— მაშასადამე ისინი მე მეკითვნიან, რადგან პირველად მე მოვიფიქრე მათი მფლობელობა.

— Демек, менікі болғаны. Өйткені, ол туралы бірінщі маған ой келген.

— და ეს საკმარისია?

— Осы жеткілікті ме?

— რა თქმა უნდა, თუ შენ ალმასს იპოვი, რომელიც არავის არ ეკუთვნის, იგი შენია. თუ შენ აღმოაჩენ კუნძულს, რომელიც არავის არ ეკუთვნის, იგი შენია. თუ შენ სხვაზე ადრე მოიფიქრე რაიმე, შენ შეგიძლია პატენტი მოითხოვო, იგი შენი კუთვნილებაა. მე ვარსკვლავების მფლობელი ვარ, რადგან ჩემამდე არავის უფიქრია, დაპატრონებოდა მათ.

— Әрине. Сен иесі жоқ алмас тас тапсаң, оны меншіктенесің ғой. Егер сен иесіз арал тауып алсаң, ол сенің меншігің болады. Саған жаңа ой бірінші келсе, сен оның иесі болаың. Ал мен болсам, жұлдыздапды иемденемін, өйткені бұған дейін жұлдыздарды меншіктеу егкімнің ойына кіріп-шықпаған.

— ეს მართალია, — თქვა პატარა უფლისწულმა. — მერე რად გინდა ისინი?

— Ол рас, — деп қостады Кішкентай ханзада. — Сосын не қыласың?

— ისინი ჩემს განკარგულებაში არიან, — მიუგო საქმოსანმა. — მე მათ ვითვლი და შემდეგ ისევ თავიდან ვითვლი. ეს ძალიან ძნელი საქმეა, მაგრამ მე საქმის კაცი ვარ!

— Мен оларды басқарамын. Оларды қайта-қайта санаймын, — деді іскер адам. Бұл ұиын нәрсе. Бірақ мен ұлағатты кісімін!

პატარა უფლისწული მაინც ვერ დააკმაყოფილა პასუხმა.

Кішкентай ханзада бұған да қанағаттанбады.

— მე თუ აბრეშუმის ყელსახვევი მაქვს, შემიძლია ყელზე შემოვიხვიო და თან ვატარო, — თქვა მან. — მე თუ ყვავილი მაქვს, შემიძლია მოვწტვიტო და ისიც თან ვატარო. მაგრამ შენ ხომ არ შეგიძლია მოწყვიტო ვარსკვლავი!

— Егер менде орамал болса, оны мен мойныма орап және өзіммен бәрге алып кете аламын. Егер менің гүлім болса, оны жұлып алып кете аламын. Бірақ сен жұлдыздарды жинап алып кете ламайсың ғой!

— არა, მაგრამ მე შემიძლია ბანკში შევინახო იგი.

— Жоқ, бірақ мен оларды банкке салып қоя аламын.

— რას ნიშნავს ეს?

— Ол не дегенді білдіреді?

— ეს იმას ნიშნავს, რომ პატარა ქაღალდზე ვწერ ჩემი ვარსკვლავების რიცხვს, შემდეგ ამ ქაღალდს უჯრაში ვდებ და გასაღებით ვკეტავ.

— Ол дегеніміз былай: мен жұлдыздардың санын бір шумақ қағаөзға жазамын. Сосын ол қағазды тартпаға саламын да, кілтпен құлыптап қоямын.

— მეტი არაფერი?

— Сол-ақ па?

— ეს სავსებით საკმარისია.

— Соның өз де жеткілікті.

„კარგი გასართობია! — გაიფიქრა პატარა უფლისწულმა, — და საკმაოდ პოეტურიც, მაგრამ არც თუ ისე სერიოზული“.

«Қызық екен, — деп ойлады Кішкентай ханзада. — Тіпті әдемі жырдай. Бірақ айтуға тұрарлық нәрсе емес».

სერიოზულობაზე მას თავისი საკუთარი შეხედულება ჰქონდა, რომელიც ძალიან განსხვავდებოდა დიდების შეხედულებისაგან.

Кішкентай ханзаданың көңіл қоюға тұрарлықтай нәрселер туралы ойы ересек адамдардың ойынан мүлдем басқаша болатын.

— ჩემს პლანეტაზე, — თქვა მან, — არის ერთი ყვავილი, რომელსაც ყოველ დილას ვრწყავ, და სამი ვულკანი, რომლებსაც კვირაში ერთხელ ვასფთავებ. მათ შორის ჩამქრალ ვულკანსაც. ვინ იცის, რა მოხდება. ჩემი მფლობელობა სასარგებლოა ვულკანებისთვისაც და ყვავილისთვისაც. მაგრამ შენ არაფერს არ რგებ ვარსკვლავებს…

— Меніңше, — деді ол тағы да, менің күн сайын суарып тұратын гүлім бар. Менің меншгімде апта сайын мұржасын тазалап тұратын үш жанартауым бар. Сөніп қалғанын да тазалаймын. «Сақтықта корлық жоқ» деген. Менің иемденуім жанартауларым үшін де, гүлдерім үшін де пайдалы. Ал жұлдыздарға сенен түсер пайда жоқ.

საქმოსანმე პირი გააღო, მაგრამ ვერაფრის თქმა ვერ მოახერდა და პატარა უფლისწული გაეცალა მას.

Іскер адам аузын ашып еді, бірақ аузына сөз түспеді. Кішкентай ханзада болса бірден жолға аттанып кетті.

„დიდები ნამდვილად საოცარი ხალხია“, — გაიფიქრა მან და განაგრძო გზა.

«Үлкендер шынында да ғажап жандар» деп ойлады ол жол бойы.

თავი XIV

XIV

მეხუთე პლანეტა ძალიან საინტერესო პლანეტა იყო, მაგრამ იგი ყველაზე პატარა აღმოჩნდა. პლანეტაზე ისე ცოტა ადგილი იყო, რომ მხოლოდ ერთი ფარანი და მეფარნე ეტეოდა.

Бесінші планета өте қызғылықты еді. Бұл бәрінің ішіндегі ең кішкенесі болатын. Оның үстінде тек көше шамы мен шам жағатын шырақшы ғана сиятын орын бар.

პატარა უფლისწული ვერ მიმხვდარიყო, რა საჭირო იყო ფარანი და მეფარნე სადღაც ცაში მიკარგულ პატარა უკაცრიელ პლანეტაზე, სადაც სახლიც კი არ იდგა.

Аспанның бір бұрышында орналасқан не бір үйлері, не бір тұрғындары жоқ планетаға көше шамы мен шырақшы не үшін керек екені Кішкентай ханзаданың миына симай-ақ қойды. Дегенмен ол ішінен былай деп ойлады:

„იქნებ ამ კაცის ცხოვრება უაზროა, მაგრამ არც ისე უაზრო, როგორც მეფის, პატივმოყვარისა და საქმოსანისა, — გაიფიქრა მან. — მის სამუშაოს რაღაც აზრი მაინც აქვს. როცა იგი ფარანს აანთებს, თითქოს ერთი ახალი ვარსკვლავი ან ყვავილი ჩნდება ქვეყნად. ხოლო როდესაც ფარანს აქრობს, თითქოს აძინებს ვარსკვლავს ან ყვავილს. მშვენიერი საქმეა და ნამდვილად სასარგებლოც, რადგან ლამაზია“.

«Мүмкін бұл адам сандырақтайтын шығар. Әйтсе де, оның патшаға, атаққұмарға, әлде іскер адам мен маскүнемге ұарағанда дені дұрыстау сияқты. Қалай болғанда да, мұның жұмысының мәні бар. Ол өзінің шамын жаққан шақта бір жаңа жұлдыз туғандай немесе гүл шешек атқандай әсер етеді. Ал шырағын өшіргенде, сол гүл немесе жұлдыз ұйқыға кеткендей болады. Тамаша жұмыс. Бұл шын мәнінде пайдалы іс, себебі бұл — әдемі».

და მიუახლოვდა თუ არა პლანეტას, პატივისცემით მიესალმა მეფარნეს.

Кішкентай ханзада планетаға жақындаған кезде шырақшыға құрметпен иіліп сәлем береді:

— გამარჯობა! რატომ ჩააქრე ფარანი?

— Қайырлы күн! Шырағыңды неге өшірдің?

— ასეა დაწესებული, — მოუგო მეფარნემ, — დილა მშვიდობისა.

— Нұсқау солай, — деп жауап берді шырақшы. — Қайырлы күн!

— რა არის დაწესებული?

— Нұсқау деген не?

— ის, რომ ფარანი ჩავაქრო. საღამო მშვიდობისა.

— Шырақты өшіру жайлы құсқау. Кеш жарық!

და მან ხელხლა აანთო ფარანი.

Сөйтіп ол шырағын қайта жақты.

— ხელმეორედ რატომ აანთე?

— Оны неге қайтадан жақтың?

— ასეა დაწესებული, — გაიმეორა მეფარნემ.

— Нұсқау солай, — деп жауап берді шырақшы.

— ვერაფერი გავიგე, — თქვა პატარა უფლისწულმა.

— Түсінсем бүйырмасын, — деді Кішкентай ханзада.

— აქ გაუგებარი არაფერია, — უპასუხა მეფარნემ, — წესი წესია. დილა მშვიდობისა.

— Түсінетін ешнәрсесі жоқ, — деді шырақшы. Нұсқау дегеніміз — Нұсқау. Қайырлы күн!

და ისევ ჩააქრო ფარანი.

Ол шырағын қайта сөндірді.

შემდეგ წითელუჯრედებიანი ხესახოცით შუბლიდან ოფლი მოიწმინდა და თქვა:

Сосын қызыл төрт бұрыштар бар бет орамалымен маңдайын сүртті.

— ძნელი ხელობა მაქვს. ოდესღაც ამ სამუშაოს აზრი ჰქონდა. დილით ჩავაქრობდი ხოლმე ფარანს, საღამოს კი ისევ ავანთებდი. დანარჩენ დროს ვისვენებდი, ღამით კი მეძინა…

— Менің кәсібім сұмдық ауыр. Бұрындары уақытымен болушы еді. Таңертең сөндіріп, кешке жағатынмын. Одан қалған уақытында: күндіз дем алып, түнде ұйықташы едім…

— მას შემდეგ წესი შეიცვალა?

— Сонда, одан кейін, нұсқау өзгеріп кетті ме?

— არა, წესი არ შეცვლილა და უბედურებაც ეს არის! საქმე ისაა, რომ რად დრო გადის, პლანეტა უფრო და უფრო სწრაფად ტრიალებს, წესი კი უცვლელი რჩება!

— Нұсқау өзгерген жоқ—ау, — деді шырақшы. — Пәленің бәрі осында емес пе! Планета жылдан жылға жылдамырақ айналатын болып барады, ал нұсқау өзгермеді.

— მერე? — შეეკითხა პატარა უფლისწული.

— Сонымен? — деді Кішкентай ханзада.

— მერე და პლანეტის სრულ შემობრუნებას ახლა მხოლოდ ერთი წუთი სჭირდება და ერთი წუთითაც ვეღარ ვისვენებ. ყოველ წუთს ვანთებ და ვაქრობ ფარანს.

— Сонымен енді ол минутына бір айналып шығады. Менің бір секнуд та тыныс алуға уақытым жоқ. Әр минут сайын жағып, қайт сөндіремін!

— საოცარია! მაშ შენთან დღე მხოლოდ ერთი წუთი გრძელდება!

— Міне, қызық! Сенің бір күнің бір-ақ минутқа созылғаны ғой!

— საოცარი არაფერია, — მიუგო მეფარნემ, ჩვენ უკვე მთელი თვეა ვსაუბრობთ.

— Қызық түгі де жоқ, — деді шырақшы. — Екеміздің әңгімелесіп тұрғанымызға бір айдың жүзі болды.

— მთელი თვე?

— Бір ай?!

— დიახ. ოცდაათი წუთი. ოცდაათი დღე. საღამო მშვიდობისა.

— Иә, отыз минут. Отыз күн! Қайырлы кеш!

და კვლავ აანთო ფარანი.

Ол шырағын қайта жақты.

პატარა უფლისწული შეჰყურებდა მეფარნეს და უფრო და უფრო მოსწონდა ეს კაცი, რომელიც ასე ერთგულად ასრულებდა თავის მოვალეობას.

Кішкентай ханзада одан көз алмай тұрып, нұсқауына осыншама адал шырақшыны жақсы көріп кетті.

უცებ მოაგონდა, როგორ გადადგამდა ხოლმე თავის პლანეტაზე სკამს, რომ უფრო დიდხანს ეცქირა მზის ჩასვლისთვის, და მეგობრის დამხარება განიზრახა.

Оның есіне күннің батуын тамашалау үшін өзінің орындығын жылжытып күнді қуалап жүретін кездері түсіп кетті. Ол досына көмектескісі келді:

— მე ერთ ხერხს გასწავლი და, როცა მოისურვებ, შეგიძლია დაისვენო… — უთხრა მას პატარა უფლისწულმა.

— Сен білесің бе? Мен сені қалаған кезіңде демалдырудың тәсілін білемін…

— მე ეგ მუდამ მსურს, — თქვა მეფარნემ.

— Мен үнемі демалғым келеді, — деді шырақшы.

რადგან შეიძლება კაცი საქმის ერთგულიც იყოს და თან ზარმაციც.

Адам жұмысына адал, сонымен қатар жалқау да бола алмайды ғой.

პატარა უფლისწულმა განაგრძო:
— შენი პლანეტა იმდენად პატარაა, რომ შეგიძლია სამი ნაბიჯით შემოუარო. ოღონდ ისე უნდა იარო, რომ მზე მუდამ დაგყურებდეს. დასვენება რომ მოგინდება, იარე… და დღეც იმდენ ხანს გაგრძელდება, რამდენსაც მოისურვებ.

Кішкентай ханзада сөзін былай деп сабақтады:
— Сенің планетаңның кішкентайлығы сонша, үш қадам аттасаң болғаны оны түгел айналып шығасың. Әрдайым, күннің көзінде қалу үшін, сен асықпай жүріп отырсаң болғаны.тыныстап алғың келгенде, сен жүре бер… сонда күн қалағаныңша шығып тұра береді.

— ეგ მე ბევრს ვერაფერს მიშველის, — თქვა მეფარნემ — მე ხომ ძილი ყველაფერს მირჩევნია.

— Бұдан келіп-кетер пайда шамалы екен, — деді шырақшы. — Менің өмірде ең жақсы көретінім — ұйықтау.

— მაშ ცუდად ყოფილა შენი საქმე, — თანაგრძნობით უთხრა მას პატარა უფლისწულმა.

— Амал нешік, жолың болмады, — деді Кішкентай ханзада.

— დიახ, ცუდადაა, — დაუდასტურა მეფარნემ. — დილა მშვიდობისა.

— Амал жоқ, — деді шырақшы. — Қайырлы күн!

და ჩააქრო თავისი ფარანი.

Сөйтті де шырағын сөндірді.

„ამ კაცს, — ფირქობდა გზაში პატარა უფლისწული, — ალბათ მეფეც აბუჩად აიგდებდა, პატივმოყვარეც, ლოთიც და საქმოსანიც. ჩემი აზრით კი, მათ შორის მხოლოდ ეგ არ არის სასაცილო, ალბათ მარტო თავის თავზე რომ არ ზრუნავს, ამიტომ“.

«Бұл адам, — деп ойлады Кішкентай ханзада сапарын жалғастыра түсіп, — бұл адамбасқаларына: патшаға, атаққұмарға, маскүнемге, іскер адамға жек көрінішті олар еді. Дегемен, маған күлкілі емес. Жібі түзу жалғыз осы сияқты көрінді. Мүмкін, мұның себебі оның тек өз қара басын ғана ойламай, өзге нәрсемен айналысатындығы болар».

პატარა უფლისწულმა ღრმად ამოიოხრა:

Ол өкініштен күрсінді де, ойын былай деп жаоғастырды:

„აი, ერთადერთი კაცი, რომელსაც მე დავუმეგობრდებოდი, — გაიფიქრა მან. — მაგრამ მისი პლანეტა მართლაც ძალიან პატარაა ორი კაცისათვის…“

«Жалғыз осы ғана достасуыма жарайтын адам екен. Алайда, оның планетасы шынында тым кішкентай. Екі адам сыятын орын жоқ…»

პატარა უფლისწულს თავისი თავისთვისაც ვერ გაემხილა, რომ ამ პლანეტასთან გამოთხოვებამ იმიტომაც დასწყვიტა გული, რომ დღე-ღამეში აქ ათას ოთხას ორმოცჯერ შეეძლო ენახა მზის ჩასვლა.

Шынында Кішкентай ханзаданың мойындауға батпаған нәрсесі — күн жиырма төрт сағат ішінде бір мың төрт жүз қырық рет бататын осы бір құдай жарылқаған планетаны қимайтындығы!

თავი XV

XV

მეექვსე პლანეტა წინანდელთან შედარებით ათჯერ უფრო დიდი იყო, ამ პლანეტაზე ერთი მოხუცი კაცი ცხოვრობდა, რომელიც ვეება წიგნებს წერდა.

Алтыншы планета одан он есе үлкен планета еді. Мұнда қалың кітаптар жазатын қарт кісі тұратын. Кішкентай ханзаданы көре салысымен ол:

— აი მოგზაურიც! — წამოიძახა მან, როგორც კი პატარა უფლისწულს მოჰკრა თვალი.

— Мінеки, зерттеушінің дәл өзі келді! — деп айқайлап жіберді.

პატარა უფლისწული მაგიდაზე ჩამოჯდა, რომ სული მოეთქვა. მან ხომ ამდენი იმოგზაურა!

Кішкентай ханзада ентігін басу үшін орындыққа отыра кетті. Қаншама жолдарды басынан өткерді десеңші!

— სადაური ხარ? — ჰკითხა მოხუცმა.

— Қай жақтан келе жатырсың? — деп сұрады одан қарт кісі.

— რა წერია ამ დიდ წიგნებში? — კითხვითვე უპასუხა პატარა უფლისწულმა. — რას აკეთებთ?

— Мынау не қылған қалың кітап? — деді Кішкентай ханзада. — Сіз мұнда немен айналысасыз?

— მე გეოგრაფი ვარ, — მიუგო მოხუცმა.

— Мен географпын, — деді қарт кісі.

— რა არის გეოგრაფი?

— Георграф деген кім?

— გეოგრაფი სწავლულია, რომელმაც იცის, სად მდებარეობს ესა თუ ის ზღვა, მდინარე, ქალაქი, მთა და უდაბნო.

— Ол — теңіздердің, өзендердің, қалалардың, таулар мен шөлдердің қайда орналасқанын білетін ғалым.

— ძალიან საინტერესოა! — თქვა პატარა უფლისწულმა. — როგორც იქნა, დავინახე ადამიანი, რომელსაც ნამდვილი საქმე აქვს.

— Неткен қызық! — деді Кішкентай ханзада. — Мінеки, бұл — нағыз кәсіп!

და მან თავლი მოავლო გეოგრაფის პლანეტას. ასეთი დიდებული პლანეტა ჯერ არ ენახა.

Сосын географтың планетасын көзбен шолып шықты. Ол осыншама сәулетті планетаны бұрын-соңды көрмеген еді.

— რა ლამაზია! ოკეანეები თუ არის თქვენს პლანეტაზე?

— Сіздің планетаңыз өте әдемі екен. Мұхиттар бар ма?

— ვერ გეტყვი, — თქვა გეოგრაფმა.

— Оны білмедім, — деді географ.

— ა! — პატარა უფლისწული არ მოელოდა ასეთ პასუხს! — არც მთები?

Кішкентай ханзада көңілі қалыңқырап:
— Ал таулар ше? — деп сұрады.

— ვერც მაგაზე გიპასუხებ.

— Оны білмеймін, — деді географ.

— ქალაქები, მდინარეები ან უდაბნოები?

— Ал қалалар, өзендер мен шөлдер ше?

— ვერც მაგაზე გეტყვი რამეს. რაც არ ვიცი, არ ვიცი, — მიუგო გეოგრაფმა.

— Оны да біле алмадым, — деді географ.

— მაგრამ თქვენ ხომ გეოგრაფი ხართ?

— Сіз географ емессіз бе?!

— დიახ. — მიუგო გეოგრაფმა — გეოგრაფი, და არა მოგზაური. მე ერთი მოგზაურიც არ მყავს ჩემს პლანეტაზე. გეოგრაფის საქმე არ არის ქალაქების, მდინარეების, მთების, ზღვების, ოკეანეებისა და უდაბნოების დათვალიერება.

— Дәл солай, — деді географ, — бірақ мен зерттеумен айналысатын саяхатшы емеспін. Мен зерттеушілерге зәрумін. Қалаларды, өзендерді, тауларды, теңіздерді, мұхиттар мен шөлдерді географ санамайды ғой.

გეოგრაფი ვერ იხეტიალებს. იგი თავის საწერ მაგიდასთან უნდა იჯდეს. სამაგიეროდ, იგი მოგზაურებს იღებს, შეკითხვებს აძლევს მათ და იწერს თითოეულის ნაამბობს, თუ რომელიმე მათგანის ნაამბობი დააინტერესებს, ამოწმებს, — წესიერი კაცია თუ არა მოგზაური.

Географ — тым маңызды адам, оның сандалып жүргені жараспас. Ол өзінің кеңсесінен шықпайды. Ол осында зерттеушілерді қабылдайды. Географ оларға сұрақ қойып, олардың көрген-білгендерін қағазға түсіреді. Ал егерде олардың ішіндегі кейбіреуінің айтқандары қызықтау көрінсе болғаны, географ сол зерттеушінің адамшылық қасиеттерін тексеріске алады.

— რატომ?

— Оның қажеті не?

— იმიტომ, რომ თუ მოგზაურმა ტყუილი თქვა, გეოგრაფიის წიგნში ყველაფერი აირევა. ასევე უნდა შემოწმდეს იმ მოგზაურის ნაამბობიც, რომელიც ღვინოს ეტანება.

— Зерттеуші өтірік айтса, география кітаптарына зиян келтіреді. Ішкіш зерттеуші де соның қатарына жатады.

— რატომ? — იკითხა პატარა უფლისწულმა.

— Неге? — деп сұрады Кішкентай ханзада.

— იმიტომ, რომ მთვრალ კაცს ყველაფერი ორად ეჩვენება. და გეოგრაფი, რომელიც მას დაუჯერებს, ერთი მთის მაგიერ ორს ჩაწერს.

— Өйткені маскүнемдердің көзіне бәрі қосарланып көрінеді. Сонда географ бір ғана таудың орнына екеу деп жазып қоюы мүмкін.

— მე ერთ კაცს ვიცნობ, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — იგი ალბათ ძალიან ცუდი მოგზაური იქნებოდა.

— Мен сондай біреуді танушы едім, — деді Кішкентай ханзада, — Одан жақсы зертеуші шықпас, — еді.

— შეიძლება. ამრიგად, თუ მოგზაური წესიერი კაცი ჩანს, მის აღმოჩენას ამოწმებენ.

— Ол да мүмкін. Сонымен, зерттеушінің адамгершщілігі мықты болып шықса, онда оның ашқан жаңалығын тексеріске алады.

— მიდიან და ნახულობენ?

— Барып көре ме?

— არა, ეს ძალიან გაართულებდა საქმეს. უბრალოდ, მოგზაურს დამამტკიცებელ საბუთებს თხოვენ. მაგალითად, თუ მან დიდი მთა აღმოაჩინა, ამის დასამტკიცებლად იმ მთიდან ქვები უნდა მოიტანოს.

— Жоқ. Ол қиындау болады-ау. Оның орнына зерттеушіге дәлелдер келтіруін талап етеді. Мысалы, асқар тауды тапқан болса, үлкен-үлкен тастар әкелуі шарт.

გეოგრაფი უცებ გამოცოცხლდა.

Географ кенеттен көңілі жібіп:

— შენც ხომ შორეული ქვეყნიდან ჩამოხვედი! მაშასადამე, შენც მოგზაური ხარ! ამიწერე შენი პლანეტა!

— Сен ше, алыстан келдің ғой! Зерттейтін саяхатшының нағыз өзісің! Қане, өзіңнің планетаңды сипаттап бепші!

გეოგრაფმა თავისი დავთარი გადაშალა და ფანქრის წვერი წაუმახა. მოგზაურის ნაამბობს ჯერ ფანქრით იწერენ ხოლმე, მერე კი როცა მოგზაური სათანადო დამამტკიცებელ საბუთებს წარმოადგენს, მელნით გადაიწერენ.

Сөйтіп географ өзінің кітабын ашып жіберіп, қарындашын ұштады. Зерттеушілердің әңгімелерін әуелі қарындашпен жазады. Оны сиямен көшіріп жазу үшін, зерттеушінің дәлелдер келтіруін күтеді.

— აბა, გისმენ, — თქვა გეოგრაფმა.

— Сонымен? — деп сұрады географ.

— ჩემი პლანეტა არც ისე საინტერესოა, — თქვა პატარა უფლისწულმა. — იგი სულ პატარაა. იქ სამი ვულკანია, ორი მოქმედი, ერთი კი ჩამქრალი. თუმცა ვინ იცის…

— Менің планетамда қызықтайтын нәрсе көп емес. Ол — кішкене планета. Үш жанартауым бар. Екеуі жанып тұр, ал біреуі сөніп қалған. Бірақ, кім біледі не болатынын.

— დიახ, ვინ იცის, რა მოხდება, — კვერი დაუკრა გეოგრაფმა.

— Кім біледі не болатынын? — деп қайталады географ.

— ერთი ყვავილიცა მაქვს.

— Менде тағы гүл бар.

— ჩვენ ყვავილებს არ აღვნიშნავთ, — თქვა გეოგრაფმა.

— Біз гүлдерді есепке алмаймыз, — деді географ.

— რატომ? იგი ყველაზე ლამაზია ჩემს პლანეტაზე.

— Неге? Дүниедегі ең әдемі гүл!

— იმიტომ, რომ ყვავილი ეფემერულია.

— Себебі гүлдер өткінші болады.

— რა არის „ეფემერული“?

— Өткінші деген нені білдіреді?

— გეოგრაფის წიგნები ყველაზე ძვირფასი წიგნებია და არასოდეს ძველდება. მთა ძალიან იშვიათად იცვლის ადგილს და ოკეანეც ძალიან იშვიათად შრება. ჩვენ მხოლოდ მარადიულ საგნებზე ვწერთ.

— География кітаптары, — деді географ, — әлемдегі кітаптардың ішіндегі ең асылы. Олар ешқашан ескірмейді. Таудың орын ауыстырғаны сирек кездеседі ғой. Мұхиттың тартылып қалуы күнде кезесетін нәрсе емес. Біздер мәңгі өзгермейтін нәрселер жайында жазамыз.

— მაგრამ ჩამქრალმა ვულკანმა ერთ მშვენიერ დღეს შეიძლება გაიღვიძოს, — შეაწყვეტინა პატარა უფლისწულმა. — რა არის „ეფემერული“?

— Алайда, сөнген жанартаулар ұйқысынан оянып кетуі мүмкін ғой. «Өткінші нәрсе» не дегенді білдіреді?