国王说道：“如果我命令一个将军象一只蝴蝶那样从这朵花飞到那朵花，或者命令他写作一个悲剧剧本或者变一只海鸟，而如果这位将军接到命令不执行的话，那么，是他不对还是我不对呢？”

— Եթե ես մի որևէ գեներալի հրամայեմ, որ թիթեռի նման ծաղկից ծաղիկ թռչի կամ ողբերգություն գրի, կամ էլ ճայ դառնա, իսկ գեներալը հրամանը չկատարի, ո՞վ կլինի մեղավորը՝ նա՞, թե՞ ես:

“那当然是您的不对。”小王子肯定地回答。

— Դուք, ձերդ մեծություն, — առանց տատանվելու պատասխանեց Փոքրիկ իշխանը:

“一点也不错，”国王接着说，“向每个人提出的要求应该是他们所能做到的。权威首先应该建立在理性的基础上。如果命令你的老百姓去投海，他们非起来革命不可。我的命令是合理的，所以我有权要别人服从。”

— Միանգամայն ճիշտ է, — հաստատեց թագավորը: — Ամեն մեկից պետք է խնդրել այն, ինչ նա կարող է տալ: Իշխանությունը նախ և առաջ պետք է խելացի լինի: Եթե դու քո ժողովրդին հրամայես ծովը նետվել, նա հեղափոխություն կանի: Ես իրավունք ունեմ հնազանդություն պահանջելու, որովհետև իմ հրամանները խելացի են:

“那么我提出的日落呢？”小王子一旦提出一个问题，他是不会忘记这个问题的。

— Իսկ վերջալո՞ւյսը… — հիշեցրեց Փոքրիկ իշխանը: Մի բան որ նա հարցներ, այլևս չէր հանգստանա, մինչև պատասխանը չստանար:

“日落么，你会看到的。我一定要太阳落山，不过按照我的统治科学，我得等到条件成熟的时候。”

— Վերջալույս էլ կլինի, մի՛ վախենա: Ես կպահանջեմ, որ արևը մայր մտնի: Բայց նախ կսպասեմ, որ դրա համար բարենպաստ պայմաններ լինեն, քանի որ դրանից է երևում, թե որքանով է իշխողը իմաստուն:

小王子问道：“这要等到什么时候呢？”

— Իսկ ե՞րբ բարենպաստ պայմաններ կլինեն, — ուզեց տեղեկանալ Փոքրիկ իշխանը:

国王在回答之前，首先翻阅了一本厚厚的日历，嘴里慢慢说道：“嗯！嗯！日落大约……大约……在今晚七时四十分的时候！你将看到我的命令一定会被服从的。”

— Հը՜մ… հը՜մ… — հաստափոր օրացույցը թերթելով՝ պատասխանեց արքան: — Դա կլինի… հըմ… հըմ… այսօր, դա կլինի ժամը յոթն անց քառասուն րոպեին: Այդ ժամանակ դու կտեսնես, թե որքան ճշգրիտ են կատարում իմ հրամանները:

小王子又打起哈欠来了。他遗憾没有看到日落。他有点厌烦了，他对国王说：

Փոքրիկ իշխանը հորանջեց: Ափսոս, որ այստեղ վերջալույսը չեն կարող տեսնել երբ որ ցանկանաս: Եվ, ճիշտն ասած, նա արդեն սկսեց մի քիչ ձանձրանալ:

“我没有必要再呆在这儿了。我要走了。”

— Իմ գնալու ժամանակն է, — ասաց նա թագավորին: — Այլևս անելիք չունեմ ես այստեղ:

这位因为刚刚有了一个臣民而十分骄傲自得的国王说道：
“别走，别走。我任命你当大臣。”

— Մնա, — ասաց թագավորը. նա շատ հպարտ էր, որ հպատակ է ձեռք գցել և չէր ուզում նրանից բաժանվել: — Մնա, ես քեզ նախարար կնշանակեմ:

“什么大臣”

— Ինչի՞ նախարար:

“嗯……司法大臣！”

— Ասենք… արդարադատության:

“可是，这儿没有一个要审判的人。”

— Չէ՞ որ այստեղ մարդ չկա, որ դատեմ:

“很难说呀，”国王说道。“我很老了，我这地方又小，没有放銮驾的地方，另外，一走路我就累。因此我还没有巡视过我的王国呢！”

— Ո՞վ գիտե, — առարկեց թագավորը: — Ես դեռ իմ ամբողջ թագավորությունը լավ չեմ ստուգել: Ես շատ ծեր եմ, տեղս էլ փոքր է կառք պահելու համար, իսկ ոտքով քայլելը շատ է հոգնեցուցիչ:

“噢！可是我已经看过了。”小王子说道，并探身朝星球的那一侧看了看。那边也没有一个人……

Փոքրիկ իշխանը կռացավ և նայեց մոլորակի մյուս կողմը:
— Բայց ես արդեն նայեցի, — բացականչեց նա, — այնտեղ նույնպես ոչ ոք չկա:

“那么你就审判你自己呀！”国王回答他说。“这可是最难的了。审判自己比审判别人要难得多啊！你要是能审判好自己，你就是一个真正有才智的人。”

— Այդ դեպքում ինքդ քեզ դատիր, — ասաց թագավորը: — Դա ամենադժվար բանն է: Իրեն դատելը ուրիշներին դատելուց դժվար է: Եթե դու կարողանաս ինքդ քեզ ճիշտ դատել, նշանակում է, հիրավի, իմաստուն ես:

“我吗，随便在什么地方我都可以审度自己。我没有必要留在这里。”

— Ես ինձ որտեղ ասես կարող եմ դատել: Դրա համար չարժե, որ ապրեմ այստեղ, — ասաց Փոքրիկ իշխանը:

国王又说：“嗯……嗯……我想，在我的星球上有一只老耗子。夜里，我听见它的声音。你可以审判它，不时地判处它死刑。因此它的生命取决于你的判决。可是，你要有节制地使用这只耗子，每次判刑后都要赦免它，因为只有这一只耗子。”

— Հը՜մ… հը՜մ… — ասաց թագավորը: — Ինձ թվում է, թե իմ մոլորակի վրա ինչ-որ մի տեղ պառավ առնետ է ապրում: Գիշերները ես լսում եմ, թե նա ինչպես է ճանկռոտում: Դու կարող էիր այդ պառավ առնետին դատել: Մեկմեկ դու նրան մահվան դատապարտիր: Նրա կյանքը քեզանից կլինի կախված: Իսկ հետո պետք է նրան ամեն անգամ ներում շնորհել: Պետք է խնայել պառավ առնետին, չէ՞ որ նա միակն է մեզ մոտ:

“可是我不愿判死刑，我想我还是应该走。”小王子回答道。

— Ես չեմ սիրում մահվան դատավճիռ արձակել, — ասաց Փոքրիկ իշխանը: — Եվ ընդհանրապես… իմ գնալու ժամանակն է:

“不行。”国王说。

— Չէ՛, ժամանակը չէ, — առարկեց արքան:

但是小王子，准备完毕之后，不想使老君主难过，说道：

Փոքրիկ իշխանն արդեն ճամփա էր ընկնում, բայց չէր ուզում ծեր միապետին վշտացնել:

“如果国王陛下想要不折不扣地得到服从，你可以给我下一个合理的命令。比如说，你可以命令我，一分钟之内必须离开。我认为这个条件是成熟的……”

— Եթե ձերդ մեծությունն ուզում է, որ իր հրամանները կատարվեն, — ասաց նա, — պետք է ողջամիտ հրամաններ տա: Օրինակ՝ դուք կարող եք ինձ հրամայել անհապաղ ճանապարհ ընկնել: Ինձ թվում է՝ դրա համար հիմա շատ բարենպաստ պայմաններ կան…

国王什么也没有回答。起初，小王子有些犹疑不决，随后叹了口气，就离开了……

Թագավորը չէր պատասխանում, և Փոքրիկ իշխանը անվճռականորեն մի քիչ էլ կանգ առավ, հետո հառաչեց ու ճանապարհ ընկավ:

“我派你当我的大使。”国王匆忙地喊道。

— Քեզ դեսպան եմ նշանակում, — նրա հետևից շտապ ձայն տվեց թագավորը:

国王显出非常有权威的样子。

Եվ նրա տեսքն այդ րոպեին այնպիսին էր, կարծես նա ոչ մի առարկություն հանդուրժել չէր կարող:

小王子在旅途中自言自语地说：“这些大人真奇怪。”

«Տարօրինակ մարդիկ են այս մեծահասակները», — ինքն իրեն ասաց Փոքրիկ իշխանը՝ ճանապարհը շարունակելով:

XI

XI

第二个行星上住着一个爱虚荣的人。

Երկրորդ մոլորակի վրա ապրում էր փառասերը:

“喔唷！一个崇拜我的人来拜访了！”这个爱虚荣的人一见到小王子，老远就叫喊起来。

— Օ՜, ահա և երկրպագու հայտնվեց, — հեռվից Փոքրիկ իշխանին նկատելով՝ բացականչեց նա:

在那些爱虚荣的人眼里，别人都成了他们的崇拜者。

Չէ՞ որ սնապարծ մարդկանց միշտ թվում է, թե բոլորը հիացած են իրենցով:

“你好！”小王子说道。“你的帽子很奇怪。”

— Բարի օր, ասաց Փոքրիկ իշխանը: — Ինչ հետաքրքիր գլխարկ ունեք:

“这是为了向人致意用的。”爱虚荣的人回答道，“当人们向我欢呼的时候，我就用帽子向他们致意。可惜，没有一个人经过这里。”

— Սա նրա համար է, որ տամ, — բացատրեց փառասերը, — տամ, երբ ինձ ողջունելու լինեն: Դժբախտաբար այստեղ ոչ ոք չի գալիս:

小王子不解其意。说道：“啊？是吗？”

— Ահա թե ի՜նչ, — շշնջաց Փոքրիկ իշխանը: Բայց նա ոչինչ չհասկացավ:

爱虚荣的人向小王子建议道：“你用一只手去拍另一只手。”

— Հապա մի ծափ տուր, — ասաց փառասերը:

小王子就拍起巴掌来。这位爱虚荣者就谦逊地举起帽子向小王子致意。

Փոքրիկ իշխանը ծափ տվեց: Փառասերը գլխարկը հանեց և սկսեց համեստորեն տալ:

小王子心想：“这比访问那位国王有趣。”于是他又拍起巴掌来。爱虚荣者又举起帽子来向他致意。

«Այստեղ ավելի ուրախ է, քան ծեր թագավորի մոտ», — մտածեց Փոքրիկ իշխանը: Եվ նորից սկսեց ծափ տալ, իսկ փառասերը, նորից գլխարկը հանելով, խոնարհվեց:

小王子这样做了五分钟，之后对这种单调的把戏有点厌倦了，说道：

Այսպես մի հինգ րոպե նույն բանը կրկնվեց, և Փոքրիկ իշխանը ձանձրացավ:

“要想叫你的帽子掉下来，该怎么做呢？”

— Իսկ ի՞նչ է պետք անել, որ գլխարկը ընկնի, — հարցրեց նա:

可这回爱虚荣者听不进他的话，因为凡是爱虚荣的人只听得进赞美的话。

Բայց փառասերը չլսեց: Սնապարծ մարդիկ, բացի գովեստից, մնացած ամեն ինչի նկատմամբ խուլ են:

他问小王子道：“你真的钦佩我吗？”

— Դու իսկապե՞ս իմ խանդավառ երկրպագուն ես, — Փոքրիկ իշխանին հարցրեց նա:

“钦佩是什么意思？”

— Իսկ այդ ինչպե՞ս են երկրպագում:

“钦佩么，就是承认我是星球上最美的人，服饰最好的人，最富有的人，最聪明的人。”

— Երկրպագել, այդ նշանակում է ընդունել, որ այս մոլորակի վրա ես ամենագեղեցիկն եմ, ամենից շքեղը, հարուստը և ամենից խելոքը:

“可您是您的星球上唯一的人呀！”

— Բայց չէ՞ որ քո մոլորակի վրա ուրիշ մարդ չկա:

“让我高兴吧，请你还是来钦佩我吧！”

— Դե ոչինչ, ինձ հաճույք պատճառելու համար միևնույն է, հիացիր ինձանով:

小王子轻轻地耸了耸肩膀，说道：“我钦佩你，可是，这有什么能使你这样感兴趣的？”

— Ես հիանում եմ, — ուսերը թոթվելով՝ ասած Փոքրիկ իշխանը, — բայց մի՞թե դա քեզ ուրախություն է պատճառում:

于是小王子就走开了。

Եվ նա փառասերի մոտից փախավ:

小王子在路上自言自语地说了一句：“这些大人，肯定是十分古怪的。”

«Իսկապես որ մեծահասակները շատ տարօրինակ մարդիկ են», — պարզամտորեն մտածեց նա ու ճանապարհ ընկավ:

XII

XII

小王子所访问的下一个星球上住着一个酒鬼。访问时间非常短，可是它却使小王子非常忧伤。

Հետևյալ մոլորակի վրա հարբեցողն էր ապրում: Փոքրիկ իշխանը նրա մոտ շատ քիչ մնաց, բայց անչափ տխրեց:

“你在干什么？”小王子问酒鬼，这个酒鬼默默地坐在那里，面前有一堆酒瓶子，有的装着酒，有的是空的。

Երբ նա հայտնվեց այդ մոլորակի վրա, հարբեցողը լուռ նստել ու նայում էր առջևում շարված դատարկ ու լիքը շշերի բանակին:
— Այդ ի՞նչ ես անում, — հարցրեց Փոքրիկ իշխանը:

“我喝酒。”他阴沉忧郁地回答道。

— Խմում եմ, — մռայլ պատասխանեց հարբեցողը:

“你为什么喝酒？”小王子问道。

— Ինչո՞ւ:

“为了忘却。”酒鬼回答。

— Որպեսզի մոռանամ:

小王子已经有些可怜酒鬼。他问道：“忘却什么呢？”

— Ի՞նչը մոռանաս, — հարցրեց Փոքրիկ իշխանը: Նա սկսել էր խղճալ հարբեցողին:

酒鬼垂下脑袋坦白道：“为了忘却我的羞愧。”

— Ուզում եմ մոռանալ, որ ամոթ է, — խոստովանեց հարբեցողը ու գլուխը խոնարհեց:

“你羞愧什么呢？”小王子很想救助他。

— Իսկ ինչո՞ւ է ամոթ, — հարցրեց Փոքրիկ իշխանը:

“我羞愧我喝酒。”酒鬼说完以后就再也不开口了。

— Ամոթ է, որ խմում եմ, — բացատրեց հարբեցողն, ու այլևս նրանից հնարավոր չէր ոչ մի խոսք կորզել:

小王子迷惑不解地离开了。

Եվ Փոքրիկ իշխանը շիվար ու տարակուսանքով լի շարունակեց իր ճամփան:

在旅途中，他自言自语地说道：“这些大人确实真叫怪。”

«Այո՛, անկասկած, մեծահասակները շա՜տ, շա՜տ տարօրինակ մարդիկ են», — մտածեց նա:

XIII

XIII

第四个行星是一个实业家的星球。这个人忙得不可开交，小王子到来的时候，他甚至连头都没有抬一下。

Չորրորդ մոլորակը պատկանում էր մի գործարար մարդու: Նա այնքան զբաղված էր, որ երբ Փոքրիկ իշխանը հայտնվեց, գլուխն անգամ չբարձրացրեց:

小王子对他说：“您好。您的烟卷灭了。”

— Բարի օր, — ասաց Փոքրիկ իշխանը, — ձեր ծխախոտը հանգել է:

“三加二等于五。五加七等于十二。十二加三等于十五。你好。十五加七，二十二。二十二加六，二十八。没有时间去再点着它。二十六加五，三十一。哎哟！一共是五亿一百六十二万二千七百三十一。”

— Երեքին գումարած երկու՝ հինգ: Հինգին գումարած յոթ՝ տասներկու: Բարի օր: Տասնհինգ, յոթ էլ՝ քսաներկու: Քսաներկու, վեց էլ, հավասար է քսանութի: Ժամանակ չունեմ լուցկի վառելու: Քսանվեցին գումարած հինգ հավասար է երեսունմեկի: Ո՜ւֆ… այսպիսով, ընդամենը հինգ հարյուր միլիոն վեց հարյուր քսաներկու հազար յոթ հարյուր երեսունմեկ:

“五亿什么呀？”

— Հինգ հարյուր միլիոն ի՞նչ…

“嗯？你还待在这儿那？五亿一百万……我也不知道是什么了。我的工作很多…… 我是很严肃的，我可是从来也没有功夫去闲聊！二加五得七……”

— Ի՞նչ… Դու այստե՞ղ ես: Հինգ հարյուր միլիոն… արդեն չեմ հիշում, թե ինչ… Ես այնքան գործ ունեմ… ես լուրջ մարդ եմ, շաղարատելու ժամանակ չունեմ… երկուս, հինգ էլ՝ յոթ…

“五亿一百万什么呀？”小王子重复问道。一旦他提出了一个问题，是从来也不会放弃的。

— Հինգ հարյուր միլիոն ի՞նչ… — կրկնեց Փոքրիկ իշխանը: Մի բան որ հարցներ, նա այլևս չէր հանգստանա, մինչև պատասխանը չստանար:

这位实业家抬起头，说：

Գործարար մարդը գլուխը բարձրացրեց.

“我住在这个星球上五十四年以来，只被打搅过三次。第一次是二十二年前，不知从哪里跑来了一只金龟子来打搅我。它发出一种可怕的噪音，使我在一笔帐目中出了四个差错。

— Արդեն հիսունչորս տարի է, ինչ ես ապրում եմ այս մոլորակի վրա, և այդ ընթացքում ինձ միայն երեք անգամ են խանգարել: Առաջին անգամ՝ քսաներկու տարի սրանից առաջ, չգիտես որտեղից հայտնվեց մի մայիսյան բզեզ: Նա սարսափելի աղմուկ բարձրացրեց, և ես գումարման ժամանակ չորս սխալ արեցի:

第二次，在十一年前，是风湿病发作，因为我缺乏锻炼所致。我没有功夫闲逛。我可是个严肃的人。现在……这是第三次！我计算的结果是五亿一百万……”

Երկրորդ անգամ՝ տասնմեկ տարի առաջ, ռևմատիզմի նոպա ունեցա՝ նստակյաց կյանքից: Ես ման գալու ժամանակ չունեմ: Ես լուրջ մարդ եմ: Երրորդ անգամ… ահա սա… Այսպես, ուրեմն, հինգ հարյուր միլիոն…

“几百万什么？”

— Միլիոն ի՞նչ…

这位实业家知道要想安宁是无望的了，就说道：

Գործարար մարդը գլխի ընկավ, որ պետք է պատասխանի, թե չէ հանգիստ չի ունենա:

“几百万个小东西，这些小东西有时出现在天空中。”

— Հինգ հարյուր միլիոն էն բաներից… որ օդում մեկ-մեկ երևում են…

“苍蝇吗？”

— Դրանք ի՞նչ են, ճանճե՞ր…

“不是，是些闪闪发亮的小东西。”

— Դե չէ… փոքրիկ, փայլուն բաներ են…

“是蜜蜂吗？”

— Մեղունե՞ր…

“不是，是金黄色的小东西，这些小东西叫那些懒汉们胡思乱想。我是个严肃的人。我没有时间胡思乱想。”

— Չէ՛, չէ՛… Այսպիսի փոքրիկ բաներ են… ոսկեգույն, ամեն մի ծույլ մարդ հենց նայում է դրանց, սկսում է երազել: Ես լուրջ մարդ եմ, ես երազելու ժամանակ չունեմ:

“啊，是星星吗？”

— Աա՜, աստղեր:

“对了，就是星星。”

— Ա՛յ, ա՛յ, աստղեր:

“你要拿这五亿星星做什么？”

— Հինգ հարյուր միլիոն ա՞ստղ… իսկ ի՞նչ ես անում այդ աստղերը…

“五亿一百六十二万七百三十一颗星星。我是严肃的人，我是非常精确的。”

— Հինգ հարյուր մեկ միլիոն վեց հարյուր քսաներկու հազար յոթ հարյուր երեսունմեկ: Ես լուրջ մարդ եմ, ես սիրում եմ, որ ամեն ինչ ճշգրիտ լինի:

“你拿这些星星做什么？”

— Ի՞նչ ես անում դու այդ բոլոր աստղերը:

“我要它做什么？”

— Ինչ եմ անո՞ւմ…

“是呀。”

— Այո՛:

“什么也不做。它们都是属于我的。”

— Ոչինչ էլ չեմ անում: Ես տիրում եմ դրանց:

“星星是属于你的？”

— Տիրում ես աստղերի՞ն:

“是的。”

— Այո՛:

“可是我已经见到过一个国王，他……”

— Բայց ես արդեն մի թագավոր եմ տեսել, որը…

“国王并不占有，他们只是进行‘统治’。这不是一码事。”

— Թագավորները ոչնչի չեն տիրում… նրանք միայն կառավարում են… դա բոլորովին այլ բան է:

“你拥有这许多星星有什么用？”

— Իսկ ինչի՞ համար ես տիրում աստղերին:

— Որպեսզի հարուստ լինեմ:

— Իսկ ինչո՞ւ ես ուզում հարուստ լինել:

“富了就可以去买别的星星，如果有人发现了别的星星的话。”

— Որպեսզի էլի նոր աստղեր առնեմ, եթե որևէ մեկը նոր աստղեր հայտնաբերի:

小王子自言自语地说：“这个人想问题有点象那个酒鬼一样。”

«Սա իսկ և իսկ այն հարբեցողի նման է դատում», — մտածեց Փոքրիկ իշխանը:

可是他又提了一些问题：

Եվ շարունակեց հարցնել.

“你怎么能占有星星呢？”

— Իսկ աստղերին ինչպե՞ս են տիրում:

“那么你说星星是谁的呀？”实业家不高兴地顶了小王子一句。

— Աստղերն ո՞ւմն են, — տհաճությամբ հարցրեց գործարարը:

“我不知道，不属于任何人。”

— Չգիտեմ: Ոչ մեկինն էլ չեն: