— Ha egy generálisnak azt parancsolnám, szálljon virágról virágra, mint egy lepke, vagy írjon egy tragédiát, vagy változzék tengeri madárrá, és a generális nem hajtaná végre a parancsot, ki lenne a hibás emiatt: ő vagy én?

— Jeśli rozkażę generałowi, aby jak motyl przeleciał z jednego kwiatka na drugi, albo rozkażę mu napisać tragedię, albo zmienić się w morskiego ptaka, a generał nie wykona otrzymanego rozkazu, kto z nas nie będzie miał racji: ja czy on?

— Fölséged! — jelentette ki a kis herceg nagy határozottsággal.

— Jego Królewska Mość — odpowiedział stanowczo Mały Książę.

— Látod. Mindenkitől azt kell követelni, amit az illető megtehet. A tekintély legelső alapja az értelem — mondta a király. — Ha népednek azt parancsolod, vesse magát a tengerbe: föllázad, forradalmat csinál. Azért van jogom engedelmességet követelni, mert ésszerűek a parancsaim.

— Słusznie. Należy wymagać tego, co można otrzymać. Autorytet opiera się na rozsądku. Jeśli rozkażesz twemu ludowi rzucić się do morza, lud się zbuntuje. Ja mam prawo żądać posłuszeństwa, ponieważ moje rozkazy są rozsądne.

— Akkor mi lesz a naplementémmel? — firtatta a kis herceg, mert ha már föltett egy kérdést, többé nem tágított tőle.

— Więc jak jest z moim zachodem słońca? — przypomniał Mały Książę, który nigdy nie porzucał postawionego pytania.

— Meg fogod kapni a naplementédet. Követelem. De kormányzói bölcsességemben megvárom, hogy kedvezőek legyenek hozzá a körülmények.

— Będziesz miał twój zachód słońca. Zarządzę go. Lecz zaczekam, w mądrości rządzenia, aż warunki będą przychylne.

— És az mikor lesz? — tudakolta a kis herceg.

— Kiedy to będzie? — informował się Mały Książę.

— Hm… hm… — felelte a király, és böngészni kezdett egy testes naptárban. — Hm… hm… mikor lesz… mikor lesz… ma este, hét óra negyven perc körül. És majd meglátod, milyen híven engedelmeskednek nekem.

— Hm, hm! — zamruczał Król, badając gruby kalendarz. — Hm, hm, to będzie około… około… to będzie dziś wieczorem o godzinie 19.40.I zobaczysz, jaki mam posłuch.

A kis herceg ásított. Sajnálta, hogy oda a napnyugtája. Ráadásul egy kicsit unatkozott is már.

Mały Książę ziewnął. Żałował straconego zachodu słońca, a poza tym już się trochę nudził.

— Nincs itt semmi dolgom többet — mondta a királynak. — Megyek tovább.

— Nie mam tu nic do roboty. Odejdę.

— Ne menj! — mondta a király, hiszen olyan büszke volt rá, hogy végre akadt egy alattvalója. — Ne menj el, megteszlek miniszternek.

— Nie odchodź — odpowiedział Król, który był tak dumny z posiadania poddanego. — Nie odchodź, mianuję cię ministrem.

— Milyen miniszternek?

— Ministrem czego?

— Hát… igazságügyinek!

— Hm… sprawiedliwości!

— De ha nincs, akinek igazságot szolgáltassak!

— Ależ tu nie ma kogo sądzić!

— Sosem lehet tudni — felelte a király. — Még nem jártam be a királyságomat. Öreg vagyok, hintóra nincs helyem, a gyaloglás meg fáraszt.

— Nie wiadomo — rzekł Król. — Jeszcze nie zwiedziłem mego królestwa. Jestem bardzo stary, nie mam miejsca na karocę, a chodzenie mnie męczy.

— Ó, hiszen már láttam! — mondta a kis herceg, és előrehajolt, hogy egy pillantást vessen a bolygó túlsó felére. — Ott sincs senki.

— Och! Ale ja już widziałem — powiedział Mały Książę, wychylając się, aby rzucić okiem na drugą stronę planety. — Tam także nie ma nikogo…

— Hát akkor ítélkezzél saját magadon — mondta a király. — Ez a legnehezebb. Magunkon ítélkezni sokkal nehezebb, mint máson. Ha sikerül helyesen ítélkezned saját magad fölött, az annak a jele, hogy valódi bölcs vagy.

— Wobec tego będziesz sam siebie sądzić. To najtrudniejsze. Znacznie trudniej jest sądzić siebie niż bliźniego. Jeśli potrafisz dobrze siebie osądzić, będziesz naprawdę mądry.

— De ítélkezni mindenütt ítélkezhetem magam fölött — jegyezte meg a kis herceg. — Ahhoz nem kell itt laknom.

— Ja — powiedział Mały Książę — mogę się sądzić byle gdzie. Nie ma potrzeby, abym mieszkał tutaj.

— Hm… hm… — mondta a király. — Azt hiszem, van itt valahol a bolygómon egy vén patkány. Éjszaka hallom a motozását. Hát ítélkezzél e fölött a vén patkány fölött. Időről időre halálra ítéled; élete így a te igazságszolgáltatásodtól függ majd. Aztán minden egyes alkalommal megkegyelmezel neki, takarékosságból, mivel csak egy van belőle.

— Hm, hm. Zdaje mi się, że gdzieś na mojej planecie jest stary szczur. Słyszę go nocą. Będziesz mógł od czasu do czasu sądzić tego starego szczura. Będziesz go mógł skazywać na śmierć. W ten sposób życie jego będzie zależne od twojej sprawiedliwości. Lecz za każdym razem ułaskawisz go, aby go oszczędzić. Bowiem jest tylko jeden.

— Nem szeretem a halálos ítéleteket — mondta a kis herceg —, és minden bizonnyal elmegyek.

— Nie lubię skazywać na śmierć — odpowiedział Mały Książę — i już odchodzę.

— Ne! — mondta a király.

— Nie — rzekł Król.

A kis herceg azonban nekifogott az előkészületeknek, majd, mivel nem akart fájdalmat okozni az öreg uralkodónak, így szólt:

Mały Książę, który skończył już przygotowania do podróży, nie chciał martwić starego monarchy.

— Ha fölségednek az a kívánsága, hogy pontosan engedelmeskedjenek a parancsainak, nekem is adhatna egy ésszerű parancsot. Megparancsolhatná például, hogy egy percen belül keljek útra. A körülmények, úgy látom, kedvezőek…

— Jeżeli Wasza Królewska Mość chce, aby rozkazy były wykonywane natychmiast, proszę mi dać rozsądny rozkaz. Niech mi na przykład Wasza Królewska Mość rozkaże odejść stąd przed upływem jednej minuty. Zdaje mi się, że okoliczności są sprzyjające…

A király nem felelt. A kis herceg először tétovázott, aztán egy sóhajtással mégis útra kelt.

Ponieważ Król nie odpowiedział, Mały Książę po chwili wahania wyruszył w drogę, wzdychając z ulgą.

— Kinevezlek nagykövetemnek! — kiáltott utána sietve a király.

— Mianuję cię moim ambasadorem! — wykrzyknął jeszcze Król.

Arcáról csak úgy sugárzott a tekintély.

Był bardzo pewny siebie.

„Hát bizony furcsák a fölnőttek” — gondolta útközben a kis herceg.

„Dorośli są bardzo dziwni! — mówił sobie Mały Książę.

XI

ROZDZIAŁ 11

A második bolygón lakott a hiú.

Drugą planetę zamieszkiwał Próżny.

— Lám, lám! — kiáltotta már messziről, amikor megpillantotta a kis herceget. — Meglátogat egy csodálóm!

— Ach! Ach! Oto odwiedziny wielbiciela! — krzyknął, gdy tylko zauważył Małego Księcia.

Mert aki hiú, annak az összes többi ember olybá tűnik, mint a csodálója.

Albowiem według próżnych każdy spotkany człowiek jest ich wielbicielem.

— Jó napot! — mondta a kis herceg. — Fura kalapja van uraságodnak.

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę. — Pan ma zabawny kapelusz.

— Arra való, hogy megemeljem — felelte a hiú. — Hogy viszonozzam vele az ünneplést. De sajnos, soha nem jár erre senki.

— Po to, aby się kłaniać — odpowiedział Próżny. — Aby się kłaniać, gdy mnie oklaskują. Niestety nikt tędy nie przejeżdża.

— Úgy? — kérdezte a kis herceg, és egy szót sem értett az egészből.

— Ach tak? — powiedział Mały Książę, nic nie rozumiejąc.

— Csapd össze a tenyeredet — javasolta neki a hiú.

— Uderzaj dłonią w dłoń — poradził Próżny.

A kis herceg összeütötte a két tenyerét. A hiú szerényen megemelte a kalapját.

Mały Książę uderzył dłonią w dłoń. Próżny ukłonił się skromnie, uchylając kapelusza.

„Itt már mulatságosabb, mint az imént a királynál volt” — gondolta a kis herceg, és újra összeverte a tenyerét. A hiú meg újra megemelte a kalapját.

„To jest jednak bardziej zajmujące niż odwiedziny u Króla” — powiedział sobie Mały Książę. I znów zaczął klaskać. Próżny znów kłaniał się, uchylając kapelusza.

Így ment ez öt percig; akkor a kis herceg elunta az egyhangú játékot.

Po pięciu minutach zabawy Mały Książę zmęczył się jednostajnością gry.

— Hát ahhoz mit kell csinálni, hogy a kalap leessék? — kérdezte.

— A co trzeba zrobić — spytał — aby kapelusz spadł?

A hiú ezt egyszerűen elengedte a füle mellett. Aki hiú, az csak a dicséretet hallja meg, soha mást.

Lecz próżny nie usłyszał. Próżni słyszą tylko pochwały.

— Valóban nagyon csodálsz engem? — kérdezte a kis hercegtől.

— Czy ty mnie naprawdę bardzo uwielbiasz? — spytał Małego Księcia.

— Mit jelent az, hogy csodálni?

— Co to znaczy uwielbiać?

— Csodálni annyit jelent, mint elismerni az illetőről, hogy széles e bolygón ő a legszebb, a legjobban öltözött, a leggazdagabb és a legokosabb.

— Uwielbiać to znaczy uznać mnie za człowieka najpiękniejszego, najlepiej ubranego, najbogatszego i najmądrzejszego na planecie.

— De hiszen te egyedül vagy a bolygódon!

— Ależ poza tobą nikogo na planecie nie ma!

— Azért mégiscsak tedd meg! Azért mégiscsak csodálj!

— Zrób mi tę przyjemność: uwielbiaj mnie mimo wszystko.

— Csodállak — mondta a kis herceg, és egy parányit megvonta a vállát. — Csak azt nem értem, mire jó az neked!

— Uwielbiam cię — powiedział Mały Książę, lekko wzruszając ramionami — ale co ci to daje?

És sietve odébbállt.

I ruszył w dalszą drogę.

„Szó, ami szó — gondolta útközben —, a fölnőttek nagyon-nagyon furcsák.”

„Dorośli są zdecydowanie śmieszni” — powiedział sobie podczas podróży.

ХII

ROZDZIAŁ 12

A következő bolygón egy iszákos lakott. Ez a látogatás nagyon rövid ideig tartott, de nagyon elszomorította a kis herceget.

Następną planetę zajmował Pijak. Te odwiedziny trwały bardzo krótko, pogrążyły jednak Małego Księcia w głębokim smutku.

Ott találta az iszákost egy sor üres meg egy sor teli palack előtt.
— Hát te mit csinálsz itt? — kérdezte tőle.

— Co ty tu robisz? — spytał Pijaka, którego zastał siedzącego w milczeniu przed baterią butelek pełnych i bateria butelek pustych.

— Iszom — felelte gyászos képpel az iszákos.

— Piję — odpowiedział ponuro Pijak.

— Miért iszol? — kérdezte a kis herceg.

— Dlaczego pijesz? — spytał Mały Książę.

— Hogy felejtsek — felelte az iszákos.

— Aby zapomnieć — odpowiedział Pijak.

— Mit? — tudakolta a kis herceg, mert máris megsajnálta.

— O czym zapomnieć? — zaniepokoił się Mały Książę, który już zaczął mu współczuć.

— Azt, hogy szégyellem magam — felelte az iszákos és lehajtotta a fejét.

— Aby zapomnieć, że się wstydzę — stwierdził Pijak, schylając głowę.

A kis herceg szeretett volna segíteni rajta.
— Miért szégyelled magad? — kérdezte.

— Czego się wstydzisz? — dopytywał się Mały Książę, chcąc mu pomóc.

— Mert iszom — vágta el a további beszélgetést az iszákos, és mélységes hallgatásba süllyedt.

— Wstydzę się, że piję — zakończył Pijak rozmowę i pogrążył się w milczeniu.

A kis herceg meghökkenve szedelőzködött.

Mały Książę zakłopotany ruszył dalej.

„Bizony, bizony — gondolta út közben —, a fölnőttek rettentően furcsák.”

„Dorośli są naprawdę bardzo, bardzo śmieszni” — mówił sobie po drodze.

XIII

ROZDZIAŁ 13

A negyedik bolygó az üzletemberé volt. Ennek annyi dolga volt, hogy még csak föl se nézett, amikor a kis herceg megérkezett.

Czwarta planeta należała do Bankiera, który w chwili przybycia Małego Księcia tak był zajęty, że nawet nie podniósł głowy.

— Jó napot! — mondta a kis herceg. — Uraságodnak kialudt a cigarettája.

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę. — Pański papieros zgasł.

— Három meg kettő, az öt. Öt meg hét, az tizenkettő. Tizenkettő meg három, az tizenöt. Jó napot! Tizenöt meg hét, az huszonkettő. Huszonkettő meg hat, az huszonnyolc. Nem érek rá újra rágyújtani. Huszonhat meg öt, az harmincegy. Hopp! Tehát összesen ötszázegymillióhatszázhuszonkétezer-hétszázharmincegy.

— Trzy plus dwa równa się pięć. Pięć plus siedem — dwanaście. Dwanaście i trzy — piętnaście. Dzień dobry. Piętnaście i siedem — dwadzieścia dwa. Dwadzieścia dwa i sześć — dwadzieścia osiem. Nie mam czasu zapalić. Dwadzieścia sześć i pięć — trzydzieści jeden. Och! To razem daje pięćset jeden milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące siedemset trzydzieści jeden.

— Ötszázmillió micsoda?

— Pięćset jeden milionów czego?

— Mi az? Még mindig itt vagy? Ötszázmillió izé… már nem is tudom… Annyi dolgom van! Én komoly ember vagyok, én nem fecsérlem léhaságokra az időmet! Kettő meg öt, az hét…

— Co? Jeszcze tu jesteś? Pięćset jeden milionów… Sam już nie wiem, czego… Tak ciężko pracowałem! Jestem człowiekiem poważnym, tak nie robię niedorzeczności, nie bawię się głupstwami. Dwa i pięć…

— Ötszázmillió micsoda? — ismételte a kis herceg, mert ha egyszer egy kérdést föltett, nem tágított tőle többé.

— Pięćset jeden milionów czego? — powtórzył Mały Książę, który nigdy nie porzucał raz postawionego pytania.

Az üzletember fölkapta a fejét.

Bankier podniósł głowę.

— Ötvennégy éve lakom ezen a bolygón, de eddig még csak háromszor zavartak. Először huszonkét éve egy cserebogár; isten tudja, honnét pottyant ide. Iszonyatos zajt csapott, úgyhogy négy hibát is ejtettem a számadásomban.

Przez pięćdziesiąt cztery lata, odkąd mieszkam na tej planecie, trzy razy zakłócono mi spokój. Pierwszy raz, przed dwudziestu dwoma laty, zjawił się nie wiadomo skąd chrabąszcz. Tak strasznie hałasował, że zrobiłem cztery błędy w dodawaniu.

Másodszor tizenegy esztendeje köszvényrohamot kaptam. Keveset mozgok, nincs időm lófrálni; én komoly ember vagyok. Harmadszor pedig: most! Szóval azt mondtam, hogy ötszázegymillió…

Drugi raz, jedenaście lat temu, miałem atak reumatyzmu. Nie uprawiałem gimnastyki. Nie mam czasu na włóczęgę. Jestem człowiekiem poważnym. Tak. Trzeci raz… to w tej chwili. Powiedziałem więc: pięćset jeden milionów…

— Micsoda?

— Milionów czego?

Az üzletember látta: semmi reménye rá, hogy békén hagyják.

Bankier zrozumiał, że niełatwo będzie pozbyć się gościa.

— Olyan kis apróság, amit az égen látni olykor.

— Milionów tych małych rzeczy, które się widzi na niebie.

— Légy?

— Muszek?

— Dehogy! Olyan kis csillogó.

— Ależ nie, małych, błyszczących rzeczy.

— Méhek?

— Pszczółek?

— Dehogy! Azok az aranyos kis izék, amin a semmittevők ábrándozni szoktak. Én azonban komoly ember vagyok! Nekem nincs időm semmiféle ábrándozásra.

— Ależ nie. Małych złotych błyskotek, o których marzą leniuchy. Lecz ja jestem człowiekiem poważnym. Tak. Nie mam czasu na marzenia.

— Ahá! Csillagok.

— Aha… Gwiazd?

— Az, az. Csillagok.

— Tak jest. Gwiazd.

— És mit csinálsz azzal az ötszázmillió csillaggal?

— I cóż ty robisz z pięciuset milionami gwiazd?

— Ötszázegymillió-hatszázhuszonkétezer-hétszázharmincegy. Komoly ember vagyok, szeretem a pontosságot.

— Pięćset jeden milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące siedemset trzydzieści jeden… jestem poważny, jestem dokładny.

— Mit csinálsz ezekkel a csillagokkal?

— I cóż ty robisz z tymi gwiazdami?

— Hogy mit csinálok velük?

— Co ja z nimi robię?

— Igen.

— Tak.

— Semmit. Birtoklom őket.

— Nic. Posiadam je.

— Birtoklod a csillagokat?

— Posiadasz gwiazdy?

— Igen.

— Tak.

— Találkoztam egy királlyal, aki…

— Już widziałem Króla, który…

— A királyok nem birtokolnak. A királyok „uralkodnak” valamin. Ez más.

— Królowie nie posiadają. Oni panują. To zupełnie co innego.

— És mire jó neked, hogy birtoklod a csillagokat?

— A co ci daje posiadanie gwiazd?

— Arra, hogy gazdag legyek.

— Bogactwo.

— És mire jó a gazdagságod?

— A cóż ci z tego, ze jesteś bogaty?

— Más csillagokat is megvenni, ha történetesen talál valaki.

— Mogę kupować inne gwiazdy, o ile ktoś je znajdzie.

„Ez körülbelül olyasformán okoskodik, mint a részegesem” — gondolta a kis herceg;

„Ten człowiek — powiedział sobie Mały Książę — rozumuje jak mój Pijak.”

de azért tovább faggatta:

Pomimo tego pytał dalej:

— Hogyan lehet birtokolni a csillagokat?

— W jaki sposób można posiadać gwiazdy?

— Kinek a tulajdona? — vágott vissza zsémbesen az üzletember.

— A czyje one są? — odburknął Bankier.

— Nem tudom. Senkinek.

— Nie wiem. Niczyje.