— Dla nas jest obojętne, czy wulkan jest czynny, czy wygasły — rzekł geograf. — Nam chodzi o górę, a góra się nie zmienia.

“Yanardağlar sönmüş olsa da olmasa da bizim için değişmez. Bizim gözümüzde yanardağ değil, dağ önemlidir. O hiç değişmez.”

— Co znaczy „efemeryczny”? — powtórzył Mały Książę, który nigdy w życiu nie porzucił raz postawionego pytania.

Bir soru sordu mu karşılığını alıncaya kadar susmayan Küçük Prens üsteledi: “Geçici ne demek?”

— Znaczy to „zagrożony bliskim unicestwieniem”.

“Yakın bir gelecekte yok olacağı düşünülebilen şey demektir.”

— Mojej róży grozi bliskie unicestwienie?

“Öyleyse çiçeğimin yakın bir gelecekte yok olacağı düşünülebilir.”

— Oczywiście.

“Elbette.”

„Moja róża jest efemeryczna — powiedział do siebie Mały Książę — i ma tylko cztery kolce dla obrony przed niebezpieczeństwem. A ja zostawiłem ją zupełnie samą…”

“Çiçeğim geçiciymiş,” diye düşündü Küçük Prens, “hem kendini savunmak için dört dikeninden başka silahı yok. Bense onu gezegende bir başına bırakıp geldim.”

To był jego pierwszy odruch żalu. Mimo to zapytał odważnie:

İlk kez acı çökmüştü içine. Ne var ki kendini çabuk toparladı.

— Co radzi mi pan zwiedzić?

“Şimdi nereye gitmemi öğütlersiniz?” diye sordu.

— Planetę Ziemię — odpowiedział geograf. — Ma dobrą sławę.

“Dünya adlı gezegene. İyi ün kazanmış bir gezegendir.”

Mały Książę ruszył w dalszą drogę, myśląc o swojej róży.

Küçük Prens çiçeğini düşüne düşüne yola koyuldu.

ROZDZIAŁ 16

XVI

Siódmą planetą była Ziemia.

Yedinci gezegen Dünya’ydı.

Ziemia nie jest byle jaką planetą. Liczy sobie stu jedenastu królów (nie pomijając oczywiści królów murzyńskich), siedem tysięcy geografów, dziewięćset tysięcy bankierów, siedem i pół miliona pijaków, trzysta jedenaście milionów próżnych — krótko mówiąc: około dwóch miliardów dorosłych.

Dünya başka gezegenlere benzemez! Orada yüz on bir kral (zenci kralları da sayarsak) yedi bin coğrafyacı, dokuz yüz bin işadamı, yedi buçuk milyon sarhoş, üç yüz bir milyon kendini beğenmiş yani aşağı yukarı iki milyar büyük yaşamaktadır.

Aby łatwiej wam było pojąć, jak wielka jest Ziemia, powiem wam, że przed wynalezieniem elektryczności trzeba było zatrudniać na wszystkich sześciu kontynentach całą armię latarników, złożoną z czterystu sześćdziesięciu dwóch tysięcy pięciuset jedenastu osób.

Size dünyanın genişliği üstüne bir fikir vermek için şu örneği gösterebilirim: Elektriğin bulunmadığı çağlarda, bu gezegenin altı kıtasında dört yüz altmış iki bin beş yüz on bir kişilik bir bekçi ordusu, her akşam sokak fenerlerini yakmakla görevliydi.

To był wspaniały widok — gdy się patrzyło z pewnej odległości. Ruchy tej armii były podobne do baletu.

Bu orduya uzaktan bakmaya doyum olmazdı. Hareketleri bir opera balesi kadar düzenliydi.

Pierwsi zaczynali pracę latarnicy Nowej Zelandii i Australii, którzy potem szli spać. Następnie do tańca wstępowali latarnicy Chin i Syberii. I oni po pewnym czasie kryli się za kulisami.

Önce Yeni Zelandalı ve Avustralyalı bekçiler görünürdü. Bunlar fenerlerini yaktıktan sonra gider uykuya dalarlardı. Bu kez sıra Çinli ve Sibiryalı bekçilere gelirdi. Onlar da yerlerine çekilince Rus ve Hintli bekçiler ortaya çıkardı.

Wtedy przychodziła kolej na latarników Rosji i Indii. Potem Afryki i Europy. Potem Ameryki Południowej. Następnie Ameryki Północnej.

Sonra Afrikalı ve Avrupalılar, sonra Güney Amerikalılar, en sonra da Kuzey Amerikalılar.

I nigdy nie pomylono porządku wchodzenia na scenę. To było wspaniałe.

Sahneye giriş sırası hiçbir zaman bozulmazdı. Görülecek şeydi hakçası.

Tylko latarnik jedynej lampy na Biegunie Północnym i jego kolega latarnik jedynej lampy na Biegunie Południowym prowadzili niedbałe i próżniacze życie: pracowali dwa razy w roku.

Yalnız Kuzey Kutbu’ndaki tek fener bekçisiyle kafadarı Güney Kutbu bekçisi boş gezerlerdi; yılda iki kez iş düşerdi onlara.

ROZDZIAŁ 17

XVII

Zdarza się czasem, że chcąc być dowcipnym, popełniamy małe kłamstwa. Nie byłem bardzo uczciwy, gdy opowiadałem wam o latarnikach. Obawiam się, że ci, którzy nie znają naszej planety, będą mieli o niej fałszywe zdanie. Ludzie zajmują na Ziemi bardzo mało miejsca.

İnsan zekâ oyununa kalkınca biraz yalan söylüyor. Ben de fener bekçilerinden söz ederken tam tamına doğrucu davranmadım, gezegenimizi bilmeyenlerde yanlış izlenimler uyandırabilecek bir yola saptım. İnsanların, Dünya’nın yüzeyinde kapladıkları yer çok küçüktür.

Gdyby dwa miliardy mieszkańców Ziemi stanęło razem — jeden przy drugim, jak na wiecu — to zmieściliby się z łatwością na publicznym placu o dwudziestu milach długości i dwudziestu milach szerokości. Można by więc całą ludzkość stłoczyć na maleńkiej wysepce Oceanu Spokojnego.

Dünya’da yaşayan iki milyar insan, mitinglerdeki gibi sıkışık bir şekilde yanyana dursalar, yirmi mil uzunluğunda ve yirmi mil genişliğindeki bir alana kolaylıkla sığarlardı. Yani Dünya’nın bütün insanları en küçük Pasifik adasına yerleştirilebilir.

Oczywiście dorośli wam nie uwierzą. Oni wyobrażają sobie, że zajmują dużo miejsca. Wydaje się im, że są tak wielcy jak baobaby. Więc poradźcie im, aby zrobili obliczenia. Kochają się w cyfrach: to im się spodoba. Lecz my nie traćmy czasu na ćwiczenie, które zadaje się za karę. To jest zbyteczne. Wy mi wierzycie.

Bunu büyüklere söyleseniz size inanmayacaklardır. Kendilerinin büyük yer kapladıkları kanısındadırlar çünkü. Kendilerini baobablar kadar önemli görürler. İyisi mi söyleyin hesabını yapsınlar. Sayılara bayılırlar; hesap işlemleri hoşlarına gider. Ama siz vaktinizi bu gereksizliklerle neden öldüreceksiniz? Bilirim, bana güvenirsiniz.

Po przybyciu ba Ziemię Mały Książę był bardzo zdziwiony, nie widząc żywej duszy. Przestraszył się, myśląc, że zabłądził, gdy wtem żółtawy pierścień poruszył się na piasku.

Küçük Prens, Dünya’ya indiğinde hiç kimseye rastlamayınca şaşırmıştı. Tam yanlış gezegene geldiğine inanacaktı ki sarı bir halkanın kumda kımıldadığını gördü.

— Dobry wieczór — rzekł Mały Książę na wszelki wypadek.

“İyi geceler,” dedi Küçük Prens saygıyla.

— Dobry wieczór — powiedziała żmija.

“İyi geceler,” dedi yılan.

— Na jaką planetę spadłem? — spytał Mały Książę.

“Hangi gezegende bulunuyorum acaba?”

— Na Ziemię, do Afryki.

“Dünya’da, Afrika’da.”

— Ach… więc Ziemia nie jest zaludniona?

“Demek Dünya’da hiç insan yok?”

— Jesteśmy na pustyni. Na pustyni nikogo nie ma. Ziemia jest wielka — odrzekła żmija.

“Burası çöldür. Çöllerde kimsecikler olmaz. Dünya büyüktür,” dedi yılan.

Mały Książę usiadł na kamieniu i wzniósł oczy ku niebu.

Küçük Prens bir taşın üstüne oturarak gözlerini göğe dikti.

— Zadaję sobie pytanie — powiedział — czy gwiazdy świecą po to, aby każdy mógł znaleźć swoją?… Popatrz na mojąplanetę. Jest dokładnie na nami. Ale jak bardzo daleko!

“Acaba,” dedi, “bir gün hepimiz kendi yıldızımızı yeniden bulalım diye mi yıldızlar böyle parlıyor? Gezegenimi görüyor musun? Tam tepemizde ama nasıl da uzaklarda!”

— Jest piękna — odrzekła żmija. — Po co tu przybyłeś?

“Güzelmiş,” dedi yılan. “Ne yapmaya geldin buraya?”

— Mam pewne trudności z różą — powiedział Mały Książę.

“Bir çiçekle başım dertte de.”

— Ach tak… — rzekła żmija.

“Ya!” dedi yılan.

I oboje umilkli.

Bir sessizlik oldu.

— Gdzie są ludzie? — zaczął znowu Mały Książę. — Czuję się trochę osamotniony w pustyni…

Küçük Prens yine konuşmaya başladı:
“İnsanlar nerede? Çölde biraz yalnızlık duyuyor kişi…”

— Wśród ludzi jest się także samotnym — rzekła żmija.

“İnsanların arasında da yalnızlık duyulur,” dedi yılan.

Mały Książę przyglądał jej się przez dłuższy czas.

Küçük Prens uzun süre yılanı inceledi.

— Jesteś zabawnym stworzeniem — rzekł wreszcie — cienka jak palec…

“Sen de garip bir hayvansın,” dedi. “Parmak kadar kalınlığın var.”

— Ach, jestem znacznie potężniejsza niż palec króla — powiedziała żmija.

“Ama bir kral parmağından daha güçlüyümdür.”

Mały Książę uśmiechnął się:

Küçük Prens gülümsedi:

— Nie jesteś zbyt potężna… Nie masz nawet łapek… nawet nie możesz podróżować…

“Çok güçlü olamazsın. Hem ayakların da yok. Yolculuk bile edemezsin.”

— Mogę cię unieść dalej niż okręt — rzekła żmija i owinęła się wokół kostki Małego

“Seni gemilerin gidemeyeceği kadar uzağa götürebilirim.”

Księcia na podobieństwo złotej bransolety.

Küçük Prens’in ayak bileğine altın bir bilezik gibi dolandı.

— Tego, kogo dotknę, odsyłam tam, skąd przybył — dodała. Lecz ty jesteś niewinny i przybywasz z gwiazdy…

“Dokunduğum her yaratığı geldiği yere, toprağa yollarım. Ama sen tertemizsin ve bir yıldızdan geliyorsun…”

Mały Książę nie odpowiedział.

Küçük Prens susuyordu:

— Wzbudzasz we mnie litość, taki słaby na granitowej Ziemi… Mogę ci w przyszłości pomóc, gdy bardzo zatęsknisz za twą planetą. Mogę…

“Şu kaskatı dünyada böylesine güçsüz oluşun acıma duygusu uyandırıyor içimde. Sana yardım edebilirim. Günün birinde gezegeninin özlemine dayanamazsan benim…”

— Och, bardzo dobrze zrozumiałem — odpowiedział Mały Książę — ale dlaczego mówisz ciągle zagadkami?

“Seni çok iyi anlıyorum,” dedi Küçük Prens, “yalnız niye öyle bilmece gibi konuşuyorsun?”

— Rozwiązuję zagadki — rzekła żmija.

“Benim için çözülmeyecek bilmece yoktur,” dedi yılan.

I oboje umilkli.

Ve sustular.

ROZDZIAŁ 18

XVIII

Przechodząc przez pustynię, Mały Książę spotkał tylko jeden kwiat… Kwiat o trzech płatkach, nędzny kwiat…

Küçük Prens çölü geçerken bir çiçeğe rastladı yalnızca. Üç taçyapraklı, sıradan bir çiçekti bu.

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę.

“Günaydın,” dedi Küçük Prens.

— Dzień dobry — odrzekł kwiat.

“Günaydın,” dedi çiçek.

— Gdzie są ludzie? — grzecznie zapytał Mały Książę.

“İnsanlar nerede?” diye kibarca sordu Küçük Prens.

Kwiat widział kiedyś przechodzącą karawanę.

Çiçek, eskiden bir kervan görmüştü.

— Ludzie? Jak sądzę istnieje sześciu czy siedmiu ludzi. Widziałem ich przed laty. Lecz nigdy nie wiadomo, gdzie można ich odnaleźć. Wiatr nimi miota. Nie mają korzeni — to im bardzo przeszkadza.

“İnsanlar mı?” diye tekrarladı. “Galiba altı yedi insan var. Yıllar önce görmüştüm. Ama kim bilir şimdi neredeler? Rüzgârla sürüklenmişlerdir. Kökleri yok, yaşamları güç oluyor bu yüzden.”

— Do widzenia — rzekł Mały Książę.

“Hoşça kal,” dedi Küçük Prens.

— Do widzenia — odpowiedział kwiat.

ROZDZIAŁ 19

XIX

Mały Książę wspiął się aż wysoką górę. Jedynymi górami, które dotychczas znał, były sięgające mu kolan wulkany. Wygasły wulkan służył mu jako krzesełko. „Z tak wysokiej góry jak ta — powiedział sobie — zobaczę od razy całą planetę i wszystkich ludzi…” Lecz nie zobaczył nic poza ostrymi skałami.

Küçük Prens yüce bir dağa tırmandı. Dağ olarak şimdiye kadar yalnız kendi gezegenindeki üç yanardağı görmüştü; onlar da ancak dizlerine geliyordu. Hatta sönmüş yanardağı tabure olarak kullanırdı. Kendi kendine, “Bu yükseklikteki bir dağdan bir bakışta bütün dünyayı ve bütün insanları görebilirim,” diye düşündü. Ama sipsivri tepelerden başka hiçbir şey ilişmedi gözüne:

— Dzień dobry — powiedział na wszelki wypadek.

“Günaydın,” dedi usulca.

— Dzień dobry… Dzień dobry… Dzień dobry — odpowiedziało echo.

“Günaydın… Günaydın… Günaydın…” diye karşılık verdi yankı.

— Kim jesteście? — spytał Mały Książę.

“Kimsiniz?”

— Kim jesteście… Kim jesteście… Kim jesteście… — powtórzyło echo.

“Kimsiniz? Kimsiniz? Kimsiniz?”

— Bądźcie mymi przyjaciółmi, jestem samotny — powiedział.

“Hepiniz dostum olun. Yapayalnızım.”

— Jestem samotny… jestem samotny… jestem samotny… — odpowiedziało echo.

“Yapayalnızım… Yapayalnızım…”

„Jakaż to zabawna planeta — pomyślał Mały Książę. — zupełnie sucha, spiczasta i słona.

“Ne tuhaf bir gezegen!” diye düşündü Küçük Prens. “Her yer kuru, her yer sivri, her yer sert ve acımasız.

A ludziom brak fantazji. Powtarzają to, co im się mówi… Na mojej gwiazdce miałem różę: ona zawsze mówiła pierwsza…”

İnsanlarda da düş kurabilme gücü hiç yokmuş. Ne söylerseniz onu tekrarlıyorlar. Benim gezegenimde bir çiçeğim vardı, söze ilk o başlardı…”

ROZDZIAŁ 20

XX

W końcu jednak zdarzyło się, że po długiej wędrówce poprzez piaski, skały i śniegi Mały Książę odkrył drogę. A drogi prowadzą zawsze do ludzi.

Küçük Prens uzun süre kumlar, kayalar, karlar arasında düşe kalka yürüdükten sonra bir yola ulaştı. Yollar eninde sonunda insanların oturduğu yerlere çıkar.

— Dzień dobry — powiedział.

“Günaydın,” dedi.

Był w ogrodzie pełnym róż.

Baştan başa gül açmış bir bahçenin önünde duruyordu.

— Dzień dobry — odpowiedziały róże.

Güller bir ağızdan:
“Günaydın,” dediler.

Mały Książę przyjrzał się im. Bardzo były podobne do jego róży.

Küçük Prens onlara baktı. Hepsi de kendi çiçeğine benziyordu:

— Kim jesteście? — zapytał zdziwiony.

“Kimsiniz?” diye sordu; şaşırmıştı.

— Jesteśmy różami — odparły róże.

“Bizler gülleriz,” dediler güller.

— Ach… — westchnął Mały Książę.

“Ah!” dedi Küçük Prens.

I poczuł się bardzo nieszczęśliwy. Jego róża zapewniała go, że jest jedyna na świecie. A oto tu, w jednym ogrodzie, jest pięć tysięcy podobnych!

Yüreği üzüntüyle doldu. Çiçeği evrende bir eşi daha bulunmadığını söylemişti. Oysa işte bir tek bahçede bile ona tıpatıp benzeyen beş bin çiçek vardı!

„Byłaby bardzo zdenerwowana… — pomyślał — kaszlałaby straszliwie i udawałaby umierającą, aby pokryć zmieszanie. A ja musiałbym udawać, że ją pielęgnuję, bo w przeciwnym razie umarłaby rzeczywiście, aby mnie tym upokorzyć…”

“Ne tuhaf bir gezegen. Her yer kuru, her yer sivri.”
“Görse ne kızardı,” dedi kendi kendine.
“Kim bilir nasıl öksürür kendine gülünmesin diye ölüyormuş gibi yapardı. Ben de ölmemesi için seve seve ona bakıyormuşum gibi yapardım. Çünkü aşağıdan almazsam gerçekten ölmeye kalkardı.”

Później mówił sobie dalej: „Sądziłem, że posiadam jedyny na świecie kwiat, a w rzeczywistości mam zwykłą różę, jak wiele innych. Posiadanie róży i trzech wulkanów sięgających mi do kolan, z których jeden prawdopodobnie wygasł na zawsze, nie czyni ze mnie potężnego księcia…”

Sonra da şunlar geldi aklına, “Eşsiz bir çiçeğim var diye kendimi zengin sanırdım. Oysa sıradan bir güle sahipmişim. Sıradan bir gül, ancak dizlerime yükselen biri belki hepten sönmüş üç yanardağ… Demek hiç de büyük bir prens değilmişim.”

I zapłakał, leżąc na trawie.

ROZDZIAŁ 21

XXI

Wtedy pojawił się lis.

İşte o sırada tilki geldi.

— Dzień dobry — powiedział lis.

“Günaydın,” dedi.

— Dzień dobry — odpowiedział grzecznie Mały Książę i obejrzał się, ale nic nie dostrzegł.

Çevresine bakınıp kimseyi göremeyen Küçük Prens: “Günaydın,” dedi tatlı bir sesle.

— Jestem tutaj — posłyszał głos — pod jabłonią!

“Buradayım,” dedi ses, “elma ağacının altında.”

— Ktoś ty? — spytał Mały Książę. — Jesteś bardzo ładny…

“Kimsin sen?” dedi Küçük Prens. “Güzelliğine diyecek yok.”

— Jestem lisem — odpowiedział lis.

“Ben tilkiyim.”

— Chodź pobawić się ze mną — zaproponował Mały Książę. — Jestem taki smutny…

“Gel oynayalım. Canım çok sıkılıyor.”

— Nie mogę bawić się z tobą — odparł lis. — Nie jestem oswojony.

“Seninle oynayamam, evcil değilim.”

— Ach, przepraszam — powiedział Mały Książę.

“Kusuruma bakma,” dedi Küçük Prens.