them over, and laughed as he said:

ჯიბიდან ჩემი ჩანახატები ამოვიღე. პატარა უფლისწულმა გადაათვალიერა ისინი, გაიცინა და თქვა:

“Your baobabs — they look a little like cabbages.”

— შენი ბაობაბი ცოტათი კომბოსტოს მიაგავს…

“Oh!”
I had been so proud of my baobabs!

— ო?! მე კი ისე ვამაყობდი ჩემი ბაობაბებით!

“Your fox — his ears look a little like horns; and they are too long.”

— შენს მელიას კი… ყურები რქებს მიუგავს… ძალიან გრძელი ყურებია.

And he laughed again.

და მან კვლავ გაიცინა.

“You are not fair, little prince,” I said. “I don’t know how to draw anything except boa constrictors from the outside and boa constrictors from the inside.”

— შენ მე უსამართლოდ მექცევი, ჩემო კარგო ბიჭო. მე ხომ არაფრის ხატვა არ ვიცოდი, გარდა მახრჩობელა გველისა გარედან და მახრჩობელა გველისა შიგნიდან.

“Oh, that will be all right,” he said, “children understand.”

— არა უშავს, — დამამშვიდა მან, — ბავშვები მაინც მიხვდებიან.

So then I made a pencil sketch of a muzzle. And as I gave it to him my heart was torn.

მე პირსაკრავი დავუხატე ბატკნისთვის. ნახატი რომ გავუწოდე, ეჭვმა გამკენწლა.

“You have plans that I do not know about,” I said.

— შენ რაღაცას აპირებ და არ მიმხელ…

But he did not answer me.

მაგრამ მან პასუხი არ გამცა, მხოლოდ თავისთვის ჩაილაპარაკა:

He said to me, instead:
“You know — my descent to the earth… Tomorrow will be its anniversary.”

— ხვალ წელიწადი შესრულდება, რაც დედამიწაზე ჩამოვვარდი.

Then, after a silence, he went on:

მცირე ხნის დუმილის შემდეგ კი დასძინა:

“I came down very near here.”

— ის ადგილი ძალიან ახლოა…

And he flushed.

და სახე წამოუფაკლდა.

And once again, without understanding why, I had a queer sense of sorrow.

ისევ შემომაწვა გულზე უცნაური სევდა და შევეკითხე:

One question, however, occurred to me:
“Then it was not by chance that on the morning when I first met you — a week ago — you were strolling along like that, all alone, a thousand miles from any inhabited region? You were on the your back to the place where you landed?”

— მაშ, ამ ერთი კვირის წინათ, პირველად რომ დაგინახე, შემთხვევით არ დაეხეტებოდი მარტოდმარტო ამ უდაბნოში? იმ ადგილას ბრუნდებოდი, სადაც მაშინ ჩამოვარდი?

The little prince flushed again.

მას ისევ წამოუფაკლდა სახე.

And I added, with some hesitancy:

გაუბედავად დავძინე მე:

“Perhaps it was because of the anniversary?”

— წელიწადი რომ შესრულდა, იმიტომ?

The little prince flushed once more. He never answered questions — but when one flushes does that not mean “Yes”?

პატარა უფლისწული კვლავ წამოჭარხლდა. იგი არასოდეს მაძლევდა კითხვაზე პასუხს, მაგრამ განა გაწითლება დასტურს არ ნიშნავს?

“Ah,” I said to him, “I am a little frightened — ”

— ვაი თუ…

But he interrupted me.

მაგრამ პატარა უფლისწულმა სიტვა გამაწყვეტინა:

“Now you must work. You must return to your engine. I will be waiting for you here. Come back tomorrow evening…”

— დროა შენს საქმეს შეუდგე. მანქანას მიხედე. მე აქ დაგელოდები. ხვალ საღამოს მოდი…

But I was not reassured. I remembered the fox. One runs the risk of weeping a little, if one lets himself be tamed…

მაგრამ ამან ვერ დამამშვიდა. მელიას ნათქვამი მაგონდებოდა — რაკი ვინმეს მოაშინაურებინებ თავს, ცრემლიც უნდა ღვარო.

XXVI

თავი XXVI

Beside the well there was the ruin of an old stone wall. When I came back from my work, the next evening, I saw from some distance away my little price sitting on top of a wall, with his feet dangling. And I heard him say:

ჭასთან ქვის ძველი კედლის ნანგრევები იყო. მეორე დღეს, მუშაობა რომ მოვათავე და დავბრუნდი, შორიდანვე მოვკარი თვალი პატარა უფლისწულს. იგი კედელზე იჯდა. და შორიდანვე შემომესმა მისი ხმა:

“Then you don’t remember. This is not the exact spot.”

— ნუთუ არ გახსოვს? — ეუბნებოდა იგი ვიღაცას, — ეს აქ არ იყო…

Another voice must have answered him, for he replied to it:

ალბათ ვიღაც შეეპასუხა, რადგან მან ისევ გაიმეორა:

“Yes, yes! It is the right day, but this is not the place.”

— დიახ, დიახ, სწორედ დღევანდელ დღეს, მაგრამ აქ არა…

I continued my walk toward the wall. At no time did I see or hear anyone. The little prince, however, replied once again:

ნაბიჯს ავუჩქარე. კედელთან არავინ ჩანდა და არც ხმა ისმოდა. პატარა უფლისწული კი ისევ უმტკიცებდა ვიღაცას:

“ — Exactly. You will see where my track begins, in the sand. You have nothing to do but wait for me there. I shall be there tonight.”

— …რა თქმა უნდა. შენ შენიშნავ, სად იწყება ჩემი ნაფეხურები სილაზე და იქ დამელოდები. ამაღამ მოვალ.

I was only twenty meters from the wall, and I still saw nothing.

ახლა მხოლოდ ოციოდე მეტრი მაშორებდა კედელს, მაგრამ მაინც ვერაფერს ვხედავდი.

After a silence the little prince spoke again:

მცირე ხნის დუმილის შემდეგ პატარა უფლისწულმა იკითხა:

“You have good poison? You are sure that it will not make me suffer too long?”

— კარგი შხამი გაქვს? დარწმუნებული ხარ, რომ დიდხანს არ მაწამებს?

I stopped in my tracks, my heart torn asunder; but still I did not understand.

თავზარდაცემული ადგილზე გავქვავდი. მაგრამ ჯერ კიდევ ვერაფერს მივმხვდარიყავი.

“Now go away,” said the little prince. “I want to get down from the wall.”

— ახლა კი წადი, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — ძირს უნდა ჩამოვიდე.

I dropped my eyes, then, to the foot of the wall — and I leaped into the air. There before me, facing the little prince, was one of those yellow snakes that take just thirty seconds to bring your life to an end.

დაბლა დავიხედე და თოფნაკრავივით შევხტი. კედლის ძირას მოყვითალო გველი დავინახე, რომელსაც თავი პატარა უფლისწულისკენ აეღერა. ასეთი გველის შხამი ნახევარ წუთში ჰკლავს ადამიანს.

Even as I was digging into my pocked to get out my revolver I made a running step back. But, at the noise I made, the snake let himself flow easily across the sand like the dying spray of a fountain, and, in no apparent hurry, disappeared, with a light metallic sound, among the stones.

სწრაფად წავიღე ხელი ჯიბისკენ, სადაც რევოლვერი მედო, და გველისაკენ გავექანე. მაგრამ ჩემი ფეხის ხმაზე იგი წყნარად გასრიალდა სილაზე წყაროს ნაკადივით და აუჩქარებლად მიიმალა ქვებში ლითონისებური მსუბუქი წკრიალით.

I reached the wall just in time to catch my little man in my arms; his face was white as snow.

კედლისკენ გავიქეცი და ხელში ავიტაცე ჩემი პატარა უფლისწული. მას თოვლის ფერი ედო.

“What does this mean?” I demanded. “Why are you talking with snakes?”

— ეს რა ამბავია? გველებს ელაპარაკები?

I had loosened the golden muffler that he always wore. I had moistened his temples, and had given him some water to drink. And now I did not dare ask him any more questions. He looked at me very gravely, and put his arms around my neck. I felt his heart beating like the heart of a dying bird, shot with someone’s rifle…

სწრაფად შემოვხსენი ოქროსფერი ყელსახვევი, რომელსაც მუდამ თან ატარებდა. შემდეგ საფეთქლები დავუნამე და წყალი შევასვი. ვერ ვბედავდი რაიმე მეკითხა. მან დაფიქრებით შემომხედა და კისერზე მომხვია ხელები. გული ნატყვიარი ფრინველივით უცემდა.

“I am glad that you have found what was the matter with your engine,” he said. “Now you can go back home — ”

— მიხარია, მანქანა რომ შეგიკეთებია. ახლა შეგიძლია დაბრუნდე შინ…

“How do you know about that?”

— საიდან იცი?

I was just coming to tell him that my work had been successful, beyond anything that I had dared to hope.

სწორედ ის იყო, უნდა მეთქვა, ბედმა გამიღიმა და თვითმფრანავი შევაკეთე-მეთქი.

He made no answer to my question, but he added:

მან პასუხი არ გამცა და განაგრძო:

“I, too, am going back home today…”

— დღეს მეც დავბრუნდები შინ…

Then, sadly —

მერე კი ნაღვლიანად დასძინა:

“It is much farther… It is much more difficult…”

— ოღონდ ჩემი გზა უფრო შორია და უფრო ძნელი…

I realized clearly that something extraordinary was happening. I was holding him close in my arms as if he were a little child; and yet it seemed to me that he was rushing headlong toward an abyss from which I could do nothing to restrain him…

ვგრძნობდი, რომ რაღაც არაჩვეულებრივი უნდა მომხდარიყო. ჩვილი ბავშვივით მივიხუტე იგი მკერდზე, მაგრამ ასე მეგონა, თითქოს ხელიდან მისხლტებოდა და უფსკრულში ვარდებოდა, მე კი ძალა არ შემწევდა შემეკავებინა…

His look was very serious, like some one lost far away.

იგი ჩაფიქრებული გასცქეროდა სივრცეს…

“I have your sheep. And I have the sheep’s box. And I have the muzzle…”

— მე მყავს შენი ბატკანი, მაქვს მისთვის ყუთი და პირსაკრავი…

And he gave me a sad smile.

და ნაღვლიანად გაეღიმა.

I waited a long time. I could see that he was reviving little by little.

დიდხანს ვიდექი ასე. ვგრძნობდი, რომ იგი ნელ-ნელა იკრებდა ძალ-ღონეს.

“Dear little man,” I said to him, “you are afraid…”

— ჩემო პატარა ბიჭო, შენ შეშინებული ხარ…

He was afraid, there was no doubt about that. But he laughed lightly.

რაღა თქმა უნდა, შეშინებული იყო, მაგრამ მან წყნარად გაიცინა:

“I shall be much more afraid this evening…”

— ამ საღამოს უფრო შემეშინდება…

Once again I felt myself frozen by the sense of something irreparable. And I knew that I could not bear the thought of never hearing that laughter any more. For me, it was like a spring of fresh water in the desert.

უბედურების წინათგრძნობა სისხლს მიყინავდა. ვერ შევრიგებოდი იმ აზრს, რომ ამიერიდან ვეღარასოდეს გავიგონებდი მის სიცილს, რომელიც ისე საჭირო იყო ჩემთვის, როგორც წყარო უდაბნოში.