Белорусско-английская книга-билингва
Прагрэс прамысловасці, міжвольным носьбітам якога з’яўляецца буржуазія, бяссільная яму супраціўляцца, ставіць на месца раз’яднання рабочых канкурэнцыяй рэвалюцыйнае аб’яднанне іх пры дапамозе асацыяцыі.
The advance of industry, whose involuntary promoter is the bourgeoisie, replaces the isolation of the labourers, due to competition, by the revolutionary combination, due to association.
Такім чынам, з развіццём буйной прамысловасці з-пад ног буржуазіі вырываецца сама аснова, на якой яна вырабляе і прысвойвае прадукты. Яна параджае перш за ўсё сваіх уласных магільшчыкаў. Яе гібель і перамога пралетарыяту аднолькава непазбежны.
The development of Modern Industry, therefore, cuts from under its feet the very foundation on which the bourgeoisie produces and appropriates products. What the bourgeoisie therefore produces, above all, are its own grave-diggers. Its fall and the victory of the proletariat are equally inevitable.
II. Пралетарыі і камуністы
II. Proletarians and Communists
У якіх адносінах стаяць камуністы да пралетарыяў наогул?
In what relation do the Communists stand to the proletarians as a whole?
Камуністы не з’яўляюцца асобай партыяй, якая процістаіць іншым рабочым партыям.
The Communists do not form a separate party opposed to the other working-class parties.
У іх няма ніякіх інтарэсаў, асобных ад інтарэсаў усяго пралетарыяту ў цэлым.
They have no interests separate and apart from those of the proletariat as a whole.
Яны не выстаўляюць ніякіх асобых прынцыпаў, пад якія яны хацелі б падагнаць пралетарскі рух.
They do not set up any sectarian principles of their own, by which to shape and mould the proletarian movement.
Камуністы адрозніваюцца ад астатніх пралетарскіх партый толькі тым, што, з аднаго боку, у барацьбе пралетарыяў розных нацый яны выдзяляюць і адстойваюць агульныя, не залежныя ад нацыянальнасці інтарэсы ўсяго пралетарыяту; з другога боку, тым, што на розных ступенях развіцця, праз якія праходзіць барацьба пралетарыяту з буржуазіяй, яны заўсёды з’яўляюцца прадстаўнікамі інтарэсаў руху ў цэлым.
The Communists are distinguished from the other working-class parties by this only: 1. In the national struggles of the proletarians of the different countries, they point out and bring to the front the common interests of the entire proletariat, independently of all nationality. 2. In the various stages of development which the struggle of the working class against the bourgeoisie has to pass through, they always and everywhere represent the interests of the movement as a whole.
Камуністы, значыць, на практыцы з’яўляюцца самай рашучай часткай рабочых партый усіх краін, якая заўсёды заахвочвае да руху наперад, а ў тэарэтычных адносінах у іх перад астатняй масай пралетарыяту перавага ў разуменні ўмоў, ходу і агульных вынікаў пралетарскага руху.
The Communists, therefore, are on the one hand, practically, the most advanced and resolute section of the working-class parties of every country, that section which pushes forward all others; on the other hand, theoretically, they have over the great mass of the proletariat the advantage of clearly understanding the line of march, the conditions, and the ultimate general results of the proletarian movement.
Бліжэйшая мэта камуністаў тая ж самая, што і ўсіх астатніх пралетарскіх партый: фарміраванне пралетарыяту ў клас, звяржэнне панавання буржуазіі, заваяванне пралетарыятам палітычнай улады.
The immediate aim of the Communists is the same as that of all other proletarian parties: formation of the proletariat into a class, overthrow of the bourgeois supremacy, conquest of political power by the proletariat.
Тэарэтычныя палажэнні камуністаў ні ў якой меры не грунтуюцца на ідэях, прынцыпах, выдуманых ці адкрытых тым або іншым абнавіцелем свету.
The theoretical conclusions of the Communists are in no way based on ideas or principles that have been invented, or discovered, by this or that would-be universal reformer.
Яны з’яўляюцца толькі агульным выражэннем сапраўдных адносін класавай барацьбы, якая адбываецца, выражэннем гістарычнага руху, што ажыццяўляецца на нашых вачах. Знішчэнне раней існаваўшых адносін уласнасці не з’яўляецца нечым уласцівым выключна камунізму.
They merely express, in general terms, actual relations springing from an existing class struggle, from a historical movement going on under our very eyes. The abolition of existing property relations is not at all a distinctive feature of communism.
Усе адносіны ўласнасці падвяргаліся пастаяннай гістарычнай змене, пастаянным гістарычным змяненням.
All property relations in the past have continually been subject to historical change consequent upon the change in historical conditions.
Напрыклад, французская рэвалюцыя адмяніла феадальную ўласнасць, замяніўшы яе ўласнасцю буржуазнай.
The French Revolution, for example, abolished feudal property in favour of bourgeois property.
Адметнай рысай камунізму з’яўляецца не адмена ўласнасці наогул, а адмена буржуазнай уласнасці.
The distinguishing feature of Communism is not the abolition of property generally, but the abolition of bourgeois property.
Але сучасная буржуазная прыватная ўласнасць ёсць апошняе і самае поўнае выражэнне такой вытворчасці і прысваення прадуктаў, якое трымаецца на класавых антаганізмах, на эксплуатацыі адных другімі.
But modern bourgeois private property is the final and most complete expression of the system of producing and appropriating products, that is based on class antagonisms, on the exploitation of the many by the few.
У гэтым сэнсе камуністы могуць выразіць сваю тэорыю адным палажэннем: знішчэнне прыватнай уласнасці.
In this sense, the theory of the Communists may be summed up in the single sentence: Abolition of private property.
Нас, камуністаў, папракалі ў тым, што мы хочам знішчыць уласнасць, асабіста набытую, здабытую сваёй працай, уласнасць, якая ўтварае аснову ўсякай асабістай свабоды, дзейнасці і самастойнасці.
We Communists have been reproached with the desire of abolishing the right of personally acquiring property as the fruit of a man’s own labour, which property is alleged to be the groundwork of all personal freedom, activity and independence.
Заробленая, сумленна нажытая, здабытая сваёй працай уласнасць! Ці гаворыце вы аб дробнабуржуазнай, дробнасялянскай уласнасці, якая папярэднічала ўласнасці буржуазнай? Нам няма патрэбы яе знішчаць, развіццё прамысловасці яе знішчыла і знішчае дзень пры дні.
Hard-won, self-acquired, self-earned property! Do you mean the property of petty artisan and of the small peasant, a form of property that preceded the bourgeois form? There is no need to abolish that; the development of industry has to a great extent already destroyed it, and is still destroying it daily.
Ці, можа, вы гаворыце аб сучаснай буржуазнай прыватнай уласнасці?
Or do you mean the modern bourgeois private property?
Але хіба наёмная праца, праца пралетарыя, стварае яму ўласнасць? Ні ў якім разе. Яна стварае капітал, г. зн. уласнасць, якая эксплуатуе наёмную працу, уласнасць, якая можа павялічвацца толькі пры ўмове, што яна параджае новую наёмную працу, каб зноў яе эксплуатаваць.
But does wage-labour create any property for the labourer? Not a bit. It creates capital, i.e., that kind of property which exploits wage-labour, and which cannot increase except upon condition of begetting a new supply of wage-labour for fresh exploitation.
Уласнасць у яе сучасным выглядзе рухаецца ў процілегласці паміж капіталам і наёмнай працай. Разгледзім жа абодва бакі гэтай процілегласці.
Property, in its present form, is based on the antagonism of capital and wage labour. Let us examine both sides of this antagonism.
Быць капіталістам — значыць займаць у вытворчасці не толькі чыста асабістае, але і грамадскае становішча. Капітал — гэта калектыўны прадукт і можа быць прыведзены ў рух толькі сумеснай дзейнасцю многіх членаў грамадства, а ў канчатковым выніку — толькі сумеснай дзейнасцю ўсіх членаў грамадства.
To be a capitalist, is to have not only a purely personal, but a social status in production. Capital is a collective product, and only by the united action of many members, nay, in the last resort, only by the united action of all members of society, can it be set in motion.
Такім чынам, капітал — не асабістая, а грамадская сіла.
Capital is therefore not only personal; it is a social power.
Значыць, калі капітал будзе ператвораны ў калектыўную, усім членам грамадства прыналежную, уласнасць, то гэта не будзе ператварэннем асабістай уласнасці ў грамадскую. Зменіцца толькі грамадскі характар уласнасці. Яна страціць свой класавы характар.
When, therefore, capital is converted into common property, into the property of all members of society, personal property is not thereby transformed into social property. It is only the social character of the property that is changed. It loses its class character.
Пяройдзем да наёмнай працы.
Let us now take wage-labour.
Сярэдняя цана наёмнай працы ёсць мінімум заработнай платы, г. зн. сума жыццёвых сродкаў, неабходных для захавання жыцця рабочага як рабочага. Значыць, тaro, што наёмны рабочы прысвойвае ў выніку сваёй дзейнасці, ледзь хапае для ўзнаўлення яго жыцця.
The average price of wage-labour is the minimum wage, i.e., that quantum of the means of subsistence which is absolutely requisite to keep the labourer in bare existence as a labourer. What, therefore, the wage-labourer appropriates by means of his labour, merely suffices to prolong and reproduce a bare existence.
Мы зусім не маем намеру знішчыць гэта асабістае прысваенне прадуктаў працы, што служаць непасрэдна для ўзнаўлення жыцця, прысваенне, не пакідаючае ніякага лішку, які мог бы стварыць уладу над чужой працай. Мы хочам знішчыць толькі нікчэмны характар такога прысваення, калі рабочы жыве толькі для таго, каб павялічваць капітал, і жыве ўсяго пастолькі, паколькі гэтага патрабуюць інтарэсы пануючага класа.
We by no means intend to abolish this personal appropriation of the products of labour, an appropriation that is made for the maintenance and reproduction of human life, and that leaves no surplus wherewith to command the labour of others. All that we want to do away with is the miserable character of this appropriation, under which the labourer lives merely to increase capital, and is allowed to live only in so far as the interest of the ruling class requires it.
У буржуазным грамадстве жывая праца ёсць толькі сродак павялічваць накопленую працу. У камуністычным грамадстве накопленая праца — гэта толькі сродак расшыраць, узбагачаць, аблягчаць жыццёвы працэс рабочых.
In bourgeois society, living labour is but a means to increase accumulated labour. In Communist society, accumulated labour is but a means to widen, to enrich, to promote the existence of the labourer.
Такім чынам, у буржуазным грамадстве мінулае пануе над сучасным, у камуністычным грамадстве — сучаснае над мінулым. У буржуазным грамадстве капітал уладае самастойнасцю і індывідуальнасцю, між тым як працоўны індывідуум пазбаўлены самастойнасці і абязлічаны.
In bourgeois society, therefore, the past dominates the present; in Communist society, the present dominates the past. In bourgeois society capital is independent and has individuality, while the living person is dependent and has no individuality.
I знішчэнне гэтых адносін буржуазія называе скасаваннем асобы і свабоды! Яна мае рацыю. Сапраўды, гаворка ідзе аб скасаванні буржуазнай асобы, буржуазнай самастойнасці і буржуазнай свабоды.
And the abolition of this state of things is called by the bourgeois, abolition of individuality and freedom! And rightly so. The abolition of bourgeois individuality, bourgeois independence, and bourgeois freedom is undoubtedly aimed at.
Пад свабодай, у рамках цяперашніх буржуазных вытворчых адносін, разумеюць свабоду гандлю, свабоду куплі і продажу.
By freedom is meant, under the present bourgeois conditions of production, free trade, free selling and buying.
Але з падзеннем гандлярства падзе і свабоднае гандлярства. Размовы аб свабодным гандлярстве, як і ўсе іншыя напышлівыя размовы нашых буржуа аб свабодзе, маюць наогул сэнс толькі ў адносінах да несвабоднага гандлярства, да заняволенага гараджаніна сярэдневякоўя, а не ў адносінах да камуністычнага знішчэння гандлярства, буржуазных вытворчых адносін і самой буржуазіі.
But if selling and buying disappears, free selling and buying disappears also. This talk about free selling and buying, and all the other “brave words” of our bourgeois about freedom in general, have a meaning, if any, only in contrast with restricted selling and buying, with the fettered traders of the Middle Ages, but have no meaning when opposed to the Communistic abolition of buying and selling, of the bourgeois conditions of production, and of the bourgeoisie itself.
Вам здаецца жахлівым тое, што мы хочам знішчыць прыватную ўласнасць. Але ў вашым цяперашнім грамадстве прыватная ўласнасць знішчана для дзевяці дзесятых яго членаў; яна існуе іменна дзякуючы таму, што не існуе для дзевяці дзесятых.
You are horrified at our intending to do away with private property. But in your existing society, private property is already done away with for nine-tenths of the population; its existence for the few is solely due to its non-existence in the hands of those nine-tenths.
Вы папракаеце нас, значыць, у тым, што мы хочам знішчыць уласнасць, якая прадугледжвае ў якасці неабходнай умовы адсутнасць уласнасці ў велізарнай большасці грамадства.
You reproach us, therefore, with intending to do away with a form of property, the necessary condition for whose existence is the non-existence of any property for the immense majority of society.
Адным словам, вы папракаеце нас у тым, што мы хочам знішчыць вашу ўласнасць. Так, мы сапраўды хочам гэта зрабіць.
In one word, you reproach us with intending to do away with your property. Precisely so; that is just what we intend.
3 таго моманту, калі нельга будзе больш ператвараць працу ў капітал, у грошы, у зямельную рэнту, карацей — у грамадскую сілу, якую можна манапалізаваць, г. зн. з таго моманту, калі асабістая ўласнасць не зможа больш ператварацца ў буржуазную ўласнасць,— з гэтага моманту, заяўляеце вы, асоба знішчана.
From the moment when labour can no longer be converted into capital, money, or rent, into a social power capable of being monopolised, i.e., from the moment when individual property can no longer be transformed into bourgeois property, into capital, from that moment, you say, individuality vanishes.
Вы прызнаяцеся, значыць, што асобай вы не лічыце нікога, апрача буржуа, г. зн. буржуазнага ўласніка. Такая асоба сапраўды павінна быць знішчана.
You must, therefore, confess that by “individual” you mean no other person than the bourgeois, than the middle-class owner of property. This person must, indeed, be swept out of the way, and made impossible.
Камунізм ні ў кога не адбірае магчымасці прысваення грамадскіх прадуктаў, ён адбірае толькі магчымасць пры дапамозе гэтага прысваення занявольваць чужую працу.
Communism deprives no man of the power to appropriate the products of society; all that it does is to deprive him of the power to subjugate the labour of others by means of such appropriations.
Выстаўлялі пярэчанне, быццам са знішчэннем прыватнай уласнасці спыніцца ўсякая дзейнасць і запануе ўсеагульная ленасць.
It has been objected that upon the abolition of private property, all work will cease, and universal laziness will overtake us.
У такім выпадку буржуазнае грамадства павінна было б даўно загінуць ад ленасці, бо тут той, хто працуе, нічога не набывае, а той, хто набывае, не працуе. Усе гэтыя апаскі зводзяцца да таўталогіі, што няма больш наёмнай працы, паколькі не існуе больш капіталу.
According to this, bourgeois society ought long ago to have gone to the dogs through sheer idleness; for those of its members who work, acquire nothing, and those who acquire anything do not work. The whole of this objection is but another expression of the tautology: that there can no longer be any wage-labour when there is no longer any capital.
Усе пярэчанні, накіраваныя супраць камуністычнага спосабу прысваення і вытворчасці матэрыяльных прадуктаў, пашыраюцца таксама на прысваенне і вытворчасць прадуктаў разумовай працы.
All objections urged against the Communistic mode of producing and appropriating material products, have, in the same way, been urged against the Communistic mode of producing and appropriating intellectual products.
Падобна да таго як знішчэнне класавай уласнасці здаецца буржуа знішчэннем самой вытворчасці, так і знішчэнне класавай адукацыі для яго раўназначнае знішчэнню адукацыі наогул.
Just as, to the bourgeois, the disappearance of class property is the disappearance of production itself, so the disappearance of class culture is to him identical with the disappearance of all culture.
Адукацыя, гібель якой ён аплаквае, з’яўляецца для велізарнай большасці ператварэннем у прыдатак машыны.
That culture, the loss of which he laments, is, for the enormous majority, a mere training to act as a machine.
Але не спрачайцеся з намі, ацэньваючы пры гэтым адмену буржуазнай уласнасці з пункту гледжання вашых буржуазных уяўленняў аб свабодзе, адукацыі, праве і г. д.
But don’t wrangle with us so long as you apply, to our intended abolition of bourgeois property, the standard of your bourgeois notions of freedom, culture, law, etc.
Вашы ідэі самі з’яўляюцца прадуктам буржуазных вытворчых адносін і буржуазных адносін уласнасці, гэтак жа сама як ваша права ёсць толькі ўзведзеная ў закон воля вашага класа, воля, змест якой вызначаецца матэрыяльнымі ўмовамі жыцця вашага класа.
Your very ideas are but the outgrowth of the conditions of your bourgeois production and bourgeois property, just as your jurisprudence is but the will of your class made into a law for all, a will whose essential character and direction are determined by the economical conditions of existence of your class.
Ваша прадузятае ўяўленне, якое прымушае вас ператвараць свае вытворчыя адносіны і адносіны ўласнасці з адносін гістарычных, мінучых у працэсе развіцця вытворчасці, у вечныя законы прыроды і розуму, вы падзяляеце з усімі панаваўшымі раней і загінуўшымі класамі. Калі заходзіць гаворка аб буржуазнай уласнасці, вы не смееце больш зразумець таго, што здаецца вам зразумелым у адносінах уласнасці антычнай або феадальнай.
The selfish misconception that induces you to transform into eternal laws of nature and of reason, the social forms springing from your present mode of production and form of property — historical relations that rise and disappear in the progress of production — this misconception you share with every ruling class that has preceded you. What you see clearly in the case of ancient property, what you admit in the case of feudal property, you are of course forbidden to admit in the case of your own bourgeois form of property.
Знішчэнне сям’і! Нават самыя крайнія радыкалы абураюцца гэтым гнюсным намерам камуністаў.
Abolition of the family! Even the most radical flare up at this infamous proposal of the Communists.
На чым заснавана сучасная, буржуазная сям’я? На капітале, на прыватнай нажыве. У зусім развітым выглядзе яна існуе толькі для буржуазіі; але яна знаходзіць сваё дапаўненне ў вымушанай бессямейнасці пралетарыяў і ў публічнай прастытуцыі.
On what foundation is the present family, the bourgeois family, based? On capital, on private gain. In its completely developed form, this family exists only among the bourgeoisie. But this state of things finds its complement in the practical absence of the family among the proletarians, and in public prostitution.
Буржуазная сям’я натуральна адпадае разам з адпадзеннем гэтага яе дапаўнення, і абедзве разам знікнуць са знікненнем капіталу.
The bourgeois family will vanish as a matter of course when its complement vanishes, and both will vanish with the vanishing of capital.
Або вы папракаеце нас у тым, што мы хочам спыніць эксплуатацыю дзяцей іх бацькамі? Мы прызнаёмся ў гэтым злачынстве.
Do you charge us with wanting to stop the exploitation of children by their parents? To this crime we plead guilty.
Але вы сцвярджаеце, што, замяняючы дамашняе выхаванне грамадскім, мы хочам знішчыць самыя дарагія для чалавека адносіны.
But, you say, we destroy the most hallowed of relations, when we replace home education by social.
А хіба ваша выхаванне не вызначаецца грамадствам? Хіба яно не вызначаецца грамадскімі адносінамі, у якіх вы выхоўваеце, не вызначаецца прамым або ўскосным умяшаннем грамадства праз школу і г. д.?
And your education! Is not that also social, and determined by the social conditions under which you educate, by the intervention direct or indirect, of society, by means of schools, etc.?
Камуністы не выдумляюць уплыву грамадства на выхаванне; яны толькі змяняюць характар выхавання, вырываюць яго з-пад уплыву пануючага класа.
The Communists have not invented the intervention of society in education; they do but seek to alter the character of that intervention, and to rescue education from the influence of the ruling class.
Буржуазныя разглагольстваванні аб сям’і і выхаванні, аб пяшчотных адносінах паміж бацькамі і дзецьмі выклікаюць тым больш агіды, чым больш разбураюцца ўсе сямейныя сувязі ў асяроддзі пралетарыяту дзякуючы развіццю буйной прамысловасці, чым больш дзеці ператвараюцца ў простыя прадметы гандлю і рабочыя інструменты.
The bourgeois clap-trap about the family and education, about the hallowed co-relation of parents and child, becomes all the more disgusting, the more, by the action of Modern Industry, all the family ties among the proletarians are torn asunder, and their children transformed into simple articles of commerce and instruments of labour.
Але вы, камуністы, хочаце ўвесці агульнасць жонак, — крычыць нам хорам уся буржуазія.
But you Communists would introduce community of women, screams the bourgeoisie in chorus.
Буржуа глядзіць на сваю жонку як на простую прыладу вытворчасці. Ён чуе, што прылады вытворчасці мяркуецца аддаць у агульнае карыстанне, і, вядома, не можа вызваліцца ад думкі, што і жанчын напаткае такі ж самы лёс.
The bourgeois sees his wife a mere instrument of production. He hears that the instruments of production are to be exploited in common, and, naturally, can come to no other conclusion that the lot of being common to all will likewise fall to the women.
Ён нават і не падазрае, што гаворка ідзе якраз аб знішчэнні такога становішча жанчыны, калі яна з’яўляецца простай прыладай вытворчасці.
He has not even a suspicion that the real point aimed at is to do away with the status of women as mere instruments of production.
Між іншым, няма нічога больш смешнага за высокамаральны жах нашых буржуа адносна ўяўнай афіцыйнай агульнасці жонак у камуністаў. Камуністам няма патрэбы ўводзіць агульнасць жонак, яна існавала амаль заўсёды.
For the rest, nothing is more ridiculous than the virtuous indignation of our bourgeois at the community of women which, they pretend, is to be openly and officially established by the Communists. The Communists have no need to introduce community of women; it has existed almost from time immemorial.
Нашы буржуа, не задавальняючыся тым, што ў іх распараджэнні знаходзяцца жонкі і дочкі іх рабочых, не гаворачы ўжо аб афіцыйнай прастытуцыі, бачаць асаблівую асалоду ў тым, каб спакушаць жонак адзін у другога.
Our bourgeois, not content with having wives and daughters of their proletarians at their disposal, not to speak of common prostitutes, take the greatest pleasure in seducing each other’s wives.
Буржуазны шлюб з’яўляецца ў сапраўднасці агульнасцю жонак. Камуністам можна было б зрабіць папрок хіба толькі ў тым, быццам яны хочуць увесці замест крывадушна-прыкрытай агульнасці жонак афіцыйную, адкрытую.
Bourgeois marriage is, in reality, a system of wives in common and thus, at the most, what the Communists might possibly be reproached with is that they desire to introduce, in substitution for a hypocritically concealed, an openly legalised community of women.
Але ж само сабой зразумела, што са знішчэннем цяперашніх вытворчых адносін знікне і вынікаючая з іх агульнасць жонак, г. зн. афіцыйная і неафіцыйная прастытуцыя.
For the rest, it is self-evident that the abolition of the present system of production must bring with it the abolition of the community of women springing from that system, i.e., of prostitution both public and private.
Далей, камуністаў папракаюць, быццам яны хочуць адмяніць айчыну, нацыянальнасць.
The Communists are further reproached with desiring to abolish countries and nationality.
Рабочыя не маюць айчыны. У іх нельга адабраць тое, чаго ў іх няма. Паколькі пралетарыят павінен перш за ўсё заваяваць палітычнае панаванне, узняцца да становішча нацыянальнага класа, канстытуіравацца як нацыя, ён сам пакуль яшчэ нацыянальны, хоць зусім не ў тым сэнсе, як разумее гэта буржуазія.
The working men have no country. We cannot take from them what they have not got. Since the proletariat must first of all acquire political supremacy, must rise to be the leading class of the nation, must constitute itself the nation, it is so far, itself national, though not in the bourgeois sense of the word.
Нацыянальная адасобленасць і процілегласці народаў усё больш і больш знікаюць ужо з развіццём буржуазіі, са свабодай гандлю, сусветным рынкам, з аднастайнасцю прамысловай вытворчасці і адпаведных ёй умоў жыцця.
National differences and antagonism between peoples are daily more and more vanishing, owing to the development of the bourgeoisie, to freedom of commerce, to the world market, to uniformity in the mode of production and in the conditions of life corresponding thereto.
Панаванне пралетарыяту яшчэ больш паскорыць іх знікненне. Злучэнне намаганняў, па крайняй меры цывілізаваных краін, ёсць адна з першых умоў вызвалення пралетарыяту.
The supremacy of the proletariat will cause them to vanish still faster. United action, of the leading civilised countries at least, is one of the first conditions for the emancipation of the proletariat.
У той жа меры, у якой будзе знішчана эксплуатацыя аднаго індывідуума другім, знішчана будзе і эксплуатацыя адной нацыі другой.
In proportion as the exploitation of one individual by another will also be put an end to, the exploitation of one nation by another will also be put an end to.
Разам з антаганізмам класаў унутры нацый знікнуць і варожыя адносіны нацый паміж сабой.
In proportion as the antagonism between classes within the nation vanishes, the hostility of one nation to another will come to an end.
Абвінавачанні супраць камунізму, якія выстаўляюцца з рэлігійных, філасофскіх і наогул ідэалагічных пунктаў гледжання, не заслугоўваюць падрабязнага разгляду.
The charges against Communism made from a religious, a philosophical and, generally, from an ideological standpoint, are not deserving of serious examination.
Ці патрэбна асобая глыбакадумнасць, каб зразумець, што разам з умовамі жыцця людзей, з іх грамадскімі адносінамі, з іх грамадскім быццём змяняюцца таксама і іх уяўленні, погляды і паняцці, — адным словам, іх свядомасць?
Does it require deep intuition to comprehend that man’s ideas, views, and conception, in one word, man’s consciousness, changes with every change in the conditions of his material existence, in his social relations and in his social life?
Што ж даказвае гісторыя ідэй, як не тое, што духоўная вытворчасць пераўтвараецца разам з матэрыяльнай? Пануючымі ідэямі любога часу былі заўсёды толькі ідэі пануючага класа.
What else does the history of ideas prove, than that intellectual production changes its character in proportion as material production is changed? The ruling ideas of each age have ever been the ideas of its ruling class.
Гавораць аб ідэях, якія рэвалюцыянізуюць усё грамадства; гэтым выражаюць толькі той факт, што ўнутры старога грамадства ўтварыліся элементы новага, што поруч з разлажэннем старых умоў жыцця ідзе і разлажэнне старых ідэй.
When people speak of the ideas that revolutionise society, they do but express that fact that within the old society the elements of a new one have been created, and that the dissolution of the old ideas keeps even pace with the dissolution of the old conditions of existence.
Калі старажытны свет хіліўся да гібелі, старажытныя рэлігіі былі пераможаны хрысціянскай рэлігіяй. Калі хрысціянскія ідэі ў XVIII стагоддзі гінулі пад ударам асветніцкіх ідэй, феадальнае грамадства вяло свой смяротны бой з рэвалюцыйнай у той час буржуазіяй. Ідэі свабоды сумлення і рэлігіі выражалі ў абсягу ведаў толькі панаванне свабоднай канкурэнцыі.
When the ancient world was in its last throes, the ancient religions were overcome by Christianity. When Christian ideas succumbed in the 18th century to rationalist ideas, feudal society fought its death battle with the then revolutionary bourgeoisie. The ideas of religious liberty and freedom of conscience merely gave expression to the sway of free competition within the domain of knowledge.
«Але», скажуць нам, «рэлігійныя, маральныя, філасофскія, палітычныя, прававыя ідэі і г. д., вядома, змяняліся ў ходзе гістарычнага развіцця. Рэлігія ж, маральнасць, філасофія, палітыка, права заўсёды захоўваліся ў гэтым бесперапынным змяненні.
“Undoubtedly,” it will be said, “religious, moral, philosophical, and juridical ideas have been modified in the course of historical development. But religion, morality, philosophy, political science, and law, constantly survived this change.”
Да таго ж існуюць вечныя ісціны, як свабода, справядлівасць і г. д., агульныя для ўсіх стадый грамадскага развіцця. Камунізм жа адмяняе вечныя ісціны, ён адмяняе рэлігію, маральнасць, замест таго каб абнавіць іх; значыць, ён супярэчыць усяму папярэдняму ходу гістарычнага развіцця».
“There are, besides, eternal truths, such as Freedom, Justice, etc., that are common to all states of society. But Communism abolishes eternal truths, it abolishes all religion, and all morality, instead of constituting them on a new basis; it therefore acts in contradiction to all past historical experience.”
Да чаго зводзіцца гэта абвінавачанне? Гісторыя ўсіх дагэтуль існаваўшых грамадстваў рухалася ў класавых процілегласцях, якія ў розныя эпохі складваліся па-рознаму.
What does this accusation reduce itself to? The history of all past society has consisted in the development of class antagonisms, antagonisms that assumed different forms at different epochs.
Але якія б формы яны ні набывалі, эксплуатацыя адной часткі грамадства другою з’яўляецца фактам, агульным для ўсіх мінулых стагоддзяў.
But whatever form they may have taken, one fact is common to all past ages, viz., the exploitation of one part of society by the other.
Не дзіўна таму, што грамадская свядомасць усіх вякоў, нягледзячы на ўсю разнастайнасць і ўсе адрозненні, рухаецца ў пэўных агульных формах, у формах свядомасці, якія зусім знікнуць толькі з канчатковым знікненнем процілегласці класаў.
No wonder, then, that the social consciousness of past ages, despite all the multiplicity and variety it displays, moves within certain common forms, or general ideas, which cannot completely vanish except with the total disappearance of class antagonisms.
Камуністычная рэвалюцыя ёсць самы рашучы разрыў з атрыманымі ў спадчыну ад мінулага адносінамі ўласнасці; не дзіўна, што ў ходзе свайго развіцця яна самым рашучым чынам парывае з ідэямі, атрыманымі ў спадчыну ад мінулага.
The Communist revolution is the most radical rupture with traditional property relations; no wonder that its development involved the most radical rupture with traditional ideas.
Пакінем, аднак, пярэчанні буржуазіі супраць камунізму.
But let us have done with the bourgeois objections to Communism.
Мы бачылі ўжо вышэй, што першым крокам у рабочай рэвалюцыі з’яўляецца ператварэнне пралетарыяту ў пануючы клас, заваяванне дэмакратыі.
We have seen above, that the first step in the revolution by the working class is to raise the proletariat to the position of ruling class to win the battle of democracy.
Пралетарыят выкарыстоўвае сваё палітычнае панаванне для таго, каб вырваць у буржуазіі крок за крокам увесь капітал, цэнтралізаваць усе прылады вытворчасці ў руках дзяржавы, г. зн. пралетарыяту, арганізаванага як пануючы клас, і як найхутчэй павялічыць суму прадукцыйных сіл.
The proletariat will use its political supremacy to wrest, by degree, all capital from the bourgeoisie, to centralise all instruments of production in the hands of the State, i.e., of the proletariat organised as the ruling class; and to increase the total productive forces as rapidly as possible.
Гэта можа, вядома, адбыцца спачатку толькі пры дапамозе дэспатычнага ўмяшання ў права ўласнасці і ў буржуазныя вытворчыя адносіны, г. зн. пры дапамозе мерапрыемстваў, якія эканамічна здаюцца недастатковымі і негрунтоўнымі, але якія ў ходзе руху перарастаюць самі сябе і з’яўляюцца непазбежнымі як сродак для перавароту ва ўсім спосабе вытворчасці.
Of course, in the beginning, this cannot be effected except by means of despotic inroads on the rights of property, and on the conditions of bourgeois production; by means of measures, therefore, which appear economically insufficient and untenable, but which, in the course of the movement, outstrip themselves, necessitate further inroads upon the old social order, and are unavoidable as a means of entirely revolutionising the mode of production.
Гэтыя мерапрыемствы будуць, вядома, розныя ў розных краінах.
These measures will, of course, be different in different countries.
Аднак у найбольш перадавых краінах могуць быць амаль усюды прыменены наступныя меры:
Nevertheless, in most advanced countries, the following will be pretty generally applicable.
1. Экспрапрыяцыя зямельнай уласнасці і накіраванне зямельнай рэнты на пакрыццё дзяржаўных расходаў.
1. Abolition of property in land and application of all rents of land to public purposes.
2. Высокі прагрэсіўны падатак.
2. A heavy progressive or graduated income tax.
3. Адмена права спадчыны.
3. Abolition of all rights of inheritance.
4. Канфіскацыя маёмасці ўсіх эмігрантаў і мяцежнікаў.
4. Confiscation of the property of all emigrants and rebels.
5. Цэнтралізацыя крэдыту ў руках дзяржавы пры дапамозе нацыянальнага банка з дзяржаўным капіталам і з выключнай манаполіяй.
5. Centralisation of credit in the hands of the state, by means of a national bank with State capital and an exclusive monopoly.
6. Цэнтралізацыя ўсяго транспарту ў руках дзяржавы.
6. Centralisation of the means of communication and transport in the hands of the State.
7. Павелічэнне колькасці дзяржаўных фабрык, прылад вытворчасці, расчыстка пад поле і паляпшэнне зямель па агульнаму плану.
7. Extension of factories and instruments of production owned by the State; the bringing into cultivation of waste-lands, and the improvement of the soil generally in accordance with a common plan.
8. Аднолькавая абавязковасць працы для ўсіх, арганізацыя прамысловых армій, у асаблівасці для земляробства.
8. Equal liability of all to work. Establishment of industrial armies, especially for agriculture.
9. Злучэнне земляробства з прамысловасцю, садзейнічанне паступовай ліквідацыі адрознення паміж горадам і вёскай.
9. Combination of agriculture with manufacturing industries; gradual abolition of all the distinction between town and country by a more equable distribution of the populace over the country.
10. Грамадскае і бясплатнае выхаванне ўсіх дзяцей. Ліквідацыя фабрычнай працы дзяцей у сучаснай яе форме. Злучэнне выхавання з матэрыяльнай вытворчасцю і г. д.
10. Free education for all children in public schools. Abolition of children’s factory labour in its present form. Combination of education with industrial production, etc, etc.
Калі ў ходзе развіцця знікнуць класавыя адрозненні і ўся вытворчасць сканцэнтруецца ў руках асацыяцыі індывідаў, тады публічная ўлада страціць свой палітычны характар.
When, in the course of development, class distinctions have disappeared, and all production has been concentrated in the hands of a vast association of the whole nation, the public power will lose its political character.
Палітычная ўлада ва ўласным сэнсе слова — гэта арганізаванае насілле аднаго класа для падаўлення другога.
Political power, properly so called, is merely the organised power of one class for oppressing another.
Калі пралетарыят у барацьбе супраць буржуазіі абавязкова аб’ядноўваецца ў клас, калі шляхам рэвалюцыі ён ператварае сябе ў пануючы клас і ў якасці пануючага класа сілай скасоўвае старыя вытворчыя адносіны, то разам з гэтымі вытворчымі адносінамі ён знішчае ўмовы існавання класавай процілегласці, знішчае класы наогул, а тым самым і сваё ўласнае панаванне як класа.
If the proletariat during its contest with the bourgeoisie is compelled, by the force of circumstances, to organise itself as a class, if, by means of a revolution, it makes itself the ruling class, and, as such, sweeps away by force the old conditions of production, then it will, along with these conditions, have swept away the conditions for the existence of class antagonisms and of classes generally, and will thereby have abolished its own supremacy as a class.
На месца старога буржуазнага грамадства з яго класамі і класавымі процілегласцямі прыходзіць асацыяцыя, у якой свабоднае развіццё кожнага з’яўляецца ўмовай свабоднага развіцця ўсіх.
In place of the old bourgeois society, with its classes and class antagonisms, we shall have an association, in which the free development of each is the condition for the free development of all.
Реклама