Pero no respondió a mi pregunta, diciéndome simplemente:

Бірақ ол менің сұрағыма жауап қатпады. Ол маған жай ғана былай деді:

— El agua puede ser buena también para el corazón…

— Су жүрекке де пайдалы…

No comprendí sus palabras, pero me callé; sabía muy bien que no había que interrogarlo.

Мен оның айтқанын түсінбесем де, үндемедім… Оған сұрақ қоюдың пайдасы жоқ екенін білетінмін.

El principito estaba cansado y se sentó; yo me senté a su lado y después de un silencio me dijo:

Ол шаршаған еді. Жерге отыра кетті. Мен қасына жайғастым. Біразға созылған созылған үнсіздіктен соң ол былай деді:

— Las estrellas son hermosas, por una flor que no se ve…

— Көзге ілінбейтін бір гүлдің әсерінен жұлдыздар әдемі болып тұрғаны…

Respondí “seguramente” y miré sin hablar los pliegues que la arena formaba bajo la luna.

Мен «Әрине» дедім де, үндеместен ай сәулесіне малынған құм толқындарына қарап отыра бердім.

— El desierto es bello —añadió el principito.

— Шөл дала қандай әдемі, — деп қосып қойды ол.

Era verdad; siempre me ha gustado el desierto. Puede uno sentarse en una duna, nada se ve, nada se oye y sin embargo, algo resplandece en el silencio…

Онысы рас еді. Мен шөл даланы ұнатамын. Құм төбешікте отырасың. Көзге еш нәрсе түспейді. Еш дыбыс естілмейді. Сол кезде бір нәрсе сәулеленді…

— Lo que más embellece al desierto —dijo el principito— es el pozo que oculta en algún sitio…

— Шөл даланың көркін келтіретін нәрсе, — деді Кішкентай ханзада, — ол — ойламаған бір жерінде құдықтың тығылып жататыны…

Me quedé sorprendido al comprender súbitamente ese misterioso resplandor de la arena. Cuando yo era niño vivía en una casa antigua en la que, según la leyenda, había un tesoro escondido. Sin duda que nadie supo jamás descubrirlo y quizás nadie lo buscó, pero parecía toda encantada por ese tesoro. Mi casa ocultaba un secreto en el fondo de su corazón…

Кенет менің есіме құмнан шашыраған осы жұмбақ сәуленің не екені сап ете түсті. Мен бала шағымда көне бір үйде тұрғанмын. Халықтың айтуы бойынша сол үйде тығулы қазына бар екен дейтін еді. Әрине, ешкім оны тапқан емес, мүмкін іздемеген де болар. Бірақ ол жайт сол үйді қуанышқа кенелтетін. Менің үйім құпия бір сырды жаырғандай сезілетін…

— Sí —le dije al principito— ya se trate de la casa, de las estrellas o del desierto, lo que les embellece es invisible.

— Иә, — дедім мен Кішкентай ханзадаға, үй болсын, асыпандағы жұлдыз немесе шөл дала болсын, оларды әдемі ететін нәрсені көзбен көре алмайсың!

— Me gusta —dijo el principito— que estés de acuerdo con mi zorro.

— Түлкімнің айтқанын қостайтыныыңа мен қуаныыштымын, — деді ол.

Como el principito se dormía, lo tomé en mis brazos y me puse nuevamente en camino. Me sentía emocionado llevando aquel frágil tesoro, y me parecía que nada más frágil había sobre la Tierra.

Кішкентай ханзада ұйықтап бара жатқан соң, оны көтеріп алдым да, жолға шықтым. Көңілім толқып кетті. Үлбіреген нәзік асыл қазынаны көтеріп келе жатқандай болдым. Жер бетінде бұдан асқан нәзік зат болмағандай көрінді.

Miraba a la luz de la luna aquella frente pálida, aquellos ojos cerrados, los cabellos agitados por el viento y me decía: “lo que veo es sólo la corteza; lo más importante es invisible… ”

Айдың сәулесі түскен осы бір бозғылт маңдайына, жұмулы көздеріне, желмен желбіреген кекіл шаштарына қарап келе жатып терең ойға баттым: «Менің мына көріп тұрғаным тек сырт кейпі ғана. Ең маңызды қасиеті көзге көрінбейді…»

Como sus labios entreabiertos esbozaron una sonrisa, me dije: “Lo que más me emociona de este principito dormido es su fidelidad a una flor, es la imagen de la rosa que resplandece en él como la llama de una lámpara, incluso cuando duerme… ” Y lo sentí más frágil aún. Pensaba que a las lámparas hay que protegerlas: una racha de viento puede apagarlas…

Оның болар-болмас ашық тұрған еріндерінен күлкі жүгіріп өткендей болған кезінде, мен тағы да іштей былай деп ойладым: «Осы Кішкентай ханзаданың көңілімді қатты елжіретер қасиеті — ол оның бір гүлге деген адалдығы, тіпті ұйықтап жатса да сол гүлдің бейнесі оған шырақтың жалынындай сәуле шашып тұратындығы…» Маған ол бұрынғыдан бетер нәзік жан болып көрінді. Шырақтарды қорғау керек: желдің лебі өшіріп тастауы мүмкін…

Continué caminando y al rayar el alba descubrí el pozo.

Осылайша тоқтамай жүріп отырып, таң ата мен құдық тауып алдым.

XXV

XXV

— Los hombres —dijo el principito— se meten en los rápidos pero no saben dónde van ni lo que quieren… Entonces se agitan y dan vueltas…

— Адамдар жүрдек пойызға қысыла-қымтырыла мініп алады екен, — деді Кіщкентай ханзада, — бірақ не іздеп жүргендерін өздері білмейді. Сонда олар бір жерде тыныш отыра алмай, ары-бері сапырылысады…

Y añadió:

Сосын ол сөзін сабақтап:

— ¡No vale la pena!…

— Бекер нәрсе, — деді.

El pozo que habíamos encontrado no se parecía en nada a los pozos saharianos. Estos pozos son simples agujeros que se abren en la arena. El que teníamos ante nosotros parecía el pozo de un pueblo; pero por allí no había ningún pueblo y me parecía estar soñando.

Біз жеткен құдық сахаралық құдықтарға ұқсамайтын. Сахаралық құдықтар құмда қазылған жай шұңқыр ғана. Ал мынау ауылдың құдығы тәріздес. Алайда жан-жағымызда бірде-бір ауыл жоқ-ты, сондықтан мен түс көріп тұрғандай болдым.

— ¡Es extraño! —le dije al principito—. Todo está a punto: la roldana, el balde y la cuerda…

— Бұл ақылға қонбайтын нәрсе, — дедім мен Кіщкентай ханзадаға, — бәрі дайын тұр: шығыршығын ойнатып көрді.

Se rió y tocó la cuerda; hizo mover la roldana. Y la roldana gimió como una vieja veleta cuando el viento ha dormido mucho.

Шығыршық жел айналдырмағалы көп болған ескі жел-қақпадай шиқылдап қоя берді.

— ¿Oyes? —dijo el principito—. Hemos despertado al pozo y canta.

— Естіп тұрмысың? — деді Кішкентай ханзада, — біз бұл құдықты оятып жібергендіктен, ол әнге басты.

No quería que el principito hiciera el menor esfuerzo y le dije:

Мен оның күш жұмсағанын қаламай:

— Déjame a mí, es demasiado pesado para ti.

— Әкел, өзім істейін, — дедім оған, бұл сен үшін тым ауыр болады.

Lentamente subí el cubo hasta el brocal donde lo dejé bien seguro. En mis oídos sonaba aún el canto de la roldana y veía temblar al sol en el agua agitada.

Мен шелекті жайлап құдықтың ернеуіне дейін тартып шығардым. Оны жақсылап тұрып құдық шетіне орналастырып қойдым. Құлағымда шығыршықтың шиқылы қалып қойыпты. Ал әлі щайқалып тұрған судың бетінде күннің бейнесі діріл қаққандай болды.

— Tengo sed de esta agua —dijo el principito—, dame de beber…

— Мына суды көріп, шөлдеп кеттім, — деді Кішкентай ханзада, — маған су берші…

¡Comprendí entonces lo que él había buscado!

Оның не іздегенін енді ғана ұқтым.

Levanté el balde hasta sus labios y el principito bebió con los ojos cerrados. Todo era bello como una fiesta. Aquella agua era algo más que un alimento. Había nacido del caminar bajo las estrellas, del canto de la roldana, del esfuerzo de mis brazos. Era como un regalo para el corazón.

Шелекті көтеріп, ерніне тақадым. Ол көзін жұмған күйінше судан ішті. Тамаша мерекедей еді. Бұл су басқа сусындардан өзгеше болатын. Бұл — жұлдызды аспан астындағы ұзақ жүрген сапардан, шығыршықтың үнінен, менің қолымның күшінен жаратылған су еді. Сыйлық тәрізді жүрекке жайлы тиетін.

Cuando yo era niño, las luces del árbol de Navidad, la música de la misa de medianoche, la dulzura de las sonrisas, daban su resplandor a mi regalo de Navidad.

Мен кішкене бала кезімде жаңа жыл шыршасының жарығы, шіркеудің түн ортасындағы месса кезіндегі әуені, жүрек жылытар күлкілер маған сыйлаған сыйлықтардың нұр шашуына септігін тигізетін.

— Los hombres de tu tierra —dijo el principito— cultivan cinco mil rosas en un jardín y no encuentran lo que buscan.

— Сенің планетаңның адамдары, — деді Кішкентай ханзада, — бір бақтың өзінде бес мыңдап раушан гүлін өсіреді екен… сондықтан, олар оның ішінен өздерінің іздеген жалғыз нәрсесін таба алмайды…

— No lo encuentran nunca —le respondí.

— Таба алмайды, — деп құптадыым мен оны…

— Y sin embargo, lo que buscan podrían encontrarlo en una sola rosa o en un poco de agua…

— Әйтсе де, іздегендерін жалғыз бір гүлден немесе азғана судың көмегімен табуға болар еді ғой…

— Sin duda, respondí.

— Әрине, — деп жауап қаттым мен.

Y el principito añadió:

Сосын Кішкентай ханзада сөзін былай деп жалғады:

— Pero los ojos son ciegos. Hay que buscar con el corazón.

— Бірақ, өз соқыр. Жүрекпен іздеу керек.

Yo había bebido y me encontraba bien. La arena, al alba, era color de miel, del que gozaba hasta sentirme dichoso. ¿Por qué había de sentirme triste?

Мен судан іштім. Терең дем алдым. Құм болса, алаулап атқан таң шапағымен бал тәрізді алтын түске бояялды. Бұл да мені бақытқа кенелткендей болды. Мен не үшін қиналуым керек еді…

— Es necesario que cumplas tu promesa —dijo dulcemente el principito que nuevamente se había sentado junto a mí.

— Сен өзіңнің уәдеңе тұруың керек, — деді маған биязы үнмен Кішкентай ханзада, қайтып менің қасыма жайғасқан соң.

— ¿Qué promesa?

— Қандай уәде?

— Ya sabes… el bozal para mi cordero… soy responsable de mi flor.

— Есіңде ме… менің қошақаныма тұмылдырық беремін дегенсің… мен гүлім үшін жауаптымын!

Saqué del bolsillo mis esbozos de dibujo. El principito los miró y dijo riendo:

Қалтамнан салған суреттерімді алып шықтым. Оларды байқап қалған Кішкентай ханзада күліп жіберді:

— Tus baobabs parecen repollos…

— Сенің баобабтарың аздап қырыққабаттарға ұқсайды екен…

— ¡Oh! ¡Y yo que estaba tan orgulloso de mis baobabs!

— Немене?! Ал мен салған баобабтарымды мақтаныш тұтып жүрсем!

— Tu zorro tiene orejas que parecen cuernos; son demasiado largas.

— Сенің түлкің… оның құлақтары… олар мүйізге ұқсап қалыпты ғой… құлақтары тіптен ұзын екен!

Y volvió a reír.

Сосын ол тағы күлді.

— Eres injusto, muchachito; yo no sabía dibujar más que boas cerradas y boas abiertas.

— Сен тым қаталың, балақай, мен айдаһар жыланды ішкі және сыртқы кейпін бейнелеген басқа сурет салу қолымнан келмейді.

— ¡Oh, todo se arreglará! —dijo el principito—. Los niños entienden.

— Жарайды, — деді ол, — балалар оны жақсы біледі.

Bosquejé, pues, un bozal y se lo alargué con el corazón oprimido:

Сонымен, мен тұмылдырықтың суретін салып бердім. Оны ұсынып жатып жүрегім аузыма тығылғандай болды:

— Tú tienes proyectos que yo ignoro…

— Мен білмейтін жоспарың бар сияқты…

Pero no me respondió.

Бірақ ол жауап қатпады.

— ¿Sabes? —me dijo—. Mañana hace un año de mi caída en la Tierra…

Сосын маған былай деді:
— Сен білесің бе, менің Жер бетіне түскеніме ертең бір жол толады…

Y después de un silencio, añadió:

Сосын біраз үнсіздіктен соң былай деді:

— Caí muy cerca de aquí…

— Осы маңға таяу жерге түскенмін…

El principito se sonrojó.

Сөйтті де, қыызарып кетті.

Y nuevamente, sin comprender por qué, experimenté una extraña tristeza.

Тағы да, неге екенін білмеймін, мені бір түрлі уайым басып кетті.

Sin embargo, se me ocurrió preguntar:
— Entonces no te encontré por azar hace ocho días, cuando paseabas por estos lugares, a mil millas de distancia del lugar habitado más próximo. ¿Es que volvías al punto de tu caída?

Дегенмен, ойыма бір сұрақ сап ете түсті:
— Демек, сегіз күн бұрын мен сені адам мекенінен мыңдаған шақырым алшақта кездестірген кезімде, жападан-жалғыз кездейсоқ қыдырып жүрмеген болдың ғой? Сен құлаған жағыңа бе алып бара жатқан екенсің ғой?

El principito enrojeció nuevamente.

Кішкентай ханзада тағы да қызарып кетті.

Y añadí vacilante.

Ал мен күмілжи түсіп сөзімді былай деп жалғадым:

— ¿Quizás por el aniversario?

— Мүмкін, бір жыл толған шығар?

El principito se ruborizó una vez más. Aunque nunca respondía a las preguntas, su rubor significaba una respuesta afirmativa.

Кішкентай ханзада қайта қызарды. Ол ешқашан сұраққа жауап бермейтін, бірақ адам бетінің қызарғаны «иә» деп құптағанын білдірмейтін емес пе еді. Солай емес пе?

— ¡Ah! —le dije— tengo miedo.

— Мен қорқып тұрмын, — дедім күрсініп.

Pero él me respondió:

Бірақ ол маған былай деп жауап қатты:

— Tú debes trabajar ahora; vuelve, pues, junto a tu máquina, que yo te espero aquí. Vuelve mañana por la tarde.

— Сен енді жұмысқа кірісуге тиіссің. Ұшағыңа қайтып бар. Мен сені осы арада тосамын. Ертең кешкісін қайта орал…

Pero yo no estaba tranquilo y me acordaba del zorro. Si se deja uno domesticar, se expone a llorar un poco…

Дегенмен, менің көңілім саябыр таппады. Түлкі есіме түсіп кетті. Қолға үйретіп алуға жол берсең, кейін жылайтын кезге де душар болуың ықтимал.

XXVI

XXVI

Al lado del pozo había una ruina de un viejo muro de piedras. Cuando volví de mi trabajo al día siguiente por la tarde, vi desde lejos al principito sentado en lo alto con las piernas colgando. Lo oí que hablaba.

Құдықтың маңында қирап қалған ежелгі тас қабырғаның қалдығы бар еді. Келесі күні кешкісін жұмысынан қайтып келе жатқанда аяқтарын салбыратып тас қабырғаның үстінде отырған Кішкентай ханзадам алыстан көзіме түсті. Құлағым оның айтып жатқан сөзі шалынды:

— ¿No te acuerdas? ¡No es aquí con exactitud!

— Сонымен сенің есіңде қалғаны ма? — деп жатты ол. — Тіпті де бұл жер емес қой!

Alguien le respondió sin duda, porque él replicó:

Басқа бір дауыс жауап берген болар, өйткені ол былай деп тіл қатты:

— ¡Sí, sí; es el día, pero no es este el lugar!

— Иә! Иә! Дәл сол күн, бірақ бұл жер емес…

Proseguí mi marcha hacia el muro, pero no veía ni oía a nadie. Y sin embargo, el principito replicó de nuevo.

Мен қабырғаға дейін жақындап келдім. Көзіме әлі ештеңе түспеді. Сонда да, Кішкентай ханзада тағы да былай деді:

— ¡Claro! Ya verás dónde comienza mi huella en la arena. No tienes más que esperarme, que allí estaré yo esta noche.

— …Әрине, Сен менің құмдағы ізім қай жерден басталатынын қара. Мені сол жерде күтсең болғаны. Бүгін түнде мен сонда боламын.

Yo estaba a veinte metros y continuaba sin distinguir nada.

Қабырғаға дейін жиырма қадам қалды, ал менің көзіме әлі ештеңе шалынбады.

El principito, después de un silencio, dijo aún:

Кішкентай ханзада біраз үнсіздіктен соң тағы да былай деді:

— ¿Tienes un buen veneno? ¿Estás segura de no hacerme sufrir mucho?

— Сенің уың күшті ме? Сен маған ұзақ азап шектірмейтініңе сенімдісің бе?

Me detuve con el corazón oprimido, siempre sin comprender.

Мен тұрған жерімде қатып қалдым, ал жүрегім шым ете түсті. Бірақ әлі ештеңе түсінетін емеспін.

— ¡Ahora vete —dijo el principito—, quiero volver a bajarme!

— Енді кете бер, — деді ол… — Менің жерге түскім келіп тұр!

Dirigí la mirada hacia el pie del muro e instintivamente di un brinco. Una serpiente de esas amarillas que matan a una persona en menos de treinta segundos, se erguía en dirección al principito.

Аяқ астына еңкейіп қарағаным сол екен, тұрған орнымнан ыршып кеттім. Отыз секунд ішінде мерт ететін сары жыланның бірі Кішкентай ханзадаға оқтай қадалып тұрған еді.

Echando mano al bolsillo para sacar mi revólver, apreté el paso, pero, al ruido que hice, la serpiente se dejó deslizar suavemente por la arena como un surtidor que muere, y, sin apresurarse demasiado, se escurrió entre las piedras con un ligero ruido metálico.

Қалтамды ақтарып, тапаншамды іздеген қалпымша жыланға қарай жүгірдім. Бірақ менің тысырымды естіп қалған жылан асығып — аптықпай, жай ғана құмға сіңіп бара жатқан бұлақтай баяу иреңдеп барып, жездей сыңғыр етті де, тастардың саңылауына кіріп кетті.

Llegué junto al muro a tiempo de recibir en mis brazos a mi principito, que estaba blanco como la nieve.

Мен түрі сұп-сұр болып кеткен Кішкентай ханзадамды қағып алу үшін, қабырға іргесіне дер кезінде жеттім.

— ¿Pero qué historia es ésta? ¿De charla también con las serpientes?

— Бұл не сұмдық! Сен енді жыландармен әңгімелесетін болғанбысың!

Le quité su eterna bufanda de oro, le humedecí las sienes y le di de beber, sin atreverme a hacerle pregunta alguna. Me miró gravemente rodeándome el cuello con sus brazos. Sentí latir su corazón, como el de un pajarillo que muere a tiros de carabina.

Мен оның өмірі тастамайтын алтын түстес сары бөкебайын шештім. Самайын сулап, су жұтқыздым. Оған сұрақ қоюға батылым жетпеді. Ол маған байыптап қарады да, қолымен мойнымды құшақтап алды. Мен оның жүрегі мылтықтың оғы тиіп мертіккен құс тәрізді әлсіз соғып тұрғанын байқадым. Ол маған:

— Me alegra —dijo el principito— que hayas encontrado lo que faltaba a tu máquina. Así podrás volver a tu tierra…

— Мен сенің ұшағыңның ақауын тапқаныңа қуаныштымын. Сен енді өз еліңе қайта аласың…

— ¿Cómo lo sabes?

— Оны қайдан білдің?

Precisamente venía a comunicarle que, a pesar de que no lo esperaba, había logrado terminar mi trabajo.

Мен оған жұмысымның оңға басқанын енді айтпақшы болып оқталып отыр едім.

No respondió a mi pregunta, sino que añadió:

Ол еш жауап қатпастан былай деп сөзін сабақтады:

— También yo vuelvo hoy a mi planeta…

— Мен де бүгін үйіе қайтамын…

Luego, con melancolía:

Сәлден кейін мұңға бата:

— Es mucho más lejos… y más difícil…

— Ол анағұрлым алыс… анағұрлым қиын нәрсе.

Me daba cuenta de que algo extraordinario pasaba en aquellos momentos. Estreché al principito entre mis brazos como sí fuera un niño pequeño, y no obstante, me pareció que descendía en picada hacia un abismo sin que fuera posible hacer nada para retenerlo.

Мен бір ғажайыптан тыс нәрсенің болып жатқанын сездім. Оны кішкене бөбекке ұқсатып, құшағыма алдым. Сонда да ол маған құшағымнан сытылып шығып, мен сақтап қала алмайтын құрдымға құлап бара жатқандай сезілді.

Su mirada, seria, estaba perdida en la lejanía.

Ол ұшы-қиырсыз алыста адасқандай көзқараспен қарады.

— Tengo tu cordero y la caja para el cordero. Y tengo también el bozal.

— Менде сенің қошақаның бар. Қошақан үшін жасалынған жәшкі те бар. Сосын оның тұмылдырығы бар…

Y sonreía melancólicamente.

Сөйдеді де, мұңды түрмен күлімсіреді.

Esperé un buen rato. Sentía que volvía a entrar en calor poco a poco:

Мен ұзақ күттім. Бетіне қан жүгіріп, аздап жылына бастағандай болды.

— Has tenido miedo, muchachito…

— Балақай, сен үрейленіп қалғансың-ау деймін…

Lo había tenido, sin duda, pero sonrió con dulzura:

Әрине, тұла бойын қорқыныш билеген ғой. Алайда, ол жай ғана езу тартып:

— Esta noche voy a tener más miedo…

— Үрейдің көкесін бүгін кешке көрермін…

Me quedé de nuevo helado por un sentimiento de algo irreparable. Comprendí que no podía soportar la idea de no volver a oír nunca más su risa. Era para mí como una fuente en el desierto.

Көмек беруге шамам келмейтін нәрсе боларын сезгендей тағы да тұла бойым түршігіп кетті. Бұл күлкіні ешқашан естімеуім мүмкін деген ойға төзе алмайтынымды түсіндім. Оның күлкісі мен үшін шөл даладағы сылдырап аққан бұлақтай еді.