Әммә ул яуап бирмәне. Ул ябай ғына:

Mas ele não respondeu à minha pergunta. Disse apenas:

— Йөрәккә лә һыу кәрәк була…

— A água pode também ser boa para o coração…

Миң аңламаным, әммә өндәшмәнем. Унан һорашырға кәрәкмәгәнен мин белә инем.

Não entendi sua resposta e me calei… Eu bem sabia que não adiantava interrogá-lo.

Ул арыны. Ҡомға ултырҙы. Мин эргәһенә ултырҙым. Өндәшмәй ултырып алдыҡ. Һуңынан ул әйтте:

Ele estava cansado. Sentou-se. Sentei-me junto dele. E, após uma pausa, ele disse ainda:

— Йондоҙҙар бигерәк матур, сөнки ҡайҙалыр шунда сәскә бар, үҙе күренмәһә лә…

— As estrelas são belas por causa de uma flor que não se pode ver…

— Эйе, әлбиттә, — тинем генә мин, ай менән яҡтыртылған тулҡынлы ҡомға ҡарап.

Eu respondi “É verdade” e, mantendo-me em silêncio, fixei os olhos nas ondulações da areia iluminada pela Lua.

— Сүллек тә матур… — өҫтәне Бәлкәй шаһзат.

— O deserto é belo — acrescentou…

Быныһы ысын. Миңә сүллектә гел оҡшай ине. Ҡом өйөмөндә ултыраһың. Бер ни күренмәй. Бер ни ишетелмәй. Һәм шулай ҙа ҡаранғыла ниҙер яҡтыра…

E era verdade. Eu sempre amei o deserto. A gente se senta numa duna de areia. Não vê nada. Não escuta nada. De repente, alguma coisa irradia no silêncio…

— Беләһеңме нимәһе менән сүллек яҡшы? — тине ул. — Унда ҡайҙалыр шишмәләр йәшенәләр…

— O que torna belo o deserto — disse o principezinho — é que ele esconde um poço em algum lugar.

Мин һайран ҡалдым, һәм ҡапыл, ҡомдараҙан сыҡҡан серле яҡтылыҡтың ни аңлатҡанын төшөндөм. Ҡасандыр, бәләкәй малай булып, мин бик боронғо өйҙә йәшәнем — һөйләйҙәр ине, имеш, шунда хазина йәшерелгән тип. Әлбиттә, берәү ҙә уны табып асманы, ә бәлки, берәү ҙә бер ҡасан да уны эҙләмәгәндер ҙә. Тик уның арҡаһында өй арбалған кеүек ине: үҙ йөрәгендә ул сер һаҡлай ине…

Fiquei surpreso por compreender de repente essa misteriosa irradiação da areia. Quando eu era pequeno, morava numa casa antiga, e diziam as lendas que ali fora enterrado um tesouro. Ninguém jamais conseguiu descobri-lo, nem talvez o tenha procurado. Mas isto encantava a todos. Minha casa escondia um tesouro no fundo do seu coração…

— Эйе, — тинем мин. — Өй булһынмы, йондоҙҙар йә сүллек — уларҙа иң күркәме күҙ менән күреп булмағаны.

— Sim — respondi-lhe —, quer seja a casa, as estrelas ou o deserto, o que os torna belos é invisível!

— Минең дуҫым Төлкө менән риза булыуыңа мин бик шатмын, — өндәште Бәләкәй шаһзат.

— Estou contente — disse ele — que estejas de acordo com a minha raposa.

Һуңынан ул йоҡлап китте, мин кны ҡулға алдым да артабан киттем. Мин тулҡынлана инем. Мин мурт хазина алып китеп барам кеүек тойа инем. Миңә хатта беҙҙең Ерҙә бынан да нескәрәк нәмә юҡ кеүек тойола ине.

Como o principezinho adormecesse, tomei-o nos braços e prossegui a caminhada. Estava emocionado e tinha a impressão de carregar um frágil tesouro. Parecia-me mesmo não haver na Terra nada mais frágil.

Ай яҡтыһында мин уның ағарынған маңлайына, йомолған керпектәренә, елгә елберләгән алтын сәстәре өлтөктәренә баға инем, һәм үҙемә «был тик тышлыҡ ҡына» тип әйтә инем. Иң мөһиме — күҙ менән күреп булмағаны…

Observava, à luz da Lua, aquele rosto pálido, seus olhos fechados, suas mechas de cabelo que se agitavam com o vento. E pensava: “O que eu vejo não passa de uma casca. O mais importante é invisível…”

Уның ярымасыҡ ирендәре йылмайыуҙа ҡыбырланы, һәм мин үҙемә өҫтәп әйттем: был йоҡлап ятҡан Бәләкәй шаһзатта иң тәьҫирлеһе уның сәскәгә тоғролоғо, йоҡлағанда ла, шәм утының теле кеүек уның күңелендә балҡыған роза образы. Шәмдәрҙе һаҡларға кәрәк: ел иҫеүе уларҙы һүндереүе мөмкин…

Como seus lábios entreabertos esboçavam um sorriso, pensei ainda: “O que tanto me comove nesse príncipe adormecido é sua fidelidade a uma flor; é a imagem de uma rosa que brilha nele como a chama de uma lamparina, mesmo quando ele dorme…” E eu então o sentia ainda mais frágil. É preciso proteger a chama com cuidado: um simples sopro pode apagá-la!

Шулай атлап таңда мин ҡоҙоҡҡа еттем.

E, continuando a caminhada, eu descobri o poço, ao raiar do dia.

XXV

CAPÍTULO XXV

— Кешеләр тиҙ йөрөшлө поезддарға ултыралар, ләкин улар үҙҙәре лә ни эҙләгәндәрен аңламайҙар, — тине Бәләкәй шаһзат. — Шуға ла улар тынғы белмәй теге йә был яҡҡа ташланалар…

— Os homens — disse o pequeno príncipe — embarcam nos trens, mas já não sabem mais o que procuram. Então eles se agitam, sem saber para onde ir.

Һуңынан өҫтәне:

E acrescentou:

— Һәм барыһы ла юҡҡа…

— E isso não leva a nada…

Беҙ килеп еткән ҡоҙоҡ, Сахаралағы башҡа ҡоҙоҡтар кеүек түгел ине. Ғәҙәттә бындағы ҡоҙоҡ — ҡомдағы соҡор. Ә был иң ысын ауыл ҡоҙоғо ине. Тик эргәлә бер ауыл да юҡ ине, шуға ла мин быны төш тип уйланым.

O poço a que tínhamos chegado não se parecia de forma alguma com os poços do Saara. Os poços do Saara são simples buracos na areia. Aquele parecia um poço de aldeia. Mas não havia ali aldeia alguma, e eu pensava estar sonhando.

— Ҡайһылай сәйер, — тинем мин Бәләкәй шаһзатҡа, — бында барыһы ла әҙерләнгән: сығыры ла, биҙрәһе лә, бауы ла…

— É estranho — disse eu ao principezinho. — Tudo está preparado: a roldana, o balde e a corda.

Ул көлөп ебәрҙе, бауға тейҙе, сығырҙы әйләндерә башланы. Сығыр шығырлай башланы, әйтерһең дә, оҙаҡ ваҡыт елһеҙ тутыҡҡан боронғо флюгер…

Ele riu, pegou a corda, fez girar a roldana. E a roldana gemeu como geme um velho cata-vento.

— Ишетәһеңме? — тине Бәләкәй шаһзат. — Беҙ ҡоҙоҡто уяттыҡ, һәм ул йырлай башланы…

— Tu escutas? — disse o príncipe. — Estamos acordando o poço, ele canta…

Мин ул арыр тип ҡурҡтым.

Eu não queria que ele fizesse nenhum esforço:

— Мин үҙем һыу тултырырмын, — тинем мин, — һинең хәлеңдән килмәҫ ул.

— Deixa que eu puxo — disse eu. — É muito pesado para ti.

Мин яйлап тулы биҙрәне сығарҙым да ышансылы итеп ҡоҙоҡтоң таш ҡырына ултырттым. Ҡолаҡтарымда һаман да шығырлаған сығырҙың йыры ишетелә ине, биҙрәләге һыу һаман тирбәләнә ине, һәм унда ҡояш ҡуяндары емелдәй ине.

Lentamente icei o balde e, com cuidado, o coloquei na borda do poço. O canto da roldana ainda permanecia nos meus ouvidos, e na água ainda trêmula eu podia ver o reflexo do sol.

— Мин был һыуҙан йотҡом килә, — шымланы Бәләкәй шаһзат. — Эсеп туйынырға бир миңә…

— Tenho sede dessa água — disse o principezinho. — Dá-me de beber…

Һәм мин ул ни эҙләгәнен аңланым.

E eu compreendi o que ele havia buscado!

Мин биҙрәне уның ирендәренә яҡынлаттым. Ул күҙҙәрен йомоп эсә ине. Был инде иң зиннәтле табын кеүек ине. Был һыу ябайҙан булманы. Ул йондоҙҙар аҫтындағы оҙон юлдан, сығыр шығырлауынан, минең ҡулдар көсөргәнешенән тыуған ине. Ул йөрәккә бүләк кеүек ине.

Levantei o balde até sua boca. Ele bebeu, de olhos fechados. Era doce como uma festa. Aquela água era muito mais que um alimento. Nascera da caminhada sob as estrelas, do canto da roldana, do esforço do meu braço. Era boa para o coração, como um presente.

Мин бәләкәй саҡта минең өсөн шулай итеп Раштыуа бүләктәре яҡтырта инеләр: шыршылағы шәм балҡыуы, төн уртаһы ғибәҙәте мәлендәге орган йыры, мөләйем йылмайыуҙар менән.

Quando eu era pequeno, as luzes da árvore de Natal, a música da missa de meia-noite e a doçura dos sorrisos se refletiam nos presentes que ganhava.

— Һинең ҡауҡабыңда, — тине Бәләкәй шаһзат, — кешеләр бер баҡсала биш мең роза сәскәһе үҫтерәләр… һәм ни эҙләгәндәрен таба алмайҙар…

— Os homens do teu planeta — disse o pequeno príncipe — cultivam cinco mil rosas num mesmo jardim… e não encontram o que procuram…

— Таба алмайҙар, — ризалаштым мин.

— É verdade — respondi…

— Ә һуң бит улар эҙләгәнде берҙән бер розала табырға була, бер йотом һыуҙа…

— E, no entanto, o que eles procuram poderia ser encontrado numa só rosa, ou num pouco de água…

— Эйе, әлбиттә, — ризалаштым мин.

— É verdade.

Һәм Бәләкәй шаһзат әйтте:

E o principezinho acrescentou:

— Күҙҙәр һуҡыр. Йөрәк менән эҙләргә кәрәк.

— Mas os olhos são cegos. É preciso ver com o coração…

Мин һыу эстем. Еңел тын алына ине. Ҡояш ҡалҡҡан мәлдә ҡом, бал кеүек, алтын төҫкә инә. Һәм бынынһан да мин бәхетле инем. Нимәнән миңә борсолорға һуң?

Eu tinha bebido. Respirava normalmente. Ao amanhecer a areia é cor de mel. E a cor de mel também me fazia feliz. Por que, então, eu estava triste?

— Һин һүҙеңде тоторға тейешһең, — йомшаҡ итеп әйтте Бәләкәй шаһзат, ҡабат минең яныма ултырып.

— É preciso que cumpras a tua promessa — disse baixinho o pequeno príncipe, que estava, de novo, sentado junto de mim.

— Ниндәй һүҙемде?

— Que promessa?

— Иҫләйһеңме, һин вәғәҙә иткән инең… минең бәрәсемә морондоҡ… Мин бит теге сәскә өсөн яуаплымын.

— Tu sabes… A focinheira do meu carneiro… Eu sou responsável por aquela flor!

Мин кеҫәмдән һүрәттәремде сығарҙым. Бәләкәй шаһзат уларға ҡараны ла көлөп ебәрҙе:

Tirei do bolso os meus esboços de desenho. O principezinho os viu e disse, rindo:

— Баобтарың һинең кәбеҫтәгә оҡшаған…

— Teus baobás mais parecem repolhos…

Ә мин баобабтарым менән шул тиклем ғорурлана инем!

— Oh!
E eu caprichara tanto nos meus baobás!

— Ә төлкөңдөң ҡолаҡтары…тап мөгөҙ кеүек! Һәм шундай оҙон!

— Tua raposa… as orelhas dela… parecem chifres… e são compridas demais!

Һәм ул ҡабат көлдө.

Ele riu outra vez.

— Һин ғәҙелһеҙһең, дуҫҡай. Мин бер ҡасан да һүрәт төшөрә белмәй инем — эсле тышлы быуар йыландарҙы ғына булмаһа.

— Tu és injusto, meu caro, eu só sabia desenhar jiboias abertas e fechadas…

— Ярай инде, — тынысландырҙы ул мине. — Балалар былай ҙа аңлар.

— Não faz mal — disse ele. — As crianças entendem.

Һәм мин һарыҡ бәрәсенә морондоҡ төшөрөп бирҙем. Мин һүрәтте Бәләкәй шаһзатҡа бирҙем дә йөрәгем ҡыҫылды.

Rabisquei, então, uma pequena focinheira. Mas, ao entregá-la, senti um aperto no coração:

— Һин ниҙер уйланың да миңә өндәшмәйһең…

— Tu tens planos que eu desconheço…

Тик ул яуап бирмәне.

Ele não me respondeu. Mas disse:

— Беләһеңме, — тине ул, — мин һеҙгә, Ергә, килеп эләгеүемә иртәгә бер йыл буласаҡ…

— Lembras-te da minha chegada à Terra? Será amanhã o aniversário…

Һәм тымды. Һуңынан өҫтәне:

Depois, após um silêncio, acrescentou:

— Мин ошо урындан бик яҡында ғына килеп төштөм…

— Caí pertinho daqui…

Һәм ҡыҙарҙы.

E enrubesceu.

Һәм ҡабат, Хоҙай белһенме ниҙән, күңелемдә ауыр булып китте.

E de novo, sem compreender por que, eu sentia uma estranha tristeza.

Мин шулай ҙа һораным:
— Тимәк, аҙна элек, беҙ танышҡан иртәлә, һин яңғыҙың бында, кешеләр торлағынан меңәрләгән саҡрымдарҙа, бушҡа ғына йөрөмәгәнһең? Һин ҡасандыр килеп төшкән урыныңа кире килә ята инең?

Entretanto, ocorreume perguntar:
— Então não foi por acaso que vagavas sozinho, quando te encontrei, há oito dias, a quilômetros e quilômetros de qualquer região habitada! Estavas retornando ao local aonde chegaste?

Бәләкәй шаһзат тағы нығыраҡ ҡыҙарҙы.

Ele enrubesceu novamente.

Ә мин ҡыйыуһыҙ өҫтәнем:

E eu acrescentei, hesitando:

— Бәлки, йыл тулып килгәнгәлер?

— Talvez por causa do aniversário?…

Һәм ул ҡабат ҡыҙарҙы. Ул минең бер һорауыма ла яуап бирмәне, ә һуң бит ҡыҙырғанда, «эйе» тигәнде аңлата, шулай түгелме?

O principezinho ficou mais vermelho. Não respondia nunca às perguntas. Mas quando a gente enrubesce, é o mesmo que dizer “sim”, não é verdade?

— Миңә ҡурҡыныс… — көрһөнөп башланым мин.

— Ah! — disse-lhe eu. — Eu tenho medo…

Тик ул әйтте:

Mas ele me respondeu:

— Һиңә эшкә керешергә кәрәк. Бар үҙеңдең машинаңа. Мин һине бында көтөрмөн. Иртәгә кис кире кил…

— Tu deves agora trabalhar. Voltar para teu aparelho. Espero-te aqui. Volta amanhã de noite…

Әммә миңә тынысыраҡ булып китмәне. Мин Төлкөнө иҫкә алдым. Үҙеңде ҡулға өйрәтергә бирһәң, һуңынан иларға ла тура килә.

Mas eu não estava seguro. Lembrava-me da raposa. A gente corre o risco de chorar um pouco quando se deixou cativar…

XXVI

CAPÍTULO XXVI

Ҡоҙоҡтан йыраҡ түгел боронғо таш диуарҙың емереклектәре һаҡланып ҡалған ине. Киләһе кискә, эште тамамлап, мин шул урынға кире килдем, һәм алыҫтан уҡ Бәләкәй шаһзаттың диуар ҡырында аяғын һәлендереп ултырғанын күрҙем. Һәм уның тауышын ишеттем:

Havia, ao lado do poço, a ruína de um velho muro de pedra. Quando voltei do trabalho, no dia seguinte, vi, de longe, o meu pequeno príncipe sentado no alto, com as pernas balançando. E o escutei dizer:

— Һин хәтерләмәйһеңме ни? — ти ине ул. — Был бөтөнләй бында түгел ине.

— Tu não te lembras então? Não foi bem este o lugar!

Күрәһең, кемдер уға яуап ҡайтара ине, сөнки ул ҡаршы килеп:

Uma outra voz lhe respondeu, porque ele replicou em seguida:

— Һуң эйе, был, көнгә көн, бер йыл элек булды, әммә икенсе урында…

— Não! Não estou enganado. O dia é este, mas não é este o lugar…

Мин тиҙерәк атланым. Әммә бер ҡайҙа ла диуар тирәһендә мин һис кемде күрмәнем дә ишетмәнем дә. Шул арала Бәләкәй шаһзат ҡабат кемгәлер яуапланы:

Prossegui em direção ao muro. Não enxergava nem ouvia ninguém a não ser ele… No entanto, o principezinho replicou novamente:

— Эйе, әлбиттә. Һин ҡом өҫтөндә минең эҙҙәремде табырһың. Шунан көтөрһөң. Бөгөн төндә мин шунда килермен.

— … Está bem. Tu verás na areia onde começam as marcas dos meus passos. Basta me esperar. Estarei lá esta noite.

Диуарға тиклем егерме метр ҡалған ине, ә мин һаман да бер ни күрмәй инем.

Estava a vinte metros do muro e continuava a não ver nada.

Оҙаҡҡа һуҙылмаған тынлыҡтан һуң Бәләкәй шаһзат:

O pequeno príncipe disse ainda, após um silêncio:

— Ә һинең ағыуың яҡшымы? Һин мине оҙаҡ яфаланырға мәжбүр итмәҫһеңме? — тип һораны.

— O teu veneno é do bom? Estás certa de que não vou sofrer por muito tempo?

Мин туҡтаным, һәм минең йөрәгем ҡыҫылды, ләкин мин һаман төшөнмәй инем.

Parei, o coração apertado, ainda sem compreender nada.

— Ә хәҙер кит, — тине Бәләкәй шаһзат. — Минең аҫҡа ырғып төшкөм килә.

— Agora, vai-te embora… — disse ele. — Eu quero descer!

Шул саҡ мин күҙемде төшөрҙөм һәм ырғып ебәрҙем! Диуар төбөндә, башын Бәләкәй шаһзатҡа ҡалҡытып, сағыуы ярты дәҡиғәттә үлтергән һары йылан сырмалып ята ине.

Então baixei os olhos para o pé do muro e dei um salto! Lá estava, erguida para o principezinho, uma dessas serpentes amarelas que nos liquidam em trinta segundos.

Кеҫәмдә алтатарҙы һәрмәп, мин йүгереп уның янына ташландым, әммә аҙымдар тауышынан йылан шым ғына, үлеп барған гөрләүек кеүек, ҡом буйлап ағылып китте, һәм ишетелер-ишетелмәҫ тимер сыңлау менән ашыҡмайынса таштар араһында юғалды.

Rapidamente procurei o revólver no bolso. Mas, percebendo o barulho, a serpente deslizou pela areia, como um esguicho de água que de repente seca, e vagarosamente se enfiou entre as pedras com um leve tinir metálico.

Мин диуарға Бәләкәй шаһзатымды тотоп алырлыҡ мәлдә генә йүгереп еттем. Ул ҡарҙан да ағыраҡ ине.

Cheguei ao muro a tempo de segurar nos braços o meu caro príncipe, pálido como a neve.

— Һин ниҙәр уйлап сығара башланың, сабый! — ҡысҡырып ебәрҙем мин. — Ни өсөн һин йыландар менән әңгәмә башлайһың?

— Que história é essa? Tu conversas agora com as serpentes?

Мин уның ғәҙәттәге алтын шарфын тағаттым. Сикәләрен сылаттым һәм һыу эсергә мәжбүр иттем. Тик бер ни хаҡында ла һорарға ҡыймай инем. Ул миңә етди итеп ҡараны ла, муйынымды ҡулдары менән быуып алды. Мин уның йөрәгенең тибешен ишеттем, әйтерһең дә атылып яраланған ҡоштоҡо кеүек. Ул:

Afrouxei o nó do lenço dourado que ele sempre usava no pescoço. Molhei sua testa. Dei-lhe de beber. E agora não ousava perguntar-lhe mais nada. Olhou-me seriamente e abraçou o meu pescoço. Sentia o seu coração bater de encontro ao meu, como o de um pássaro morrendo, atingido por um tiro. Ele me disse:

— Машинаңдың бәләһе ниҙә икәнлеген асыҡлағанға мин шатмын. Хәҙер һин өйөңә ҡайта алаһың… — тине.

— Estou contente de teres consertado o defeito de tua máquina. Vais poder voltar para casa…

— Һин ҡайҙан беләһең?!

— Como soubeste?

Тап ошо мәлдә мин уға, көтмәҫтән үҙосарҙы йүнәтә алғанымды, әйтергә йыйына инем!

Eu vinha justamente avisar-lhe que, contra toda expectativa, havia conseguido realizar o conserto!

Ул яуап бирмәне, ул тик:

Ele não respondeu à minha pergunta, mas acrescentou:

— Мин дә бөгөн өйөмә ҡайтам — тине.

— Eu também volto hoje para casa…

Аҙаҡ моңһоу итеп өҫтәп әйтте:

Depois, tristonho, disse:

— Был күпкә йырағыраҡ… һәм күпкә ҡыйыныраҡ…

— É bem mais longe… bem mais difícil…

Барыһы ла нисектер сәйер ине. Мин уны ныҡ итеп, бәләкәй баланы кеүек, ҡосаҡлай инем, әммә, миңә ул ҡулдарымдан ысҡынып упҡынға төшөп барған кеүек тойола ине, һәм мин уны тотоп ҡалырға хәлһеҙ инем…

Eu percebia claramente que algo de extraordinário se passava. Apertava-o nos braços como se fosse uma criancinha; mas tinha a impressão de que ele ia deslizando num abismo, sem que eu nada pudesse fazer para detê-lo…

Ул уйсан ғына ҡайҙалыр йыраҡҡа ҡарай ине.

Seu olhar estava sério, vagando no além:

— Миндә һинең бәрәсең ҡаласаҡ. Һәм бәрәс өсөн әрйә. Һәм морондоҡ…

— Tenho o teu carneiro. E a caixa para o carneiro. E a focinheira…

Һәм ул моңһоу ғына йылмайҙы.

E ele sorriu com tristeza.

Мин оҙаҡ көттөм. Ул үҙ хәленә ҡайтҡандай кеүек ине.

Esperei muito tempo. Sentia que seu corpo, aos poucos, se reaquecia:

— Һин ҡурҡҡанһың бит, сабый…

— Meu caro, tu tiveste medo…

Нисек ҡурҡмаҫҡа инде! Тик ул шым ғына көлөп ебәрҙе:

É claro que tivera. Mas ele sorriu docemente.

— Бөгөн кис миңә күпкә ҡурҡынысыраҡ буласаҡ…

— Terei mais medo ainda esta noite…

Һәм мине ҡабат төҙәтеп булмаҫлыҡ бәлә һиҙеме боҙҙай һалҡынлығы менән өтөп алды. Һуң ысынмы, ысынмы мин һис ҡасан уның көлгәнен ишетмәйәсәкмен? Был көлөү минең өсөн тап сүллектәге шишмә кеүек.

O sentimento do irremediável me fez gelar de novo. E eu compreendi que não poderia suportar a ideia de nunca mais escutar aquele riso. Ele era para mim como uma fonte no deserto.