— მე რომ გენერალს ვუბრძანო, ყვავილიდან ყვავილზე პეპელასავით იფრინე, ტრაგედია დაწერე, ან თოლიად იქეცი-მეთქი, და მან ბრძანება ვერ შეასრულოს, ვინ იქნება დამნაშავე, ის თუ მე?

— Jeigu aš įsakysiu kokiam generolui skraidyti nuo vieno žiedo prie kito kaip drugeliui ar parašyti tragediją, ar pasiversti jūros paukščiu ir jeigu generolas neįvykdys mano įsakymo, tada katras iš mudviejų bus kaltas — jis ar aš?

— თქვენ, — მტკიცედ მიუგო პატარა უფლისწულმა.

— Jūs, — tvirtai atsakė princas.

— სრული სიმართლეა, — დაუდასტურა მეფემ. — ყოველ ადამიანს ის უნდა მოსთხოვო, რისი გაკეთებაც ძალუძს. ძალაუფლება უპირველეს ყოვლისა, გონიერებას უნდა ემყარებოდეს. თუ ხალხს ზღვაში გადავარდნას უბრძანებ, რევოლუციას მოგიწყობს. მე უფლება მაქვს მორჩილება მოვითხოვო, რადგან ჩემი ბრძანებები გონივრულია.

— Teisybė, — pritarė jam karalius. — Kiekvieną reikia prašyti to, ką jis gali duoti. Valdžia pirmiausia turi būti protinga. Jei įsakysi savo liaudžiai pulti į jūrą, ji sukels revoliuciją. Aš turiu teisę reikalauti klusnumo, nes mano įsakymai protingi.

— კი მაგრამ მზის ჩასვლა? — მოაგონა პატარა უფლისწულმა, რომელიც რაკი ერთხელ შეგეკითხებოდათ რაიმეს, არ დაგეხსნებოდათ, სანამ პასუხს არ მიიღებდა.

— O kaip mano saulėlydis? — priminė mažasis princas, kuris niekad nepamiršdavo ko klausęs.

— მზის ჩასვლასაც იხილავ: ვუბრძანებ, რომ ჩაესვენოს, მაგრამ ხელმწიფობის სიბრძნის თანახმად, ხელსაყრელ პირობებს დაველოდები.

— Tu gausi savo saulėlydį. Aš pareikalausiu jo. Tačiau remdamasis valdymo mokslo principais palauksiu palankių sąlygų.

— როდის დადგება ეს პირობები?

— O kada tai bus? — pasiteiravo mažasis princas.

— ჰმ, ჰმ, — წაიბურტყუნა მეფემ და სქელ კალენდარს დაუწყო ფურცვლა. ეს იქნება… ჰმ… დღეს ეს იქნება შვიდ საათზე და ორმოც წუთზე. მაშინ დარწმუნდები, როგორ სრულდება ჩემი ბრძანება.

— Hm, hm, — numykė karalius, žiūrėdamas į didžiulį kalendorių. — Hm, hm… Tai bus apie… apie… šį vakarą saulė leisis be dvidešimt minučių aštuntą. Ir tu įsitikinsi, kaip tiksliai vykdomi mano įsakymai.

პატარა უფლისწულმა დაამთქნარა. დასანანი იყო, რომ აქ მზის ჩასვლას მაშინ ვერ ნახავდი, როცა მოისურვებდი. და, გარდა ამისა, აქ ცოტათი მოსწყინდა კიდეც.

Mažasis princas nusižiovavo. Jam buvo gaila praleisto saulėlydžio. Be to, ėmė darytis truputį nuobodu.

— მე აქ საქმე აღარა მაქვს, — უთხრა მან მეფეს. — ისევე უნდა გავუდგე გზას.

— Aš čia daugiau neturiu ką veikti, — tarė jis karaliui. — Keliausiu toliau!

— ნუ წახვალ, — მიუგო მეფემ. იგი ხომ ამაყობდა, რომ ერთი ქვეშევრდომის მბრძანებელი გახდა. — დარჩი და მინისტრად დაგნიშნავ.

— Pasilik! — paprašė karalius, kuris labai didžiavosi turėdamas valdinį. — Pasilik, aš paskirsiu tave ministru!

— რის მინისტრად?

— Kieno ministru?

— მე შენ დაგნიშნავ… იუსტიციის მინისტრად!

— Na… teisingumo!

— მაგრამ აქ რომ არავინაა გასასამართლებელი?

— Bet čia nėra ko teisti!

— ვინ იცის, — მიუგო მეფემ. — მე ჯერ კიდევ არ შემომივლია ჩემი სამეფო. ძალიან მოვხუცდი. ეტლისათვის ადგილი არა მაქვს, ფეხით სიარული კი მიჭირს.

— To mes nežinome, — atsakė karalius. — Aš dar neapėjau visos savo karalystės. Esu labai senas, vaikščiodamas nuvargstu, o karietai čia nėra vietos.

პატარა უფლისწული წინ გადაიხარა და ისევ მოავლო პლანეტის მეორე მხარეს თვალი.
— მე უკვე დავათვალიერე მთელი პლანეტა! — წამოიძახა მან. — კაცის ჭაჭანება არსადაა…

— Užtat aš jau ją apžiūrėjau, — tarė mažasis princas, pasilenkęs ir pažvelgęs dar į kitą planetos pusę. — Ten irgi nieko nėra…

— მაშინ საკუთარი თავი გაასამართლე, — უთხრა მეფემ. — ეს ყველაზე ძნელი საქმეა. საკუთარი თავისგასამართლება უფრო ძნელია, ვიდრე სხვებისა. თუ შეძლებ, სწორი მსჯავრი დასდო შენს თავს, ნამდვილი ბრძენი იქნები.

— Tada tu teisi pats save, — pasakė karalius. — Tai kur kas sunkiau. Daug sunkiau teisti save nei teisti kitus. Jei tau pavyks teisingai nuteisti save, vadinasi, tu iš tikrųjų labai išmintingas.

— საკუთარ თავს მე ყველგან გავასამართლებ, — მიუგო პატარა უფლისწულმა, — ამისთვის აქ დარჩენა არ არის საჭირო.

— Aš, — tarė mažasis princas, — galiu teisti save bet kur. Man nebūtina čia gyventi.

— ჰმ, ჰმ… — წარმოთქვა მეფემ — მგონი ჩემს პლანეტაზე, სადღაც ერთი ბებერი ვირთხა ცხოვრობს. ღამღამობით მესმის ხოლმე მისი ფხაკუნი. შეგიძლია ის გაასამართლო. დროდადრო სიკვდილს მიუსჯი. მისი სიცოცხლე შენს მართმსაჯულებაზე იქნება დამოკიდებული. მერე კი ყოველთვის შეიწყნარებ. ვირთხას უნდა გაუფრთხილდეთ, რადგან მის გარდა არავინა გვყავს.

— Hm, hm… — numykė karalius. — Man regis, kažkur mano planetoje gyvena sena žiurkė. Girdžiu, kaip ji nakčia skrebena. Galėsi nuteisti tą seną žiurkę. Kartais nuteisi ją myriop. Tada jos gyvenimas priklausys nuo tavo teisingumo. Tačiau kaskart tu jai suteiksi malonę. Reikia saugoti žiurkę, juk turime tik ją vieną.

— არ მიყვარს სასიკვდილო განაჩენის გამოტანა, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — მიჯობს, გზას გავუდგე.

— Aš, — atsakė mažasis princas, — nemėgstu teisti myriop, be to, atrodo, man metas eiti.

— ნუ წახვალ, — უთხრა მეფემ.

— Ne, — tarė karalius.

პატარა უფლისწული უკვე მზად იყო წასასვლელად, მაგრამ არ უნდოდა ეწყენინებინა მეფისათვის.

Tačiau, jau susirengęs į kelionę, mažasis princas nenorėjo skaudinti senojo monarcho.

— თუ თქვენს უდიდებულესობას ნებავს, რომ მისი ბრძანება უსიტყვოდ სრულდებოდეს, — თქვა მან, — გონივრული ბრძანება უნდა გასცეს. მაგალითად, თქვენ შეგეძლოთ გებრძანებინათ ჩემთვის, დაუყოვნებლივ გავდგომოდი გზას. მგონია, ახლა ამისთვის ძალიან ხელსაყრელი პირობებია…

— Jeigu Jūsų Didenybė pageidauja, kad aš iškart paklusčiau, Ji turėtų duoti man protingą įsakymą. Pavyzdžiui, Ji galėtų man įsakyti išvykti greičiau nei per minutę. Man regis, sąlygos visai palankios…

მეფემ არაფერი უპასუხა. პატარა უფლისწულმა ერთ ხანს უცადა. მერე კი ამოიოხრა და გაუდგა გზას.

Karalius nieko neatsakė, ir mažasis princas, valandėlę dvejojęs, atsiduso ir leidosi į kelią…

— ჩემს ელჩად გნიშნავ!

— Skiriu tave ambasadoriumi, — paskubom šūktelėjo karalius.

სწრაფად მიაძახა მას მეფემ მბრძანებლის მედიდური იერით.

Ir atrodė be galo valdingas.

„უცაური ხალხია დიდები“, — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა და განაგრძო გზა.

„Suaugusieji labai keisti“, — keliaudamas toliau, tyliai mąstė mažasis princas.

თავი XI

XI

მეორე პლანეტაზე ერთი პატივმოყვარე კაცი ცხოვრობდა.

Antrojoje planetoje gyveno garbėtroška.

— აი ჩემი თაყვანისმცემელიც! — წამოიძახა მან, როგორც კი თვალი მოჰკრა პატარა უფლისწულს.

— Aha, štai ateina mano gerbėjas! — sušuko garbėtroška jau iš tolo, vos tik pamatęs mažąjį princą.

პატივმოყვარე კაცის თვალში ხომ ყველა ადამიანი მისი თაყვანისმცემელია.

Juk garbėtroškos mano, kad visi kiti žmonės jais tiesiog žavisi.

— გამარჯობა, — მიესალმა მას პატარა უფლისწული, — რა სასაცილო ქუდი გახურავთ!

— Laba diena, — pasisveikino mažasis princas. — Kokia juokinga jūsų skrybėlė!

— ამ ქუდით მე სალამს ვიძლევი, — მიუგო პატივმოყვარემ. — როცა აღფრთოვანებით მესალმებიან, ქუდს ვიხდი ხოლმე, მაგრამ, სამწუხაროდ, აქ არავინ მოდის.

— Ji skirta sveikintis, — atsakė garbėtroška. — Aš pakeliu ją, kai žmonės mane sveikina. Deja, čia niekas niekad neužsuka.

— მართლა? — შეეკითხა პატარა უფლისწული, თუმცა ვერაფერს მიხვდა.

— Tikrai? — nusistebėjo mažasis princas nieko nesupratęs.

— აბა ტაში შემოჰკარი, — უთხრა პატივმოყვარემ.

— Paplok delnais, — paprašė garbėtroška.

პატარა უფლისწულმა ტაში შემოჰკრა. პატივმოყვარემ ქუდი მოიხადა და მოწიწებით დაუკრა თავი.

Mažasis princas paplojo delnais. Garbėtroška santūriai pasveikino jį kilstelėdamas skrybėlę.

„აქ უფრო გაერთობა კაცი, ვიდრე მეფესთან“, — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა და ისევ შემოჰკრა ტაში. პატივმოყვარემ კვლავ მოიხადა ქუდი და დაუკრა თავი.

„Čia linksmiau nei karaliaus planetoje“, — pamanė mažasis princas. Ir vėl ėmė pliaukšėti delnais, o garbėtroška — sveikintis kilnodamas skrybėlę.

ასე გაგრძელდა ხუთი წუთი. ბოლოს პატარა უფლისწული დაიღალა ამ ერთფეროვანი თამაშით.

Penkias minutes papliaukšėjus delnais, mažajam princui nusibodo šis žaidimas.

— რა უნდა ქნას კაცმა, რომ ეს ქუდი დაგივარდეს? — შეეკითხა პატარა უფლისწული.

— O ką reikia daryti, kad skrybėlė nukristų? — paklausė jis.

მაგრამ პატივმოყვარეს არ გაუგონია მისი ნათქვამი: პატივმოყვარეებს ქების გარდა არაფერი ესმით.

Tačiau garbėtroška jo neišgirdo. Garbėtroškos girdi tik liaupses.

— ხომ ნამდვილად მცემ თაყვანს? — შეეკითხა იგი პატარა უფლისწულს.

— Ar tu iš tikrųjų manimi žaviesi? — paklausė jis mažojo princo.

— რა არის თაყვანისცემა?

— Ką reiškia „žavėtis“?

— თაყვანისცემა იმის აღიარებას ნიშნავს, რომ ამ პლანეტაზე მე ყველაზე ლამაზი, ყველაზე მოხდენილი, ყველაზე მდიდარი და ყველაზე ჭკვიანი კაცი ვარ.

— „Žavėtis“ reiškia, kad tu laikai mane gražiausiu, geriausiai apsirengusiu, turtingiausiu ir protingiausiu žmogumi planetoje.

— მაგრამ შენ ხომ მარტო ხარ ამ პლანეტაზე.

— Bet tavo planetoje daugiau nieko nėra!

— მაამე და მეცი თაყვანი.

— Suteik man malonumą. Vis tiek žavėkis manimi!

— თაყვანს გცემ, — უთხრა პატარა უფლისწულმა და ოდნავ აიჩეჩა მხრები, — მაგრამ რად გინდა ეს თაყვანისცემა?

— Aš žaviuosi tavimi, — tarė mažasis princas, vos vos gūžtelėdamas pečiais, — bet kas tau iš to?

და იგი სწრაფად გაეცალა იქაურობას.

Ir mažasis princas jį paliko.

„დიდები მართლაც უცნაური ხალხია“, — გაიფიქრა მან და განაგრძო გზა.

„Tie suaugusieji iš tikrųjų labai keisti“, — naiviai pagalvojo jis, vėl leisdamasis į kelią.

თავი XII

XII

მომდევნო პლანეტაზე ლოთი ცხოვრობდა. პატარა უფლისწულმა სულ ცოტა ხანი დაჰყო მასთან, მაგრამ ამ პლანეტაზე ნანახმა საგონებელში ჩააგდო,

Kitoje planetoje gyveno girtuoklis. Mažasis princas viešėjo pas jį labai trumpai, bet ši viešnagė jį be galo nuliūdino.

— რას აკეთებ აქ? — ჰკითხა მან ლოთს, რომელიც მდუმარედ იჯდა და წინ აურაცხელი ცარიელი და სავსე ბოთლი ელაგა.

— Ką tu čia veiki? — paklausė jis girtuoklio, kurį išvydo sėdintį prieš ištisą virtinę butelių — tuščių ir pilnų.

— ვსვამ, — პირქუშად მიუგო ლოთმა.

— Geriu, — niūriai atsakė girtuoklis.

— რატომ სვამ?

— Kodėl tu geri? — paklausė mažasis princas.

— რომ დავივიწყო.

— Kad užmirščiau, — atsakė girtuoklis.

— რა უნდა დაივიწყო? — ისევ შეეკითხა პატარა უფლისწული, რომელსაც უკვე ებრალობოდა იგი.

— Ką užmirštum? — paklausė mažasis princas, kuriam jau buvo jo gaila.

— დავივიწყო, რომ მრცხვენია, — გაანდო ლოთმა და თავი ჩაქინდრა.

— Kad užmirščiau, jog man gėda, — prisipažino girtuoklis, nuleisdamas galvą.

— რისი გრცხვენია? — შეეკითხა პატარა უფლისწული და ძალიან მოუნდა რომ დახმარებოდა მას.

— Ko gėda? — pasiteiravo mažasis princas, kuris norėjo jam padėti.

— მრცხვენია, რომ ვსვამ!.. — დაასრულა საუბარი ლოთმა და დადუმდა.

— Gėda gerti! — nukirto girtuoklis ir galutinai nutilo.

პატარა უფლისწული დაიბნა.

Ir suglumęs mažasis princas jį paliko.

„დიდები მართლა უცნაური ხალხია“, — გაიფიქრა მან და განაგრძო გზა.

„Suaugusieji iš tikrųjų labai labai keisti“, — tyliai mąstė jis, keliaudamas toliau.

თავი XIII

XIII

მეოთხე პლანეტა საქმოსანს ეკუთვნოდა. იგი ისე იყო ჩაფლული საქმეში, რომ არც კი აუღია თავი პატარა უფლისწულის გამოჩენაზე.

Ketvirtoji planeta priklausė verslininkui. Jis buvo taip užsiėmęs, kad priėjus mažajam princui net nepakėlė galvos.

— გამარჯობა, — მიესალმა მას პატარა უფლისწული. — სიგარეტი ჩაგქრობიათ.

— Laba diena, — pasisveikino mažasis princas. — Jūsų cigaretė užgesusi.

— სამს მივუმატოთ ორი, იქნება ხუთი. ხუთი და შვიდი — თორმეტი. თორმეტი და სამი — თხუთმეტი. გაგიმარჯოს. თხუთმეტი და შვიდი — ოცდაორი. ოცდაორი და ექვსი — ოცდარვა. იმის დროც არა მაქვს, რომ სიგარეტს მოვუკიდო. ოდსაექვსი და ხუთი — ოცდათერთმეტი. უჰ… სულ იქნება ხუთას ერთი მილიონ ექვსას ოცდაორი ათას შვიდას ოცდათერთმეტი.

— Trys ir du — penki. Penki ir septyni — dvylika. Dvylika ir trys — penkiolika. Penkiolika ir septyni — dvidešimt du. Dvidešimt du ir šeši — dvidešimt aštuoni. Neturiu kada jos užsidegti. Dvidešimt šeši ir penki — trisdešimt vienas. Ok! Taigi iš viso — penki šimtai vienas milijonas šeši šimtai dvidešimt du tūkstančiai septyni šimtai trisdešimt vienas.

— რა ხუთასი მილიონი?.. — შეეკითხა პატარა უფლისწული.

— Penki šimtai milijonų ko?

— აა, შენ ისევ აქა ხარ? ხუთასი მილიონი… არც კი ვიცი, რა… იმდენი საქმე მაქვს. მე სერიოზული კაცი ვარ, სალაყბოდ არა მცალია! ორს მივუმატოთ ხუთი, იქნება შვიდი…

— Kaip? Tu dar čia? Penki šimtai vienas milijonas… Nebeprisimenu… Turiu tiek darbo! Aš rimtas žmogus, neleidžiu laiko plepalams! Du ir penki — septyni…

— რა ხუთასი მილიონი? — გაუმეორა პატარა უფლისწულმა. იგი ხომ ვერ დამშვიდდებოდა, სამან პასუხს არ მიიღებდა.

— Penki šimtai vienas milijonas ko? — pakartojo mažasis princas, kuris niekada gyvenime nepamiršdavo ko klausęs.

საქმოსანმა თავი ასწია.

Verslininkas pakėlė galvą:

— ორმოცდათოთხმეტი წელია, რაც ამ პლანეტაზე მცხოვრობ და ამ ხნის განმავლობაში მხოლოდ სამჯერ შემიშალეს ხელი. პირველად, ამ ოცდაორი წლის წინათ, ღმერთმა იცის საიდან გაჩნდა მაისის ხოჭო და ისეთი საშინელი ბზუილი ატეხა, რომ ოთხი შეცდომა მომივიდა ანგარიშში.

— Jau penkiasdešimt ketverius metus gyvenu šioje planetoje ir buvau sutrukdytas tik tris kartus. Pirmą kartą, prieš dvidešimt dvejus metus, pas mane dievaižin iš kur atskrido karkvabalis. Jis kėlė siaubingą triukšmą, ir tada aš padariau keturias sudėties klaidas.

მეორედ — ეს იყო თორმეტი წლის წინათ, ნეკრესის ქარმა დამრია ხელი. ალბათ იმიტომ, რომ არ ვვარჯიშობ. საყიალოდ არა მცალია. მე საქმის კაცი ვარ. მესამედ კი აი!.. ჰო, სად შევჩერდი? ხუთას ერთი მილიონ…

Antrąkart, prieš vienuolika metų, mane buvo ištikęs reumato priepuolis. Aš mažai mankštinuosi. Neturiu kada tinginiauti. Aš rimtas žmogus. Trečią kartą… štai dabar! Regis, sakiau penki šimtai vienas milijonas…

— რა იქნება ხუთასი მილიონი?

— Milijonas ko?

საქმოსანი მიხვდა, რომ ასე ადვილად ვერ დაიხსნიდა თავს.

Pagaliau supratęs, kad mažylis neatstos nuo jo, verslininkas atsakė:

— ხუთასი მილიონი აი ის პატარა რაღაცეები, ხანდახან რომ მოჩანან ცაზე.

— Milijonas tų daikčiukų, kuriuos mes kartais matome danguje.

— ბუზები?

— Musių?

— არა, პაწაწინები, რომ ციმციმებენ…

— Ne musių. Mažų spindinčių daikčiukų.

— ფუტკრები?

— Bičių?

— არა, არა, სულ პაწაწკინტელები რომ არიან, ოქროსფერები, უქნარებს რომ ამაო ოცნებებს აღუძრავენ ხოლმე. მაგრამ მე ოცნებისთვსი არა მცალია, მე საქმის კაცი ვარ.

— Ne bičių. Mažų sidabrinių daikčiukų, žadinančių dykaduoniams svajones. Bet aš rimtas žmogus! Aš neturiu kada tuščiai svajoti.

— აა, ვარსკვლავები?

— A, žvaigždžių?

— ჰო, ჰო, ვარსკვლავები.

— Na, taip. Žvaigždžių.

— მერე რად გინდა ხუთასი მილიონი ვარსკვლავი?

— O ką tu veiki su tais penkiais šimtais milijonų žvaigždžių?

— ხუთას ერთი მილიონ ექვსას ოცდაორი ათას შვიდას ოცდათერთმეტი. მე საქმის კაცი ვარ და სიზუსტე მიყვარს.

— Penki šimtai vienas milijonas šeši šimtai trisdešimt viena. Aš rimtas žmogus, mėgstu tikslumą.

— კი მაგრამ რად გინდა ამდენი ვარსკვლავი?

— Ir ką tu veiki su tomis žvaigždėmis?

— რად?

— Ką aš veikiu su jomis?

— ჰო.

— Taip.

— აღარაფრად. მე მათი მფლობელი ვარ.

— Nieko. Aš jas turiu.

— ვარსკვლავების მფლობელი?

— Tu turi žvaigždes?

— დიახ.

— Taip.

— მაგრამ უკვე ვნახე ერთი მეფე, რომელიც…

— Bet aš jau mačiau karalių, kuris…

— მეფეები არაფერს არ ფლობენ. ისინი მხოლოდ — „მეფობენ“. ეს სრულიად სხვადასხვა რამაა.

— Karaliai nieko neturi. Jie tik kam nors „viešpatauja“. Tai visai kas kita.

— მერე რად გინდა ვარსკვლავები?

— O kas tau iš to, kad turi žvaigždes?

— მათ სიმდიდრე მოაქვთ ჩემთვის.

— Esu turtingas.

— სიმდიდრე რაღად გინდა?

— O kas tau iš to, kad esi turtingas?

— სხვა ვარსკვლავების საყიდლად, თუ ისინი ვინმემ აღმოაჩინა.

— Galiu nusipirkti kitų žvaigždžių, jeigu kas nors jų atranda.

„ესეც თითქმის ისე მსჯელობს, როგორც ის ლოთი“, — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა და ისევ შეეკითხა:

„Šitas vyras, — tyliai pagalvojo mažasis princas, — samprotauja beveik kaip mano girtuoklis“.

Tačiau klausinėjo toliau:

— როგორ შეიძლება გახდეს კაცი ვარსკვლავების მფლობელი?

— Kaip galima turėti žvaigždes?

— ვის ეკუთვნიან ვარსკვლავები? — წამოიღრინა უცბად საქმოსანმა.

— O jos kieno? — suirzęs atsikirto verslininkas.

— არ ვიცი. არავის.

— Nežinau. Niekieno.