— Számunkra teljességgel mindegy, hogy egy vulkán kialudt-e, vagy működik — felelte a geográfus. — Nekünk csak a hegy számít. Az pedig nem változik.

— Dla nas jest obojętne, czy wulkan jest czynny, czy wygasły — rzekł geograf. — Nam chodzi o górę, a góra się nie zmienia.

— De mit jelent az, hogy „múlékony”? — makacskodott a kis herceg, mert ha egyszer föltett egy kérdést, nem tágított tőle soha többet.

— Co znaczy „efemeryczny”? — powtórzył Mały Książę, który nigdy w życiu nie porzucił raz postawionego pytania.

— Azt jelenti, hogy előbb-utóbb megsemmisül.

— Znaczy to „zagrożony bliskim unicestwieniem”.

— Az én virágom előbb-utóbb megsemmisül?

— Mojej róży grozi bliskie unicestwienie?

— Úgy bizony.

— Oczywiście.

„Múlékony a virágom — gondolta a kis herceg —, s mindössze négy tüskéje van, hogy a világtól védekezzék! És én magára hagytam otthon!”

„Moja róża jest efemeryczna — powiedział do siebie Mały Książę — i ma tylko cztery kolce dla obrony przed niebezpieczeństwem. A ja zostawiłem ją zupełnie samą…”

Most érzett először valami lelkifurdalás-félét. De nyomban összeszedte magát.

To był jego pierwszy odruch żalu. Mimo to zapytał odważnie:

— Mit tanácsol uraságod? — kérdezte. — Milyen bolygót látogassak meg!

— Co radzi mi pan zwiedzić?

— A Földet — felelte a földrajztudós. — Jó híre van…

— Planetę Ziemię — odpowiedział geograf. — Ma dobrą sławę.

A kis herceg útra kelt, de közben egyre a virágjára gondolt.

Mały Książę ruszył w dalszą drogę, myśląc o swojej róży.

XVI

ROZDZIAŁ 16

A hetedik bolygó tehát a Föld volt.

Siódmą planetą była Ziemia.

Ez a Föld nem akármilyen bolygó ám! Van rajta száztizenegy király (beleszámítva természetesen a néger királyokat is), hétezer geográfus, kilencszázezer üzletember, hét és fél millió részeges, háromszáztizenegymillió hiú, vagyis körülbelül kétmilliárd fölnőtt.

Ziemia nie jest byle jaką planetą. Liczy sobie stu jedenastu królów (nie pomijając oczywiści królów murzyńskich), siedem tysięcy geografów, dziewięćset tysięcy bankierów, siedem i pół miliona pijaków, trzysta jedenaście milionów próżnych — krótko mówiąc: około dwóch miliardów dorosłych.

Hogy valami fogalmunk legyen a Föld nagyságáról, gondoljuk meg, hogy az elektromosság fölfedezése előtt a hat kontinensen egész hadseregnyi lámpagyújtogatót kellett alkalmazni, szám szerint négyszázhetvenkétezer-ötszáztizenegyet.

Aby łatwiej wam było pojąć, jak wielka jest Ziemia, powiem wam, że przed wynalezieniem elektryczności trzeba było zatrudniać na wszystkich sześciu kontynentach całą armię latarników, złożoną z czterystu sześćdziesięciu dwóch tysięcy pięciuset jedenastu osób.

Kissé távolabbról nézve mindez pompás látványt nyújtott. A hadmozdulatok éppolyan szabályozottan folytak, mint egy balett mozgása egy opera színpadán.

To był wspaniały widok — gdy się patrzyło z pewnej odległości. Ruchy tej armii były podobne do baletu.

Kezdték az új-zélandi és az ausztráliai lámpagyújtogatók. Meggyújtották a lampionjaikat, aztán aludni mentek. Utána beléptek a táncba a kínai meg a szibériai lámpagyújtogatók; majd ők is eltűntek a kulisszák mögött.

Pierwsi zaczynali pracę latarnicy Nowej Zelandii i Australii, którzy potem szli spać. Następnie do tańca wstępowali latarnicy Chin i Syberii. I oni po pewnym czasie kryli się za kulisami.

Most került sor az oroszországi és indiai lámpagyújtogatókra. Utánuk az európaiakra és az afrikaiakra. Aztán a dél-amerikaiakra. Aztán az észak-amerikaiakra.

Wtedy przychodziła kolej na latarników Rosji i Indii. Potem Afryki i Europy. Potem Ameryki Południowej. Następnie Ameryki Północnej.

És sosem vétették el színre lépésük rendjét. Nagyszerű volt!

I nigdy nie pomylono porządku wchodzenia na scenę. To było wspaniałe.

Mindössze két lámpagyújtogató élt henyén és nemtörődöm módra: az Északi-sark egyetlen lámpájának gyújtogatója, valamint kartársa, a Déli-sark egyetlen lámpájáé. Ők évente csupán kétszer dolgoztak.

Tylko latarnik jedynej lampy na Biegunie Północnym i jego kolega latarnik jedynej lampy na Biegunie Południowym prowadzili niedbałe i próżniacze życie: pracowali dwa razy w roku.

ХVII

ROZDZIAŁ 17

Ha az ember mindenáron szellemes akar lenni, megesik, hogy egy kicsit elveti a sulykot. Én sem voltam egészen szavahihető, amikor a lámpagyújtogatókról beszéltem. Így aztán félő, hogy hamis fogalmat adok bolygónkról azoknak, akik nem ismerik. Az emberek ugyanis igenigen kevéske helyet foglalnak el a Földön.

Zdarza się czasem, że chcąc być dowcipnym, popełniamy małe kłamstwa. Nie byłem bardzo uczciwy, gdy opowiadałem wam o latarnikach. Obawiam się, że ci, którzy nie znają naszej planety, będą mieli o niej fałszywe zdanie. Ludzie zajmują na Ziemi bardzo mało miejsca.

Ha a Föld kétmilliárd lakosa kissé szorosabban egymás mellé állna, olyasformán, mint például egy futballmeccsen, könnyen elférne egy húszezer négyzetméternyi téren. Az egész emberiséget össze lehetne zsúfolni a Csendes-óceán legparányibb kis szigetére.

Gdyby dwa miliardy mieszkańców Ziemi stanęło razem — jeden przy drugim, jak na wiecu — to zmieściliby się z łatwością na publicznym placu o dwudziestu milach długości i dwudziestu milach szerokości. Można by więc całą ludzkość stłoczyć na maleńkiej wysepce Oceanu Spokojnego.

A fölnőttek ezt persze nem hinnék el. Ők igen nagy helyet tulajdonítanak maguknak. Azt képzelik magukról, hogy tekintélyesek, akár a majomkenyérfák. Föl lehet szólítani őket: tessék, számoljanak. Ez tetszeni fog nekik, mert imádják a számokat. De ne vesztegessétek az időtöket ilyen föladatra. Fölösleges. Inkább higgyetek nekem.

Oczywiście dorośli wam nie uwierzą. Oni wyobrażają sobie, że zajmują dużo miejsca. Wydaje się im, że są tak wielcy jak baobaby. Więc poradźcie im, aby zrobili obliczenia. Kochają się w cyfrach: to im się spodoba. Lecz my nie traćmy czasu na ćwiczenie, które zadaje się za karę. To jest zbyteczne. Wy mi wierzycie.

A kis herceg tehát, amint földet ért, alaposan meglepődött, hogy egy teremtett lelket sem lát. Már-már attól félt, elvétette a bolygót, amikor a homokban megmozdult előtte egy holdszínű gyűrű.

Po przybyciu ba Ziemię Mały Książę był bardzo zdziwiony, nie widząc żywej duszy. Przestraszył się, myśląc, że zabłądził, gdy wtem żółtawy pierścień poruszył się na piasku.

— Jó éjszakát! — mondta a kis herceg, csak úgy találomra.

— Dobry wieczór — rzekł Mały Książę na wszelki wypadek.

— Jó éjszakát! — felelte a kígyó.

— Dobry wieczór — powiedziała żmija.

— Melyik bolygóra estem? — kérdezte a kis herceg.

— Na jaką planetę spadłem? — spytał Mały Książę.

— A Földre, Afrikában — felelte a kígyó.

— Na Ziemię, do Afryki.

— Ó… Hát senki sincs a Földön?

— Ach… więc Ziemia nie jest zaludniona?

— Ez itt a sivatag. A sivatagban nincs senki. De a Föld nagy — mondta a kígyó.

— Jesteśmy na pustyni. Na pustyni nikogo nie ma. Ziemia jest wielka — odrzekła żmija.

A kis herceg leült egy kőre, és szemét az égre emelte.

Mały Książę usiadł na kamieniu i wzniósł oczy ku niebu.

— Nem tudom — mondta —, nem azért vannak-e kivilágítva a csillagok, hogy egy napon mindenki megtalálhassa a magáét. Nézd csak, az ott az én bolygóm. Éppen fölöttünk… De milyen messze van!

— Zadaję sobie pytanie — powiedział — czy gwiazdy świecą po to, aby każdy mógł znaleźć swoją?… Popatrz na mojąplanetę. Jest dokładnie na nami. Ale jak bardzo daleko!

— Szép csillag — mondta a kígyó. — Mit keresel itt?

— Jest piękna — odrzekła żmija. — Po co tu przybyłeś?

— Nézeteltérésem támadt egy virággal — mondta a kis herceg.

— Mam pewne trudności z różą — powiedział Mały Książę.

— Hajaj! — mondta a kígyó.

— Ach tak… — rzekła żmija.

És sokáig hallgattak.

I oboje umilkli.

— Hol vannak az emberek? — kérdezte később a kis herceg. — Itt a sivatagban olyan egyedül van az ember.

— Gdzie są ludzie? — zaczął znowu Mały Książę. — Czuję się trochę osamotniony w pustyni…

— Nincs kevésbé egyedül az emberek közt sem — mondta a kígyó.

— Wśród ludzi jest się także samotnym — rzekła żmija.

A kis herceg hosszasan szemügyre vette.

Mały Książę przyglądał jej się przez dłuższy czas.

— Furcsa jószág vagy, vékony, mint az ujjam…

— Jesteś zabawnym stworzeniem — rzekł wreszcie — cienka jak palec…

— De bármilyen király ujjánál hatalmasabb — mondta a kígyó.

— Ach, jestem znacznie potężniejsza niż palec króla — powiedziała żmija.

A kis herceg elmosolyodott.

Mały Książę uśmiechnął się:

— Nem mondhatnám, hogy nagyon hatalmas vagy, hiszen még lábad sincs… utazni se tudsz.

— Nie jesteś zbyt potężna… Nie masz nawet łapek… nawet nie możesz podróżować…

— De nincs az a hajó, amelyik messzebbre bírna vinni, mint én — mondta a kígyó.

— Mogę cię unieść dalej niż okręt — rzekła żmija i owinęła się wokół kostki Małego

Azzal, mint egy aranypánt, a kis herceg bokájára tekeredett.

Księcia na podobieństwo złotej bransolety.

— Akit én megérintek, azt visszaadom a földnek, ahonnét származik — mondta. — Te azonban tiszta vagy, és egy csillagról jöttél.

— Tego, kogo dotknę, odsyłam tam, skąd przybył — dodała. Lecz ty jesteś niewinny i przybywasz z gwiazdy…

A kis herceg nem felelt.

Mały Książę nie odpowiedział.

— Olyan gyönge vagy ezen a gránit Földön, hogy megesik rajtad a szívem. Ha egy szép napon majd nagyon visszavágyol a bolygódra, segíthetek rajtad. Mert én…

— Wzbudzasz we mnie litość, taki słaby na granitowej Ziemi… Mogę ci w przyszłości pomóc, gdy bardzo zatęsknisz za twą planetą. Mogę…

— Ó! — mondta a kis herceg. — Értem, nagyon is értem. De miért beszélsz mindig rejtélyekben?

— Och, bardzo dobrze zrozumiałem — odpowiedział Mały Książę — ale dlaczego mówisz ciągle zagadkami?

— Valamennyit megfejtem — mondta a kígyó.

— Rozwiązuję zagadki — rzekła żmija.

És hallgattak utána tovább.

I oboje umilkli.

XVIII

ROZDZIAŁ 18

A kis herceg nekivágott a sivatagnak, de nem találkozott, csak egy virággal. Egy háromszirmú, semmi kis virággal.

Przechodząc przez pustynię, Mały Książę spotkał tylko jeden kwiat… Kwiat o trzech płatkach, nędzny kwiat…

— Jó napot! — mondta a kis herceg.

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę.

— Jó napot! — mondta a virág.

— Dzień dobry — odrzekł kwiat.

— Hol vannak az emberek? — kérdezte udvariasan a kis herceg.

— Gdzie są ludzie? — grzecznie zapytał Mały Książę.

A virág látott egyszer egy bandukoló karavánt.

Kwiat widział kiedyś przechodzącą karawanę.

— Az emberek? Van belőlük, azt hiszem, hat vagy hét. Évekkel ezelőtt láttam őket. De sosem lehet tudni, hol-merre vannak. Viszi, sodorja őket a szél. Nagy baj nekik, hogy nincs gyökerük.

— Ludzie? Jak sądzę istnieje sześciu czy siedmiu ludzi. Widziałem ich przed laty. Lecz nigdy nie wiadomo, gdzie można ich odnaleźć. Wiatr nimi miota. Nie mają korzeni — to im bardzo przeszkadza.

— Viszontlátásra — mondta a kis herceg.

— Do widzenia — rzekł Mały Książę.

— Viszontlátásra — mondta a virág.

— Do widzenia — odpowiedział kwiat.

XIX

ROZDZIAŁ 19

A kis herceg fölkapaszkodott egy hegyre. Életében nem látott még más hegyet, mint a három vulkánját, de azok éppen csak a térdéig értek. A kialudt vulkánját zsámolynak használta. „Egy ekkora hegyről — gondolta — egyetlen szempillantással látni fogom az egész bolygót meg az összes embert.” De nem látott egyebet, mint tűhegyes sziklacsúcsokat.

Mały Książę wspiął się aż wysoką górę. Jedynymi górami, które dotychczas znał, były sięgające mu kolan wulkany. Wygasły wulkan służył mu jako krzesełko. „Z tak wysokiej góry jak ta — powiedział sobie — zobaczę od razy całą planetę i wszystkich ludzi…” Lecz nie zobaczył nic poza ostrymi skałami.

— Jó napot! — mondta találomra.

— Dzień dobry — powiedział na wszelki wypadek.

— Jó napot!… Jó napot!… Jó napot!… — válaszolta a visszhang.

— Dzień dobry… Dzień dobry… Dzień dobry — odpowiedziało echo.

— Ki vagy? — kérdezte a kis herceg.

— Kim jesteście? — spytał Mały Książę.

— Ki vagy… ki vagy… ki vagy… — felelte a visszhang.

— Kim jesteście… Kim jesteście… Kim jesteście… — powtórzyło echo.

— Légy a barátom, olyan egyedül vagyok — mondta.

— Bądźcie mymi przyjaciółmi, jestem samotny — powiedział.

— Egyedül vagyok… egyedül vagyok… egyedül vagyok — felelte a visszhang.

— Jestem samotny… jestem samotny… jestem samotny… — odpowiedziało echo.

„Milyen furcsa bolygó! — gondolta a kis herceg. — Milyen száraz, milyen hegyes, milyen sós.

„Jakaż to zabawna planeta — pomyślał Mały Książę. — zupełnie sucha, spiczasta i słona.

És az embereknek nincs semmi képzelőtehetségük. Folyton csak azt szajkózzák, amit mondanak nekik… Nekem otthon volt egy virágom: mindig ő kezdte a beszélgetést…”

A ludziom brak fantazji. Powtarzają to, co im się mówi… Na mojej gwiazdce miałem różę: ona zawsze mówiła pierwsza…”

ХX

ROZDZIAŁ 20

Egy szép napon aztán, miután sokáig vándorolt homokon, sziklákon, havon keresztül, a kis herceg végre rábukkant egy útra. És az utak mind az emberekhez vezetnek.

W końcu jednak zdarzyło się, że po długiej wędrówce poprzez piaski, skały i śniegi Mały Książę odkrył drogę. A drogi prowadzą zawsze do ludzi.

— Jó napot! — mondta.

— Dzień dobry — powiedział.

Virágzó rózsakert előtt állt.

Był w ogrodzie pełnym róż.

— Jó napot! — mondták a rózsák.

— Dzień dobry — odpowiedziały róże.

A kis herceg csak nézte őket. Mind olyanok voltak, mint a virágja.

Mały Książę przyjrzał się im. Bardzo były podobne do jego róży.

— Kik vagytok? — kérdezte meghökkenten.

— Kim jesteście? — zapytał zdziwiony.

— Rózsák vagyunk — felelték a rózsák.

— Jesteśmy różami — odparły róże.

— Ó! — mondta a kis herceg.

— Ach… — westchnął Mały Książę.

És nagyon boldogtalannak érezte magát. Neki a virágja azt mesélte, hogy sehol a világon nincsen párja; és most ott volt előtte ötezer, szakasztott ugyanolyan, egyetlen kertben!

I poczuł się bardzo nieszczęśliwy. Jego róża zapewniała go, że jest jedyna na świecie. A oto tu, w jednym ogrodzie, jest pięć tysięcy podobnych!

„Hogy bosszankodnék, ha látná! — gondolta. — Iszonyatosan köhécselne, és úgy tenne, mint aki a halálán van, csak hogy nevetségessé ne váljék. Nekem pedig úgy kellene tennem, mintha ápolnám; különben még valóban meghalna, csak hogy megszégyenítsen…”

„Byłaby bardzo zdenerwowana… — pomyślał — kaszlałaby straszliwie i udawałaby umierającą, aby pokryć zmieszanie. A ja musiałbym udawać, że ją pielęgnuję, bo w przeciwnym razie umarłaby rzeczywiście, aby mnie tym upokorzyć…”

És utána még ezt gondolta: „Azt hittem, gazdag vagyok, van egy párjanincs virágom; és lám, nincs, csak egy közönséges rózsám. Ezzel meg a három térdig érő vulkánommal, melyek közül az egyik talán egyszer s mindenkorra kialudt, igazán nem vagyok valami híres nagy herceg…”

Później mówił sobie dalej: „Sądziłem, że posiadam jedyny na świecie kwiat, a w rzeczywistości mam zwykłą różę, jak wiele innych. Posiadanie róży i trzech wulkanów sięgających mi do kolan, z których jeden prawdopodobnie wygasł na zawsze, nie czyni ze mnie potężnego księcia…”

Lefeküdt a fűbe, és sírni kezdett.

I zapłakał, leżąc na trawie.

XXI

ROZDZIAŁ 21

Akkor jelent meg a róka.

Wtedy pojawił się lis.

— Jó napot! — mondta a róka.

— Dzień dobry — powiedział lis.

— Jó napot! — felelte udvariasan a kis herceg. Megfordult, de nem látott senkit.

— Dzień dobry — odpowiedział grzecznie Mały Książę i obejrzał się, ale nic nie dostrzegł.

— Itt vagyok az almafa alatt — mondta a hang.

— Jestem tutaj — posłyszał głos — pod jabłonią!

— Ki vagy? — kérdezte a kis herceg. — Csinosnak csinos vagy…

— Ktoś ty? — spytał Mały Książę. — Jesteś bardzo ładny…

— Én vagyok a róka — mondta a róka.

— Jestem lisem — odpowiedział lis.

— Gyere, játsszál velem — javasolta a kis herceg. — Olyan szomorú vagyok…

— Chodź pobawić się ze mną — zaproponował Mały Książę. — Jestem taki smutny…

— Nem játszhatom veled — mondta a róka. — Nem vagyok megszelídítve.

— Nie mogę bawić się z tobą — odparł lis. — Nie jestem oswojony.

— Ó, bocsánat! — mondta a kis herceg.

— Ach, przepraszam — powiedział Mały Książę.