— Wymarły? — zawołał z żywym współczuciem Krężołek i klasnął w dłonie! — Patrzcie, jak od takiego dobra umierają ludzie i odchodzą! Ha, jak tak, to niech nas choćby do porządnego szlacheckiego dworu ten chłop powiezie, to i tam krzywdy nam nie będzie. Szlachcic na wsi to także pan całą gębą.

— Вымерли? — с живым сочувствием воскликнул Мычка и всплеснул в ладоши. — Смотрите, как от какого добра люди вымирают! Ну, если так, то пускай мужик везёт нас в какой-нибудь зажиточный помещичий дом, и там нам обиды не будет. Шляхтич в деревне тоже штука немалая.

— A tak — odezwał się na to Modraczek. — przyjdzie wiosna, to sobie rano wstanie, na te pola zielone pod zorzę wyjdzie; tu mu skowronek śpiewa wesołą piosenkę, tu mu rosa perły pod nogi sypie, tu mu kwiatuszki dziergają wzorzyste kobierce po łąkach, tu mu pługi czarną ziemię orzą, wołki porykują, oracze pokrzykują, aż dusza rośnie, aż serce jaśnieje. Przyjdzie lato, fuzyjkę szlachcic bierze, na błota idzie, kaczkę dziką ustrzeli, do torby pięknie przytroczy, w to niebo modre patrzy, wesołe myśli ma. A tu pola dokoła szumią kłosem złotym, a tu lny kwitną modro, a tu siano z łąk pachnie, a tu jagody się rumienią, a pszczoły w lipie brzęczą…

— Истинная правда, — отозвался на это Василёк. — Придёт весна, шляхтич встанет себе утром и на заре выйдет в зелёное поле; там жаворонок поёт ему весёлую песенку, там роса сыплет ему под ноги жемчужины, там цветочки пёстрым ковром рассеялись по лугам, там плуги взрывают чёрную землю, волы мычат, пахари покрикивают, — на сердце становится ясней, душа так и окрыляется. Придёт лето, возьмёт шляхтич ружьецо, выйдет на болото, дикую утку застрелит, в сумку уложит, а то в небо голубое смотрит, весёлые думы думает. А тут вокруг поля шумят золотым колосом, а тут льны цветут голубенькими цветиками, а тут сеном с лугов пахнет, а тут ягоды краснеются, и пчёлы в липах жужжат…

Przyjdzie jesień, to jabłoń i grusze, i śliwy pod owocem się gną, w gaju brzozowym grzyby i rydze pachną, wieniec dożynkowy złoci się i mieni, to kłosem, to kwiatem, to orzechów gronem. Rankiem na polach mgły leżą, słońce ledwo się wychyla, a mój szlachcic nuż w bór z nagonką! Nuż łowy na zwierza! Bór cicho stoi, grania ogarów słucha, na myśliwców z wysoka wiewiórka czarnymi oczyma patrzy. Wtem huknie strzelec raz i jeszcze raz! Paf! paf! paf! Echo się szerokie rozlega, krzyk słychać radosny i myśliwskie trąbki.

Осень придёт, яблони, и сливы, и груши так и гнутся под тяжестью плодов, в берёзовом лесу пахнет белыми грибами и рыжиками… Утром на полях лежат туманы, солнце едва выползет, а наш шляхтич в лес, за зверем охотиться. Лес стоит тихо, слушает, как собаки перекликаются. На охотников с верхушки дерева смотрит белка чёрными глазами. Вдруг как выстрелит охотник, раз и ещё раз! Паф! Паф! Паф! Раздаётся широкое эхо, слышны радостный крик и охотничьи трубы.

— Dobrze, bardzoś to dobrze opowiedział, wierny mój Modraczku! — rzekł na to miłościwy król Błystek, który w milczeniu rozmowy drużyny swej słuchając, teraz się uśmiechać mile zaczął. — Obyśmy do takiego dworu ziemiańskiego w podróży naszej trafili! Ale choćby tam nawet nie było tak gwarno i wesoło, i tak mu rad będę!

— Хорошо, очень хорошо ты рассказываешь, мой верный Василёк, — сказал на это милостивый король Огонёк, который, в молчании прислушиваясь к разговору своей дружины, теперь начал ласково улыбаться. — Вот бы нам попасть в такой помещичий дом! Пусть там и не так шумно и весело будет, — и то хорошо.

Mówił tak jeszcze król stary z wyrazem rozrzewnienia na zmarszczonej twarzy, kiedy wóz nagle o kamień stuknąwszy w bok z gościńca na polną drożynę skręcił, a zaraz też i szkapa ubogiego Skrobka parskać wesoło zaczęła, jak zwykle czynią konie, kiedy dom poczują.

Старый король говорил, и сморщенное лицо его приняло трогательное выражение; но тут телега, зацепившись за камень, своротила с большой дороги на полевую, а вместе с тем и лошадёнка бедного Скробка начала весело фыркать, как это всегда делают кони, когда почуют близость дома.

Jakoż wóz niebawem się zatrzymał, a chłop, podszedłszy do siedzących na nim, rzekł:

И, действительно, телега вскоре остановилась, а мужик, подойдя к сидевшим в ней гномам, сказал:

— Złaźtaż! Wy, królisko, i wy, reszta! Złaźta! Już my przyjechali!

— Вылезайте! И вы, королёк, и вы, остальные! Вылезайте! Приехали!

— Gdzie? Jak? — zakrzyknęły Krasnoludki, wychylając głowy z kapturów. — Przecie tu nic nie ma?

— Как? Куда? — крикнули краснолюдки, освобождая головы из капюшонов. — Да ведь тут ничего нет!

— Co nie ma być? — odezwie się na to Skrobek. — Jest moja własna, najwłaśniejsza chałupa i już!

— Как ничего? — отозвался на это Скробек. — Есть моя собственная, собственнейшая хата, и этого довольно.

A wtem się brzask zaczął na niebie czynić i powietrze przetarło się z cieniów.

А в это время начало рассветать, и воздух мало-помалу стряхивал с себя ночной мрак.

Patrzą Krasnoludki, stoi uboga lepianka, z chrustu spleciona, gliną wymazana, pod dachem krzywym, niskim, dziurawym, tu wiechciem słomy, tam znów gałęźmi krytym; płocina z chrustu, ledwo że się trzyma świętej ziemi, zielska pod nim pełno, wierzba majaczy nad zielskiem wysoko, wyciągnąwszy gałęzie niby długie ręce; tuż w sadzie zapuszczonym bieleją wiśnie, osypane kwiatem, a nad wszystkim chór żab i kląskanie rozgłośne słowika, który się w olchach zbudziwszy, nagle pieśń poranną zadzwonił.

Смотрят гномы: стоит убогая мазанка под покосившейся кривой, низкой, дырявой крышей, здесь соломой покрытая, там — древесными ветвями; плетень из хвороста еле-еле держится, сорной травы под ним видимо-невидимо; над травами верба словно руки протягивает свои длинные ветки; тут же, в запущенном саду белеют вишни, осыпанные цветом, а надо всем этим хор лягушек и громкое щёлканье соловья, который, пробудившись в ольшанике, вдруг затянул свою утреннюю песнь.

— Dla Boga! — krzykną Krasnoludki — Człowieku! Kpisz, czy o drogę pytasz?

— Боже Ты мой! — крикнули гномы. — Человек, да ты дурачишься или о дороге спрашиваешь?

— Co mam pytać, kiej drogę wiem! — rzecze obojętnie Skrobek. — Hajno chałupa! A het struga i gaj, kto chce niech idzie, a kto nie chce, niech se rusza z Bogiem.

— Чего мне спрашивать, коли я и так знаю дорогу, — равнодушно сказал Скробек. — Вот вам хата, вот ручей и лес, кто хочет, пусть войдёт, а кто не хочет, пусть убирается с Богом!

I zaraz zaczął wyprzęgać szkapę i z niskiej studzienki wodę żurawiem ciągnąć, a w korytko lać, jakby tych, których przywiózł, wcale nie było.

И он тотчас же начал выпрягать лошадёнку и вытягивать бадью из колодца, как будто тех, кого он привёз, и в помине не было.

— Czymże my się tu w tej pustce wyżywim? — pytają Krasnoludki.

— Чем же мы в этой пустыне питаться будем? — спрашивают краснолюдки.

Na to chłop, ciągnąc wodę:

Мужик, всё вытягивая бадью, отвечает:

— Mogą tu moje dzieci wyżyć, to i wy możeta! Kogo Pan Bóg stworzy, tego nie umorzy!

— Дети мои могут жить, ну и вы можете. Кого Господь Бог сотворил, того не уморит с голоду.

Tak znów tamci:

А гномы всё своё:

— A gdzie my tu skarby nasze złożym?
— W makowej główce sto razy po tysiąc ziarn się zmieści i nie ciasno im!

— А куда же мы денем наши сокровища?
— В маковой головке сто раз по тысяче зёрнышек умещается, и им не тесно.

Tedy znów oni z krzykiem:
— A król? Gdzie my tu króla naszego pomieścim?
— A toćże słonko większy król, a nie gardzi tą biedą moją i co dzień się w chacie mojej złoci…

— А король? Куда же мы поместим нашего короля?
— Солнце-король поважнее и то не брезгает нищетою моею и каждый день золотит мою хату…

Wnet Pietrzyk, który był ogromnie wesoły, a złe i dobre z równą zawsze otuchą przyjmował, zaczął skakać koło wozu, przyśpiewując ochoczo:

Вдруг Петрушка, который всегда был весел, а зло и добро принимал с одинаковым радушием, начал скакать вокруг телеги и подпевать самому себе:

Pod stopami ziemi grudka,
A nad głową skrawek nieba —
Dla małego Krasnoludka,
Czegóż, bracia, więcej trzeba?

«Под ногами — почвы грудка,
Сверху — солнышка сиянье,
Вот в чём счастье краснолюдка,
Вот в чём всё его желанье!»

Zakrzyknęli na to insi, żeby cicho był, bo nie jest pora na żarty i coraz większy gwar nieukontentowanych głosów powstawał.

Другие крикнули ему, чтобы он держал себя тише, что теперь не до шуток, и хор недовольных голосов возрастал с каждою минутою.

A wtem gwiazda jutrzenna zapaliła się na wschodzie modrym, bardzo świetnym ogniem i świat obrzasł.

А в это время на востоке загорелась утренняя звезда голубым, ярким светом, и мрак начал сереть.

Podniósł tedy ku niej oczy i ręce król Błystek i rzekł:

Тогда король Огонёк поднял к ней глаза и руки и сказал:

— Błogosławiony zakątek, w którym mieszka ubóstwo i praca, albowiem nad nim stoją gwiazdy boże!
I skinął berłem — i uciszyła się drużyna jego.

— Благословен уголок, в котором живут бедность и труд, ибо над ним сверкают звёзды Божьи!
Он сделал мановение скипетром, и дружина его утихла.

II

II

Cicho skrzypnęły niskie drzwi lipowe, cicho weszły Krasnoludki do chaty ubogiego Skrobka, razem z perłowym dnia brzaskiem.

Низкие липовые двери тихо скрипнули, тихо вошли гномы в хату бедного Скробка вместе с жемчужным рассветом.

Jedna tu tylko była izba, z której każdego kąta wyglądała bieda. Największą część tej izby zajmował duży komin z ogromnym zapieckiem; przed kominem leżał zwinięty kot bury i pęk suchego chrustu postronkiem z kulką związany.

Комната была только одна, да и то из каждого угла высматривала нужда. Большую часть занимал огромный камин с подпечкой; перед камином лежали бурый кот и пук сухого хвороста, связанный верёвкой.

Nieco dalej stał cebrzyk z wodą i blaszanym półkwartkiem, parę garnków do góry dnem przewróconych zajmowało ławę, przy ławie stół sosnowy, dwa zydle i trochę kartofli w kobiałce.

Немного подальше стоял ушат с водой и с жестяной кружкой, пара горшков, обращённых дном кверху, занимали скамью, а возле скамьи находились сосновый стол, две маленьких скамейки и немного картофеля в кошёлке.

Pocieszny był widok Krasnoludków, którzy przypatrując się ubóstwu temu, załamywali ręce i nie śmiejąc głośno wyrzekać w obecności króla, trącali się łokciami i ukazywali sobie wzrokiem to pusty komin, to ławę krzywą, to ową nieszczęsną kobiałkę, która widocznie była jedyną śpiżarnią ubogiego Skrobka. Długie ich nosy poprzedłużały się jeszcze bardziej, wąsy jeszcze bardziej opadły, sfałdowały się czoła, wydęły wzgardliwie wargi, a stłumione szemranie dobywało się z nich przez ostre, zaciśnięte zęby.

Потешен был вид гномов, которые, присматриваясь к этому убожеству, заламывали руки и, не смея в присутствии короля громко жаловаться, толкали друг друга локтями и показывали взглядами то на пустой камин, то на несчастную кошёлку, которая, как видно, составляла единственную кладовую бедного Скробка. Длинные носы краснолюдков вытянулись ещё длинней, усы ещё более опали, лбы покрылись морщинами, губы презрительно искривились, а сдержанный шёпот вырывался сквозь острые, стиснутые зубы.

Jeden tylko Pietrzyk, zawsze rad i wesół, skakał po izbie i myszkował, śmiejąc się niefrasobliwie i zacierając ręce.

Только один Петрушка, всегда радостный и весёлый, скакал по хате, беззаботно смеялся и потирал руки:

— Ot, pałac! Ot, pańskie pokoje! — wołał. — A czy nam tu źle będzie? Jako żywo! Królewskie mieszkanie. Patrzcie! Przez dach zorza świta! Patrzcie, patrzcie, ile róż sypie na izbę! Ile róż rumianych i złotych! Patrzcie! Pod belką gniazdo jaskółczyne! Zbudziło się w świetle gniazdo i świergoce! Słuchajcie! Cały pułap śpiewa! Cały pułap się trzepoce od pióreczek ptasich! Patrzcie! patrzcie! Przez rozbite okienko krzak bzu do izby wchodzi! Co za woń! Co za świeżość! Jakie grona kwiecia liliowego! A w krzaku brylantów pełno! Na każdym listku brylant! W każdym brylancie tęcza! Nie mówcie mi, że to rosa! Nie, nie! To nie rosa, to drogie kamienie! Słuchajcie! Słowiczek w krzaku siedzi, ranny hejnał śpiewa!

— Вот так дворец! Вот так барские покои! — восклицал он. — Плохо нам здесь будет? Как бы не так! Королевское жилище! Смотрите! Сквозь крышу заря светит! Смотрите, смотрите, сколько роз она сыплет на хату! Сколько роз, румяных и золотых! Смотрите! Под балкой ласточкино гнездо. Гнездо пробудилось при свете и зачирикало. Слушайте! Весь потолок поёт. Весь потолок трепещет от птичьих пёрышек. Смотрите! Смотрите! Сквозь разбитое окошко заглядывает в хату куст сирени. Какое благоухание! Какая свежесть! Какие кисти лиловых цветов. А весь куст полон бриллиантов. На каждом листке — бриллиант, в каждом бриллианте — радуга. Не говорите мне, что это роса. Нет, нет, это не роса, это драгоценные каменья. Слушайте! Соловушка в кусте сидит, ранний гимн поёт.

Ale w kącie izby, na garści słomy, dwoje chłopiąt spało. Jasne ich główki tonęły w złotej słomie, zgrzebne koszuliny na piersiach rozwarte ukazywały ciałka chude i śniade. Wiosenna noc chłodem widać dmuchała na nie, gdyż chłopcy przytulili się do siebie i ramionkami nawzajem objęli.

Но в углу хаты, на клочке соломы спало двое мальчиков. Их светлые головки тонули в золотистой соломе, посконные рубашонки, расстёгнутые на груди, показывали худые и загорелые тельца. Вероятно весенняя ночь веяла на них холодом, потому что мальчики прижались и обхватили друг друга ручонками.

— Dla Boga! — krzyknie Pietrzyk. — A ot królewicze!

— Боже Ты мой! — крикнул Петрушка. — А вот и королевичи!

Podeszli insi, patrzą, a jakieś rozrzewnienie, jakaś miękkość zaczęła rozmarszczać czoła i wygładzać twarze. Za czym ozwały się zrazu ciche, potem coraz głośniejsze szepty.

Подошли и другие, смотрят, и какое-то трогательное чувство, какая-то мягкость начинает разглаживать лбы и прояснять лица. Потом раздаётся тихий шёпот, но становится всё громче:

— Biedactwa!

— Бедненькие!

— Ubożęta!

— Убогие!

— Ot, dola!

— Ох, ты, доля!

— Sierotki!…

— Сиротки!..

Lecz król Błystek skłonił ku główkom śpiących chłopiąt swoje berło i błogosławiąc im, rzekł:

Но король Огонёк склонил к головкам спящих ребятишек свой скипетр, благословил их и сказал:

— Rośnijcie zdrowo w ubóstwie chaty waszej! Rośnijcie pod cieniem bzów i pod cieniem lipy, pod jaskółczym szczebiotem i pod dnia zorzą. Rośnijcie, iżbyście moc mieli chatę podeprzeć, ściany jej pracą wypełnić. Rośnijcie zdrowo!

— Растите здорово в убожестве хаты вашей! Растите под тенью сиреней и под тенью липы, под ласточкино щебетанье, растите при блеске зари. Растите, дабы вы имели силу поддержать свою хату, стены её трудом вашим наполнить. Растите здорово! —

I dotknął złotym berłem jasnych główek dzieci.

и он золотым своим скипетром прикоснулся к светлым головкам детей.

Wtem wszedł Skrobek, obrządziwszy szkapę swą w stajence.

В это время Скробек, обрядивши свою лошадёнку и поставив её в стойло, пришёл в хату.

Wszedł, w niskich drzwiach grzbietu nagiął i rzekłszy „Pochwalony” u progu, czapkę na stół cisnął.

Вошёл он, в низких дверях согнул свою спину, у порога проговорил: «Да будет благословенно»… и бросил шапку на стол.

Obstąpiły go natychmiast Krasnoludki, pytając ciekawie:

Гномы тотчас же обступили его и с любопытством начали расспрашивать:

— Czyje to te dzieci?

— Чьи это дети?

— A czyjeż mają być? — chłop na to. — Najpierw Boskie są, a potem moje! Byłoć tego więcej drobiazgu, ale Bóg ich zabrał, kiedy ich odumarła matka. Tylko się tych dwójka w chałupie ostała.

— Чьими же им быть? — ответил на это мужик. — Во-первых, Божьи, а потом мои. Мелочи этой было ещё больше, да их Господь прибрал, когда умерла их мать. Только вот эта пара и уцелела в хате.

— Niechże się chowają zdrowo! — rzecze na to król Błystek. I wnet na drużynę swą skinął, żeby skarby z woza pod zapiecek niosła.

— И пускай они растут здорово! — сказал на это король Огонёк.
И он тут же отдал приказ своей дружине, чтобы она перенесла с телеги все сокровища под печку.

Ruszyły się Krasnoludki z pośpiechem i zaczęły dźwigać swoje skrzynki i szkatuły pod piec, a w mysie nory je chować, przy czym sprawiały się tak cicho, że się nawet kot bury, przed kominem leżący, nie zbudził.

Краснолюдки поспешили исполнить приказ и начали таскать под печку свои шкатулки и сундуки и прятать их в мышьи норки, при чём всё это делали так тихо, что даже бурый кот, спящий у камина, не пробудился.

Skrobek patrzył na to wzrokiem już obojętnym. Po dniu dopiero zobaczył na wozie, co to były za skarby: ot, małe skrzynki śmieci i kamyczków, nic więcej. Ten cały blask, ta światłość, te ognie i kolory, które go tak oślepiły w nocy, to był tylko proch i żwiry, a te sztaby złota i srebra — trzciny i badyle.

Скробек смотрел на это уже равнодушным взором. При дневном свете он уже рассмотрел, что это были за сокровища: шкатулки были полны сором и маленькими камешками, — больше ничего. И весь этот блеск, весь свет, все эти огни, которые ослепляли его ночью, были только прах и песчинки, а слитки золота и серебра оказались тростинами и сухими былинками.

Ale gdy Krasnoludki, poznosiwszy co było, w mysich norach zniknęły, przejść sobie i ganków szukając, biczyskiem w ubitą ziemię stukać zaczął i na dzieci krzyknął:

Но когда краснолюдки, перетащив что было, сами исчезли в мышьих норках, Скробек начал стучать бичом в убитый глиною пол и крикнул детям:

— Hej, Kuba, Wojtek, wstawajta, nicponie, a duchem! Nie widzita, że się ociec wrócił?

— Эй, Куба, Войтек, вставайте, лежни, да скорей! Не видите, что отец вернулся?

Zaroiły się chłopcy w słomie i oczy przecierać zaczęły, szepcąc sennym głosem:

Мальчишки заворочались в соломе, начали протирать глаза и зашептали сонными голосами:

— Tatuńciu! A coście nam przywieźli z jarmarku?

— Тятя! А что ты привёз нам с ярмарки?

Ale chłop był zły i nie do rozmów mu było.

Но мужик был зол, и ему было не до разговоров.

— Kijam przywiózł! — rzekł tedy ostro.

— Палку привёз! — резко сказал он.

A wtem Kubuś na słomie siadł i rzecze:

Но в это время Кубусь сел на соломе и говорит:

— Tatuńciu, widziałem króla.

— Тятя, а я короля видел!

A Skrobek:
— Królaś widział? A jakiż to król był?

— Короля видел? — переспросил Скробек. — Каков же он из себя?

Na to chłopiec:
— A Trzejkrólowy!

— Да такой, как в балаганах показывают.

— No, to ci się tylko tak śniło! — rzecze Skrobek, który nie chciał, żeby dzieci o Krasnoludkach wiedziały i sąsiadom powiadały.

— Ну, тебе это только так приснилось! — сказал Скробек.
Ему не хотелось, чтобы дети знали что-нибудь о гномах и не рассказали бы соседям.

Ale chłopiec nie dał się z tropu zbić.

Но мальчишка продолжал:

— Ale! — zawołał. — Nie śniło mi się, tatuńciu, tylko żem sprawiedliwie króla widział! Koronę złotą miał, królewskie obleczenie, brodę w pas i taką berlicę w ręku złocistą, że to aż blask od niej szedł jak od samego słońca. Sprawiedliwiem, tatuńciu, króla widział! Szedł i po drodze złoto siał.

— Право! — убеждал он. — Мне не приснилось, я наяву видел короля. На голове золотая корона, одеяние королевское, борода по пояс, а в руках такая золотая дубинка, что от неё свет идёт как от самого солнца. Право, тятя, я видел короля. Он шёл и по дороге сеял золото.

Tu zaczął się bić w piersi chłopiec i przysięgać, jako mu się to nie śniło; ale Skrobek ofuknął go, tupnąwszy z gniewem nogą:

Тут мальчик начал бить себя в грудь и клясться, что это ему не приснилось, но Скробек крикнул на него и даже, рассердившись, топнул ногою.

— Dam ja ci króla, próżniaku jeden, aż ci się kij przyśni! Wstawajcie mi duchem, a po chrust do boru biegajcie, bo go już mało! Rozumiecie?!

— Дам я тебе короля, бездельник этакий, так, что тебе палка приснится! Вставайте живее да за хворостом в лес марш, а то мало осталось! Понимаете?

— Rozumiemy — odrzekli Wojtuś i Kubuś, a wygrzebawszy się ze słomy, w wiaderku się umyli, koszuliny krajką przepasali, uklękli, pacierze odmówili, po czym rękę ojca ucałowali i wziąwszy za pazuchę kilka wczorajszych kartofli, ku progowi szli.

— Понимаем, — ответили Войтусь и Кубусь, вылезли из соломы, умылись из ведёрка, подпоясали рубашонки кромкой, стали на колени, прочли молитву, потом поцеловали у отца руку и, взяв за пазуху несколько вчерашних картошек, направились к порогу.

A Skrobek rzemień z siebie odpasał, do góry go podniósł i pyta:

Но Скробек снял с себя ремень, поднял его кверху и спрашивает:

— Widzita, co trzymam w garści?

— Видите, что я держу в руке?

— Jużci widzim — chłopcy na to z nieśmiałością wielką.

— Видим, — с великою робостью ответили на это мальчишки.

— Cóż to jest?

— Что это такое?

— Ano… rzemień.

— Ну… ремень.

— Do czego?

— Для чего?

— Ano… do bicia.

— Для того… чтобы бить.

— A bicie boli?

— А когда бьют, то больно?

— Oj, boli, tatuńciu, boli!

— Ой, больно, тятя, больно!

I nuż piąstkami oczy trzeć, za kolana obejmować ojca, do płaczu się krzywić.

И они начали тереть кулаками глаза, обнимать колени отца и готовы были вот-вот разголоситься.

Ale Skrobek rękę z rzemieniem opuścił i rzecze:

Но Скробек опустил руку с ремнём и говорит:

— Pamiętajcie to sobie, jeden z drugim, co wam teraz powiem: jak mi który parę z gęby puści o tym królu, to mu takie cięgi tym rzemieniem sprawię, że w niebie będzie słychać! Rozumiecie?

— Помните же и повторяйте один другому, что я теперь скажу вам: если кто из вас хоть пикнет об этом короле, я такую трёпку задам вот этим ремнём, что небо с овчинку покажется. Понимаете?

— Oj, rozumiemy, rozumiemy, tatuńciu! — szlochali obaj chłopcy, coraz silniej obejmując ojcowskie kolana. — Oj, nie piśniem i słówka! Ano, nie bijcie nas też, nie bijcie, tatuńciu złocisty!

— Ой, понимаем, понимаем, тятя, — хныкали оба мальчика, всё сильнее обнимая отцовские колени. — Ой, ни слова не пикнем. Не бей нас, не бей, тятя, золотой, хороший.

— No, dobrze już! — rzecze chłop i rzemień na ławę ciśnie. — A teraz marsz po chrust!

— Ну, хорошо уж! — сказал мужик и бросил ремень на скамью. — А теперь пошли за хворостом.

Wtulili chłopcy głowiny w ramiona i ciszkiem wysunęli się z izby.

Мальчишки съёжились и тихонько выползли из хаты.

A kiedy już byli za płotem, obejrzał się Kubuś na chałupę przezornie, po czym trąciwszy w bok brata, rzecze:

Когда они были уже за плетнём, Кубусь осторожно оглянулся на хату, потом толкнул в бок брата и проговорил:

— A ja, com króla widział, tom widział!

— А короля я всё-таки видел!

III

III

Nie było chyba na świecie rozkoszniejszego ustronia jak to, które król Błystek, podziemnymi norami dokoła chatynkę Skrobka obszedłszy, na siedzibę swą letnią nieopodal wybrał. Pełen zielonego zmierzchu i świeżości od wielkich liści łopianu, który tu się lasem prawie rozrastał, leżał ten zakątek uroczy między owym zapuszczonym, wiśniowym, w kwiecie stojącym sadem a modrą, wijącą się wśród łąk niskich strugą.

На всём свете не было лучше того уединённого уголка как тот, который избрал себе для жилья король Огонёк, обходя подземными норами хатку Скробка. Уголок этот, полный зелёного сумрака и свежести от больших листьев лопухов, которые разрастались здесь чуть не целым лесом, находился между запущенным вишнёвым садом, теперь сплошь покрытым цветом, и голубым ручьём, извивающимся по низкому лугу.

Do sadu przytykała z jednej strony lepianka ubogiego Skrobka, a z drugiej mały kawałek ugoru, na którym bujały żółte dziewanny i puszyste cykorie, wśród mietlic tak gęstych, że całe to odłogiem już od dawna leżące pólko wydawało się z daleka srebrzyste i złote.

Мазанка Скробка примыкала к саду с одной стороны, а с другой — к пустырю, до такой степени заросшему диким цикорием, царским скипетром, что всё это, давным-давно заброшенное, поле издали казалось золотым и серебряным.

Ale na wąskiej miedzy, która je od olszyny dzieliła, rosły tu i owdzie krzaki głogu osypanego różowym, delikatnym kwieciem. Ile słowików śpiewało tu co noc, ile ich się odzywało z olszyny, tego by nikt nie zliczył. Próbowały je przekrzyczeć żaby, których tu wielka moc była, pomagały żabom kurki wodne i cyranki gnieżdżące się wśród trzcin i tataraków ponad modrą strugą, ale przecież nie mogły. Chóry żab, ptactwo wodne swoją drogą, a słowiki swoją. I tak to szło całymi nocami.

Но на узкой меже, которая отделяла его от ольшаника, там и здесь росли кусты шиповника, осыпанные розовыми, нежными цветами. Сколько соловьёв пело здесь по ночам, сколько их днём отдыхало в ольшанике, того никто и сосчитать бы не мог. Пробовали было перекричать их лягушки, которых здесь было несметное множество, лягушкам помогали водяные курочки и чирки, гнездящиеся среди тростников и аира, над голубым ручьём, — да куда им! Хоры лягушек, водяные птицы сами по себе, а соловьи сами по себе. Так оно и шло по целым ночам.

Nie przeszkadzała im i ta bliskość chaty ubogiego Skrobka, o której kto nie wiedział, to ją minąć mógł i nie widzieć nawet, tak była gałęźmi wierzb płaczących i wysoko wyrosłym zielskiem nakryta, tak głęboko w ziemię schowana.

Не мешала им и близость хаты Скробка, о которой если кто не знал, то мог и миновать её, — до такой степени она была закрыта ветвями плакучих верб и высоко поднявшимися травами, до такой степени глубоко ушла в землю.

Ludzką siedzibę zdradzała tylko smużka dymu, wymykająca się poprzez ten gąszcz zieleni ku niebu, kiedy w południe Skrobek dzieciom i sobie kartofle w kominie warzył. Pies tu nawet nie zaszczekał, iż go czym żywić nie było, a i pilnować takoż nie miał czego.

Людское жильё выдавала только струйка дыма, вырывающаяся сквозь зелёный свод, когда Скробек в полдень варил картошку для себя и для своих детей; даже собака, и та здесь не лаяла, потому что её было нечем кормить, да и оберегать было нечего.

Do takiej chaty zły człowiek nie zajrzy, a podróżny ją minie.

В такую хату злой человек не заглянет, а путник минует её.

Krasnoludki, choć szemrały na to ubóstwo, prędko się przecież oswoiły z nową siedzibą. Dobry ten i wesoły narodek lubi nade wszystko swobodę i tam tylko niechętnie przebywa, gdzie wolności nie ma. Tu wszakże, w tym zakątku kwitnącym i pełnym zieleni, nikt im nie przeszkadzał, nikt ich nie podpatrywał, nie płoszył, przywykli tedy do niego tak jak do swojej rodzinnej Kryształowej Groty i nazywali go między sobą: „Słowiczą Doliną”.

Краснолюдки, хотя сначала ворчали на это убожество, скоро освоились с новым жилищем. Этот добрый и весёлый народец больше всего любит свободу и только там неохотно пребывает, где испытывает стеснение. А тут, во всяком случае, в этом уголке цветущем, полном зелени, никто им не мешал, никто за ними не подсматривал, не пугал их. Вот они и привыкли к нему как к своей родной Кристальной пещере и между собой называли его «Соловьиной долиной».

Ciężko było z początku, to prawda: — pierwsze dni przebyli nie tylko w dużej pracy, ale i o głodzie. Przede wszystkim trzeba było obmyślić mieszkanie dla króla, który tak dla wieku, jak i dostojności swojej nie mógł przecież spać pod liściem łopianu, jak to czynili dworzanie. Turbowały się o to Krasnoludki srodze i kiwały głowami, obchodząc wszerz i wzdłuż dolinkę ową.

Сначала тяжело было им, — это правда: первые дни они провели не только в тяжёлом труде, но и в голоде. Прежде всего нужно было найти помещение для короля, который, как по летам своим, так и по высокому положению, не мог же спать под листом лопуха, как это делали его придворные. Печалились об этом краснолюдки жестоко и кивали головами, обходя всю долинку вдоль и поперёк.

Żeby ją lepiej obejrzeć, Pietrzyk wdrapał się na grubą wierzbę i zobaczył, że pień tej wierzby był wypróchniały.

Чтобы лучше осмотреть её, Петрушка вскарабкался на толстую вербу и заметил, что ствол этой вербы с дуплом.

Zaraz mu przyszło na myśl, że z niewielkim zachodem królewskie pomieszkanie można tam było urządzić. Zawinęły się Krasnoludki ochoczo, jedni pień oczyszczali, drudzy znosili wszystko, co do wygody i ozdoby służyć mogło, i tegoż jeszcze wieczora miał król Błystek wspaniałą komnatę, w której mu nie tylko pięknie było, ale miękko i zacisznie.

Сейчас же ему пришло в голову, что с небольшими усилиями королевское жилище можно было бы и там устроить. Краснолюдки деятельно засуетились, одни очищали дупло, другие таскали всё, что могло послужить к удобству и украшению, и в тот же самый вечер его величество, король Огонёк, имел великолепную комнату, в которой ему было не только удобно, но и мягко, и спокойно.

Mchy zielone i brunatne wyściełały aksamitem caluchne jej wnętrze; po ścianach rozwieszone były przejrzyste zasłony ze szklistych, tęczowymi barwy mieniących się koronek pajęczych, u wejścia wisiała makata upleciona z mietlic srebrzystych, a polne kwiaty i zioła przedziwną wonią napełniały tę monarszą rezydencję.

Мхи зелёные и бурые бархатом устилали всю её внутренность; по стенам были развешаны прозрачные занавеси из кристальных кружев паутины, меняющихся всеми цветами радуги, у входа висел ковёр, сплетённый из серебристого ковыля, а полевые цветы и растения дивным благоуханием наполняли всю эту монаршую резиденцию.

Zdjął koronę król stary, aby głowie zmęczonej ulżyć nieco, a powiesiwszy ją na sęku, berło w kącie postawił. Wnet z diamentu ogromnego, który w berle osadzony był, uderzyły przecudne blaski tak, iż zdawało się, że w owym pniu wypróchniałym słońce zabłysło.

Старый король снял корону, чтобы дать отдых утомлённой голове, повесил её на сук, а скипетр поставил в угол. И вдруг бриллиант, которым был украшен скипетр, заискрился таким чудным блеском, что казалось, в этом истлевшем пне засверкало солнце.

A wtedy stary król, który miał wzrok zmęczony oglądaniem rzeczy tego świata, rozkazał diament ów zasłonić olszowym liściem, przez który światło, siejąc się, dawało jasność miłą, księżycowej poświacie podobną. Przy tak łagodnych, zielonawych blaskach spoczywał sobie sędziwy król mile, rozmyślając o długich latach swojego żywota, w których ludziom dobrze czynił i skarby ziemi gromadził, aby nie szły w ręce złych, na posługę złemu.

Тогда старый король, взгляд которого был утомлён созерцанием явлений этого мира, повелел закрыть бриллиант ольховым листом, проходя через который свет смягчался и походил на милое лунное сияние. И при таком мягком, зеленоватом свете приятно отдыхал себе старенький король, размышляя о долгих летах своей жизни, в течение которых он делал добро и нагромождал сокровища земли, для того, чтобы они не шли в руки злых людей, на услуги злым делам.

A tymczasem wierna drużyna królewska obozowała między rozrosłymi korzeniami wierzby owej, na każdy czas będąc na zawołanie pańskie, a mieszkanie sobie tak wygodne zrządziwszy, iż było się gdzie i na deszcz ukryć, i cienia w południe zażyć, i w czyste gwiazdy z wieczora popatrzeć, co Krasnoludki zwykle bardzo chętnie czynią.

А тем временем верная королевская дружина разместилась лагерем между разросшимися корнями вербы, в каждую минуту готовая на королевский призыв, и устроила себе такое удобное помещение, что можно было и от дождя укрыться, и полуденной порою в тень спрятаться, и на чистые звёзды посмотреть вечером, — а это гномы в особенности охотно делают.

Ciężej wszakże niźli z mieszkaniem poszło im z żywnością. Dzień czy dwa było nawet tak krucho, że Krężołek na wszelką czczość niewytrzymały, rozpływał się we łzach. Ale i w ten czas dobrą radę przyniósł.

Но с живностью дело обошлось не так-то легко. День или два приходилось так туго, что Мычка, ни малейшего поста не выдерживающий, так и заливался слезами. Но и в этом случае время принесло добрый совет.