De ő nem felelt a kérdésemre. Egyszerűen csak ennyit mondott:

Nie odpowiedział mi na pytanie. Po prostu rzekł:

— Néha a szívnek is jó a víz…

— Woda może także przynieść korzyść sercu…

Nem értettem a válaszát, de nem szóltam többet. Tudtam, hogy őt sosem szabad faggatni.

Nie zrozumiałem odpowiedzi, lecz mimo to zamilkłem. Wiedziałem dobrze, że nie należy zadawać mu pytań.

Elfáradt. Leült. Én melléje ültem. Akkor némi csönd után azt mondta:

Był zmęczony. Usiadł. Usiadłem obok niego. Po chwili milczenia powiedział jeszcze:

— A csillagok szépek. Attól, hogy van rajtuk egy láthatatlan virág…

— Gwiazdy są piękne, ponieważ na jednej z nich istnieje kwiat, którego nie widać…

Olyasmit feleltem, hogy „persze, persze”, aztán szótlanul bámultam a holdfényben a homok redőit.

Odpowiedziałem:
— Oczywiście — i w milczeniu patrzyłem na wydmy piasku w poświacie księżyca.

— A sivatag is szép — tette hozzá.

— Pustynia jest piękna — dorzucił.

Igaza volt. Mindig szerettem a sivatagot. Az ember leül egy homokdombra. Nem lát semmit. Nem hall semmit. Valami mégis csöndesen sugárzik…

To prawda. Zawsze kochałem pustynię. Można usiąść na wydmie. Nic nie widać. Nic nie słychać. Ale mimo to coś promieniuje w ciszy…

— Az teszi széppé a sivatagot — mondta a kis herceg —, hogy valahol egy kutat rejt…

— Pustynię upiększa to — powiedział Mały Książę — że gdzieś w sobie kryje studnię…

Meglepődtem, mert egyszerre megértettem a homoknak ezt a titokzatos sugárzását. Gyerekkoromban egy régi házban laktam; a legenda szerint valahol kincs volt elásva benne. Igaz, soha senki nem jött a nyomára; meglehet, nem is kereste soha senki. Mégis elvarázsolta az egész házat. Titkot rejtett valahol a szíve mélyén…

Nagle ze zdziwieniem zrozumiałem to tajemnicze promieniowanie piasku. Gdy byłem małym chłopcem, mieszkałem w starym domu, do którego przywiązana była legenda o ukrytym skarbie. Oczywiście nikt skarbu nie znalazł, a może nawet nie szukał go. Lecz on rzucał czar na dom. Mój dom ukrywał w sobie tajemnicę…

— Igen — mondtam a kis hercegnek —, akár egy házról van szó, akár a csillagokról, akár a sivatagról: ami széppé teszi őket, az láthatatlan.

— Tak — powiedziałem Małemu Księciu — to, co upiększa dom czy gwiazdy, czy pustynie jest niewidzialne.

— Örülök neki, hogy egy véleményen vagy a rókámmal — mondta a kis herceg.

— Jestem zadowolony — powiedział — że zgadzasz się z moim lisem.

És mert elaludt, a karomba vettem, és úgy folytattam utamat. Meghatottságot éreztem: mintha törékeny kincset vittem volna. Sőt, mintha törékenyebb dolog egyáltalán nem is lett volna a Földön.

Ponieważ Mały Książę był senny, wziąłem go na ręce i poszedłem dalej. Byłem wzruszony. Wydawało mi się, że niosę kruchy skarb. Wydawało mi się nawet, że na Ziemi nie istnieje nic bardziej nietrwałego.

Néztem a holdvilágban ezt a sápadt homlokot, ezt a csukott szempárt, ezeket a szélben meg-megrezdülő aranyfürtöket, és azt gondoltam magamban: „Amit látok, az csak a kéreg. Ami a legfontosabb, az láthatatlan…”

W świetle księżyca patrzyłem na blade czoło, na zamknięte oczy, na pukle włosów poruszane wiatrem i mówiłem sobie, że to, co widzę, jest tylko zewnętrzną powłoką. Najważniejsze jest niewidoczne.

S mivel nyitott ajkai körül valami mosolyféle derengett, még ezt is gondoltam: „Ebben az alvó kis hercegben a legjobban a virágjához való hűsége hat meg: egy rózsa képe, mely akkor is úgy ragyog benne, mint egy lámpa lángja, amikor alszik…” És ettől még törékenyebbnek tűnt a szememben. A lámpákra nagyon kell vigyázni: elég egy hirtelen kis szél, hogy kioltsa őket…

Ponieważ półotwarte wargi uśmiechały się leciutko, powiedziałem sobie jeszcze: „To, co mnie wzrusza najmocniej w tym małym śpiącym królewiczu, to jego wierność dla kwiatu, to obraz róży, który świeci w nim jak płomień lampy nawet podczas snu”. I wydał mi się jeszcze bardziej kruchy. Byle podmuch wiatru może zgasić lampę — trzeba dobrze uważać.

Mentem, mentem, és hajnalban rábukkantam a kútra.

I tak idąc, o świcie odnalazłem studnię.

XXV

ROZDZIAŁ 25

— Az emberek — mondta a kis herceg — gyorsvonatokon zötykölődnek, de már nem tudják, mit keresnek. Erre elkezdenek ágálni, és csak forognak körbe-körbe…

— Ludzie tłoczą się w pociągach — powiedział Mały Książę — nie wiedząc, czego szukają. Dlatego są podnieceni i kręcą się w kółko…

Aztán még hozzátette:

A potem dorzucił:

— Nem éri meg…

— Nie warto…

A kút, amit találtunk, nem hasonlított a szaharai kutakhoz. A szaharai kutak egyszerűen homokba ásott lyukak. Ez meg olyan volt, mint egy falusi kút. Holott falunak nyoma sem volt, úgyhogy azt hittem, káprázik a szemem.

Studnia, którą znaleźliśmy, nie przypominała zupełnie studni saharyjskich. Studnie saharyjskie są po prostu dziurami wykopanymi w piasku. Ta natomiast przypominała wiejską studnię. Lecz nigdzie nie było wioski. Zdawało mi się, że śnię.

— Nem furcsa? — mondta a kis herceg. — Minden készen van: csiga, vödör, kötél…

— To zadziwiające — powiedziałem do Małego Księcia — wszystko jest przygotowane: blok, lina i wiadro…

Nevetett, megfogta a kötelet, megmozgatta a csigát. A csiga nyikorgott, mint egy öreg szélkakas, ha hosszú szünet után fölébred a szél.

Zaśmiał się, chwycił linę, puścił blok w ruch. Blok jęknął, zazgrzytał jak stara chorągiewka na dachu po długotrwałym bezruchu.

— Hallod? — mondta a kis herceg. — Fölébresztjük a kutat, ő meg énekel…

— Słuchaj, obudziliśmy studnię i ona śpiewa…

Nem akartam, hogy megerőltesse magát.

Nie chciałem, aby się męczył.

— Hagyd, majd én — mondtam. — Neked ez túl nehéz.

— Pozwól mi, to za ciężkie dla ciebie.

Lassan fölvontam a vödröt a káváig. Ráállítottam a kávára, jó szilárdan. Fülemben még tartott a csiga éneke; a vödörben még remegett a víz, és benne, láttam, ott remegett a nap.

Powoli wyciągałem wiadro aż do cembrowiny, Postawiłem je równo. W uszach dźwięczał mi śpiew bloku, a w falującej jeszcze wodzie widziałem drgające słońce.

— Éppen erre a vízre szomjazom — mondta a kis herceg. — Adj innom…

— Chcę napić się tej wody — powiedział Mały Książę — daj mi…

Egyszerre megértettem, hogy mit keresett!

Zrozumiałem już, czego szukał.

Ajkához emelte a vödröt. Hunyt szemmel ivott. Olyan volt ez, mint egy ünnep. Ez a víz más volt, több volt puszta italnál. A csillagok alatti vándorlásból született, a csiga énekéből, a karom megfeszített erejéből. Olyan jólesett a szívnek, mint egy ajándék.

Podniosłem wiadro do jego warg. Pił, mając oczy zamknięte. To było tak piękne jak święto. To było czymś więcej niż pożywieniem. Ta woda zrodzona była z marszu pod gwiazdami, ze śpiewu bloku, z wysiłku mych ramion. Sprawiała radość sercu — jak podarek.

Mikor gyerek voltam, így aranyozta be a karácsonyi ajándékot a karácsonyfa fénye, az éjféli mise zenéje meg a mosolyok varázsa.

Świeczki na choince, muzyka na Pasterce oraz słodkie uśmiechy opromieniały prezenty, jakie otrzymywałem na Boże Narodzenie, gdy byłem małym chłopcem.

— Nálatok — mondta a kis herceg — az emberek egyetlen kertben ötezer rózsát nevelnek. Mégse találják meg, amit keresnek.

— Ludzie z twojej planety — powiedział Mały Książę — hodują pięć tysięcy róż w jednym ogrodzie… i nie znajdują w nich tego, czego szukają…

— Nem találják meg — mondtam.

— Nie znajdują — odpowiedziałem.

— Pedig egyetlen rózsában vagy egy korty vízben megtalálhatnák…

— A tymczasem to, czego szukają, może być ukryte w jednej róży lub w odrobinie wody…

— Minden bizonnyal — feleltem.

— Oczywiście — odpowiedziałem.

Mały Książę dorzucił:

— Csakhogy a szem vak — tette hozzá a kis herceg. — A szívünkkel kell keresni.

— Lecz oczy są ślepe. Szukać należy sercem.

Én is ittam. Megkönnyebbültem tőle. Mikor a nap fölkel, mézszíne van a homoknak. Most ennek a mézszínnek is örültem. Miért is ért utol aztán a szenvedés…

Napiłem się. Oddychałem głęboko. O wschodzie słońca piasek jest koloru miodu. Cieszyłem się tym kolorem miodu. I jak mogłem przypuszczać, że oczekiwało mnie cierpienie…

— Meg kell tartanod, amit ígértél — mondta szelíden a kis herceg, és már újra ott ült mellettem.

— Powinieneś dotrzymać obietnicy — powiedział cichutko Mały Książę. Siedliśmy znów razem.

— Mit ígértem?

— Jakiej obietnicy?

— Tudod… szájkosarat a bárányomnak… hiszen felelős vagyok a virágomért!

— Widzisz… kaganiec dla baranka… Jestem odpowiedzialny za mój kwiat!

Előszedtem a zsebemből a rajzaimat. A kis herceg rájuk pillantott, és elnevette magát.

Wyciągnąłem z kieszeni moje szkice. Mały Książę zauważył je i śmiejąc się powiedział:

— Ó, a majomkenyérfáid! — mondta. — Mint a káposztafejek…

— Twoje baobaby przypominają trochę główki kapusty…

— Ugyan! Pedig olyan büszke voltam a majomkenyérfáimra!

— Och!
Byłem tak dumny z tych baobabów.

— A rókád meg… a fülei… inkább mintha szarvak volnának… meg aztán túl nagyok is!

— Twój lis… z takimi uszami, które przypominają rogi… Są za długie!

És megint nevetett.

I śmiał się dalej.

— Igazságtalan vagy, barátocskám; megmondtam, hogy nem tudok egyebet rajzolni, mint nyitott meg csukott óriáskígyót.

— Jesteś niesprawiedliwy, mały przyjacielu, mówiłem, że poza wężem boa, zamkniętym i otwartym, nigdy nie umiałem nic rysować.

— Semmi hiba — mondta. — A gyerekek megértik.

— Och, twoje rysunki nie są takie złe — pocieszał — dzieci poznają się na nich.

Rajzoltam hát egy szájkosarat. És elszorult a szívem, ahogy átnyújtottam neki.

Narysowałem kaganiec. Ścisnęło mi się serce, kiedy mu go pokazywałem.

— Neked valami titkos terved van…

— Masz plany, których nie znam…

Nem felelt. Azt mondta:

Nie odpowiedział mi na pytanie.

— Tudod… holnap lesz egy éve, hogy a Földre estem…

— Wiesz… mój przyjazd na Ziemię… jutro jest rocznica… — powiedział.

Majd némi szünet után:

I po chwili milczenia dodał:

— Egészen közel ide…

— Spadłem niedaleko stąd…

Elpirult.

I poczerwieniał.

S engem, magam sem tudom, miért, elfogott valami sötét szomorúság.

Znowu z niewiadomych przyczyn zrobiło mi się dziwnie smutno.

Egyszerre fölötlött bennem egy kérdés:
— Akkor hát egy hete reggel, amikor megismertelek, nem csak úgy véletlenül kószáltál itt, egyszál-egyedül, ezer mérföldnyire minden lakott helytől? Oda akartál visszamenni, ahová leestél?

Postanowiłem go o coś zapytać.
— Więc to nie przez przypadek przechadzałeś się tutaj samotnie, o tysiąc mil od zamieszkałych terenów, kiedy poznałem cię osiem dni temu? Powróciłem na miejsce, na które spadłeś?

A kis herceg újra elpirult.

Mały Książę poczerwieniał jeszcze bardziej.

Én pedig habozva hozzátettem:

Wahając się dorzuciłem:

— Csak nem az évforduló miatt?

— A może z powodu rocznicy?

A kis herceg még jobban elpirult. Felelni nem felelt a kérdéseimre; de ha valaki elpirul, az ugye azt jelenti, hogy „igen”.

Mały Książę znowu zaczerwienił się. Nigdy nie odpowiadał na pytania, ale kiedy się ktoś rumieni, to jakby mówił „tak”, prawda?

— Ó — mondtam neki —, attól félek…

— Wiesz — powiedziałem mu — boję się…

Azt felelte:

Tym razem odpowiedział mi:

— Neked most dolgoznod kell. Vissza kell menned a gépedhez. Itt várlak majd, gyere vissza holnap este…

— Musisz teraz pracować. Musisz iść do twojej maszyny. Będę tu czekał na ciebie. Wróć jutro wieczorem…

Én azonban nyugtalan maradtam. Eszembe jutott a róka. Aki hagyja, hogy megszelídítsék, az a sírás kockázatát is vállalja vele…

Nie uspokoiło mnie to. Przypomniała mi się historia lisa. Decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez.

XXVI

ROZDZIAŁ 26

A kút mellett romladozó kőfal húzódott. Mikor másnap este, munkám után visszajöttem, már messziről észrevettem a kis herceget: lábát lógatva fönt ült a fal tetején. És hallottam, hogy beszél valakivel.

Obok studni znajdowały się ruiny starego kamiennego muru. Gdy wracałem następnego wieczora od pracy, z daleka zauważyłem Małego Księcia siedzącego na murze, ze zwieszonymi nogami. Słyszałem jak mówił:

— Hát nem emlékszel rá? — mondta. — Nem egészen itt volt!

— Więc nic sobie nie przypominasz?… Miejsce niezupełnie się zgadza…

Erre egy másik hang felelhetett neki valamit, mert ő megint erősködni kezdett:

Ktoś mu na pewno odpowiadał, ponieważ znów posłyszałem jego głos:

— Igen, igen! A napja ma van, de a helye nem egészen ez…

— Ależ na pewno! Data się zgadza, lecz miejsce nie…

Mentem tovább a fal felé. Kívüle még mindig nem láttam, nem hallottam senkit. Ő azonban tovább vitatkozott:

Zbliżałem się do muru. Przyspieszyłem kroku. Ciągle jeszcze nikogo nie widziałem ani nic nie słyszałem. Tylko Mały Książę znowu komuś odpowiadał:

— …Úgy bizony. Nézd csak meg, hol kezdődik a nyomom a homokban. És csak várj rám. Ma éjszaka ott leszek.

— Oczywiście. Zobaczysz, gdzie zaczyna się mój ślad na piasku. Poczekasz tam na mnie. Będę tej nocy.

Már csak húszméternyire voltam a faltól, de még most sem láttam semmit.

Byłem o dwadzieścia metrów od muru, jednakże w dalszym ciągu nic nie widziałem.

A kis herceg egy darabig hallgatott, aztán azt kérdezte:

Po chwili ciszy Mały Książę dorzucił:

— Jó mérged van? Biztos vagy benne, hogy nem fogok sokáig szenvedni?

— Czy masz dobry jad? Czy jesteś pewna, że nie będę długo cierpiał?

Megtorpantam, elszorult a szívem, de még mindig nem értettem a dolgot.

Zatrzymałem się ze ściśniętym sercem, lecz ciągle jeszcze nic nie rozumiałem.

— Most pedig menj el — mondta a kis herceg. — Le akarok jönni innét!

— Teraz idź sobie — powiedział — chcę zejść!

Erre magam is a fal tövébe néztem, hirtelen hőköléssel. Mert egy kígyó ágaskodott ott a kis herceg felé, egyike azoknak a sárga kígyóknak, amelyek harminc másodperc alatt végeznek az emberrel.

Spuściłem wzrok do podnóża muru i aż podskoczyłem. W kierunku Małego Księcia wyciągała się jedna z tych żółtych żmij, których jad zabija w ciągu trzydziestu sekund.

Kezemet a zsebembe mélyesztettem, hogy előrántsam a revolveremet, és futni kezdtem feléjük; lépteim zajára azonban a kígyó puhán visszaernyedt a homokba, olyasformán, mint egy szökőkút elhaló sugara, és sietség nélkül, fémes kis nesszel eltűnt a kövek közt.

Podbiegłem, szukając rewolweru w kieszeni, lecz na odgłos mych kroków żmija wolno osunęła się na piasek i nie spiesząc, jak zamierający strumień wody, z metalicznym chrzęstem wśliznęła się między kamienie.

Épp jókor értem a falhoz, hogy a butácska hercegecskét fölfogjam a karomban. Sápadt volt, mint a hó.

Doskoczyłem do muru i chwyciłem w ramiona Małego Księcia, bladego jak śnieg.

— Hát ez meg mi volt? Most már kígyókkal társalkodol?

— Cóż to za historia? Rozmawiasz teraz ze żmijami?

Kibontottam aranyszínű sálját, amit örökké a nyaka köré tekerve hordott. Megnedvesítettem a halántékát, és itattam vele pár kortyot. De kérdezni már nem mertem tőle semmit. Komolyan nézett rám, karját a nyakamba fonta. Éreztem a szívét: úgy vert, mint egy meglőtt madáré.

Zdjąłem z jego szyi złoty szalik. Zwilżyłem mu skronie i napoiłem go. Nie śmiałem go o nic pytać. Popatrzył na mnie z powagą i objął mnie ramionami. Czułem bicie jego serca, tętniącego podobnie jak serce zranionego ptaka. Powiedział:

— Örülök neki, hogy sikerült megjavítanod a gépedet. Most aztán hazatérhetsz…

— Jestem zadowolony, że udało ci się naprawić samolot. Będziesz mógł powrócić do siebie.

— Honnan tudod?

— Skąd wiesz?

Éppen azt akartam elújságolni neki, hogy minden várakozás ellenére mégiscsak zöld ágra vergődtem a munkámmal.

Właśnie miałem zamiar mu powiedzieć, że mimo wszystko udało mi się naprawić motor.

Nem felelt a kérdésemre. Aztán azt mondta:

Nie odpowiedział na moje pytanie, lecz rzekł:

— Én is hazamegyek ma… —

— Ja także dzisiaj wracam do siebie…

És szomorkásan hozzátette:

A po chwili, pełen smutku, ciągnął:

— De az sokkal messzebb van… és sokkal nehezebb…

— To znacznie dalej… i znacznie trudniej…

Éreztem, hogy valami rendkívüli dolog történik. Úgy szorítottam a karomba, mint egy gyereket; közben mégis olyan volt, mintha függőlegesen elfolynék valami szakadékba, és én mit sem tehetek, hogy visszatartsam…

Czułem, że dzieje się coś niezwykłego. Ściskałem go mocno w ramionach, lecz mimo to wydawało mi się, że zsuwa się pionowo w przepaść, z której nie będę mógł go wyciągnąć…

Tekintete komoly volt, és valahol a messzeségben járt.

Wzrok miał poważny, zagubiony w dali.

— Mim van? A bárányod. Meg a bárány ládája. Meg a szájkosár…

— Mam twojego baranka. I mam skrzynkę dla niego… I mam kaganiec…

Szomorúan elmosolyodott.

Uśmiechnął się smutno.

Vártam, hosszan, sokáig. Éreztem, hogy lassacskán átmelegszik.

Długo czekałem. Wyczuwałem, że powoli ożywia się.

— Kedves kis barátom, te féltél…

— Mały przyjacielu, bałeś się…

Igen, félt, de még mennyire félt! Hanem azért szelíden fölnevetett.

Bał się, na pewno. Zaśmiał się cichutko:

— Este sokkal jobban fogok félni…

— Dzisiejszego wieczoru będę się bał znacznie bardziej…

Megint belém hasított a jóvátehetetlenség fagyasztó érzése. És tűrhetetlennek éreztem már a puszta gondolatát is, hogy nem hallom többet a nevetését. Hiszen olyan volt számomra, mint forrás a sivatagban.

I znowu zmroziło mnie przeczucie czegoś nieodwołalnego. Nie słyszeć więcej jego śmiechu ta myśl mnie zadręczała. Ten śmiech był dla mnie jak studnia na pustyni.