— Wobec tego są moje, ponieważ pierwszy o tym pomyślałem.

— Tak sú teda moje, pretože ja som si na ne pomyslel prvý.

— Czy to wystarcza?

— A to stačí?

— Oczywiście. Jeśli znajdziesz diament, który jest niczyj, należy on do ciebie. Jeśli odkryjesz wyspę, która nie należy do nikogo, jest twoja. Jeśli zrobisz wynalazek i opatentujesz go, jest twój. Ja mam gwiazdy, ponieważ nikt przede mną nie pomyślał o tym, żeby je zagarnąć.

— Prirodzene. Keď nájdeš diamant, ktorý nepatrí nikomu, je tvoj. Keď nájdeš ostrov, ktorý nepatrí nikomu, je tvoj. Keď na niečo prídeš prvý, dáš si vynález patentovať: je tvoj. A ja vlastním hviezdy, lebo predo mnou nikdy nikomu ani na um neprišlo, že by ich mohol vlastniť.

— To prawda — rzekł Mały Książę. — A co robisz z nimi?

— To je pravda, — povedal Malý princ. — A čo s nimi robíš?

— Zarządzam. Liczę je i przeliczam — powiedział Bankier. — To bardzo trudne. Lecz jestem człowiekiem poważnym.

— Spravujem ich. Spočítavam a prepočítavam, — odpo— vedal biznismen. — Je to náročná práca. Ale ja som vážny človek!

Mały Książę nie był jeszcze zadowolony.

Malý princ ešte nebol spokojný.

— Jeśli mam szal, to mogę owinąć nim szyję i zabrać go ze sobą. Jeśli mam kwiat, mogę go zerwać i zabrać ze sobą. A ty nie możesz zrywać gwiazd.

— Ak ja vlastním hodvábnu šatku, môžem si ju uviazať na krk a odniesť. Ak ja vlastním nejakú kvetinu, môžem si svoju kvetinu odtrhnúť a odniesť. No ty si nemôžeš natrhať hviezdy!

— Nie, lecz mogę je umieścić w banku.

— Nie, ale môžem si ich uložiť do banky.

— Co to znaczy?

— Čo to znamená?

— To znaczy, że ilość mych gwiazd zapisuję na kawałku papieru. Następnie zamykam ten papier na klucz w szufladzie.

— To znamená, že na papierik napíšem počet svojich hviezd. A potom ten papierik zamknem do zásuvky.

— I to wszystko?

— A to je všetko?

— To wystarczy.

— To stačí!

„To zabawne — pomyślał Mały Książę. — To poetyczne. Ale to nie jest zbyt poważne.”

„To je zábavné,“ pomyslel si Malý princ. „Je to takmer čarovné. Ale nie je to veľmi vážne.“

Mały Książę miał zupełnie inne pojęcie o rzeczach poważnych, niż mają dorośli.

Malý princ mal o vážnych veciach celkom iné predstavy ako dospelí.

— Ja — dorzucił jeszcze — posiadam kwiat, który podlewam codziennie. Posiadam trzy wulkany, które przeczyszczam co tydzień. Przeczyszczam także wulkan wygasły. Nigdy nic nie wiadomo. Jestem pożyteczny dla wulkanów, które posiadam, dla kwiatu, który jest mój. A jaką korzyść mają z ciebie gwiazdy?

— Ja vlastním kvetinu, — povedal ešte, — a každý deň ju 48 polievam. Vlastním tri sopky a vymetám ich každý týždeň. Lebo vymetám aj tú vyhasnutú. Človek nikdy nevie. Pre moje sopky je osožné, pre moju kvetinu je osožné, že ich vlastním. Ale ty nie si hviezdam osožný…

Bankier otworzył usta, lecz nie znalazł odpowiedzi, więc Mały Książę ruszył w dalszą drogę.

Biznismen otvoril ústa, ale nenašiel vhodnú odpoveď, a Malý princ odišiel.

„Dorośli są jednak nadzwyczajni” — powiedział sobie po prostu podczas dalszej podróży.

„Dospelí sú rozhodne až neuveriteľne čudní,“ vravel si v duchu Malý princ počas cesty.

ROZDZIAŁ 14

XIV

Piąta planeta była bardzo interesująca. Była najmniejsza ze wszystkich. Była tak mała, że zaledwie starczyło na niej miejsca na lampę uliczną i Latarnika.

Piata planéta bola veľmi zvláštna. Bola zo všetkých najmenšia. Bolo na nej iba toľko miesta, aby ta mohla vojsť pouličná lampa a lampár.

Mały Książę nie umiał sobie wytłumaczyć, do czego może służyć uliczna latarnia i Latarnik gdzieś we wszechświecie, na małej planetce pozbawionej domów i ludności. Jednak powiedział sobie:

Malý princ si nevedel vysvetliť, načo môže byť kdesi na oblohe, na planéte bez domov, bez obyvateľov pouličná lampa a lampár. Aj tak si v duchu povedal:

„Możliwe, iż ten człowiek jest niedorzeczny. Ale on jest mniej niedorzeczny niż Król, Próżny, Bankier i Pijak. Jego praca jest przynajmniej pożyteczna. Gdy zapala lampę, to tak jakby stwarzał jeszcze jedną nową gwiazdę lub kwiat. Gdy gasi lampę, to tak jakby usypiał gwiazdę lub kwiat. To bardzo ładne zajęcie. To rzeczywiście jest pożyteczne, ponieważ jest ładne.”

„Možno je tu prítomnosť tohto človeka nezmyselná. A predsa má väčší zmysel ako život kráľa, márnivca, biznismena a pijana. Aspoň jeho práca má zmysel. Keď rozsvieti pouličnú lampu, akoby nechal narodiť o hviezdu alebo o kvetinu viac. Keď lampu zhasne, akoby kvetinu alebo hviezdu uspal. Je to pekné zamestnanie. A je naozaj užitočné,, pretože je pekné.“

Natychmiast po wylądowaniu Mały Książę ukłonił się z szacunkiem Latarnikowi.

Keď pristál na planéte, úctivo lampára pozdravil:

— Dzień dobry. Dlaczego przed chwilą zgasiłeś swą lampę?

— Dobrý deň. Prečo si práve zhasol lampu?

— Taki rozkaz — odpowiedział Latarnik. — Dzień dobry.

— Je to príkaz, — odpovedal lampár. — Dobrý deň.

— Cóż to znaczy rozkaz?

— Čo znamená príkaz?

— Rozkaz gaszenia lampy. Dobry wieczór.

— To znamená, že musím zhasnúť lampu. Dobrý večer.

Zapalił lampę.

A znova j u zažal.

— Dlaczego zapaliłeś?

— Ale prečo si ju hneď zažal?

— Taki jest rozkaz — odpowiedział Latarnik.

— Je to príkaz, — odpovedal lampár.

— Nie rozumiem — rzekł Mały Książę.

— Nerozumiem, — povedal Malý princ.

— Nic tu nie ma do rozumienia. Rozkaz jest rozkazem. Dzień dobry.

— Tu niet čomu rozumieť, — vravel lampár. — Príkaz je príkaz. Dobrý deň.

Zgasił lampę.

A zhasol lampu.

Następnie otarł sobie czoło chustką w czerwoną kratę.

Potom si utrel čelo vreckovkou s červenými kockami.

— Mam straszną pracę. Kiedyś miała ona sens. Gasiłem latarnię rano, a zapalałem wieczorem. W dzień mogłem odpoczywać, a w nocy spałem…

— Mám hrozné zamestnanie. Kedysi malo zmysel. Zhášal som ráno a zažínal večer. Celý deň som mohol od počívať a celú noc som mohol spať…

— A czy teraz zmienił się rozkaz?

— A odvtedy sa príkaz zmenil?

— Rozkaz się nie zmienił. Na tym polega tragizm sytuacji. Z roku na rok planeta obraca się szybciej, a rozkaz się nie zmienia.

— Príkaz sa nezmenil, — odpovedal lampár. — Práve v tom väzí celá pohroma. Planéta sa z roka na rok krútila čoraz rýchlejšie, a príkaz sa nezmenil!

— Więc? — spytał Mały Książę.

— No a? — spýtal sa Malý princ.

— Więc dzisiaj, gdy planeta robi obrót w ciągu minuty, nie mam chwili odpoczynku. W ciągu każdej minuty muszę zapalić latarnię i zgasić ją!

— No a teraz, keď sa otočí raz za minútu, nemôžem si ani na sekundu odpočinúť. Zažíham a zhášam raz za minútu!

— U ciebie dzień trwa jedną minutę! Jakie to zabawne!

— To je smiešne! Deň u teba trvá minútu!

— To wcale nie jest zabawne — powiedział Latarnik. — Już minął miesiąc, odkąd rozmawiamy.

— To vôbec nie je smiešne, — povedal lampár. — Už je to mesiac, čo sa spolu rozprávame.

— Miesiąc?

— Mesiac?

— Tak. Trzydzieści minut — trzydzieści dni. Dobranoc.

— Áno. Tridsať minút. Tridsať dní. Dobrý večer.

Zapalił lampę.

A znova zažal svoju lampu.

Mały Książę przyjrzał się Latarnikowi i poczuł sympatię dla tego człowieka, który tak wiernie wypełniał rozkaz.

Malý princ naňho hľadel a začal mať rád tohto lampára, ktorý bol taký verný príkazu.

Przypomniał sobie zachody słońca na własnej planecie, kiedy podziwiał je wciąż na nowo, przesuwając tylko krzesełko. Chciał pomóc swemu przyjacielowi.

Spomenul si na západy slnka, čo sám kedysi vyhľadával, posúvajúc si stoličku. Chcel svojmu priateľovi pomôcť:

— Czy wiesz… Znam sposób, dzięki któremu mógłbyś w dowolnej chwili odpocząć.

— Vieš… poznám spôsob, ako si môžeš odpočinúť, keď budeš chcieť..

— Zawsze chciałby odpoczywać — odrzekł Latarnik.

— Pravdaže chcem, — povedal lampár.

Bowiem można być jednocześnie obowiązkowym i leniwym.

Veď človek môže byť zároveň verný i unavený.

— Twoja planeta jest tak mała, ze trzema krokami możesz ją okrążyć. Wystarczy, abyś szedł powoli i stale był w świetle słońca. Gdy zechcesz odpocząć, będziesz szedł przed siebie i dzień będzie trwać tak długo, jak długo zechcesz.

Malý princ pokračoval:
— Tvoja planéta je taká malá, že ju obídeš tromi krokmi. Musíš len tak pomaly kráčať, aby si bol ustavične na slnku. Keď si budeš chcieť odpočinúť, vykročíš… a deň bude trvať tak dlho, ako budeš chcieť.

— Niewiele mi to da — powiedział Latarnik — najbardziej lubię spać.

— To mi nepomôže, — povedal lampár. — Ja veľmi rád spím.

— Szkoda — powiedział Mały Książę.

— Takú možnosť nemáš, — povedal Malý princ.

— Szkoda — powiedział Latarnik. — Dzień dobry.

— Takú možnosť nemám, — prisvedčil lampár. — Dobrý deň.

I zgasił lampę.

A zhasol lampu.

Podczas dalszej podróży Mały Książę powiedział sobie:
„Tym człowiekiem pogardzaliby wszyscy, i Król, i Próżny, i Pijak, i Bankier. Mimo to on jeden nie wydaje mi się śmieszny. A to prawdopodobnie dlatego, że nie zajmuje się tylko sobą.”

„Týmto človekom by všetci ostatní, kráľ, márnivec, pijan a biznismen pohŕdali,“ vravel si Malý princ, zatiaľ čo pokračoval vo svojej ceste. „A predsa on jediný sa mi nezdá smiešny. Možno preto, že sa zaoberá niečím iným ako samým sebou.“

Westchnął z żalu i mówił sobie jeszcze:

Ľútostivo si vzdychol a ešte si povedal:

„Tylko ten człowiek mógłby być moim przyjacielem. Lecz jego planeta jest rzeczywiście za mała. Nie ma miejsca dla dwóch…”

„Iba s ním by som sa vedel spriateliť. No jeho planéta je naozaj veľmi malá. Nie je tam miesto pre dvoch.

Mały Książę nie chciał się przyznać, że tym, co najbardziej pociągało go w tej błogosławionej planecie, było przede wszystkim tysiąc czterysta czterdzieści zachodów słońca w ciągu dwudziestu czterech godzin.

Ale Malý princ sa neodvážil priznať si, že za touto šťastnou planétou ľutuje najmä pre tých tisíc štyristo štyridsať západov slnka za dvadsaťštyri hodín!

ROZDZIAŁ 15

XV

Szósta planeta była dziesięć razy większa. Mieszkał na niej Starszy Pan, który pisał olbrzymie księgi.

Šiesta planéta bola desať ráz väčšia. Býval na nej starý pán, ktorý písal hrubizné knihy.

— Proszę! Oto badacz! — wykrzyknął, ujrzawszy Małego Księcia.

— Aha! Tu máme cestovateľa! — zvolal, keď zazrel Malého princa.

Mały Książę usiadł za stołem, lekko dysząc. Bardzo długo już podróżował.

Malý princ si sadol na stôl a trošku dychčal. Už tak veľa cestoval!

— Skąd przybywasz? — zagadnął go Starszy Pan.

— Odkiaľ prichádzaš? — spýtal sa ho starý pán.

— Co to za gruba księga? — spytał Mały Książę. — Co pan tu robi?

— Čo je to za hrubú knihu? — povedal Malý princ. — Čo tu robíte?

— Jestem geografem — odpowiedział Starszy Pan.

— Som zemepisec, — odpovedal starý pán.

— Co to znaczy geograf?

— Čo je to zemepisec?

Jest to uczony, który wie, gdzie znajdują się morza, rzeki, miasta, góry i pustynie.

— Je to vedec, ktorý vie, kde sú moria, veľké rieky, mestá, vrchy a púšte.

— To bardzo ciekawe — powiedział Mały Książę. — Nareszcie odkryłem pożyteczne zajęcie!

— To je veľmi zaujímavé, — povedal Malý princ. — Konečne skutočné zamestnanie!

I rozejrzał się po planecie geografa. Nigdy jeszcze nie widział tak wspaniałej planety.

— A poobzeral sa okolo seba po zemepiscovej planéte. Ešte nikdy nevidel takú veľkolepú planétu.

— Pańska planeta jest bardzo ładna. Czy są na niej oceany?

— Vaša planéta je veľmi pekná. Sú na nej aj oceány?

— Nie mogę tego wiedzieć — odpowiedział geograf.

— Ja to nemôžem vedieť, — odpovedal zemepisec.

— Ach… — Mały Książę był rozczarowany. — A góry?

— Ach! — Malý princ bol sklamaný. — A vrchy?

— Nie mogę tego wiedzieć — powiedział geograf.

— Ja to nemôžem vedieť, — povedal zemepisec.

— A miasta, rzeki, pustynie?

— A mestá a veľké rieky a púšte?

— Tego też nie mogę wiedzieć — odparł geograf.

— Ani to nemôžem vedieť, — odpovedal zemepisec.

— Ależ pan jest geografem?!

— Veď ste zemepisec!

— To prawda — rzekł geograf — lecz nie jestem badaczem. Bardzo brak mi badaczy. Zadanie geografa nie polega na liczeniu miast, rzek, gór, oceanów i pustyń.

— Správne, — povedal zemepisec, — ale nie som cestovateľ. Nemám ani jedného cestovateľa. Zemepisec nechodí robiť súpis miest, riek, vrchov, morí, oceánov a púští.

Geograf jest zbyt ważną osobistością, aby mógł pozwolić sobie na łazikowanie. On nie opuszcza swego biura, lecz przyjmuje badaczy, wypytuje i notuje ich spostrzeżenia. A gdy uwagi któregoś uzna za interesujące, wtedy każe robić wywiad o moralności danego badacza.

Zemepisec je priveľmi dôležitý na to, aby sa túlal. Neopúšťa svoju pracovňu. Ale prijíma tu návštevy cestovateľov. Vypytuje sa ich a zaznamenáva si ich spomienky. A keď sa mu spomienky niektorého z nich zdajú zaujímavé, zemepisec si dá preskúmať mravné správanie cestovateľa.

— Po co?

— A prečo?

— Ponieważ kłamiący badacz wywołałby katastrofy w księgach geografii. A także badacz, który zbyt dużo pije.

— Pretože cestovateľ, ktorý by klamal, spôsobil by v zemepisných knihách ozajstné katastrofy. A takisto cestovateľ, ktorý by priveľa pil.

— A dlaczego? — pytał Mały Książę.

— A prečo? — spýtal sa Malý princ.

— Ponieważ pijany widzi podwójnie, więc geograf zanotowałby dwie góry w miejscu, gdzie jest tylko jedna.

— Pretože pijani vidia dvojmo. A tak by zemepisec mohol zaznačiť dva vrchy tam, kde je iba jeden.

— Znam kogoś — rzekł Mały Książę — kto byłby bardzo złym badaczem.

— Poznám kohosi, kto by bol zlým cestovateľom, — po— znamenal Malý princ.

— To bardzo możliwe. Kiedy więc moralność badacza wydaje się zadowalająca, sprawdza się prawdziwość jego odkrycia.

— To je možné. Keď sa teda mravné správanie cestovateľa zdá dobré, jeho objav sa overí.

— Sprawdza się na miejscu?

— Niekto sa ta ide pozrieť?

— Nie. To zbyt skomplikowane. Żąda się od badacza dowodów. Gdy na przykład chodzi o odkrycie wielkiej góry, żąda się, a by dostarczył wielkich kamieni.

— Nie. To je príliš zložité. Ale od cestovateľa sa požaduje, aby predložil dôkazy. Ak objaví, napríklad, nejaký veľký vrch, požadujeme, aby z neho doniesol veľké kamene.

Nagle geograf ożywił się:

Zemepisec sa náhle vzrušil.

— Ależ ty przybywasz z daleka! Jesteś badaczem! Opisz mi twoją planetę!

— Ale ty prichádzaš zďaleka! Ty si cestovateľ! Opíš mi svoju planétu!

Geograf otworzył księgę i zaostrzył ołówek. Raport badacza zapisuje się najpierw ołówkiem, a po dostarczeniu dowodów prawdziwości odkrycia — przepisuje się piórem.

A zemepisec roztvoril knihu záznamov a ostrúhal si ceruzku. Rozprávanie cestovateľa sa najprv zaznamenáva ceruzkou. Aby sa mohlo zaznačiť atramentom, treba čakať, kým cestovateľ nepredloží dôkazy.

— Więc? — zapytał geograf.

— Nuž? — vyzval zemepisec Malého princa.

— Och, u mnie wcale nie jest ciekawie — odpowiedział Mały Książę. — Planeta jest bardzo mała. Mam trzy wulkany. Dwa czynne i jeden wygasły. Ale nigdy nic nie wiadomo.

— Och, u mňa to nieje veľmi zaujímavé, — povedal Malý princ, — je to celkom maličké. Mám tri sopky. Dve sú v činnosti a jedna je vyhasnutá. Ale človek nikdy nevie.

— Nigdy nic nie wiadomo — powtórzył geograf.

— Človek nikdy nevie, — opakoval zemepisec.

— Mam też kwiat.

— Mám aj jednu kvetinu.

— Kwiaty nas nie interesują.

— My kvetiny nezaznamenávame.

— A dlaczego? To najładniejsze z istniejących rzeczy!

— A prečo? To je to najkrajšie!

— Ponieważ kwiaty są efemeryczne.

— Pretože kvetiny sú pominuteľné.

— Co znaczy „efemeryczne”?

— Čo znamená pominuteľné?

— Księgi geografii są księgami najbardziej cennymi ze wszystkich ksiąg. Nigdy nie tracą aktualności. Bardzo rzadko zdarza się, aby góra zmieniła miejsce. Bardzo rzadko zdarza się, aby ocean wysechł. My opisujemy rzeczy wieczne.

— Zemepisné knihy sú najdokonalejšie zo všetkých kníh, — povedal zemepisec. — Nikdy nezastarajú. Veľmi zriedka sa stáva, aby vrch zmenil miesto. Veľmi zriedka sa stáva, aby oceán vyschol. My píšeme o stálych veciach.

— Lecz wygasły wulkan może się obudzić — przerwał Mały Książę. — Co to znaczy „efemeryczny”?

— Ale vyhasnuté sopky sa môžu prebudiť, — prerušil ho Malý princ. — Čo znamená pominuteľné?