— Tak sú teda moje, pretože ja som si na ne pomyslel prvý.

“Öyleyse benim. Çünkü bunu ilk akıl eden ben oldum.”

— A to stačí?

“Senin demekle senin oluyor mu?”

— Prirodzene. Keď nájdeš diamant, ktorý nepatrí nikomu, je tvoj. Keď nájdeš ostrov, ktorý nepatrí nikomu, je tvoj. Keď na niečo prídeš prvý, dáš si vynález patentovať: je tvoj. A ja vlastním hviezdy, lebo predo mnou nikdy nikomu ani na um neprišlo, že by ich mohol vlastniť.

“Tabii. Sahipsiz bir elmas bulursan senin olur. Sahipsiz bir ada da. Bir düşünce ilk senin aklına gelse beratını alırsın, senin olur. Benimki de öyle: Benden önce kimse yıldızlara sahip olmayı akıl edemediğine göre, yıldızlar benimdir.”

— To je pravda, — povedal Malý princ. — A čo s nimi robíš?

“Doğru ama ne yapıyorsun onları?”

— Spravujem ich. Spočítavam a prepočítavam, — odpo— vedal biznismen. — Je to náročná práca. Ale ja som vážny človek!

“Düzene sokuyorum. Sayıyorum, yine sayıyorum. Güç bir iş. Ama önemli işlerle ilgilenen bir adamım ben.”

Malý princ ešte nebol spokojný.

Küçük Prens daha öğreneceğini öğrenmiş değildi.

— Ak ja vlastním hodvábnu šatku, môžem si ju uviazať na krk a odniesť. Ak ja vlastním nejakú kvetinu, môžem si svoju kvetinu odtrhnúť a odniesť. No ty si nemôžeš natrhať hviezdy!

“İpek bir atkım olsaydı,” dedi, “boynuma dolar nereye gitsem yanımda götürebilirdim. Bir çiçeğim olsaydı koparır yakama takabilirdim. Ama sen gökteki yıldızları koparamazsın ki.”

— Nie, ale môžem si ich uložiť do banky.

“Koparamam ama bankaya yatırabilirim.”

— Čo to znamená?

“O da ne demek?”

— To znamená, že na papierik napíšem počet svojich hviezd. A potom ten papierik zamknem do zásuvky.

“Şu demek: Yıldızlarımın sayısını bir kâğıt parçasına yazarım. Sonra kâğıdı bir çekmeceye koyar, çekmeceyi kilitlerim.”

— A to je všetko?

“Hepsi bu mu?”

— To stačí!

“Bu.”

„To je zábavné,“ pomyslel si Malý princ. „Je to takmer čarovné. Ale nie je to veľmi vážne.“

Küçük Prens, “Eğlenceli iş,” diye düşündü. “Pek şairane ama önemli denemez buna.”

Malý princ mal o vážnych veciach celkom iné predstavy ako dospelí.

Önemli şeyler konusunda Küçük Prens’in görüşleri büyüklerinkinden apayrıydı.

— Ja vlastním kvetinu, — povedal ešte, — a každý deň ju 48 polievam. Vlastním tri sopky a vymetám ich každý týždeň. Lebo vymetám aj tú vyhasnutú. Človek nikdy nevie. Pre moje sopky je osožné, pre moju kvetinu je osožné, že ich vlastním. Ale ty nie si hviezdam osožný…

“Sözgelimi benim her gün suladığım bir çiçeğim var. Her hafta süpürdüğüm üç tane de yanardağım var. Sönmüş olanı bile süpürüyorum; ne olur ne olmaz. Bu yaptıklarımla yanardağlarıma ve çiçeğime yararlı oluyorum. Sense yıldızlar için yararlı değilsin…”

Biznismen otvoril ústa, ale nenašiel vhodnú odpoveď, a Malý princ odišiel.

İşadamı ağzını açtı ama söyleyecek laf bulamadı. Küçük Prens yola düzüldü.

„Dospelí sú rozhodne až neuveriteľne čudní,“ vravel si v duchu Malý princ počas cesty.

“Büyükler tepeden tırnağa olağanüstü kişiler canım,” diye düşündü yol boyunca.

XIV

XIV

Piata planéta bola veľmi zvláštna. Bola zo všetkých najmenšia. Bolo na nej iba toľko miesta, aby ta mohla vojsť pouličná lampa a lampár.

Beşinci gezegen çok ilginçti. Şimdiye dek gördüklerinin en ufağıydı. Üstünde ancak bir sokak feneriyle bekçisine yer vardı.

Malý princ si nevedel vysvetliť, načo môže byť kdesi na oblohe, na planéte bez domov, bez obyvateľov pouličná lampa a lampár. Aj tak si v duchu povedal:

Küçük Prens, gökyüzünün bir noktasında, üstünde ne insan ne de ev bulunan küçücük bir gezegende şu sokak feneriyle bekçisinin ne işe yarayabileceğini kestirememişti. Yine de kendi kendine:

„Možno je tu prítomnosť tohto človeka nezmyselná. A predsa má väčší zmysel ako život kráľa, márnivca, biznismena a pijana. Aspoň jeho práca má zmysel. Keď rozsvieti pouličnú lampu, akoby nechal narodiť o hviezdu alebo o kvetinu viac. Keď lampu zhasne, akoby kvetinu alebo hviezdu uspal. Je to pekné zamestnanie. A je naozaj užitočné,, pretože je pekné.“

“Bu adam gülünç belki ama kraldan da, kendini beğenmişten de, işadamından da, sarhoştan da daha az gülünç; hiç değilse işinin bir anlamı var. Fenerini yakınca bir yıldız doğdurmuş, bir çiçek açtırmış gibi oluyor. Söndürünce o yıldız, o çiçek uykuya dalıveriyor. Ne güzel bir uğraş; güzel olduğu için gerçekten yararlı.”

Keď pristál na planéte, úctivo lampára pozdravil:

Gezegene ayak basar basmaz bekçiyi saygıyla selamladı.

— Dobrý deň. Prečo si práve zhasol lampu?

“Günaydın. Fenerini niçin söndürdün?”

— Je to príkaz, — odpovedal lampár. — Dobrý deň.

“Yönetmelik böyle. Günaydın.”

— Čo znamená príkaz?

“Nasıl?”

— To znamená, že musím zhasnúť lampu. Dobrý večer.

“Yönetmeliğe göre fenerimi söndürüyorum. İyi akşamlar.”

A znova j u zažal.

Feneri yeniden yaktı.

— Ale prečo si ju hneď zažal?

“Peki, neden yine yaktın?”

— Je to príkaz, — odpovedal lampár.

“Yönetmelik böyle.”

— Nerozumiem, — povedal Malý princ.

“Anlayamıyorum.”

— Tu niet čomu rozumieť, — vravel lampár. — Príkaz je príkaz. Dobrý deň.

“Anlayacak bir şey yok ki,” dedi bekçi, “yönetmelik yönetmeliktir. Günaydın.”

A zhasol lampu.

Fenerini söndürdü.

Potom si utrel čelo vreckovkou s červenými kockami.

Kırmızı kareli bir mendille alnını sildi, sonra:

— Mám hrozné zamestnanie. Kedysi malo zmysel. Zhášal som ráno a zažínal večer. Celý deň som mohol od počívať a celú noc som mohol spať…

“Lanet bir iş bu benimki,” dedi. “Eskiden akıl ererdi. Sabah söndürür, akşam yakardım. Günün geri kalan saatlerinde dinlenir, gecenin geri kalan saatlerinde uyurdum.”

— A odvtedy sa príkaz zmenil?

“O zamandan bu yana yönetmelik değişti mi?”

— Príkaz sa nezmenil, — odpovedal lampár. — Práve v tom väzí celá pohroma. Planéta sa z roka na rok krútila čoraz rýchlejšie, a príkaz sa nezmenil!

“Yönetmelik değişmedi. İşin kötüsü de bu ya. Gezegen her yıl daha hızlı dönmeye başladı, yönetmelik ise yerinde saydı.”

— No a? — spýtal sa Malý princ.

“Sonra?”

— No a teraz, keď sa otočí raz za minútu, nemôžem si ani na sekundu odpočinúť. Zažíham a zhášam raz za minútu!

“Şimdi gezegen dakikada bir dönüş yapıyor; dinlenmeye bir saniye vaktim kalmıyor. Dakikada bir kez yakıp söndürüyorum.”

— To je smiešne! Deň u teba trvá minútu!

“Amma da iş ha! Bu gezegende günler bir dakika sürüyor demek!”

— To vôbec nie je smiešne, — povedal lampár. — Už je to mesiac, čo sa spolu rozprávame.

“O kadarla kalsa iyi! Biz şurada konuşurken bir ay geçti.”

— Mesiac?

“Bir ay mı?”

— Áno. Tridsať minút. Tridsať dní. Dobrý večer.

“Evet. Otuz dakika otuz gün eder. İyi akşamlar.”

A znova zažal svoju lampu.

Feneri yeniden yaktı.

Malý princ naňho hľadel a začal mať rád tohto lampára, ktorý bol taký verný príkazu.

Küçük Prens baktı baktı ve yönetmeliğe bunca bağlı kalan bu bekçiye karşı içinde bir sevgi duydu.

Spomenul si na západy slnka, čo sám kedysi vyhľadával, posúvajúc si stoličku. Chcel svojmu priateľovi pomôcť:

Bir zamanlar iskemlesini bir kımıldatışta günbatımları gördüğünü anımsadı; dostuna yardım etmek istedi.

— Vieš… poznám spôsob, ako si môžeš odpočinúť, keď budeš chcieť..

“Bak,” dedi, “sana istediğin zaman dinlenebilmenin yolunu göstereceğim.”

— Pravdaže chcem, — povedal lampár.

“Ben hep dinlenmek isterim,” dedi bekçi.

Veď človek môže byť zároveň verný i unavený.

Bir insan hem işine bağlı hem tembel olabiliyor anlaşılan.

Malý princ pokračoval:
— Tvoja planéta je taká malá, že ju obídeš tromi krokmi. Musíš len tak pomaly kráčať, aby si bol ustavične na slnku. Keď si budeš chcieť odpočinúť, vykročíš… a deň bude trvať tak dlho, ako budeš chcieť.

Küçük Prens açıklamaya koyuldu: “Senin gezegenin öyle küçük ki üç adımda çevresini dolanırsın. Hep güneş alan yerde kalabilmek için çok yavaş yürümen yeter. Dinlenmek istediğin zaman yürürsün, gündüzler dilediğin kadar uzar.”

— To mi nepomôže, — povedal lampár. — Ja veľmi rád spím.

“Bu bir çözüm yolu olamaz. Çünkü hayatta asıl sevdiğim şey uyumaktır.”

— Takú možnosť nemáš, — povedal Malý princ.

“Ne yapalım şansın yok,” dedi Küçük Prens.

— Takú možnosť nemám, — prisvedčil lampár. — Dobrý deň.

“Ne yapalım şansım yok. Günaydın.”

A zhasol lampu.

Feneri söndürdü.

„Týmto človekom by všetci ostatní, kráľ, márnivec, pijan a biznismen pohŕdali,“ vravel si Malý princ, zatiaľ čo pokračoval vo svojej ceste. „A predsa on jediný sa mi nezdá smiešny. Možno preto, že sa zaoberá niečím iným ako samým sebou.“

Yol boyunca Küçük Prens, “Şu zavallıyı kral da, kendini beğenmiş de, sarhoş da, işadamı da görseler küçümserlerdi. Oysa içlerinde bana gülünç gelmeyen, yalnız o. Belki kendi dışında bir şeyle uğraştığından.”

Ľútostivo si vzdychol a ešte si povedal:

İçini çekerek kendi kendine dedi ki:

„Iba s ním by som sa vedel spriateliť. No jeho planéta je naozaj veľmi malá. Nie je tam miesto pre dvoch.

“İçlerinde arkadaş olabileceğim tek insan oydu. Ama gezegeni o kadar küçüktü ki iki kişi almazdı…”

Ale Malý princ sa neodvážil priznať si, že za touto šťastnou planétou ľutuje najmä pre tých tisíc štyristo štyridsať západov slnka za dvadsaťštyri hodín!

Küçük Prens’in kendine açıklamaktan kaçındığı bir şey daha vardı. Bu gezegenden ayrılırken yirmi dört saatte bin dört yüz kırk günbatımı kaçırdığına yanıyordu asıl!

XV

XV

Šiesta planéta bola desať ráz väčšia. Býval na nej starý pán, ktorý písal hrubizné knihy.

Altıncı gezegen bir öncekinden on kat genişti. Kocaman kitaplar yazan yaşlı bir adam vardı orada.

— Aha! Tu máme cestovateľa! — zvolal, keď zazrel Malého princa.

Küçük Prens’in geldiğini görünce haykırdı: “Bir kâşif geliyor!”

Malý princ si sadol na stôl a trošku dychčal. Už tak veľa cestoval!

Küçük Prens masanın üstüne oturduğunda sık sık soluyordu. Kaç gündür yollardaydı.

— Odkiaľ prichádzaš? — spýtal sa ho starý pán.

“Yolculuk nereden?” diye sordu yaşlı adam.

— Čo je to za hrubú knihu? — povedal Malý princ. — Čo tu robíte?

Küçük Prens de sordu: “Bu koca kitap ne? Burada ne yapıyorsunuz?”

— Som zemepisec, — odpovedal starý pán.

“Coğrafyacıyım ben.”

— Čo je to zemepisec?

“Coğrafyacı ne demek?

— Je to vedec, ktorý vie, kde sú moria, veľké rieky, mestá, vrchy a púšte.

“Coğrafyacı, denizlerin, ırmakların, kentlerin, dağların ve çöllerin yerlerini bilen bilgine denir.”

— To je veľmi zaujímavé, — povedal Malý princ. — Konečne skutočné zamestnanie!

“Ne ilginç! Sonunda gerçek bir meslek adamına rastlayabildik!”

— A poobzeral sa okolo seba po zemepiscovej planéte. Ešte nikdy nevidel takú veľkolepú planétu.

Coğrafyacının gezegenine bir göz attı. Böylesine görkemli, göz alıcı bir gezegen görmemişti.

— Vaša planéta je veľmi pekná. Sú na nej aj oceány?

“Gezegeniniz çok çok güzel. Okyanusları var mı?”

— Ja to nemôžem vedieť, — odpovedal zemepisec.

“Bir şey diyemem.”

— Ach! — Malý princ bol sklamaný. — A vrchy?

“Ya!” Küçük Prens beklediğini bulamamıştı. “Peki, dağları?”

— Ja to nemôžem vedieť, — povedal zemepisec.

“Bir şey diyemem.”

— A mestá a veľké rieky a púšte?

“Kentleri, ırmakları, çölleri?”

— Ani to nemôžem vedieť, — odpovedal zemepisec.

“Ona da bir şey diyemem.”

— Veď ste zemepisec!

“Hani siz coğrafyacıydınız?”

— Správne, — povedal zemepisec, — ale nie som cestovateľ. Nemám ani jedného cestovateľa. Zemepisec nechodí robiť súpis miest, riek, vrchov, morí, oceánov a púští.

“Tamam,” dedi coğrafyacı, “ama kâşifim dememiştim. Gezegenimde tek kâşif yok. Kentleri, ırmakları, dağları, denizleri, okyanusları ve çölleri bulup çıkarmak coğrafyacının görevi değildir ki.

Zemepisec je priveľmi dôležitý na to, aby sa túlal. Neopúšťa svoju pracovňu. Ale prijíma tu návštevy cestovateľov. Vypytuje sa ich a zaznamenáva si ich spomienky. A keď sa mu spomienky niektorého z nich zdajú zaujímavé, zemepisec si dá preskúmať mravné správanie cestovateľa.

Coğrafyacının gezinecek vakti yoktur. Masasının başından ayrılmaz. Kâşifler ayağına gelirler. Onlara sorular yöneltir, yolculuk anılarını not eder. Bunlardan birinin anılarını ilginç görürse o kâşifin dürüstlüğü konusunda soruşturma yapar.”

— A prečo?

“Neden?”

— Pretože cestovateľ, ktorý by klamal, spôsobil by v zemepisných knihách ozajstné katastrofy. A takisto cestovateľ, ktorý by priveľa pil.

“Çünkü yalancı bir kâşif, coğrafya kitaplarının başına neler neler getirir. Çok içki içen kâşifler için de aynı durum söz konusudur.”

— A prečo? — spýtal sa Malý princ.

“O neden?”

— Pretože pijani vidia dvojmo. A tak by zemepisec mohol zaznačiť dva vrchy tam, kde je iba jeden.

“Çünkü sarhoşlar teki çift görür. Diyelim bir yerde tek dağ var, coğrafyacı iki dağ var diye not edecektir.”

— Poznám kohosi, kto by bol zlým cestovateľom, — po— znamenal Malý princ.

“Bir tanıdığım var,” dedi Küçük Prens. “Olsaydı, çok kötü bir kâşif olurdu.”

— To je možné. Keď sa teda mravné správanie cestovateľa zdá dobré, jeho objav sa overí.

“Mümkün. Ne diyordum? Kâşifin dürüstlüğü ortaya çıkınca bu kez keşfi için bir soruşturma yapılır.”

— Niekto sa ta ide pozrieť?

“Oraya mı gidiliyor?”

— Nie. To je príliš zložité. Ale od cestovateľa sa požaduje, aby predložil dôkazy. Ak objaví, napríklad, nejaký veľký vrch, požadujeme, aby z neho doniesol veľké kamene.

“Yok canım, daha kolayı var. Kâşiften kanıt göstermesi istenir. Sözgelimi büyük bir dağ keşfedilmişse oradan büyük kayalar söküp getirmesi gerekir.”

Zemepisec sa náhle vzrušil.

Coğrafyacı birden coştu:

— Ale ty prichádzaš zďaleka! Ty si cestovateľ! Opíš mi svoju planétu!

“Sen çok uzaklardan geliyorsun! Kâşifsin! Artık gezegenini anlatırsın bana.”

A zemepisec roztvoril knihu záznamov a ostrúhal si ceruzku. Rozprávanie cestovateľa sa najprv zaznamenáva ceruzkou. Aby sa mohlo zaznačiť atramentom, treba čakať, kým cestovateľ nepredloží dôkazy.

Ve kayıt defterini açarak kalemini yonttu. Kâşiflerin anlattıkları önce kurşunkalemle geçirilir deftere. Mürekkeple işlemeden önce kâşifin kanıtlarını sunması beklenir.

— Nuž? — vyzval zemepisec Malého princa.

“Eee?” dedi coğrafyacı, umutla.

— Och, u mňa to nieje veľmi zaujímavé, — povedal Malý princ, — je to celkom maličké. Mám tri sopky. Dve sú v činnosti a jedna je vyhasnutá. Ale človek nikdy nevie.

“Bizim orası o kadar ilginç değil. Küçücük bir yer. Üç yanardağım var. Bunlardan ikisi püskürür halde, biri de sönmüş. Ama belli olmaz tabii.”

— Človek nikdy nevie, — opakoval zemepisec.

“Hiç belli olmaz.”

— Mám aj jednu kvetinu.

“Bir de çiçeğim var.

— My kvetiny nezaznamenávame.

“Çiçekleri kaydetmiyoruz.”

— A prečo? To je to najkrajšie!

“Neden? Gezegenimdeki en güzel şey o çiçek!”

— Pretože kvetiny sú pominuteľné.

“Kaydetmiyoruz. Çünkü çiçekler bugün var yarın yok. Yani geçici.”

— Čo znamená pominuteľné?

“Geçici ne demek?”

— Zemepisné knihy sú najdokonalejšie zo všetkých kníh, — povedal zemepisec. — Nikdy nezastarajú. Veľmi zriedka sa stáva, aby vrch zmenil miesto. Veľmi zriedka sa stáva, aby oceán vyschol. My píšeme o stálych veciach.

“Coğrafya kitapları önemli konuları ele alan en değerli kitaplardır. İçlerindeki bilgiler hiç eskimez. Bir dağın yer değiştirmesi çok az rastlanan bir olaydır. Bir okyanusun susuz kalması da öyle. Biz bu deftere ölümsüz şeyleri geçiriyoruz.”

— Ale vyhasnuté sopky sa môžu prebudiť, — prerušil ho Malý princ. — Čo znamená pominuteľné?

“Ama günün birinde sönmüş yanardağlar yeniden püskürebilir. Tam anlayamadım, ‘geçici’ ne demek?”