— Chlapček môj, chcem ešte počuť, ako sa smeješ…

— Балақай, мен сенің күлкіңді естігім келім тұр…

Ale on mi povedal:

Бірақ ол маған:

— Túto noc to bude rok. Moja hviezda sa ocitne práve nad miestom, kam som vlani spadol…

— Бүгін түнде бір жыл толады. Менің жұлдызым өзім құлап түскен жердің дәл төбесінде тұрады…

— Chlapček môj, však je tá historka o hadovi, o schôdzke s ním a o hviezde len zlým snom?

— Балақай, жылан да, түндегі жолығу, жұлдыз да жай бір қорқынышты түс болар…

Ale on mi neodpovedal na túto otázku.

Ол сөзіме жауап берместен, маған былай деді:

Povedal:
— To, čo je dôležité, je neviditeľné…

— Ең маңызды нәрсе көзге көрінбейді…

— Pravdaže…

— Әлбетте…

— Je to ako s tou kvetinou. Ak máš rád jednu kvetinu, ktorá je na nejakej hviezde, je veľmi príjemné hľadieť v noci na nebo. Všetky hviezdy zakvitnú.

— Бұл гүлді көру сияқты. Егер сен бір жұлдыздың үстінде өсіп тұрған гүлді жақсы көрсең, түнде аспанға қарасаң болғаны, барлық жұлдыз гүлдеп шыға келеді.

— Pravdaže…

— Солай ғой…

— Je to ako s tou vodou. Tá, z ktorej si sa mi dal napiť, bola ako hudba, vďaka hriadeľu a povrazu… spomínaš si… bola dobrá.

— Су жайында да солай. Сен құдықтан арқанмен тартып алып шығып, маған ішуге берген су ән әуені секілді еді ғой, есіңде ме… ол зәм-зәм суы болатын.

— Pravdaže…

— Әрине…

— V noci sa budeš dívať na hviezdy. Tá moja je primalá, aby som ti mohol ukázať, kde je. Je to tak lepšie. Moja hviezda bude pre teba jedna z mnohých hviezd. Budeš sa teda rád dívať na všetky hviezdy… Všetky budú tvojimi priateľkami. A ešte ti dám darček…

— Сен түнде жұлдыздарды тамашалайтын боласың. Менің жұлдызым тым кішкене болғандықтан, оның қайда орналасқанын көрсете алмаймын. Мүмкін сол дұрыс шығар. Менің жұлдызым сен үшін көп жұлдызды бірі ғана болып қалады. Сонда сен барлық жұлдызды тамашалауды жақсы көріп кетесің… Олардың бәрі сенің достарыңа айналды. Ал содан соң мен саған сыйлық тарту етпекшімін…

Opäť sa zasmial.

Сөйтіп ол тағы да күліп жіберді.

— Ach, chlapček, chlapček môj, tak rád počúvam tento smiech!

— Пах, балақай, балақай, сенің күлкіңді қандай жақсы көретінімді білесің ғой!

— Práve to bude môj darček… bude to ako s tou vodou…

— Дәл осы менің тартуым болады… су жайындағы әңгіме тәрізді…

— Čo tým chceš povedať?

— Мұнымен не айтпақшысың?

— Ľudia majú svoje hviezdy, ale ony neznamenajú pre všetkých to isté. Pre jedných, čo cestujú, sú hviezdy sprievodcami. Pre druhých sú iba malými svetielkami. Pre iných, čo sú učencami, znamenajú problémy. Pre môj ho biznismena boli zo zlata. Ale všetky tie hviezdy mlčia. Ty budeš mať také hviezdy, aké nemá nikto…

— Адамдар үшін жұлдыздар әр түрлі. Саяхатшылар үшін жұлдыздар жол көрсетеді. Басқалар үшін олар тек кішкене жарық шоқтары ғана. Ал ғалымдар үшін олар тек шешімі жоқ мәселе. Менің іскер пайдакүнемім үшін олар алтын еді. Бірақ сол жұлдыздардың бәрі де үнсіз қалатын. Ал сенің ешкімде болып көрмеген жұлдызың болады…

— Čo tým chceš povedať?

— Қалайша?

— Keď budeš v noci hľadieť na nebo, bude sa ti zdať, akoby sa všetky hviezdy smiali, pretože ja budem bývať na jednej z nich, pretože ja sa budem na jednej z nich smiať. Ty budeš mať hviezdy, ktoré sa vedia smiať.

— Мен көп жұлдыздың бірінде мекен ететін болғандығымнан, сол бір жұлдыз үстінде күліп жүргендіктен, түнде аспанға көз тіккен кезіңде барлық жұлдыздар сен үшін күліп тұрғандай болады. Сенде күле білетін жұлдыздар болады.

A znova sa zasmial.

Ол тағы да күледі.

— A keď sa utešíš (človek sa vždy uteší), budeš rád, že si ma poznal. Budeš navždy mojím priateľom. Budeš mať chuť smiať sa spolu so mnou. A zavše otvoríš oblok iba tak pre potešenie…

— Ал сен жұбаныш тапқан кезіңде (адамдар жұбаныш таппай қойамайды), менімен таныс болғаныңа риза боласың. Сен мен үшін өмір бойына дос болып қаласың. Сенің маған қосылып бірге күлгің келетін болады. Кей кезде сен терезеңді айқара ашып тастасаң, жаның жай табатын болады…

A tvoji priatelia budú veľmi prekvapení, že ťa vidia, ako sa pri pohľade na nebo smeješ. Vtedy im povieš: „Áno, hviezdy ma vždy rozosmejú.“ A oni si budú myslieť, že si sa zbláznil. Vyvediem ti tak pekný kúsok…

Сенің аспанға қарап күлгеніңе жолдастарың таң қалатын болады. Сонда сен оларға: «Иә, жұлдыздар үнемі менің күлкімді келтіреді!» деп айтатын боласың. Олар сені ақылынан алжасқан деп ойлауы мүмкін. Сөйтіп мен саған жолдастарыңның алдында ыңғайсыз жағдай туғызамын…

A znovu sa zasmial.

Ол тағы да күлді.

— Bude to, akoby som ti dal namiesto hviezd množstvo malých zvončekov, čo sa vedia smiať…

— Жұлдыздардың орнына сыңғырлап күле беретін бір топ кішкене қоңыраулар бергендей боламын…

A opäť sa zasmial. Potom zvážnel.

Ол тағы да күлді. Сосын қайтадан салмақты қалыпқа түсіп:

— Vieš… túto noc… nepríď.

— Білесің бе… бүгін түнде… бармай-ақ қой.

— Neopustím ťa.

— Мен сені қалдырып кете алмаймын.

— Budem vyzerať, akoby ma niečo bolelo… budem trochu vyzerať, akoby som umieral. Tak to býva. Nepríď sa na to pozerať, nie je to potrebné…

— Менің түрім азаптанып жатқан, тіпті өліп кеткен сияқты болып көрінді. Солай болуы тиіс. Мұны көруге келмей-ақ қой, қажеті жоқ.

— Neopustím ťa.

— Мен сені тастап кетпеймін.

Ale jemu to robilo starosti.

Оның көңілі алаң еді.

— Vravím ti to… aj pre toho hada. Nesmie ťa uštipnúť… Hady sú zlé. Môžu uštipnúť len pre potešenie…

— Менің бұлай деп айтып тұрған себебім… жыланның да кесірінен. Оның сені шағып алғанының керегі шамалы… жыландар жауыз болады. Әншейін бір ләззат алуы үшін шаға салуы ықтимал.

— Neopustím ťa.

— Мен сені тастап кетпеймін.

Ale čosi ho upokojilo.

Сосын ол көңілі әлденеден жұбаныш тапқандай:

— Je pravda, že na druhé uštipnutie už jed nemajú…

— Олардың екінші рет шағуына уы жетпейтіні де рас…

Tú noc som nezbadal, kedy sa vydal na cestu. Tichučko sa vytratil. Keď sa mi ho podarilo dohoniť, odhodlane, rýchlo kráčal dopredu. Povedal mi iba:

Бұл түні Кішкентай ханзаданың қалайша жолға аттанып кеткенін байқамай қалдым. Сыбдырсыз қашып кетіпті. Мен оны қуып жетіп қатарласқанымда, ол өзіне сенімді, әрі жылдам адымдап бара жатыр екен. Ол маған тек:

— Ach! Ty si tu…

— Ә, сен екенсің ғой… — деді.

A chytil sa ma za ruku. Ale znova ho to začalo trápiť.

Ол менің қолымды алды. Сөйтіп ол тағы мазасыздана бастады:

— Neurobil si dobre. Spôsobí ti to bolesť. Budem vyzerať ako mŕtvy, a nebude to pravda…

— Бекер істедің. Қиналасың ғой. Менің түр-әлпетім өліп кеткен адам сияқты көрінеді, ол әрине шын емес…

Mlčal som.

Мен үн қатпадым.

— Pochop, je to veľmi ďaleko. Nemôžem vziať so sebou toto telo. Je veľmi ťažké.

— Түсінесің ғой. Жол ұзақ. Мен мында денемді алып кете алмаймын. Ол тым ауыр.

Mlčal som.

Мен үндемедім.

— Ale to bude len ako stará opustená škrupina. A staré škrupiny, to nie je nič smutné.

— Бұл аршып тастаған ескі қабық тәріздес. Ескі қаңқалар үшін қамығудың қажеті жоқ…

Mlčal som.

Мен тағы үндемедім.

Stratil trochu odvahu. Ale pozbieral ešte všetky sily:

Оның батылдығы кеміп, еңсесі түсейін деген сияқты. Дегенмен, тағы бір рет тырысып көруге оқталды:

— Vieš, bude to pekné. Aj ja sa budem dívať na hviezdy. Všetky hviezdy budú studne so zhrdzaveným hriadeľom. Všetky hviezdy mi budú nalievať vodu…

— Білесің бе, керемет болады. Мен де жұлдыздарға қараймын. Мен үшін барлық жұлдыздар айналмалы шығыршығы бар құдық сияқты көрінеді. Жұлдыздардың бәрі маған су ұсынатын болады…

Mlčal som.

Мен үн қатпадым.

— Bude to také zábavné! Ty budeš mať päťsto miliónov malých zvončekov, ja budem mať päťsto miliónov studničiek…

— Қандай қызық болады десеңші! Сенде бес жүз миллиондай сылдырмақ қоңыраулар болса, менің бес жүз миллион құдығым болады…

A zmĺkol aj on, pretože plakal…

Жасына булығып, ол да үндемей қалды…

— Tu je to. Nechaj ma urobiť jeden krok samého.

— Міне, келдік. Алға бір қадам жалғыз басуыма рұқсат ет.

A sadol si, lebo sa bál.

Сөйтті де, ол құмға отыра кетті, себебі ол қорқып тұр еді.

Ešte dodal:

Сәлден соң:

— Vieš… moja ruža… som za ňu zodpovedný! Je taká slabá! A taká naivná! Má iba štyri naničsúce tŕne, a tie ju majú chrániť proti svetu…

— Білесің бе… менің гүлім… ол үшін мен жауаптымын! Ал ол өзі сондай нәзік! Өзі сондай ақкөңіл. Бүкіл дүниеден қорғану үшін түкке тұрмайтын төрт тікенегі ғана бар…

Aj ja som si sadol, pretože som už nevládal stáť. Povedal:

Мен оның қасына отыра кеттім. Тік тұра беруге шамам жетпеді.

— Tak… To je všetko…

— Мінеки… Бәрі бітті…

Ešte trochu váhal, potom vstal. Urobil krok. Ja som sa nemohol ani pohnúť.

Ол тағы да аздап кідіріңкіреп қалды да, сосын орнынан тұрды. Бір адым алға басты. Мен орнымда қалшиып тұрып қалдым.

Pri jeho členku sa iba mihol žltý záblesk. Chvíľu nehybne stál. Nevykríkol. Padal pomaly, ako padá strom. Dokonca to na piesku nespôsobilo nijaký hluk.

Оның аяғының қасына сары найзағай жарқ еткендей болды. Ол бір мезет қозғалмай тұрып қалды. Айқайлаған жоқ. Бөрене тәрізді тұрған орнында жанына қарай қисайып құлай берді. Құм үстінде болғандықтан, сыбдыр еткен дыбыс та шықпады.

XXVII

XXVII

A odvtedy už veru prešlo šesť rokov… Nikdy som ešte tento príbeh nikomu nerozprával. Keď som sa znova stretol s priateľmi, boli veľmi radi, že ma vidia živého. Bol som smutný, ale vravel som im: „To je z únavy…“

Міне, содан бері алты жыл өтіп кетті… Мен бұл оқиғаны ешқашан айтқан емеспін. Жолдастарым менің аман-есен қайтып оралғаныма қуанды. Мен көңілсіз едім, оларға: «Шаршап-шалдыққандықтан болар…» дей салдым.

Už som sa trošku utešil. To znamená.., nie celkom. Ale dobre viem, že sa vrátil na svoju planétu, pretože na svitaní som jeho telo nenašiel. Nebolo to až také ťažké telo… V noci rád počúvam hviezdy. Je to ako päťsto miliónov zvončekov…

Енді қазір жұбаныш тапқан сиятқтымын. Олай дегенім… түгелдей емес әрине. Дегенмен, мен оның планетасына қайтып оралғанына күмәнім жоқ, өйткені таң атқанда оның денесін таппағанмын. Ауыр дене де емес еді ғой… Ал түнде жұлдыздарға құлақ түргенді жақсы көремін. Олар бес миллион кішкене қоңыраулар тәрізді…

Ale stala sa mimoriadna vec. K náhubku, čo som nakreslil Malému princovi, zabudol som pripojiť kožený remienok! Nikdy ho nemohol ovečke priviazať. A tak sa pýtam: „Čo sa asi stalo na jeho planéte? Je veru možné, že ovečka zožrala ružu…“

Міне, қызық нәрсе! Кішкентай ханзада үшін суретін салып берген тұмылдырыққа қайыс белбеу қосып беруді ұмытып кетіппін! Ол оны ешқашан қошақанына кигізе алмапты да. Сонда өзімнен өзім былай деп сұраймын: «Планетасында не болып жатыр екен? Мүмкін қошақан гүлді жеп қойған шығар…»

Raz si poviem: „Určite nie! Malý princ ju každú noc zakrýva skleným zvonom a ovečku si dobre stráži…“ Vtedy som šťastný. A všetky hviezdy sa tichučko smejú.

Кейде мен өзіме-өзім: «Жоқ, әрине, жоқ! Кішкентай ханзада түнге қарай гүлін шыны қалпақпен жауып қояды. Ал қошақаннан көз жазбайтын болар…» Солай деймін де, өзімді бақытты сезініп кетемін. Ал жұлдыздар болса, аспанда жайлап қана жымың қағады.

Raz si zasa poviem: „Niekedy je človek roztržitý, a to stačí! Jedného večera Malý princ možno zabudol na sklený zvon, alebo sa ovečka v noci ticho vykradla…“ Vtedy sa mi všetky zvončeky menia na slzy…!

Кей кезде мен іштей: «Бірде болмаса бірде босанып кетсе бәле болғаны! Бір күні кешкісін шыны қалпақты жабуды ұмытып кетсе немесе түн ішінде қошақан сыбдырсыз босанып кетсе…» Ондай кезде қоңыраулар зар илеп жылайды!

Je to naozaj veľká záhada. Pre vás, čo máte radi Malého princa, práve tak ako pre mňa nebude vesmír rovnaký ako predtým, ak niekde, nevie sa kde, ovečka, ktorú nepoznáme, zožrala, možno áno, možno nie, jednu ružu…

Жұмбақтың көкесі осында жатыр. Әлемнің адамзатқа беймәлім бір бұрышында, өмірі көрмеген бір қошақан раушан гүлді жегенін немесе жемегенін білген, мен сықылды Кішкентай ханзаданы жақсы көріп қалған сіздер үшін де мәні зор болар. Сонда бүкіл дүниеде бәрі өзгеше болып көрінер еді…

Zahľaďte sa na nebo. Pýtajte sa: zožrala ovečka ružu — áno, alebo nie? A uvidíte, ako sa všetko zmení…

Аспанға көз салыңызшы. Өзіңізден: Қошақан гүлді жеп қойды ма, әлде жоқ па? — деп сұраңызшы. Сонда бәрінің басқаша өзгеріп шыға келгеніне көзіңіз жетеді…

A nijaký dospelý nikdy nepochopí, že je to také dôležité!

Мұның қаншама маңызды екенін ешқашан ешбір ересек адам түсіне бермейді!

Toto je pre mňa tá najkrajšia a najsmutnejšia krajina na svete. Je to tá istá krajina ako na predchádzajúcej strane, ale nakreslil som ju ešte raz, aby som vám ju dobre ukázal. Tu sa Malý princ zjavil na Zemi, potom zmizol.

Бұл мен үшін дүниедегі ең сұлу, әрі ең көңілсіз табиғат көрінісі. Бұл алдыңғы беттерде бейнеленген табиғат көрінісінен аумайды, бірақ мен оны тағы бір рет сізідерге көрсету үшін салдым. Міне, осы жерде Кішкентай ханзада алдымен пайда болып, сосын жоқ болып кеткен.

Zahľaďte sa pozorne na túto krajinu, aby ste si boli istí, že ju spoznáte, keď budete jedného dňa cestovať v Afrike po púšti. A keď tadiaľ náhodou budete prechádzať, naliehavo vás prosím, neponáhľajte sa, čakajte chvíľu tesne pod hviezdou!

Алда-жалда Африканың шөліне сапар шегіп қалсаңыз, бұл жерді танып алу үшін назар аударып, жақсылап қарап алыңыз. Ал егер де сәті түсіп осы жерден өте қалсаңыз, сізден өтінемін, асықпаңызшы, жұлдызды аспан астында сәл ғана кідіре тұрыңыз!

Ak potom príde k vám dieťa, ak sa bude smiať, ak bude mať zlaté vlasy, ak nebude odpovedať, keď sa ho budete pýtať, ľahko uhádnete, kto to je. Buďte potom ku mne láskaví! Nenechávajte ma takého zarmúteného: rýchlo mi napíšte, že sa vrátil...

Егер десол мезетте бір балақай сізге жақындап келіп күлсе, егерде оның алтындай сары шаштары болса, сіздің сұрағыңызға жауап қайтармаса, сіз, әрине, оның кім екенін түсіне қоясыз. Қайырымды бола көріңіз! Мені сонша ренжіте бермей, маған оның тезірек қайтып келгені жайлы жазып жіберіңізші…

1943

1943