— Ja es pavēlētu kādam ģenerālim lidot no zieda uz ziedu kā tauriņam vai uzrakstīt traģēdiju, vai pārvērsties par kaiju un, ja ģenerālis neizpildītu doto pavēli, kā vaina tā būtu: viņa vai manējā?

«Se ordinassi a un generale di volare da un fiore all’altro come una farfalla, o di scrivere una tragedia, o di trasformarsi in un uccello marino; e se il generale non eseguisse l’ordine ricevuto, chi avrebbe torto, lui o io?»

— Tā būtu jūsu vaina, — mazais princis apņēmīgi noteica.

«L’avreste voi», disse con fermezza il piccolo principe.

— Tieši tā. No katra jāprasa tas, ko katrs spēj izpildīt, —karalis atsāka. — Autoritāte vispirms balstās uz saprātu. Ja pavēlēsi savai tautai mesties jūrā, tā sacelsies. Man ir tiesības prasīt paklausību, tādēļ, ka mani rīkojumi ir saprātīgi.

«Esatto. Bisogna esigere da ciascuno quello che ciascuno può dare», continuò il re. «L’autorità riposa, prima di tutto, sulla ragione. Se tu ordini al tuo popolo di andare a gettarsi in mare, farà la rivoluzione. Ho il diritto di esigere l’ubbidienza perché i miei ordini sono ragionevoli».

— Bet mans saulriets? — atgādināja mazais princis, kas nekad neaizmirsa reiz izteiktu jautājumu.

«E allora il mio tramonto?» ricordò il piccolo principe che non si dimenticava mai di una domanda una volta che l’aveva fatta.

— Tu redzēsi savu saulrietu. Es to pieprasīšu. Taču vispirms sagaidīšu labvēlīgus apstākļus, jo tā ir augstākā valdīšanas gudrība.

«L’avrai il tuo tramonto, lo esigerò, ma, nella mia sapienza di governo, aspetterò che le condizioni siano favorevoli».

— Kad tas būs? — apvaicājās mazais princis.

«E quando saranno?» s’informò il piccolo principe.

— Hm! Hm! — albildēja karalis, vispirms paraudzījies lielā kalendārā. — Hm! Hm! Tas būs ap… ap… tas būs šovakar ap pulksten septiņiem četrdesmit! Tu redzēsi, cik labprāt izpildu tavu vēlēšanos.

«Hem! hem!» gli rispose il re che intanto consultava un grosso calendario, «hem! hem! sarà verso, verso, sarà questa sera verso le sette e quaranta! E vedrai come sarò ubbidito a puntino».

Mazais princis nožāvājās. Viņam bija žēl neredzētā saulrieta. Turklāt viņš jau sāka garlaikoties.

Il piccolo principe sbadigliò. Rimpiangeva il suo tramonto mancato. E poi incominciava ad annoiarsi.

— Man še vairs nav ko darīt, — viņš sacīja karalim. — Es došos projām.

«Non ho più niente da fare qui», disse al re. «Me ne vado».

— Neej projām, — atbildēja karalis, kas jutās tik lepns, ka viņam ir viens pavalstnieks. — Neej projām, es iecelšu tevi par ministru!

«Non partire», rispose il re che era tanto fiero di avere un suddito, «non partire, ti farò ministro!»

— Par kādu ministru!

«Ministro di che?»

— Par… tieslietu!

«Di… della giustizia!»

— Bet nav jau neviena , ko tiesāt!

«Ma se non c’è nessuno da giudicare?»

— Nevar zināt, — karalis atteica. — Es vēl neesmu apskatījis savu karaļvalsti. Esmu ļoti vecs, bet še nav vietas karietei, un staigāšana mani nogurdina.

«Non si sa mai», gli disse il re. «Non ho ancora fatto il giro del mio regno. Sono molto vecchio, non c’è posto per una carrozza e mi stanco a camminare».

— O! Es jau apskatīju, — sacīja princis un noliecās, lai pamestu skatienu planētas otrā pusē. — Tur arī nav neviena…

«Oh! ma ho già visto io», disse il piccolo principe sporgendosi per dare ancora un’occhiata sull’altra parte del pianeta. «Neppure laggiù c’è qualcuno».

— Tad tu tiesāsi pats sevi, — karalis atbildēja. — Tas ir pats grūtākais. Sevi tiesāt ir daudz grūtāk nekā citus. Ja tev izdosies sevi novērtēt, tad tu patiesi būsi īsts gudrais.

«Giudicherai te stesso», gli rispose il re. «È la cosa più difficile. È molto più difficile giudicare se stessi che gli altri. Se riesci a giudicarti bene è segno che sei veramente un saggio».

— Es varu tiesāt sevi, vienalga, kur, — mazais princis sacīja. Tāpēc man nav jādzīvo šeit.

«Io», disse il piccolo principe, «io posso giudicarmi ovunque. Non ho bisogno di abitare qui».

— Hm! Hm! — karalis teica. — Man šķiet, ka kaut kur uz manas planētas dzīvo veca žurka. Naktīs es viņu dzirdu. Laiku pa laikam tu viņai piespriedīsi nāves sodu. Tādējādi viņas dzīve būs atkarīga no lavas tiesas. Bet tu viņu ikreiz apžēlosi, lai pataupītu vēlākam laikam. Mums ir tikai viena žurka.

«Hem! hem!» disse il re. «Credo che da qualche parte sul mio pianeta ci sia un vecchio topo. Lo sento durante la notte. Potrai giudicare questo vecchio topo. Lo condannerai a morte di tanto in tanto. Così la sua vita dipenderà dalla tua giustizia. Ma lo grazierai ogni volta per economizzarlo. Non ce n’è che uno».

— Man nepatīk sodīt ar nāvi, — atteica mazais princis. — Turklāt laiks doties ceļā.

«Non mi piace condannare a morte», rispose il piccolo principe, «preferisco andarmene».

— Nē, — karalis iebilda.

«No», disse il re.

Mazais princis jau bija saposies, taču viņš negribēja sāpināt veco monarhu.

Ma il piccolo principe che aveva finiti i suoi preparativi di partenza, non voleva dare un dolore al vecchio monarca:

— Ja jūsu majestāte vēlētos, lai jūs paklausa bez ierunām, jūs varētu dot man kādu jēdzīgāku pavēli. Jūs, piemēram, varētu pavēlēt man doties ceļā šai pašā mirklī. Manuprāt, visi apstākļi ir labvēlīgi…

«Se Vostra Maestà desidera essere ubbidito puntualmente, può darmi un ordine ragionevole. Potrebbe ordinarmi, per esempio, di partire prima che sia passato un minuto. Mi pare che le condizioni siano favorevoli…»

Tā kā karalis neko neatbildēja, mazais princis brīdi vilcinājās, tad nopūtās un devās ceļā.

E siccome il re non rispondeva, il piccolo principe esitò un momento e poi con un sospiro se ne partì.

— Es tevi ieceļu par savu sūtni, — karalis pasteidzās iesaukties.

«Ti nomino mio ambasciatore», si affrettò a gridargli appresso il re.

Viņš izskatījās ļoti valdonīgs.

Aveva un’aria di grande autorità.

“Ir gan dīvaini ļaudis tie pieaugušie,” mazais princis nodomāja un turpināja savu ceļojumu.

Sono ben strani i grandi, si disse il piccolo principe durante il viaggio.

XI

XI

Uz otras planētas dzīvoja kāds godkārīgais:

Il secondo pianeta era abitato da un vanitoso.

— Ā, ieradies apbrīnotājs! — viņš sauca jau no tālienes, tiklīdz bija ieraudzījis mazo princi.

«Ah! ah! ecco la visita di un ammiratore», gridò da lontano il vanitoso appena scorse il piccolo principe.

Godkārīgajiem taču visi pārējie cilvēki šķiet apbrīnotāji.

Per i vanitosi tutti gli altri uomini sono degli ammiratori.

— Labdien, — teica mazais princis. — Kāda jums jocīga cepure.

«Buon giorno», disse il piccolo principe, «che buffo cappello avete!»

— Lai varētu sveicināt, — atbildēja godkārīgais. — Lai sveicinātu, kad mani sumina. Diemžēl še neviens neiet garām.

«È per salutare», gli rispose il vanitoso. «È per salutare quando mi acclamano, ma sfortunatamente non passa mai nessuno da queste parti».

— Ak tā?— sacīja mazais princis, kas neko nebija sapratis.

«Ah sì?» disse il piccolo principe che non capiva.

— Sasit plaukstas, — godkārīgais viņu pamācīja.

«Batti le mani l’una contro l’altra», consigliò perciò il vanitoso.

Mazais princis sasita plaukstas. Godkārīgais sveicināja, paceldams cepuri.

Il piccolo principe batté le mani l’una contro l’altra e il vanitoso salutò con modestia sollevando il cappello.

“Tas ir daudz jautrāk nekā vizīte pie karaļa,” nodomāja mazais princis. Un atkal sāka sist plaukstas. Godkārīgais atkal sveicināja, paceldams cepuri.

«È più divertente che la visita al re», si disse il piccolo principe, e ricominciò a battere le mani l’una contro l’altra. Il vanitoso ricominciò a salutare sollevando il cappello.

Pēc šādas piecu minušu ilgas vingrināšanās mazo princi nogurdināja rotaļas vienmuļība:

Dopo cinque minuti di questo esercizio il piccolo principe si stancò della monotonia del gioco:

— Un kas jādara, — viņš jautāja, lai cepure nokristu?

«E che cosa bisogna fare», domandò, «perché il cappello caschi?»

Bet godkārīgais nedzirdēja. Godkārīgie dzird vienīgi uzslavas.

Ma il vanitoso non l’intese. I vanitosi non sentono altro che le lodi.

— Vai tu tiešām mani ļoti apbrīno? — viņš jautāja mazajam princim.

«Mi ammiri molto, veramente?» domandò al piccolo principe.

— Ko nozīmē apbrīnot?

«Che cosa vuol dire ammirare?»

— Apbrīnot nozīmē atzīt, ka es esmu visskaistākais, vislabāk apģērbtais, visbagātākais un visgudrākais cilvēks uz planētas.

«Ammirare vuol dire riconoscere che io sono l’uomo più bello, più elegante, più ricco e più intelligente di tutto il pianeta».

— Bet tu taču esi viens pats uz savas planētas. >

«Ma tu sei solo sul tuo pianeta!»

— Nu iepriecini mani. Apbrīno taču mani!

«Fammi questo piacere. Ammirami lo stesso!»

— Es tevi apbrīnoju, — mazliet paraustīdams plecus, teica mazais princis, — bet kādēļ tas tev tik svarīgi?

«Ti ammiro», disse il piccolo principe, alzando un poco le spalle, «ma tu che te ne fai?»

Un mazais princis devās projām.

E il piccolo principe se ne andò.

“Pieaugušie patiešām ir ļoti dīvaini,” viņš noteica un turpināja savu ceļojumu.

Decisamente i grandi sono ben bizzarri, diceva con semplicità a se stesso, durante il suo viaggio.

ХII

XII

Uz nākamās planētas dzīvoja kāds dzērājs. Lai gan šis apciemojums bija ļoti īss, tas modināja mazajā princī dziļas skumjas.

Il pianeta appresso era abitato da un ubriacone. Questa visita fu molto breve, ma immerse il piccolo principe in una grande malinconia.

— Ko tu tur dari? — viņš vaicāja dzērājam, kas klusēdams sēdēja pie veselas kolekcijas tukšu un tādas pašas kolekcijas pilnu pudeļu.

«Che cosa fai?» chiese all’ubriacone che stava in silenzio davanti a una collezione di bottiglie vuote e a una collezione di bottiglie piene.

— Es dzeru, — drūmi atbildēja dzērājs.

«Bevo», rispose, in tono lugubre, l’ubriacone.

— Kādēļ tu dzer? —jautāja mazais princis.

«Perché bevi?» domandò il piccolo principe.

— Lai aizmirstu, — atbildēja dzērājs.

«Per dimenticare», rispose l’ubriacone.

— Ko aizmirstu? — apvaicājās mazais princis, kuram jau bija sameties dzērāja žēl. 

«Per dimenticare che cosa?» s’informò il piccolo principe che cominciava già a compiangerlo.

— Lai aizmirstu, ka man ir kauns, — atzinās dzērājs, galvu nodūris.

«Per dimenticare che ho vergogna», confessò l’ubriacone abbassando la testa.

— Kauns? Par ko? — apjautājās mazais princis, kas vēlējās viņu glābt.

«Vergogna di che?» insistette il piccolo principe che desiderava soccorrerlo.

— Kauns par to, ka dzeru! — atzinās dzērājs un pilnīgi apklusa.

«Vergogna di bere!» e l’ubriacone si chiuse in un silenzio definitivo.

Un mazais princis apmulsis devās projām.

Il piccolo principe se ne andò perplesso.

“Pieaugušie patiesi ir ārkārtīgi dīvaini,” viņš sacīja pats sev, turpinādams ceļojumu.

I grandi, decisamente, sono molto, molto bizzarri, si disse durante il viaggio.

XIII

XIII

Ceturtā planēta bija biznesmeņa planēta. Šis cilvēks bija tik aizņemts, ka, mazajam princim ierodoties, pat nepacēla galvu.

Il quarto pianeta era abitato da un uomo d’affari. Questo uomo era così occupato che non alzò neppure la testa all’arrivo del piccolo principe.

— Labdien, — sacīja princis. — Jūsu cigarete ir apdzisuši.

«Buon giorno», gli disse questi. «La vostra sigaretta è spenta».

— Trīs un divi ir pieci. Pieci un septiņi — divpadsmit. Divpadsmit un trīs — piecpadsmit. Sveiki! Piecpadsmit un septiņi — divdesmit divi. Divdesmit divi un seši — divdesmit astoņi. Nav laika to atkal aizdedzināt. Divdesmit seši un pieci — trīsdesmit viens. Uf! Tātad kopā pieci simti viens miljons seši simti divdesmit divi tūkstoši septiņi simti trīsdesmit viens.

«Tre più due fa cinque. Cinque più sette: dodici. Dodici più tre: quindici. Buon giorno. Quindici più sette fa ventidue. Ventidue più sei: ventotto. Non ho tempo per riaccenderla. Ventisei più cinque trentuno. Ouf! Dunque fa cinquecento e un milione seicento ventiduemila settecento trentuno».

— Pieci simti miljonu? Kā tad?

«Cinquecento milioni di che?»

— Tu vēl arvien esi šeit? Pieci simti viens miljons… es vairs nezinu, kā… Man ir tik daudz darba! Esmu nopietns cilvēks, un blēņas man nesagādā nekādu prieku! Divi un pieci — septiņi…

«Hem! Sei sempre li? Cinquecento e un milione di… non lo so più. Ho talmente da fare! Sono un uomo serio, io, non mi diverto con delle frottole! Due più cinque: sette…»

— Pieci simti viens miljons? Kā tad? — atkārtoja mazais princis, kas vēl nekad savā mūžā nebija atteicies no reiz uzdotā jautājuma.

«Cinquecento e un milione di che?» ripeté il piccolo principe che mai aveva rinunciato a una domanda una volta che l’aveva espressa.

Biznesmenis pacēla galvu:

L’uomo d’affari alzò la testa:

— Piecdesmit četros gados, kopš dzīvoju uz šīs planētas, mani ir traucējuši tikai trīs reizes. Pirmoreiz! pirms divdesmit diviem gadiem, tā bija kāda maijvabole, kas uzradās dievs zin no kurienes. Tā sacēla šausmīgu troksni, un es ielaidu aplēsē četras kļūdas.

«Da cinquantaquattro anni che abito in questo pianeta non sono stato disturbato che tre volte. La prima volta è stato ventidue anni fa, da una melolonta che era caduta chissà da dove. Faceva un rumore spaventoso e ho fatto quattro errori in una addizione.

Otrreiz, pirms vienpadsmit gadiem, man uzbruka reimatisma lēkme. Es pārāk maz kustos. Man nav laika klaiņot apkārt. Es taču esmu nopietns cilvēks. Trešā reize… lūk, šī! Tātad teicu pieci simti viens miljons…

La seconda volta è stato undici anni fa per una crisi di reumatismi. Non mi muovo mai, non ho il tempo di girandolare. Sono un uomo serio, io. La terza volta… eccolo! Dicevo dunque cinquecento e un milione».

— Miljons? Kā tad?

«Milioni di che?»

Biznesmenis saprata, — viņam nav ko cerēt, ka viņu liks mierā.

L’uomo d’affari capi che non c’era speranza di pace.

— Miljons mazo nieciņu, kas dažreiz redzami pie debesīm.

«Milioni di quelle piccole cose che si vedono qualche volta nel cielo».

— Mušu?

«Di mosche?»

— Nē taču, mazo nieciņu, kas mirdz.

«Ma no, di piccole cose che brillano».

— Bišu?

«Di api?»

— Nu nē. Mazo, zeltaino nieciņu, kas dīkdieņus padara sapņainus. Bet es esmu nopietns. Man nav laika sapņot.

«Ma no. Di quelle piccole cose dorate che fanno fantasticare i poltroni. Ma sono un uomo serio, io! Non ho il tempo di fantasticare».

— Ā, zvaigžņu?

«Ah! di stelle?»

— Tieši tā. Zvaigžņu.

«Eccoci. Di stelle».

— Un ko tu dari ar pieci simti miljoniem zvaigžņu?

«E che ne fai di cinquecento milioni di stelle?»

— Pieci simti vienu miljonu seši simti divdesmit diviem tūkstošiem septiņi simti trīsdesmit vienu. Esmu nopietns cilvēks un cienu precizitāti.

«Cinquecento e un milione seicento ventiduemila settecento trentuno. Sono un uomo serio io, sono un uomo preciso».

— Un ko tu dari ar šīm zvaigznēm?

«E che te ne fai di queste stelle?»

— Ko es daru?

«Che cosa me ne faccio?»

— Jā.

«Sì»

— Neko. Tās man pieder.

«Niente. Le possiedo».

— Tev pieder zvaigznes?

«Tu possiedi le stelle?»

— Jā.

«Sì»

— Bet es nupat redzēju kādu karali, kam…

«Ma ho già veduto un re che…»

— Karaļiem nekas nepieder. Viņi valda pār kaut ko. Tas ir pavisam kas cits.

«I re non possiedono. Ci regnano sopra. È molto diverso».

— Bet kāds tev labums no tā, ka tev pieder zvaigznes?

«E a che ti serve possedere le stelle?»

— Tās padara mani bagātu.

«Mi serve ad essere ricco».

— Un kāds tev labums no tā, ka esi bagāts?

«E a che ti serve essere ricco?»

— Es varu nopirkt citas zvaigznes, ja kāds tās atklāj.

«A comperare delle altre stelle, se qualcuno ne trova».

“Šis cilvēks,” nodomāja mazais princis,” spriež apmēram tāpat kā mans dzērājs.”

Questo qui, si disse il piccolo principe, ragiona un po’ come il mio ubriacone.

Tomēr viņš vēl šo to pajautāja.

Ma pure domandò ancora:

— Kā var piederēt zvaigznes?

«Come si può possedere le stelle?»

— Bet kas ir to īpašnieks? — biznesmenis ērcīgi noprasīja.

«Di chi sono?» rispose facendo stridere i denti l’uomo d’affari.

— Es nezinu. Neviens.

«Non lo so, di nessuno».