“Then they belong to me, because I was the first person to think of it.”

— მაშასადამე ისინი მე მეკითვნიან, რადგან პირველად მე მოვიფიქრე მათი მფლობელობა.

“Is that all that is necessary?”

— და ეს საკმარისია?

“Certainly. When you find a diamond that belongs to nobody, it is yours. When you discover an island that belongs to nobody, it is yours. When you get an idea before any one else, you take out a patent on it: it is yours. So with me: I own the stars, because nobody else before me ever thought of owning them.”

— რა თქმა უნდა, თუ შენ ალმასს იპოვი, რომელიც არავის არ ეკუთვნის, იგი შენია. თუ შენ აღმოაჩენ კუნძულს, რომელიც არავის არ ეკუთვნის, იგი შენია. თუ შენ სხვაზე ადრე მოიფიქრე რაიმე, შენ შეგიძლია პატენტი მოითხოვო, იგი შენი კუთვნილებაა. მე ვარსკვლავების მფლობელი ვარ, რადგან ჩემამდე არავის უფიქრია, დაპატრონებოდა მათ.

“Yes, that is true,” said the little prince. “And what do you do with them?”

— ეს მართალია, — თქვა პატარა უფლისწულმა. — მერე რად გინდა ისინი?

“I administer them,” replied the businessman. “I count them and recount them. It is difficult. But I am a man who is naturally interested in matters of consequence.”

— ისინი ჩემს განკარგულებაში არიან, — მიუგო საქმოსანმა. — მე მათ ვითვლი და შემდეგ ისევ თავიდან ვითვლი. ეს ძალიან ძნელი საქმეა, მაგრამ მე საქმის კაცი ვარ!

The little prince was still not satisfied.

პატარა უფლისწული მაინც ვერ დააკმაყოფილა პასუხმა.

“If I owned a silk scarf,” he said, “I could put it around my neck and take it away with me. If I owned a flower, I could pluck that flower and take it away with me. But you cannot pluck the stars from heaven…”

— მე თუ აბრეშუმის ყელსახვევი მაქვს, შემიძლია ყელზე შემოვიხვიო და თან ვატარო, — თქვა მან. — მე თუ ყვავილი მაქვს, შემიძლია მოვწტვიტო და ისიც თან ვატარო. მაგრამ შენ ხომ არ შეგიძლია მოწყვიტო ვარსკვლავი!

“No. But I can put them in the bank.”

— არა, მაგრამ მე შემიძლია ბანკში შევინახო იგი.

“Whatever does that mean?”

— რას ნიშნავს ეს?

“That means that I write the number of my stars on a little paper. And then I put this paper in a drawer and lock it with a key.”

— ეს იმას ნიშნავს, რომ პატარა ქაღალდზე ვწერ ჩემი ვარსკვლავების რიცხვს, შემდეგ ამ ქაღალდს უჯრაში ვდებ და გასაღებით ვკეტავ.

“And that is all?”

— მეტი არაფერი?

“That is enough,” said the businessman.

— ეს სავსებით საკმარისია.

“It is entertaining,” thought the little prince. “It is rather poetic. But it is of no great consequence.”

„კარგი გასართობია! — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა, — და საკმაოდ პოეტურიც, მაგრამ არც თუ ისე სერიოზული“.

On matters of consequence, the little prince had ideas which were very different from those of the grown-ups.

სერიოზულობაზე მას თავისი საკუთარი შეხედულება ჰქონდა, რომელიც ძალიან განსხვავდებოდა დიდების შეხედულებისაგან.

“I myself own a flower,” he continued his conversation with the businessman, “which I water every day. I own three volcanoes, which I clean out every week (for I also clean out the one that is extinct; one never knows). It is of some use to my volcanoes, and it is of some use to my flower, that I own them. But you are of no use to the stars…”

— ჩემს პლანეტაზე, — თქვა მან, — არის ერთი ყვავილი, რომელსაც ყოველ დილას ვრწყავ, და სამი ვულკანი, რომლებსაც კვირაში ერთხელ ვასფთავებ. მათ შორის ჩამქრალ ვულკანსაც. ვინ იცის, რა მოხდება. ჩემი მფლობელობა სასარგებლოა ვულკანებისთვისაც და ყვავილისთვისაც. მაგრამ შენ არაფერს არ რგებ ვარსკვლავებს…

The businessman opened his mouth, but he found nothing to say in answer. And the little prince went away.

საქმოსანმე პირი გააღო, მაგრამ ვერაფრის თქმა ვერ მოახერდა და პატარა უფლისწული გაეცალა მას.

“The grown-ups are certainly altogether extraordinary,” he said simply, talking to himself as he continued on his journey.

„დიდები ნამდვილად საოცარი ხალხია“, — გაიფიქრა მან და განაგრძო გზა.

XIV

თავი XIV

The fifth planet was very strange. It was the smallest of all. There was just enough room on it for a street lamp and a lamplighter.

მეხუთე პლანეტა ძალიან საინტერესო პლანეტა იყო, მაგრამ იგი ყველაზე პატარა აღმოჩნდა. პლანეტაზე ისე ცოტა ადგილი იყო, რომ მხოლოდ ერთი ფარანი და მეფარნე ეტეოდა.

The little prince was not able to reach any explanation of the use of a street lamp and a lamplighter, somewhere in the heavens, on a planet which had no people, and not one house. But he said to himself, nevertheless:

პატარა უფლისწული ვერ მიმხვდარიყო, რა საჭირო იყო ფარანი და მეფარნე სადღაც ცაში მიკარგულ პატარა უკაცრიელ პლანეტაზე, სადაც სახლიც კი არ იდგა.

“It may well be that this man is absurd. But he is not so absurd as the king, the conceited man, the businessman, and the tippler. For at least his work has some meaning. When he lights his street lamp, it is as if he brought one more star to life, or one flower. When he puts out his lamp, he sends the flower, or the star, to sleep. That is a beautiful occupation. And since it is beautiful, it is truly useful.”

„იქნებ ამ კაცის ცხოვრება უაზროა, მაგრამ არც ისე უაზრო, როგორც მეფის, პატივმოყვარისა და საქმოსანისა, — გაიფიქრა მან. — მის სამუშაოს რაღაც აზრი მაინც აქვს. როცა იგი ფარანს აანთებს, თითქოს ერთი ახალი ვარსკვლავი ან ყვავილი ჩნდება ქვეყნად. ხოლო როდესაც ფარანს აქრობს, თითქოს აძინებს ვარსკვლავს ან ყვავილს. მშვენიერი საქმეა და ნამდვილად სასარგებლოც, რადგან ლამაზია“.

When he arrived on the planet he respectfully saluted the lamplighter.

და მიუახლოვდა თუ არა პლანეტას, პატივისცემით მიესალმა მეფარნეს.

“Good morning. Why have you just put out your lamp?”

— გამარჯობა! რატომ ჩააქრე ფარანი?

“Those are the orders,” replied the lamplighter. “Good morning.”

— ასეა დაწესებული, — მოუგო მეფარნემ, — დილა მშვიდობისა.

“What are the orders?”

— რა არის დაწესებული?

“The orders are that I put out my lamp. Good evening.”

— ის, რომ ფარანი ჩავაქრო. საღამო მშვიდობისა.

And he lighted his lamp again.

და მან ხელხლა აანთო ფარანი.

“But why have you just lighted it again?”

— ხელმეორედ რატომ აანთე?

“Those are the orders,” replied the lamplighter.

— ასეა დაწესებული, — გაიმეორა მეფარნემ.

“I do not understand,” said the little prince.

— ვერაფერი გავიგე, — თქვა პატარა უფლისწულმა.

“There is nothing to understand,” said the lamplighter. “Orders are orders. Good morning.”

— აქ გაუგებარი არაფერია, — უპასუხა მეფარნემ, — წესი წესია. დილა მშვიდობისა.

And he put out his lamp.

და ისევ ჩააქრო ფარანი.

Then he mopped his forehead with a handkerchief decorated with red squares.

შემდეგ წითელუჯრედებიანი ხესახოცით შუბლიდან ოფლი მოიწმინდა და თქვა:

“I follow a terrible profession. In the old days it was reasonable. I put the lamp out in the morning, and in the evening I lighted it again. I had the rest of the day for relaxation and the rest of the night for sleep.”

— ძნელი ხელობა მაქვს. ოდესღაც ამ სამუშაოს აზრი ჰქონდა. დილით ჩავაქრობდი ხოლმე ფარანს, საღამოს კი ისევ ავანთებდი. დანარჩენ დროს ვისვენებდი, ღამით კი მეძინა…

“And the orders have been changed since that time?”

— მას შემდეგ წესი შეიცვალა?

“The orders have not been changed,” said the lamplighter. “That is the tragedy! From year to year the planet has turned more rapidly and the orders have not been changed!”

— არა, წესი არ შეცვლილა და უბედურებაც ეს არის! საქმე ისაა, რომ რად დრო გადის, პლანეტა უფრო და უფრო სწრაფად ტრიალებს, წესი კი უცვლელი რჩება!

“Then what?” asked the little prince.

— მერე? — შეეკითხა პატარა უფლისწული.

“Then — the planet now makes a complete turn every minute, and I no longer have a single second for repose. Once every minute I have to light my lamp and put it out!”

— მერე და პლანეტის სრულ შემობრუნებას ახლა მხოლოდ ერთი წუთი სჭირდება და ერთი წუთითაც ვეღარ ვისვენებ. ყოველ წუთს ვანთებ და ვაქრობ ფარანს.

“That is very funny! A day lasts only one minute, here where you live!”

— საოცარია! მაშ შენთან დღე მხოლოდ ერთი წუთი გრძელდება!

“It is not funny at all!” said the lamplighter. “While we have been talking together a month has gone by.”

— საოცარი არაფერია, — მიუგო მეფარნემ, ჩვენ უკვე მთელი თვეა ვსაუბრობთ.

“A month?”

— მთელი თვე?

“Yes, a month. Thirty minutes. Thirty days. Good evening.”

— დიახ. ოცდაათი წუთი. ოცდაათი დღე. საღამო მშვიდობისა.

And he lighted his lamp again.

და კვლავ აანთო ფარანი.

As the little prince watched him, he felt that he loved this lamplighter who was so faithful to his orders.

პატარა უფლისწული შეჰყურებდა მეფარნეს და უფრო და უფრო მოსწონდა ეს კაცი, რომელიც ასე ერთგულად ასრულებდა თავის მოვალეობას.

He remembered the sunsets which he himself had gone to seek, in other days, merely by pulling up his chair; and he wanted to help his friend.

უცებ მოაგონდა, როგორ გადადგამდა ხოლმე თავის პლანეტაზე სკამს, რომ უფრო დიდხანს ეცქირა მზის ჩასვლისთვის, და მეგობრის დამხარება განიზრახა.

“You know,” he said, “I can tell you a way you can rest whenever you want to…”

— მე ერთ ხერხს გასწავლი და, როცა მოისურვებ, შეგიძლია დაისვენო… — უთხრა მას პატარა უფლისწულმა.

“I always want to rest,” said the lamplighter.

— მე ეგ მუდამ მსურს, — თქვა მეფარნემ.

For it is possible for a man to be faithful and lazy at the same time. The little prince went on with his explanation:

რადგან შეიძლება კაცი საქმის ერთგულიც იყოს და თან ზარმაციც.

The little prince went on with his explanation:
“Your planet is so small that three strides will take you all the way around it. To be always in the sunshine, you need only walk along rather slowly. When you want to rest, you will walk — and the day will last as long as you like.”

პატარა უფლისწულმა განაგრძო:
— შენი პლანეტა იმდენად პატარაა, რომ შეგიძლია სამი ნაბიჯით შემოუარო. ოღონდ ისე უნდა იარო, რომ მზე მუდამ დაგყურებდეს. დასვენება რომ მოგინდება, იარე… და დღეც იმდენ ხანს გაგრძელდება, რამდენსაც მოისურვებ.

“That doesn’t do me much good,” said the lamplighter. “The one thing I love in life is to sleep.”

— ეგ მე ბევრს ვერაფერს მიშველის, — თქვა მეფარნემ — მე ხომ ძილი ყველაფერს მირჩევნია.

“Then you’re unlucky,” said the little prince.

— მაშ ცუდად ყოფილა შენი საქმე, — თანაგრძნობით უთხრა მას პატარა უფლისწულმა.

“I am unlucky,” said the lamplighter. “Good morning.”

— დიახ, ცუდადაა, — დაუდასტურა მეფარნემ. — დილა მშვიდობისა.

And he put out his lamp.

და ჩააქრო თავისი ფარანი.

“That man,” said the little prince to himself, as he continued farther on his journey, “that man would be scorned by all the others: by the king, by the conceited man, by the tippler, by the businessman. Nevertheless he is the only one of them all who does not seem to me ridiculous. Perhaps that is because he is thinking of something else besides himself.”

„ამ კაცს, — ფირქობდა გზაში პატარა უფლისწული, — ალბათ მეფეც აბუჩად აიგდებდა, პატივმოყვარეც, ლოთიც და საქმოსანიც. ჩემი აზრით კი, მათ შორის მხოლოდ ეგ არ არის სასაცილო, ალბათ მარტო თავის თავზე რომ არ ზრუნავს, ამიტომ“.

He breathed a sigh of regret, and said to himself, again:

პატარა უფლისწულმა ღრმად ამოიოხრა:

“That man is the only one of them all whom I could have made my friend. But his planet is indeed too small. There is no room on it for two people…”

„აი, ერთადერთი კაცი, რომელსაც მე დავუმეგობრდებოდი, — გაიფიქრა მან. — მაგრამ მისი პლანეტა მართლაც ძალიან პატარაა ორი კაცისათვის…“

What the little prince did not dare confess was that he was sorry most of all to leave this planet, because it was blest every day with 1440 sunsets!

პატარა უფლისწულს თავისი თავისთვისაც ვერ გაემხილა, რომ ამ პლანეტასთან გამოთხოვებამ იმიტომაც დასწყვიტა გული, რომ დღე-ღამეში აქ ათას ოთხას ორმოცჯერ შეეძლო ენახა მზის ჩასვლა.

XV

თავი XV

The sixth planet was ten times larger than the last one. It was inhabited by an old gentleman who wrote voluminous books.

მეექვსე პლანეტა წინანდელთან შედარებით ათჯერ უფრო დიდი იყო, ამ პლანეტაზე ერთი მოხუცი კაცი ცხოვრობდა, რომელიც ვეება წიგნებს წერდა.

“Oh, look! Here is an explorer!” he exclaimed to himself when he saw the little prince coming.

— აი მოგზაურიც! — წამოიძახა მან, როგორც კი პატარა უფლისწულს მოჰკრა თვალი.

The little prince sat down on the table and panted a little. He had already traveled so much and so far!

პატარა უფლისწული მაგიდაზე ჩამოჯდა, რომ სული მოეთქვა. მან ხომ ამდენი იმოგზაურა!

“Where do you come from?” the old gentleman said to him.

— სადაური ხარ? — ჰკითხა მოხუცმა.

“What is that big book?” said the little prince. “What are you doing?”

— რა წერია ამ დიდ წიგნებში? — კითხვითვე უპასუხა პატარა უფლისწულმა. — რას აკეთებთ?

“I am a geographer,” said the old gentleman.

— მე გეოგრაფი ვარ, — მიუგო მოხუცმა.

“What is a geographer?” asked the little prince.

— რა არის გეოგრაფი?

“A geographer is a scholar who knows the location of all the seas, rivers, towns, mountains, and deserts.”

— გეოგრაფი სწავლულია, რომელმაც იცის, სად მდებარეობს ესა თუ ის ზღვა, მდინარე, ქალაქი, მთა და უდაბნო.

“That is very interesting,” said the little prince. “Here at last is a man who has a real profession!”

— ძალიან საინტერესოა! — თქვა პატარა უფლისწულმა. — როგორც იქნა, დავინახე ადამიანი, რომელსაც ნამდვილი საქმე აქვს.

And he cast a look around him at the planet of the geographer. It was the most magnificent and stately planet that he had ever seen.

და მან თავლი მოავლო გეოგრაფის პლანეტას. ასეთი დიდებული პლანეტა ჯერ არ ენახა.

“Your planet is very beautiful,” he said. “Has it any oceans?”

— რა ლამაზია! ოკეანეები თუ არის თქვენს პლანეტაზე?

“I couldn’t tell you,” said the geographer.

— ვერ გეტყვი, — თქვა გეოგრაფმა.

“Ah!” The little prince was disappointed. “Has it any mountains?”

— ა! — პატარა უფლისწული არ მოელოდა ასეთ პასუხს! — არც მთები?

“I couldn’t tell you,” said the geographer.

— ვერც მაგაზე გიპასუხებ.

“And towns, and rivers, and deserts?”

— ქალაქები, მდინარეები ან უდაბნოები?

“I couldn’t tell you that, either.”

— ვერც მაგაზე გეტყვი რამეს. რაც არ ვიცი, არ ვიცი, — მიუგო გეოგრაფმა.

“But you are a geographer!”

— მაგრამ თქვენ ხომ გეოგრაფი ხართ?

“Exactly,” the geographer said. “But I am not an explorer. I haven’t a single explorer on my planet. It is not the geographer who goes out to count the towns, the rivers, the mountains, the seas, the oceans, and the deserts.

— დიახ. — მიუგო გეოგრაფმა — გეოგრაფი, და არა მოგზაური. მე ერთი მოგზაურიც არ მყავს ჩემს პლანეტაზე. გეოგრაფის საქმე არ არის ქალაქების, მდინარეების, მთების, ზღვების, ოკეანეებისა და უდაბნოების დათვალიერება.

The geographer is much too important to go loafing about. He does not leave his desk. But he receives the explorers in his study. He asks them questions, and he notes down what they recall of their travels. And if the recollections of any one among them seem interesting to him, the geographer orders an inquiry into that explorer’s moral character.”

გეოგრაფი ვერ იხეტიალებს. იგი თავის საწერ მაგიდასთან უნდა იჯდეს. სამაგიეროდ, იგი მოგზაურებს იღებს, შეკითხვებს აძლევს მათ და იწერს თითოეულის ნაამბობს, თუ რომელიმე მათგანის ნაამბობი დააინტერესებს, ამოწმებს, — წესიერი კაცია თუ არა მოგზაური.

“Why is that?”

— რატომ?

“Because an explorer who told lies would bring disaster on the books of the geographer. So would an explorer who drank too much.”

— იმიტომ, რომ თუ მოგზაურმა ტყუილი თქვა, გეოგრაფიის წიგნში ყველაფერი აირევა. ასევე უნდა შემოწმდეს იმ მოგზაურის ნაამბობიც, რომელიც ღვინოს ეტანება.

“Why is that?” asked the little prince.

— რატომ? — იკითხა პატარა უფლისწულმა.

“Because intoxicated men see double. Then the geographer would note down two mountains in a place where there was only one.”

— იმიტომ, რომ მთვრალ კაცს ყველაფერი ორად ეჩვენება. და გეოგრაფი, რომელიც მას დაუჯერებს, ერთი მთის მაგიერ ორს ჩაწერს.

“I know some one,” said the little prince, “who would make a bad explorer.”

— მე ერთ კაცს ვიცნობ, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — იგი ალბათ ძალიან ცუდი მოგზაური იქნებოდა.

“That is possible. Then, when the moral character of the explorer is shown to be good, an inquiry is ordered into his discovery.”

— შეიძლება. ამრიგად, თუ მოგზაური წესიერი კაცი ჩანს, მის აღმოჩენას ამოწმებენ.

“One goes to see it?”

— მიდიან და ნახულობენ?

“No. That would be too complicated. But one requires the explorer to furnish proofs. For example, if the discovery in question is that of a large mountain, one requires that large stones be brought back from it.”

— არა, ეს ძალიან გაართულებდა საქმეს. უბრალოდ, მოგზაურს დამამტკიცებელ საბუთებს თხოვენ. მაგალითად, თუ მან დიდი მთა აღმოაჩინა, ამის დასამტკიცებლად იმ მთიდან ქვები უნდა მოიტანოს.

The geographer was suddenly stirred to excitement.

გეოგრაფი უცებ გამოცოცხლდა.

“But you — you come from far away! You are an explorer! You shall describe your planet to me!”

— შენც ხომ შორეული ქვეყნიდან ჩამოხვედი! მაშასადამე, შენც მოგზაური ხარ! ამიწერე შენი პლანეტა!

And, having opened his big register, the geographer sharpened his pencil. The recitals of explorers are put down first in pencil. One waits until the explorer has furnished proofs, before putting them down in ink.

გეოგრაფმა თავისი დავთარი გადაშალა და ფანქრის წვერი წაუმახა. მოგზაურის ნაამბობს ჯერ ფანქრით იწერენ ხოლმე, მერე კი როცა მოგზაური სათანადო დამამტკიცებელ საბუთებს წარმოადგენს, მელნით გადაიწერენ.

“Well?” said the geographer expectantly.

— აბა, გისმენ, — თქვა გეოგრაფმა.

“Oh, where I live,” said the little prince, “it is not very interesting. It is all so small. I have three volcanoes. Two volcanoes are active and the other is extinct. But one never knows.”

— ჩემი პლანეტა არც ისე საინტერესოა, — თქვა პატარა უფლისწულმა. — იგი სულ პატარაა. იქ სამი ვულკანია, ორი მოქმედი, ერთი კი ჩამქრალი. თუმცა ვინ იცის…

“One never knows,” said the geographer.

— დიახ, ვინ იცის, რა მოხდება, — კვერი დაუკრა გეოგრაფმა.

“I have also a flower.”

— ერთი ყვავილიცა მაქვს.

“We do not record flowers,” said the geographer.

— ჩვენ ყვავილებს არ აღვნიშნავთ, — თქვა გეოგრაფმა.

“Why is that? The flower is the most beautiful thing on my planet!”

— რატომ? იგი ყველაზე ლამაზია ჩემს პლანეტაზე.

“We do not record them,” said the geographer, “because they are ephemeral.”

— იმიტომ, რომ ყვავილი ეფემერულია.

“What does that mean — ‘ephemeral’?”

— რა არის „ეფემერული“?

“Geographies,” said the geographer, “are the books which, of all books, are most concerned with matters of consequence. They never become old-fashioned. It is very rarely that a mountain changes its position. It is very rarely that an ocean empties itself of its waters. We write of eternal things.”

— გეოგრაფის წიგნები ყველაზე ძვირფასი წიგნებია და არასოდეს ძველდება. მთა ძალიან იშვიათად იცვლის ადგილს და ოკეანეც ძალიან იშვიათად შრება. ჩვენ მხოლოდ მარადიულ საგნებზე ვწერთ.

“But extinct volcanoes may come to life again,” the little prince interrupted. “What does that mean — ‘ephemeral’?”

— მაგრამ ჩამქრალმა ვულკანმა ერთ მშვენიერ დღეს შეიძლება გაიღვიძოს, — შეაწყვეტინა პატარა უფლისწულმა. — რა არის „ეფემერული“?