The little prince was now white with rage.

Бәләкәй шаһзат асыуынан хатта төҫөн юғалтты.

“The flowers have been growing thorns for millions of years. For millions of years the sheep have been eating them just the same. And is it not a matter of consequence to try to understand why the flowers go to so much trouble to grow thorns which are never of any use to them? Is the warfare between the sheep and the flowers not important? Is this not of more consequence than a fat red-faced gentleman’s sums?

— Миллион йылдар буйы сәскәлҙең энәләре үҫә. Һәм миллион йылдар буйы бәрәстәр сәскәлрҙе ашайҙар бит инде. Һуң ни өсөн сәскәләр бар көстәрен һалып, бер файҙаһы булмаған энәләр үҫтерергә тырышҡандарын аңлау етди эш түгелме инде? Мөһим түгелме ни бәрәстәр һәм сәскәләр бер береһе менән көрәшә икәнлеге? Һуң әллә быныһы теге ҡыҙыл йөҙлө әфәнденең хисаптарынан да мөһим һәм етди түгелме икән?

And if I know — I, myself — one flower which is unique in the world, which grows nowhere but on my planet, but which one little sheep can destroy in a single bite some morning, without even noticing what he is doing — Oh! You think that is not important!”

Ә әгәр ҙә мин донъяла берҙән бер сәскә беләм икән, ул минең ҡауҡабта ғына үҫә, һәм уның кеүек гөл башҡа бер ерҙә лә юҡ, һәм бәләкәй бәрәс шуны бер матур иртә менән ашап, ни ҡылғанын да белмәй ҡалһа, ә? Һинеңсә бының барыһы мөһим түгелме?

His face turned from white to red as he continued:

Ул ныҡ ҡына ҡыҙҙарҙы. Һуңынан дауам итте:

“If some one loves a flower, of which just one single blossom grows in all the millions and millions of stars, it is enough to make him happy just to look at the stars. He can say to himself, ‘Somewhere, my flower is there…’ But if the sheep eats the flower, in one moment all his stars will be darkened… And you think that is not important!”

— Әгәр ҙә сәскәне яратаһың икән — берҙән бер, башҡа миллион йондоҙҙарҙың береһендә лә булмаған сәскәне, быныһы етәрлек: күккә ҡарайһың да, үҙеңде бәхетле итеп тойаһың. Үҙеңә: «Ҡайҙалыр шунда минең гөлөм йәшәй…» — тип әйтәһең. Ә әгәр ҙә уны бәрәс ашап ҡуйһа, ул бар йондоҙҙар бер ыңғайы һүнеүенә тиң! Һәм быныһы, һинеңсә, мөһим түгел!

He could not say anything more. His words were choked by sobbing. The night had fallen. I had let my tools drop from my hands. Of what moment now was my hammer, my bolt, or thirst, or death? On one star, one planet, my planet, the Earth, there was a little prince to be comforted. I took him in my arms, and rocked him. I said to him:

Ул башҡа һөйләшә алмай ине. Ҡапыл ярһып илап ебәрҙе. Ҡараңғы төштө. Мин эшемде ташланым. Миңә бәләле болт менән сүкеш, сарсау һәм үлем мәғәнәһеҙ булып күренделәр. Йондоҙҙа, ҡауҡабта — минең, Ер Шары тип аталған, ҡауҡабымда — Бәләкәй шаһзат илай ине, һәм миңә уны йыуатырға кәрәк ине. Мин уны ҡулыма алып бәүелтә башланым. Мин уға:

“The flower that you love is not in danger. I will draw you a muzzle for your sheep. I will draw you a railing to put around your flower. I will — ”

«Һин яратҡан гөлгә бер ни янамай… Мин бәрәсеңә морондоҡ төшөрөп бирәм… Сәскәң өсөн ҡояҡ һүрәтләрмен… Мин…»

I did not know what to say to him. I felt awkward and blundering. I did not know how I could reach him, where I could overtake him and go on hand in hand with him once more. It is such a secret place, the land of tears.

Уның ни һөйләгәнен мин насар аңлай инем. Мин үҙемде ипһеҙ һәм килбәтһеҙ тип хис иттем. Уға, мине ишетһен өсөн, нисек өндөшергә икәнен, уның, минән алыҫлашып барған, күңелен нисек ҡыуып етергә икәнен, бин белмәй инем… Һуң күҙ йәштәре донъяһы шул тиклем серле һәм билгеһеҙ бит ул.

VIII

VIII

I soon learned to know this flower better. On the little prince’s planet the flowers had always been very simple. They had only one ring of petals; they took up no room at all; they were a trouble to nobody. One morning they would appear in the grass, and by night they would have faded peacefully away.

Тиҙҙән мин был сәскәне яҡшыраҡ белдем. Бәләкәй шаһзаттың ҡауҡабында гел ябай ғына сәскәләр үҫә ине — уларҙың таждары ла әҙ ине һәм улар бик әҙ урын алып бер кемде лә борсомай ине. Улар иртәнсәк үлән араһында асылып, кискә шиңәләр ине.

But one day, from a seed blown from no one knew where, a new flower had come up; and the little prince had watched very closely over this small sprout which was not like any other small sprouts on his planet. It might, you see, have been a new kind of baobab.

Ә быныһы, ҡайҙандыр осоп килеп, орлоҡтан үҫеп сыҡҡан, һәм Бәләкәй шаһзат, башҡа бер үҫенте менән һабаҡтарға оҡшамаған ваҡ шытымға, күҙен айырмай ҡараған. Ә әгәр ҙә был баобабтарҙың бер яңы төрө булып ҡуйһа?

The shrub soon stopped growing, and began to get ready to produce a flower. The little prince, who was present at the first appearance of a huge bud, felt at once that some sort of miraculous apparition must emerge from it. But the flower was not satisfied to complete the preparations for her beauty in the shelter of her green chamber.

Ләкин ҡыуаҡ өҫкә үҫеңенән тиҙ генә туҡтаны һәм уның башында сәскә бөрөһө барлыҡҡа килде. Бәләкәй шаһзат бындай ҙур бөрөләрҙе күргәне юҡ ине әле, һәм мөғжизә күрәсәген һиҙемләне. Ә билдәһеҙ ҡунаҡ, әле үҙенең йәшел бүлмәһендә йәшенеп эй әҙерләнә, эй ҡупшылана ине.

She chose her colors with the greatest care. She dressed herself slowly. She adjusted her petals one by one. She did not wish to go out into the world all rumpled, like the field poppies. It was only in the full radiance of her beauty that she wished to appear. Oh, yes! She was a coquettish creature!

Ул хәстәр менән буяуҙар һайлай ине. Ул ашыҡмай, бер бер артлы таж япраҡтарын кейеп ҡарап, биҙәнә ине. Ул ниндәйҙер мәк кеүек ялбыр килеш донъяға килергә теләмәй ине. Ул матурлығының бар сағыулығы менән күренергә теләй ине. Эйе, был хәтәр ҡыйпанлаҡ ине!

And her mysterious adornment lasted for days and days. Then one morning, exactly at sunrise, she suddenly showed herself.

Серле әҙерләнеүҙәр көндән көн дауам итте. Һәм, ниһайәт, бер иртә менән, ҡояш саҡ ҡалҡҡан мәлдә, таждар асылды.

And, after working with all this painstaking precision, she yawned and said:

Һәм, ошо мәлгә әҙерләнеп күп көс һалған һылыуҡай, иҫәнләй биреп әйтте:

“Ah! I am scarcely awake. I beg that you will excuse me. My petals are still all disarranged…”

— Ах, мин көскә уяндым… Ғәфү… Мин әле бигерәк йолҡош…

But the little prince could not restrain his admiration:

Бәләкәй шаһзат һоҡланыуын тота алмай ине:

“Oh! How beautiful you are!”

— Һеҙ шундай матур!

“Am I not?” the flower responded, sweetly. “And I was born at the same moment as the sun…”

— Эйе, ысынмы? — шым яуап ҡайтарҙы. — Һәм иғтибар итегеҙ, мин ҡояш менән тыуҙым.

The little prince could guess easily enough that she was not any too modest — but how moving — and exciting — she was!

Иҫ китерлек ҡунаҡ тыйнаҡлыҡ етмәүҙән ыҙаламағанына Бәләкәй шаһзат, әлбиттә, төшөндө, әммә ул шул тиклем матур ине, хатта тын ҡыҫыла ине!

“I think it is time for breakfast,” she added an instant later. “If you would have the kindness to think of my needs…”

Ә тиҙҙән ул:
— Иртәнге аш ваҡыты етте кеүек. Изгелегегеҙҙе күрһәтеп минең турала хәстәрләгеҙсе…

And the little prince, completely abashed, went to look for a sprinkling-can of fresh water.

Бәләкәй шаһзат ныҡ ҡаушап китте, һыу һипкес табып, сәскәне шишмә һыуы менән ҡойондорҙо.

So, he tended the flower. So, too, she began very quickly to torment him with her vanity — which was, if the truth be known, a little difficult to deal with. One day, for instance, when she was speaking of her four thorns, she said to the little prince:

Тиҙҙән һылыуҡайҙың ғорур һәм үсексән икенлеге асыҡланды, һәм Бәләкәй шаһзат уның менән бигерәк йонсоп бөттө. Уның дүрт сәнскәге бар ине, һәм бер мәл ул:

“Let the tigers come with their claws!”

— Юлбарыҫтар килһен, мин уларҙың тырнаҡтарынан ҡурҡмайым! — тине.

“There are no tigers on my planet,” the little prince objected. “And, anyway, tigers do not eat weeds.”

— Минең ҡауҡабта юлбарыҫтар булмай, — тип ҡаршы килде Бәләкәй шаһзат. — Ә һуңынан, юлбарыҫтар үлән ашамай.

“I am not a weed,” the flower replied, sweetly.

— Мин үлән түгел, — тип асыуын белдерҙе сәскә.

“Please excuse me…”

— Ғәфү итегеҙ…

“I am not at all afraid of tigers,” she went on, “but I have a horror of drafts. I suppose you wouldn’t have a screen for me?”

— Юҡ, юлбарыҫтар миңә ҡурҡыныс түгел, әммә мин үтә елдән бик ныҡ ҡурҡам. Һеҙҙең пәрҙәгеҙ юҡмы?

“A horror of drafts — that is bad luck, for a plant,” remarked the little prince, and added to himself, “This flower is a very complex creature…”

«Үҫмлек, ә үтә елдән ҡурҡа… бик сәйер… — тип уйланы Бәләкәй шаһзат. — Ҡайһылай һолҡо ҡатмарлы был сәскәнең».

“At night I want you to put me under a glass globe. It is very cold where you live. In the place I came from — ”

— Кис еткәс мине ҡалпаҡ менән ҡаплағыҙ. Һеҙҙә бында бигерәк һыуыҡ. Үтә йәмһеҙ ҡауҡаб. Ә бына мин килгән яҡтарҙа…

But she interrupted herself at that point. She had come in the form of a seed. She could not have known anything of any other worlds. Embarrassed over having let herself be caught on the verge of such a naïve untruth, she coughed two or three times, in order to put the little prince in the wrong.

Ул әйтеп бөтөрмәне. Уны бит бында ул бойҙай сағында ғына ниҙер елеп алып килгән ине. Ул башҡа донъялар тураһында бер ни белә алмай ине. Алдауың еңелдән фаш ителгәндә, алдау ахмаҡлыҡ! Һылыуҡай оялып китте, һуңынан, Бәләкәй шаһзат уның алдында ни тиклем ғәйепле икәнен һиҙһен өсөн, бер-ике йүткереп алды:

“The screen?”

— Пәрҙә ҡайҙа һуң?

“I was just going to look for it when you spoke to me…”

— Артынан барам ти инем дә, тик һеҙҙе тыңлап бөтмәй алмай инем!

Then she forced her cough a little more so that he should suffer from remorse just the same.

Шул мәл ул нығыраҡ йүткереп ебәрҙе: шулай ҙа намыҫы ыҙалаһын әле бының!

So the little prince, in spite of all the good will that was inseparable from his love, had soon come to doubt her. He had taken seriously words which were without importance, and it made him very unhappy.

Бәләкәй шаһзат был гүзәл сәскәне яратып уға хеҙмәт күрһәтергә шат булһа ла, уның күңелендә тиҙҙән шикләнеүҙәр уянды. Буш һүҙҙәрҙе ул йөрәгенә яҡын алып үҙен бик бәхетһеҙ хис итә башланы.

“I ought not to have listened to her,” he confided to me one day. “One never ought to listen to the flowers. One should simply look at them and breathe their fragrance. Mine perfumed all my planet. But I did not know how to take pleasure in all her grace. This tale of claws, which disturbed me so much, should only have filled my heart with tenderness and pity.”

— Юҡҡа мин уны тыңлағанмын, — ышаныс менән әйтте ул миңә бер мәл. — Һис ҡасан гөлдәр ни тигәнен тыңларға кәрәкмәй. Уларға тик ҡарау һәм хуш еҫтәрен һулау кәрәк. Минең сәскәм ҡауҡабымды үҙенең тәмле еҫе менән туйындырҙы, ә мин уға ҡыуана белмәнем. Был юлбарыҫтар һәм тырнаҡтар тураһында һөйләшеүҙәр… Улар мине тәьҫирләндерергә тейеш ине, ә мин асыуландым…

And he continued his confidences:

Өҫтәүенә ул асып әйтте:

“The fact is that I did not know how to understand anything! I ought to have judged by deeds and not by words. She cast her fragrance and her radiance over me. I ought never to have run away from her… I ought to have guessed all the affection that lay behind her poor little stratagems. Flowers are so inconsistent! But I was too young to know how to love her …”

— Мин ул саҡта бер ни аңламай инем! Һүҙҙәренә түгел, ә эшенә ҡарап һығымта яһарға ине. Ул миңә үҙенең хуш еҫен бүләк итте, минең тормошдо нурландыртты. Мин ҡасырға тейеш түгел инем. Был меҫкен хәйләләр һәм һылтауҙар артында мин нескәлекте танырға тейеш инем. Сәскәләр шул тиклем эҙмә-эҙлекһеҙҙәр! Тик мин бик йәш инем, мин әле ярата белмәй инем.

IX

IX

I believe that for his escape he took advantage of the migration of a flock of wild birds. On the morning of his departure he put his planet in perfect order. He carefully cleaned out his active volcanoes. He possessed two active volcanoes; and they were very convenient for heating his breakfast in the morning.

Минең аңлауымса ул күсмә ҡоштар менән сәфәрҙәргә сығырға булған. Һуңғы иртәһендә ул ҡауҡабын ғәҙҙәти булмаған тырышлыҡ менән йыйыштырған. Хәстәрлек менән ғәмәлдәге янартауҙарҙы таҙартҡан. Уның ике янартауы булған. Уларҙа иртәнге ашты йылытыуы бик уңайлы.

He also had one volcano that was extinct. But, as he said, “One never knows!” So he cleaned out the extinct volcano, too. If they are well cleaned out, volcanoes burn slowly and steadily, without any eruptions. Volcanic eruptions are like fires in a chimney.

Уларҙан тыш, уның бер һүнгән янартауы бар ине. Әммә, ни булырын кем белә тип уныһын да таҙалап ҡуйған. Янартауҙарҙы ваҡытлы таҙартҡанда улар, бер ниндәй урғылыуҙарһыҙ, тигеҙ һәм тыныс яналар. Янартау урғылыуы — мейес мөрйәһенең ҡоромо яныуына тиң.

On our earth we are obviously much too small to clean out our volcanoes. That is why they bring no end of trouble upon us.

Әлбиттә беҙ, ерҙә йәшәүсе кешеләр, бигерәк бәләкәйбеҙ һәм үҙебеҙең янартауҙарҙы таҙарта алмайбыҙ. Шуға ла улар беҙгә күп кенә уңайһыҙлыҡтар килтерә.

The little prince also pulled up, with a certain sense of dejection, the last little shoots of the baobabs. He believed that he would never want to return. But on this last morning all these familiar tasks seemed very precious to him.

Бәләкәй шаһзаттың баобабтарҙың һуңғы шытымдарын да йолҡоп алыуын һағышһыҙ тимәҫһең. Ул һис ҡасан ҡайтмаҫ тип уйлаған. Был иртәлә күнгән эше уға айырыуса рәхәтлек килтерә ине.

And when he watered the flower for the last time, and prepared to place her under the shelter of her glass globe, he realized that he was very close to tears.

Ә һуңғы тапҡыр мөғжизәле сәскәһенә һыу һибеп уны ҡалпаҡ менән ҡапларға йыйынғанында уның хатта илағыһы килә ине.

 “Goodbye,” he said to the flower.

— Хушығыҙ, — тине ул.

But she made no answer.

Һылыуҡай яуап бирмәне.

“Goodbye,” he said again.

— Хушығыҙ, — тип ҡабатланы Бәләкәй шаһзат.

The flower coughed. But it was not because she had a cold.

Ул йүткереп ебәрҙе. Тик һалҡындан түгел.

“I have been silly,” she said to him, at last. “I ask your forgiveness. Try to be happy…”

— Мин ахмаҡ инем, — тине ул ниһәйәт. — Ғәфү ит мине. Һәм бәхетле булырға тырыш.

He was surprised by this absence of reproaches. He stood there all bewildered, the glass globe held arrested in mid-air. He did not understand this quiet sweetness.

Һәм һис бер шелтәле һүҙһеҙ. Бәләкәй шаһзат бик аптыраған ине. Ул, ҡулында ҡалпаҡ тотҡан килеш, ҡаушау һәм аптырау хистәрендә шаҡ ҡатып ҡалды. Ҡайҙан һуң бил шым нескәлек?

“Of course I love you,” the flower said to him. “It is my fault that you have not known it all the while. That is of no importance. But you — you have been just as foolish as I. Try to be happy… Let the glass globe be. I don’t want it any more.”

— Эйе, эйе, мин яратам һине, — ишетте ул. — Һин быны белмәүҙә минең ғәйебем. Был мөһим дә түгел инде. Тик һин минең кеүек үк ахмаҡ инең. Бәхетле булырға тырыш… Ҡалдыр ҡалпығыңды, миңә уның башҡа кәрәге юҡ.

“But the wind — ”

— Һуң бит ел…

“My cold is not so bad as all that… The cool night air will do me good. I am a flower.”

— Миңә ул тиклем һыуыҡ теймәне… Төнгө сафлыҡ миңә файҙаға булыр. Мин бит сәскә.

“But the animals — ”

— Ә йәнлектәр, бөжәктәр…

“Well, I must endure the presence of two or three caterpillars if I wish to become acquainted with the butterflies. It seems that they are very beautiful. And if not the butterflies — and the caterpillars — who will call upon me? You will be far away… As for the large animals — I am not at all afraid of any of them. I have my claws.”

— Күбәләктәр менән танышыр өсөн ике-өс ҡаршылауыҡты ғына түҙергә тейешмен бит инде. Улар һоҡланғыс булырға тейештәрҙер ул. Ә шунһыҙ кем миңә килеп йөрөр? Һин бит алыҫта буласаҡһың. Ә ҙур хайуандарҙан мин ҡурҡмайым. Минең дә тырнаҡтарым бар.

And, naïvely, she showed her four thorns. Then she added:

Һәм ул эскерһеҙ итеп үҙенең дүрт сәнсәген күрһәтте. Шунан:

“Don’t linger like this. You have decided to go away. Now go!”

— Һуҙма инде, түҙерлек түгел! Китергә булғанһың икән — кит, — тип өҫтәне.

For she did not want him to see her crying. She was such a proud flower.

Ул үҙенең илағанын Бәләкәй шаһзатҡа күрһәтмәҫкә теләй ине. Был бик ғорур гөл ине…

X

X

He found himself in the neighborhood of the asteroids 325, 326, 327, 328, 329, and 330. He began, therefore, by visiting them, in order to add to his knowledge.

325-се, 326-сы, 327-се, 328-се, 329-сы һәм 330-сы һанлы йондоҙлаҡтар Бәләкәй шаһзаттың ҡауҡабына иң яҡындары ине. Шуға күрә ул тәү сиратта шуларҙы күрергә булды: ниндәйҙер шөғөл табырға, һәм дә нимәгәлер өйрәнергә кәрәк ине бит.

The first of them was inhabited by a king. Clad in royal purple and ermine, he was seated upon a throne which was at the same time both simple and majestic.

Беренсе йондоҙлаҡта батша йәшәй ине. Пурпурға һәм аҫ тиреһенә бөркәнгән ул, бик ябай һәм шулай ҙа мөһабәт, тәхеттә ултыра ине.

“Ah! Here is a subject,” exclaimed the king, when he saw the little prince coming.

— Ә, бына хакимаҫт! — тип ҡысҡырып ебәрҙе батша Бәләкәй шаһзатты күргәс.

And the little prince asked himself:
“How could he recognize me when he had never seen me before?”

«Ул мине нисек таныған икән? — тип уйланы Бәләкәй шаһзат. — Ул бит мине беренсегә күрә!»

He did not know how the world is simplified for kings. To them, all men are subjects.

Ул батшаларҙың был донъяға ҡараштары ябай икәнен белмәй ине — улар өсөн бар кешеләр ҙә хакимаҫттар.

“Approach, so that I may see you better,” said the king, who felt consumingly proud of being at last a king over somebody.

— Яҡынла әле, һине ҡарап алғым килә, — тине ул, кемгәлер батша була алғанына ныҡ ғорурланып.

The little prince looked everywhere to find a place to sit down; but the entire planet was crammed and obstructed by the king’s magnificent ermine robe. So he remained standing upright, and, since he was tired, he yawned.

Бәләкәй шаһзат ултырыр урын эҙләп тирә яҡҡа ҡараны, тик аҫ тиреһенән булған мәнтлә бар ҡауҡабты ҡаплаған ине. Баҫып торорға тура килде, ә ул шул тиклем арыған ине… һәм ҡапыл иҫәнәп ебәрҙе.

“It is contrary to etiquette to yawn in the presence of a king,” the monarch said to him. “I forbid you to do so.”

— Этикет монарх алдында иҫнәүҙе рөхсәт итмәй, — тине батша. — Мин һиңә иҫнәргә тыям.

“I can’t help it. I can’t stop myself,” replied the little prince, thoroughly embarrassed. “I have come on a long journey, and I have had no sleep…”

— Мин аңғармаҫтан, — тип яуап бирҙе Бәләкәй шаһзат бик ҡаушап ҡына. — Мин оҙаҡ юлда булдым һәм бөтөнләй ҙә йоҡламаным…

“Ah, then,” the king said. “I order you to yawn. It is years since I have seen anyone yawning. Yawns, to me, are objects of curiosity. Come, now! Yawn again! It is an order.”

— Улайһа, мин һиңә иҫнәргә бойорам, — тине батша. — Күп йылдар мин кемдеңдер булһа ла иҫнәгәнен күргәнем булманы. Миңә был хатта ҡыҙыҡ. Шулай итеп, иҫнә! Минең бойороғом шул.

“That frightens me… I cannot, any more…” murmured the little prince, now completely abashed.

— Мин шөрләйем… Мин башҡа иҫнәй алмайым… — тигән һүҙен әйтеп Бәләкәй шаһзат оялыуынан ҡыҙарып та китте.

“Hum! Hum!” replied the king. “Then I — I order you sometimes to yawn and sometimes to — ”

— Һм, һм… Улайһа… Улайһа минең һиңә бойороғом йә иҫнәргә, йә…

He sputtered a little, and seemed vexed.

Батша буталып китеп, әҙерәк асыуланған да кеүек булды.

For what the king fundamentally insisted upon was that his authority should be respected. He tolerated no disobedience. He was an absolute monarch. But, because he was a very good man, he made his orders reasonable.

Батша өсөн бит иң мөһиме — башҡаларҙың уға ҡаршылыҡһыҙ бойһоноуы. Баш эймәүсәнлекте ул түҙмәҫ ине. Был сикләнмәгән монарх ине. Тик ул бик изге ине, шуға ла аңлайышлы бойороҡтар бирә ине.

“If I ordered a general,” he would say, by way of example, “if I ordered a general to change himself into a sea bird, and if the general did not obey me, that would not be the fault of the general. It would be my fault.”

«Әгәр мин үҙ генералыма аҡсарлаҡҡа әүерелергә бойорһам, — әйтер булған ул, — һәм ул бойороҡто үтәмәһә, был уның ғәйебе түгел, ә минеке буласаҡ».

“May I sit down?” came now a timid inquiry from the little prince.

— Мин улытрһам буламы? — ҡыйыуһыҙ һораны Бәләкәй шаһзат.

“I order you to do so,” the king answered him, and majestically gathered in a fold of his ermine mantle.

— Бойорам: ултыр! — яуапланы батша һәм бөйөклөк менән аҫ тиреһенән булған япмаһының салғауын йыйып алды.

But the little prince was wondering… The planet was tiny. Over what could this king really rule?

Тик Бәләкәй шаһзат аптырашта ҡалды. Ҡауҡаб шул тиклем бәләкәй. Нимә менән идара итә икән был батша?

“Sire,” he said to him, “I beg that you will excuse my asking you a question — ”

— Ғали йәнәптәре, — тип башланы ул, — мин һеҙҙән һорай аламмы…

“I order you to ask me a question,” the king hastened to assure him.

— Бойорам: һора! — ашығып әйтте батша.

“Sire — over what do you rule?”

— Ғали йәнәптәре… һеҙ нимә менән идара итәһегеҙ?

“Over everything,” said the king, with magnificent simplicity.

— Бар нәмә менән дә, — ябай яуап бирҙе батша.

“Over everything?”

— Бар нәмә менән дә?

The king made a gesture, which took in his planet, the other planets, and all the stars.

Батша ҡулын йөрөтөп тыйнаҡ ҡына үҙ ҡауҡабына, һуңынан башҡа ҡауҡабтарға һәм йондоҙҙарға күрһәтте.

“Over all that?” asked the little prince.

— Һәм һеҙ барыһына ла баш булаһығыҙ? — тип ҡабаттан һораны Бәләкәй шаһзат.

“Over all that,” the king answered.

— Эйе, — яуапланы батша.

For his rule was not only absolute: it was also universal.

Ул ысынында ла тулы хакимиәтле батша булғас, бер ниндәй ҡырҙарҙы һәм сиктәрҙе белмәй ине.

“And the stars obey you?”

— Һәм йондоҙҙар һеҙгә бойһонамы? — тип һораны Бәләкәй шаһзат.

“Certainly they do,” the king said. “They obey instantly. I do not permit insubordination.”

— Һуң әлбиттә, — яуапланы батша. — Йондоҙҙар шунда уҡ бойһона. Тыңламаусанлыҡты мин түҙмәйем.

Such power was a thing for the little prince to marvel at. If he had been master of such complete authority, he would have been able to watch the sunset, not forty-four times in one day, but seventy-two, or even a hundred, or even two hundred times, without ever having to move his chair.

Бәләкәй шаһзат хайран ҡалған ине. Бына уға шундай ҡеүәт көс булһа! Ул ҡояш байыуы менән көнөнә ҡырҡ дүрт тапҡыр түгел, ә етмеш ике тапҡыр һоҡланыр ине, ә бәлки йөҙ, йә ике йөҙ тапҡыр, һәм уға ултырғысын да урындан урынға күсереп йөрөргә кәрәкмәҫ ине!

And because he felt a bit sad as he remembered his little planet which he had forsaken, he plucked up his courage to ask the king a favor:

Бында ул ҡабат, үҙенең ҡалдырып киткән ҡауҡабын иҫкә алып, моңһоуланып китте, һәм ҡыйыулығын йыйып батшаға үтенде:

“I should like to see a sunset… Do me that kindness… Order the sun to set…”

— Мин ҡояш байығанын күрергә теләр инем… Зинһар, рәхимлек күрһәтеп, ҡояшҡа батырға бойороғоҙ…