— Янартау һүнгәнме юҡмы, быныһы беҙҙең, географтар, өсөн, әһәмиткә эйә түгел, — тине географ. — Шуныһы мөһим: тау. Ул үҙгәрмәй.

— Que os vulcões estejam extintos ou não, isso dá no mesmo para nós — disse o geógrafo. — O que nos interessa é a montanha. Ela não muda.

— Ә нимә ул «ваҡытлыса»? — тип һораны, бер һорау биреп яуап алмайынса тынысланмаған, Бәләкәй шаһзат.

— Mas que quer dizer “efêmera”? — repetiu o principezinho, que jamais desistira de uma pergunta que tivesse feito.

— Тимәк: тиҙҙән юҡҡа сығырға тейешле нәмә.

— Quer dizer “ameaçada de desaparecer em breve”.

— Минең сәскәм дә тиҙҙән юҡҡа сығырға тейешме?

— Minha flor está ameaçada de desaparecer em breve?

— Әлбиттә.

— Sem dúvida.

«Минең матурлығым һәм һөйөнөсөм мәңгелек түгел, — тине үҙенә Бәләкәй шаһзат, — һәм ул донъянан һаҡлана алмай, ни бары тик дүрт энәһе генә бар. Ә мин уны ташлап киттем, һәм ул минең ҡауҡбымда япа-яңғыҙы ҡалды!»

“Minha flor é efêmera”, pensou o pequeno príncipe, “e não tem mais que quatro espinhos para defender-se do mundo! E eu a deixei sozinha!”

Тәүге тапҡыр ул ҡалдырып киткән сәскәһе тураһында үкенде. Тик шул уҡ мәлдә уның ҡыйыулығы кире ҡайтты.

Esse foi seu primeiro gesto de remorso. Mas retomou a coragem:

— Ҡайҙа юл тоторға кәңәш итер инегеҙ? — тип һораны ул географтан.

— Qual planeta me aconselha a visitar? — perguntou ele.

— Ер ҡауҡабына барып сыҡ, — яуапланы географ. — Ул яҡшы яҡтан билдәле…

— A Terra — respondeu o geógrafo. — Goza de boa reputação…

Һәм Бәләкәй шаһзат юлға сыҡты, тик уйҙары уның ҡалдырып киткән сәскәһе хаҡында ине.

E o principezinho partiu, pensando na sua flor.

XVI

CAPÍTULO XVI

Шулай итеп, ул күргән етенсе ҡауҡаб, Ер ине.

O sétimo planeta foi, portanto, a Terra.

Ер — ябай ҡауҡаб түгел! Унда йөҙ ҙә ун батша (шул иҫәптән, әлбиттә, негрҙарҙыҡылар ҙа), ете мең географ, туғыҙйөҙ мең эшҡыуар, ете миллион ярым эскесе, өс йөҙ мең шөһрәт һөйөүсе, һәм ике миллиардҡа яҡын өлкәндәр иҫәпләнә ине.

A Terra não é um planeta qualquer! Contam-se lá cento e onze reis (não esquecendo, é claro, os reis negros), sete mil geógrafos, novecentos mil negociantes, sete milhões e meio de beberrões e trezentos e onze milhões de vaidosos — isto é, cerca de dois bilhões de pessoas grandes.

Ерҙең ни тиклем ҙур булыуы хаҡында һеҙгә төшөнсә бирер өсөн, электр утын уйлап сығарғансыға тиклем, барлыҡ алты ҡитғала дүрт йөҙ ҙә алтмыш ике мең биш йөҙ ун бер кешенән торған яҡтыртыусылар сафтарын тоторға кәрәк булғанлығын ғына әйтә алам.

Para dar-lhes uma ideia das dimensões da Terra, eu lhes direi que, antes da invenção da eletricidade, era necessário manter, para o conjunto dos seus seis continentes, um verdadeiro exército de quatrocentos e sessenta e dois mil quinhentos e onze acendedores de lampiões.

Ситтән ҡарағанда был зиннәтле күренеш ине. Был сафтарҙың хәрәкәттәре төҙгә ҡатҡан ритмға бойһона ине, тап балетта кеүек.

Visto um pouco de longe, isto dava um magnífico efeito. Os movimentos desse exército eram ritmados como os de um balé.

Беренселәрҙән булып Яңы Зеландия һәм Австралия яҡтыртыусылары сыға ине. Үҙ уттарын тоҡандырып, улар йоҡларға киткәндәр. Уларҙан һуң Ҡытай яҡтыртыусыларының сираты килеп етә ине. Бейеүҙәрен башҡарып улар ҙа шарашау артына боҫҡандар.

Primeiro era a vez dos acendedores de lampiões da Nova Zelândia e da Austrália. Esses, depois de acenderem seus lampiões, iam dormir. Entravam então na dança os acendedores de lampiões da China e da Sibéria. E estes, tendo concluído suas tarefas, também desapareciam nos bastidores.

Һуңынан Рәсәй һәм Һиндостан яҡтыртыусыларының мәле еткән булған. Аҙаҡтан — Африкала һәм Европала. Һуңынан Көнъяҡ Америкала, артабан Төнъяҡ Америкала.

Chegava a vez dos acendedores de lampiões da Rússia e das Índias. Depois, os da África e da Europa. A seguir, os da América do Sul. Depois os da América do Norte.

Һәм бер ҡасан улар яңлышмаған, бер кем дә сәхнәгә ваҡытһыҙ сыҡмаған. Эйе, был таң ҡалдырырлыҡ ине.

E eles jamais se enganavam na ordem de entrada em cena. Era um espetáculo grandioso.

Тик, Төнъяҡ ҡотопта берҙән бер яҡтыртҡысты тоҡандыра торған яҡтыртыусыға, һәм уның Көнъяҡ ҡотоптағы иптәшенә, — был икәүгә йәшәү еңел һәм вайымһыҙ ине: уларға эштәрен йылына ике тапҡыр ғына үтәргә кәрәк ине.

Apenas dois, o acendedor do único lampião do Polo Norte e o seu colega, do único lampião do Polo Sul, levavam uma vida preguiçosa e negligente: trabalhavam somente duas vezes por ano.

ХVII

CAPÍTULO XVII

Бигерәк йор һүҙ әйтергә теләгән мәлдә, ҡайһы саҡта ирекһеҙҙән алдаштырып та ҡуяһың. Яҡтыртыусылар тураһында һөйләгәндә, мин хәҡиҡәткә бер ҡат ҡаршы барҙым. Беҙҙең ҡауҡаб тураһында белмәгәндәрҙең, уның турала ялған төшөнсә барлыҡҡа килеүенән ҡурҡам. Кешеләр Ерҙә әллә ни күп урын биләмәй.

Quando a gente quer fazer graça, às vezes mente um pouco. Não fui lá muito honesto ao lhes falar dos acendedores de lampiões. Corro o risco de dar uma falsa ideia do nosso planeta àqueles que não o conhecem. Os homens ocupam, na verdade, muito pouco espaço na superfície da Terra.

Әгәр ҙә уның ике миллиард йәшәүсеһе йыйылышып, митингыла кеүек, бер өйөргә тупланһа, уларҙың барыһы ла бер мәшәҡәтһеҙ оҙонлоғо һәм киңлеге егерме саҡрым булған аралыҡҡа һыйырҙар ине. Бар инсаниятты Тымыҡ дарьяның иң бәләкәй утрауында иңгә иң терәп ҡуйғанда ла була.

Se os dois bilhões de habitantes que povoam a Terra se mantivessem de pé, colados uns aos outros, como para um comício, facilmente se acomodariam numa praça pública de trinta quilômetros de comprimento por trinta de largura. Poderíamos agrupar toda a humanidade na menor das ilhas do Pacífico.

Өлкәндәр һеҙгә, әлбиттә, ышанмаясаҡ. Улар бик күп урын биләй тип уйлаған булалар. Улар үҙҙәренә бөйөк булып күренәләр, баобабтар кеүек. Ә һеҙ уларға дөрөҫ иҫәп эшләргә кәңәш итегеҙ. Уларға был оҡшаясаҡ, улар бит һандарҙы үлеп яраталар. Ә үҙегеҙ был иҫәп-хисапҡа ваҡыт сарыф итмәгеҙ. Һеҙгә бының кәрәге юҡ. Һеҙ унһыҙ ҙа миңә ышанаһығыҙ.

As pessoas grandes não acreditarão, é claro. Elas julgam ocupar muito espaço. Imaginam-se tão importantes quanto os baobás. Peçam-lhes então que façam as contas. Elas adoram os números; ficarão contentes com isso. Mas não percam seu tempo nessa matemática. É desnecessário. Sei que acreditam em mim.

Шулай итеп, ергә килеп эләккәс, Бәләкәй шаһзат бер тере йән күрмәне һәм бик аптыраны. Ул хатта яңлышып, ниндәйҙер икенсе ҡауҡабҡа осоп килгән, тип уйлап ҡуйҙы. Тик ошо мәлдә ҡомда ай нуры төҫөндәге йөҙөк ҡыбырланы.

O pequeno príncipe, uma vez na Terra, ficou muito surpreso por não ver ninguém. Já receava ter se enganado de planeta, quando um anel cor de lua se remexeu na areia.

— Хәйерле кис, — тине Бәләкәй шаһзат ул-был хәлгә.

— Boa noite — disse o principezinho.

— Хәйерле кис, — яуапланы йылан.

— Boa noite — respondeu a serpente.

— Мин ниндәй ҡауҡабҡа килеп эләктем ул?

— Em que planeta me encontro? — perguntou o príncipe.

— Ергә, — тине йылан. — Африкаға.

— Na Terra, na África — respondeu a serpente.

— Бына нисек. Ә һуң Ерҙә кешеләр юҡмы ни?

— Ah!… E não há ninguém na Terra?

— Был сүллек. Сүллектәрҙә берәү ҙә йәшәмәй. Әммә Ер ҙур.

— Aqui é o deserto. Não há ninguém nos desertos. A Terra é grande — disse a serpente.

Бәләкәй шаһзат ташҡа ултырҙы ла күҙҙәрен күккә ҡалҡытты.

O pequeno príncipe sentou-se numa pedra e ergueu os olhos para o céu:

— Йондоҙҙарҙың ниңә яҡтыртҡанын белергә теләр инем, — әйтте ул уйсан ғына. — Моғайын, ҡасан да һәр кем үҙенекен ҡабат тапһын өсөн. Ҡара, бына минең ҡауҡабым — тап беҙҙән өҫтә генә… Тик уға шул тиклем йыраҡ!

— As estrelas são todas iluminadas… Será que elas brilham para que cada um possa um dia encontrar a sua? Olha o meu planeta. Está bem em cima de nós… Mas como ele está longe!

— Матур ҡауҡаб, — тине йылан. — Ә һин бында, Ерҙә, ни эшләйәсәкһең?

— Teu planeta é belo — disse a serpente. — Que vens fazer aqui?

— Мин үҙемедең сәскәм менән талаштым, — асып әйтте Бәләкәй шаһзат.

— Tenho problemas com uma flor — disse o príncipe.

— Ә, бына нимә икән…

— Ah! — exclamou a serpente.

Һәм икеһе лә тымды.

E se calaram.

— Ә кешеләр ҡайҙа һуң? — ниһайәт һүҙ ҡушты Бәләкәй шаһзат. — Сүллектә шулай ҙа яңғыҙлы…

— Onde estão os homens? — tornou a perguntar o principezinho. — A gente se sente um pouco sozinho no deserto.

— Кешеләр араһында ла яңғыҙлы, — билдәләне йылан.

— Entre os homens a gente também se sente só — disse a serpente.

O pequeno príncipe olhou-a por um longo tempo.

— Сәйер зат һин, — тине ул. — Бармаҡтан да ҡалын түгел…

— Tu és um bichinho engraçado — disse ele. — Fino como um dedo…

— Ә ҡеүәтем миндә батша бармағына ҡарағанда күберәк, — ҡаршы килде йылан.

— Mas sou mais poderosa do que o dedo de um rei — disse a serpente.

Бәләкәй шаһзат йылмайҙы:

O principezinho sorriu.

— Шул тиклем ҡеүәтлеһеңме инде һин? Һинең хатта боттарың да юҡ. Һин сәйәхәт итә лә алмайһың…

— Tu não és tão poderosa assim… não tens nem patas… não podes sequer viajar…

— Мин һине теләһә ниндәй караптан да йырағыраҡ илтә алам, — тине йылан.

— Eu posso levar-te mais longe que um navio — disse a serpente.

Һәм алтын беләҙектәй Бәләкәй шаһзаттың шайтанашығы тирәләй уралды.

Ela enrolou-se no tornozelo do pequeno príncipe, como se fosse um bracelete de ouro.

— Мин ҡағылған һәр кемде, кире сыҡҡан еренә ҡайтарам, — тине ул. — Әммә һин сафһың һәм йондоҙҙан килгәнһең…

— Aquele que eu toco devolvo à terra de onde veio — continuou a serpente. — Mas tu és puro e vens de uma estrela…

Бәләкәй шаһзат яуап ҡайтарманы.

O principezinho não respondeu.

— Миңә һине йәл, — дауам итте йылан. — Һин шул тиклем көсһөҙ был, гранит кеүек ҡаты, Ерҙә. Үҙеңдең ташлап киткән ҡауҡабың тураһында әсенеп үкенгән көнөңдә мин һиңә ярҙам итә алырмын. Мин…

— Tenho pena de ti, tão fraco, nessa terra de granito. Posso ajudar-te um dia, se tiveres muita saudade do teu planeta. Posso…

— Мин яҡшы аңланым, — тине Бәләкәй шаһзат. — Тик ниңә һин һәр ваҡыт йомаҡтар менән һөйләйһең?

— Oh! Eu te compreendo muito bem — disse o pequeno príncipe. — Mas por que falas sempre por enigmas?

— Мин бар йомаҡтарҙы сисәм, — тине йылан.

— Eu os resolvo todos — disse a serpente.

Һәм икеһе лә тымды.

E calaram-se os dois.

XVIII

CAPÍTULO XVIII

Бәләкәй шаһзат сүллекте арҡыры киҫеп үтте тик бер кемде лә осратманы. Бөтә ваҡыт эсендә уға тик бер сәскә осраны — бәләкәй, килбәтһеҙ өс тажлы сәскә…

O pequeno príncipe atravessou o deserto e encontrou apenas uma flor. Uma flor de três pétalas, uma florzinha insignificante…

— Һаумы, — тине Бәләкәй шаһзат.

— Bom dia — disse o príncipe.

— Һаумы, — яуапланы сәскә.

— Bom dia — disse a flor.

— Ә кешеләр ҡайҙа? — итәғәтле һораны Бәләкәй шаһзат.

— Onde estão os homens? — perguntou ele educadamente.

Гөл бер тапҡыр, эргәһенән ҡарауан үткәнен күргәне булды.

A flor, um dia, vira passar uma caravana:

— Кешеләр? Ә, эйе… Улар бары ни алты әллә ете шикелле. Мин уларҙы күп йылдар элек күрҙем. Тик ҡайҙа уларҙы эҙләргә — билдәһеҙ. Уларҙы ел йөрөтә. Уларҙың тамырҙары юҡ — был бик уңайһыҙ.

— Os homens? Eu creio que existem seis ou sete. Vi-os faz muito tempo. Mas não se pode nunca saber onde se encontram. O vento os leva. Eles não têm raízes. Eles não gostam das raízes.

— Хуш, — тине Бәләкәй шаһзат.

— Adeus — disse o principezinho.

— Хуш, — тине сәскә.

— Adeus — disse a flor.

XIX

CAPÍTULO XIX

Бәләкәй шаһзат бейек тау башына менде. Быға тиклем ул бер ҡасан да, үҙенең тубығынан бейек булмаған өс янартауынан башҡа, тауҙар күргәне юҡ ине. Һүнгән янартау уға ултырғыс булып хеҙмәт итә ине. Ә хәҙер ул уйлап ҡуйҙы: «Бындай бейек тауҙан мин бер ыңғайы бар ҡауҡабты һәм булған кешеләрҙе күрәсәкмен». Әммә тик, энәләр кеүек, осло һәм нәҙек ҡаяларҙы ғына күрҙе.

O principezinho escalou uma grande montanha. As únicas montanhas que conhecera eram os três vulcões que lhe batiam no joelho. O vulcão extinto servia-lhe de tamborete. “De uma montanha tão alta como esta”, pensava ele, “verei todo o planeta e todos os homens…” Mas só viu pedras pontudas como agulhas.

— Хәйерле көн, — тине ул ул-был хәлгә.

— Bom dia — disse ele ao léu.

— Хәйерле көн… көн… көн… — яуапланы шаңдау.

— Bom dia… bom dia… bom dia… — respondeu o eco.

— Кем һеҙ? — тип һораны Бәләкәй шаһзат.

— Quem és tu? — perguntou o principezinho.

— Кем һеҙ… кем һеҙ… кем һеҙ… — яуапланы шаңдау.

— Quem és tu… quem és tu… quem és tu… — respondeu o eco.

— Дуҫ булайыҡ, мин бөтөнләй яңғыҙ, — тине ул.

— Sejam meus amigos, eu estou só… — disse ele.

— Яңғыҙ… яңғыҙ… яңғыҙ… — яуапланы шаңдау.

— Estou só… estou só… estou só… — respondeu o eco.

«Ниндәй сәйер ҡауҡаб! — уйланы Бәләкәй шаһзат. — Бөтөнләй ҡоро, тулыһынса энәләрҙән тора һәм тоҙло.

“Que planeta engraçado!”, pensou então. “É completamente seco, pontudo e salgado.

Һәм кешеләргә мөйрәнеш етешмәй. Уларға ни әйтәһең, шуны ғына ҡабатлайҙар… Өйҙә минең сәскәм бар ине, матурлығым һәм һөйөнөсөм, һәм ул гел беренсе булып һүҙ ҡуша ине».

E os homens não têm imaginação. Repetem o que a gente diz… No meu planeta eu tinha uma flor; e era sempre ela que falava primeiro.”

ХX

CAPÍTULO XX

Оҙаҡ ҡына ҡомдар, ҡаялар һәм ҡарҙар аша атланы Бәләкәй шаһзат, һәм, ниһайәт, юлға сыҡты. Ә бөтә юлдар кешеләргә илтә.

Mas aconteceu que o pequeno príncipe, tendo andado muito tempo pelas areias, pelas rochas e pela neve, descobriu, enfim, uma estrada. E as estradas vão todas em direção aos homens.

— Хәйерле көн, — тине ул.

— Bom dia! — disse ele.

Уның алдында розаларға тулған баҡса ине.

Era um jardim cheio de rosas.

— Хәйерле көн, — яаупланы розалар.

— Bom dia! — disseram as rosas.

Һәм Бәләкәй шаһзат уларҙың барыһы ла уның сәскәһенә оҡшағанлығын күреп ҡалды.

Ele as contemplou. Eram todas iguais à sua flor.

— Кем һеҙ? — һораны ул, ғәжәпләнеп.

— Quem sois? — perguntou ele, espantado.

— Беҙ — розалар, — яуапланы розалар.

— Somos as rosas — responderam elas.

— Бына нисек… — әйтеп ҡалды Бәләкәй шаһзат.

— Ah! — exclamou o principezinho…

Һәм үҙен бик-бик бәхетһеҙ тойҙо. Уның һылыуҡайы уҙенә оҡшаш бар ғаләмдә берәү ҙә юҡ тип әйтә ине. Һәм бына уның алдында бер баҡса эсендә нәҡ шундай уҡ биш мең сәскә!

E ele se sentiu extremamente infeliz. Sua flor lhe havia dito que ela era a única de sua espécie em todo o universo. E eis que havia cinco mil, iguaizinhas, num só jardim!

«Быларҙы күрһә, ҡайһылай асыуланыр ине ул! — уйланы Бәләкәй шаһзат. — Ул үтә ныҡ йүткереп, үлеп барғандай булыр ине, көлкөлө булып күренмәҫ өсөн генә. Ә миңә уны, ауырыуҙың артынан кеүек, ҡарап йөрөргә тура килер ине, юғиһә ул бит ысынында ла үлер ине, мине лә ҡуша кәмһетер өсөн генә…»

“Ela teria se envergonhado”, pensou ele, “se visse isto… Começaria a tossir, simularia morrer para escapar ao ridículo. E eu seria obrigado a fingir que cuidava dela; porque senão, só para me humilhar, ela seria bem capaz de morrer de verdade…”

Ә аҙаҡ ул уйлап ҡуйҙы: «Ә мин эй уйлап килештергән булам, донъяла, башҡа бер кемедә лә һәм бер ерҙә лә булмаған, берҙән бер сәскә эйәһемен тип, ә был иң ябай роза булған. Бары булған нәмәм шул ябай роза сәскәһе һәм тубығымдан булған өс янартау, уларҙың да береһе һүнгән, бәлки, мәңгегә… бынан һуң ниндәй шаһзат булайым мин… »

Depois, refletiu ainda: “Eu me julgava rico por ter uma flor única, e possuo apenas uma rosa comum. Uma rosa e três vulcões que não passam do meu joelho, estando um, talvez, extinto para sempre. Isso não faz de mim um príncipe muito poderoso…”

Ул үләнгә ятты ла илап ебәрҙе.

E, deitado na relva, ele chorou.

XXI

CAPÍTULO XXI

Ошо мәлдә Төлкө килеп сыҡты ла инде.

E foi então que apareceu a raposa:

— Һаумы, — тине Төлкө.

— Bom dia — disse a raposa.

— Һаумы, — итәғәтле яуап бирҙе Бәләкәй шаһзат һәм әйләнеп ҡараны, ләкин бер кемде лә күрмәне.

— Bom dia — respondeu educadamente o pequeno príncipe, que, olhando a sua volta, nada viu.

— Мин бында, — ишетелде тауыш. — Алмағас аҫтында…

— Eu estou aqui — disse a voz —, debaixo da macieira…

— Һин кем? — һораны Бәләкәй шаһзат. — Ҡайһылай һин матурһың!

— Quem és tu? — perguntou o principezinho. — Tu és bem bonita…

— Мин — Төлкө, — тине Төлкө.

— Sou uma raposa — disse a raposa.

— Минең менән уйна әле, — һораны Бәләкәй шаһзат. — Миңә шул тиклем күңелһеҙ…

— Vem brincar comigo — propôs ele. — Estou tão triste…

— Мин һинең менән уйнай алмайым, — тине Төлкө, — мин ҡулға өйрәтелмәгәнмен.

— Eu não posso brincar contigo — disse a raposa. — Não me cativaram ainda.

— Уй, ғәфү ит, — тине Бәлкәй шаһзат.

— Ah! Desculpe — disse o principezinho.