Но он не ответил. Он сказал просто:

მაგრამ პასუხი არ გამცა.

— Вода бывает нужна и сердцу…

— წყალი გულსაც რგებს… — თქვა უბრალოდ.

Я не понял, но промолчал. Я знал, что не следует его расспрашивать.

მე ვერ გავუგე, მაგრამ აღარაფერი ვკითხე… კარგად ვიცოდი, რომ კითხვაზე პასუხს ადვილად არ გამცემდა.

Он устал. Опустился на песок. Я сел рядом. Помолчали. Потом он сказал:

იგი დაიღალა და სილაზე დაეშვა. მე გვერდით მივუჯექი. კარგა ხანს ვდუმდით. მერე კი თქვა:

— Звёзды очень красивые, потому что где-то там есть цветок, хоть его и не видно…

— ლამაზია ვარკვლავები, მეტადრე იმიტომ, რომ იქ, სადღაც, ერთი ყვავილი ხარობს, რომელიც აქედან არა ჩანს…

— Да, конечно, — сказал я только, глядя на волнистый песок, освещённый луною.

— მართალი ხარ, — მივუგე მე და თვალი მოვავლე მთვარის შუქით განათებულ დატალღულ ქვიშას.

— И пустыня красивая… — прибавил Маленький принц.

— უდაბნოც ლამაზია, — დასძინა მან.

Это правда. Мне всегда нравилось в пустыне. Сидишь на песчаной дюне. Ничего не видно. Ничего не слышно. И всё же в тишине что-то светится…

მართლაც ლამაზი სანახავი იყო უდაბნო. მე ყოველთვის მომწონდა იგი. ზიხარ სილის ბორცვზე, ირგვლივ არაფერი ჩანს. არაფერი ისმის. და მდუმარებაში მაინც ანათებს რაღაც…

— Знаешь, отчего хороша пустыня? — сказал он. — Где-то в ней скрываются родники…

— იცი, რატომაა უდაბნო ასეთი ლამაზი? — თქვა პატარა უფლისწულმა, — იმიტომ, რომ სადღაც, მის წიაღში, წყარო იმალება…

Я был поражён, вдруг я понял, что означает таинственный свет, исходящий от песков. Когда-то, маленьким мальчиком, я жил в старом-престаром доме — рассказывали, будто в нём запрятан клад. Разумеется, никто его так и не открыл, а может быть, никто никогда его и не искал. Но из-за него дом был словно заколдован: в сердце своём он скрывал тайну…

მე გავვოცდი. მხოლოდ ახლა მივხვდი, რას მოასწავებდა ეს იდუმალი ელვარება, უდაბნოს სილა რომ გამოსცემს ხოლმე. ოდესღაც, პატარა რომ ვიყავი, ერთ ძველისძველ სახლში ვცხოვრობდი. ხალხში ხმა დადიოდა, ამ სახლში განძია დაფლულიო. ეს განძი, რა თქმა უნდა, არავის უპოვია, და ალბათ არც არავის უძებნია, მაგრამ სახლი გრძნეულებით იყო მოცული. თითქოს გულში რაღაც საიდუმლო აქვს ჩამარხულიო…

— Да, — сказал я. — Будь то дом, звёзды или пустыня — самое прекрасное в них то, чего не увидишь глазами.

— მართალი ხარ, — მივუგე მე პატარა უფლისწულს. — სახლი იქნება, ვარსკვლავი თუ უდაბნო, ლამაზი მათში ის არის, რაც არა ჩანს.

— Я очень рад, что ты согласен с моим другом Лисом, — отозвался Маленький принц.

— მიხარია, რომ ჩემს მელიას ეთანხმები, — მითხრა პატარა უფლისწულმა.

Потом он уснул, я взял его на руки и пошёл дальше. Я был взволнован. Мне казалось — я несу хрупкое сокровище. Мне казалось даже, что ничего более хрупкого нет на нашей Земле.

მერე კი ჩაეძინა. მე ხელში ავიყვანე იგი და გზა განვაგრძე. აღელვებული დავყურებდი მას. ასე მეგონა, თითქოს უძვირფასესი განძი მეჭირა ხელში და მასზე სათუთი არაფერი იყო ქვეყნად.

При свете луны я смотрел на его бледный лоб, на сомкнутые ресницы, на золотые пряди волос, которые перебирал ветер, и говорил себе: всё это лишь оболочка. Самое главное — то, чего не увидишь глазами…

დავცქეროდი მთვარის შუქით განათებულ ფერმკრთალ შუბლს, მინაბულ თვალებს და ოქროსფერ კულულებს, რომლებსაც ქარი ელამუნებოდა, და ჩემს თავს ვეუბნებოდი: რასაც ახლა ხედავ, ნაჭუჭია მხოლოდ, ყველაზე მთავარს თვალი ვერ ხედავს-მეთქი.

Его полуоткрытые губы дрогнули в улыбке, и я сказал себе ещё: трогательней всего в этом спящем Маленьком принце его верность цветку, образ розы, который сияет в нём, словно пламя светильника, даже когда он спит… И я понял, что он ещё более хрупок, чем кажется. Светильники надо беречь: порыв ветра может погасить их…

უფლისწულს ოდნავ გაპობილ ბაგეზე წყნარი ღიმილი გადაეფინა. „ის რაც უფრო დიდ აღტაცებას მგვრის, — გავიფიქრე მე, არის მისი ერთგულება ყვავილისადმი, ვარდზე ოცნება, რომელიც ჩირაღდანივით ანთია მის სულში მაშინაც კი, როცა მას სძინავს…“ და ჩემთვის აშკარა გახდა, რომ იგი უფრო სათუთი იყო, ვიდრე მეგონა, მივხვდი, რომ ჩირაღდანს უნდა გაუფრთხილდე, თორემ ქარის ერთ შემოქროლვას შეუძლია ჩააქროს იგი…

Так я шёл — и на рассвете дошёл до колодца.

ასე ვიარე, ვიდრე განთიადისას ჭას არ წავაწყდი.

ГЛАВА XXV

თავი XXV

— Люди забираются в скорые поезда, но они уже сами не понимают, чего ищут, — сказал Маленький принц. — Поэтому они не знают покоя и бросаются то в одну сторону, то в другую…

— ადამიანები, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — ჩქარი მატარებლებივით დაქრიან, მაგრამ თვითონ არ იციან, რას დაეძებენ. ამიტომაა, რომ მოსვენება დაუკარგავთ და აქეთ-იქით აწყდებიან.

Потом прибавил:

დასძინა შემდეგ:

— И всё напрасно…

— მაგრამ ამაოდ…

Колодец, к которому мы пришли, был не такой, как все колодцы в Сахаре. Обычно здесь колодец — просто яма в песке. А это был самый настоящий деревенский колодец. Но поблизости не было никакой деревни, и я подумал, что это сон.

ჭა, რომელსაც ჩვენ მივაგენით, არ გავდა უდაბნოს ჭას. ჩვეულებრივად, საჰარის უდაბნოს ჭა სილაში ამოთხრილი ორმოა. ეს კი ნამდვილი სოფლური ჭა იყო. მაგრამ ახლომახლო სოფელი არ ჩანდა და თავი სიზმარში მეგონა.

— Как странно, — сказал я Маленькому принцу, — тут всё приготовлено: и ворот, и ведро, и верёвка…

— უცნაურია, — ვუთხარი პატარა უფლისწულს, — ყველაფერი თავის ადგილზეა: გორგოლაჭი, ვედროცა და თოკიც…

Он засмеялся, тронул верёвку, стал раскручивать ворот. И ворот заскрипел, точно старый флюгер, долго ржавевший в безветрии.

მან გაიცინა, ჭასთან მივიდა, თოკი აიღო და გორგოლაჭი დაატრიალა. გორგოლაჭი ისე აჭრიალდა, როგორც ძველისძველი, უქმად დებით დაჟანგული ფლიუგერი.

— Слышишь? — сказал Маленький принц. — Мы разбудили колодец, и он запел…

— გესმის? — თქვა პატარა უფლისწულმა, ჩვენ გავაღვიძეთ იგი და ისიც ამღერდა…

Я боялся, что он устанет.

არ მინდოდა, რომ იგი დაღლილიყო.

— Я сам зачерпну воды, — сказал я, — тебе это не под силу.

— მე ამოვიღებ, — ვუთხარი უფლისწულს. შენთვის ეს ვედრო ძალიან მძიმეა.

Медленно вытащил я полное ведро и надёжно поставил его на каменный край колодца. В ушах у меня ещё отдавалось пенье скрипучего ворота, вода в ведре ещё дрожала, и в ней дрожали солнечные зайчики.

ნელა ამოვიღე წყლით სავსე ვედრო და ჭის გვიმზე დავდგი. ჯერ კიდევ მესმოდა გორგოლაჭის ჭრიალი, ჯერ კიდევ ტოკავდა ვედროში წყალი და მის ზედაპირზე მზის შუქი ლივლივებდა.

— Мне хочется глотнуть этой воды, — промолвил Маленький принц. — Дай мне напиться…

— ეს წყალი მწყუროდა, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — დამალევინე.

И я понял, что он искал!

და მხოლოდ ახლა მივხვდი, რასაც დაეძებდა იგი!

Я поднёс ведро к его губам. Он пил, закрыв глаза. Это было как самый прекрасный пир. Вода эта была не простая. Она родилась из долгого пути под звёздами, из скрипа ворота, из усилий моих рук. Она была, как подарок сердцу.

ვედრო ტუჩებთან მივუტანე. მან თვალები მოხუჭა და წყალს დაეწაფა. მაგრამ ეს ჩვეულებრივი სასმელი წყალი არ იყო. ეს წყალი ვარსკვლავებით მოჭედილი ცის ქვეშ გადალახულმა გრძელმა გზამ, გორგოლაჭია ჭრიალმა და ჩემი ხელების ძალამ დაბადა და ახლა საჩუქარივით ეფონებოდა გულს.

Когда я был маленький, так светились для меня рождественские подарки: сияньем свеч на ёлке, пеньем органа в час полночной мессы, ласковыми улыбками.

ბავშვობისას ასე მახარებდა ხოლმე საშობაო საჩუქრები: სანთლების ციმციმი შობის ხეზე, შუაღამის წირვის მუსიკა და ადამიანების ალერსიანი ღიმილი.

— На твоей планете, — сказал Маленький принц, — люди выращивают в одном саду пять тысяч роз… и не находят того, что ищут…

— შენი პლანეტის ადამიანებს, — მითხრა პატარა უფლისწულმა, — ერთ ბაღში ხუთი ათასი ვარდი აქვთ… მაგრამ მაინც ვერ პოულობენ იმას, რასაც დაეძებენ.

— Не находят, — согласился я.

— ვერ პოულობენ… — დავუდასტურე მე.

— А ведь то, чего они ищут, можно найти в одной-единственной розе, в глотке воды…

— ხოლო ის, რასაც ისინი დაეძებენ, შეიძლება ერთადერთ ვარდში ან ერთ ყლუპ წყალში იპოვოს კაცმა.

— Да, конечно, — согласился я.

— მართალია, — ისევ მივუგე მე.

И Маленький принц сказал:

— Но глаза слепы. Искать надо сердцем.

— მაგრამ თვალი ბრმაა. ადამიანი გულით უნდა ხედავდეს…

Я выпил воды. Дышалось легко. На рассвете песок становится золотой, как мёд. И от этого тоже я был счастлив. С чего бы мне грустить?..

მე წყალი შევსვი და შვებით ამოვისუნთქე. განთიადისას უდაბნოს ქვიშას თაფლის ფერი დაჰკრავს და ამ ფერის ცქერაც ბედნიერებას მგვრიდა. ან კი რა მქონდა სადარდებელი?

— Ты должен сдержать слово, — мягко сказал Маленький принц, снова садясь рядом со мною.

— დანაპირები უნდა შემისრულო, — წყნარად მითხრა პატარა უფლისწულმა.

— Какое слово?

— რა დანაპირები?

— Помнишь, ты обещал… намордник для моего барашка… Я ведь в ответе за тот цветок.

— ხომ გახსოვს, პირსაკრავს რომ შემპირდი ჩემი ბატკნისათვის… ხომ უნდა ვიზრუნო ჩემს ყვავილზე!

Я достал из кармана свои рисунки. Маленький принц поглядел на них и засмеялся:

ჯიბიდან ჩემი ჩანახატები ამოვიღე. პატარა უფლისწულმა გადაათვალიერა ისინი, გაიცინა და თქვა:

— Баобабы у тебя похожи на капусту…

— შენი ბაობაბი ცოტათი კომბოსტოს მიაგავს…

А я-то так гордился своими баобабами!

— ო?! მე კი ისე ვამაყობდი ჩემი ბაობაბებით!

— А у лисицы твоей уши… точно рога! И какие длинные!

— შენს მელიას კი… ყურები რქებს მიუგავს… ძალიან გრძელი ყურებია.

И он опять засмеялся.

და მან კვლავ გაიცინა.

— Ты несправедлив, дружок. Я ведь никогда и не умел рисовать — разве только удавов снаружи и изнутри.

— შენ მე უსამართლოდ მექცევი, ჩემო კარგო ბიჭო. მე ხომ არაფრის ხატვა არ ვიცოდი, გარდა მახრჩობელა გველისა გარედან და მახრჩობელა გველისა შიგნიდან.

— Ну ничего, — успокоил он меня. — Дети и так поймут.

— არა უშავს, — დამამშვიდა მან, — ბავშვები მაინც მიხვდებიან.

И я нарисовал намордник для барашка. Я отдал рисунок Маленькому принцу, и сердце у меня сжалось.

მე პირსაკრავი დავუხატე ბატკნისთვის. ნახატი რომ გავუწოდე, ეჭვმა გამკენწლა.

— Ты что-то задумал и не говоришь мне…

— შენ რაღაცას აპირებ და არ მიმხელ…

Но он не ответил.

მაგრამ მან პასუხი არ გამცა, მხოლოდ თავისთვის ჩაილაპარაკა:

— Знаешь, — сказал он, — завтра исполнится год, как я попал к вам на Землю…

— ხვალ წელიწადი შესრულდება, რაც დედამიწაზე ჩამოვვარდი.

И умолк. Потом прибавил:

მცირე ხნის დუმილის შემდეგ კი დასძინა:

— Я упал совсем близко отсюда…

— ის ადგილი ძალიან ახლოა…

И покраснел.

და სახე წამოუფაკლდა.

И опять, бог весть почему, тяжело стало у меня на душе.

ისევ შემომაწვა გულზე უცნაური სევდა და შევეკითხე:

Всё-таки я спросил:
— Значит, неделю назад, в то утро, когда мы познакомились, ты не случайно бродил тут совсем один, за тысячу миль от человеческого жилья? Ты возвращался к тому месту, где тогда упал?

— მაშ, ამ ერთი კვირის წინათ, პირველად რომ დაგინახე, შემთხვევით არ დაეხეტებოდი მარტოდმარტო ამ უდაბნოში? იმ ადგილას ბრუნდებოდი, სადაც მაშინ ჩამოვარდი?

Маленький принц покраснел ещё сильнее.

მას ისევ წამოუფაკლდა სახე.

А я прибавил нерешительно:

გაუბედავად დავძინე მე:

— Может быть, это потому, что исполняется год?..

— წელიწადი რომ შესრულდა, იმიტომ?

И снова он покраснел. Он не ответил ни на один мой вопрос, но ведь когда краснеешь, это значит «да», не так ли?

პატარა უფლისწული კვლავ წამოჭარხლდა. იგი არასოდეს მაძლევდა კითხვაზე პასუხს, მაგრამ განა გაწითლება დასტურს არ ნიშნავს?

— Мне страшно… — со вздохом начал я.

— ვაი თუ…

Но он сказал:

მაგრამ პატარა უფლისწულმა სიტვა გამაწყვეტინა:

— Пора тебе приниматься за работу. Иди к своей машине. Я буду ждать тебя здесь. Возвращайся завтра вечером…

— დროა შენს საქმეს შეუდგე. მანქანას მიხედე. მე აქ დაგელოდები. ხვალ საღამოს მოდი…

Однако мне не стало спокойнее. Я вспомнил о Лисе. Когда даёшь себя приручить, потом случается и плакать.

მაგრამ ამან ვერ დამამშვიდა. მელიას ნათქვამი მაგონდებოდა — რაკი ვინმეს მოაშინაურებინებ თავს, ცრემლიც უნდა ღვარო.

ГЛАВА XXVI

თავი XXVI

Неподалёку от колодца сохранились развалины древней каменной стены. На другой вечер, покончив с работой, я вернулся туда и ещё издали увидел, что Маленький принц сидит на краю стены, свесив ноги. И услышал его голос:

ჭასთან ქვის ძველი კედლის ნანგრევები იყო. მეორე დღეს, მუშაობა რომ მოვათავე და დავბრუნდი, შორიდანვე მოვკარი თვალი პატარა უფლისწულს. იგი კედელზე იჯდა. და შორიდანვე შემომესმა მისი ხმა:

— Разве ты не помнишь? — говорил он. — Это было совсем не здесь.

— ნუთუ არ გახსოვს? — ეუბნებოდა იგი ვიღაცას, — ეს აქ არ იყო…

Наверно, кто-то ему отвечал, потому что он возразил:

ალბათ ვიღაც შეეპასუხა, რადგან მან ისევ გაიმეორა:

— Ну да, это было ровно год назад, день в день, но только в другом месте…

— დიახ, დიახ, სწორედ დღევანდელ დღეს, მაგრამ აქ არა…

Я зашагал быстрей. Но нигде у стены я больше никого не видел и не слышал. А между тем Маленький принц снова ответил кому-то:

ნაბიჯს ავუჩქარე. კედელთან არავინ ჩანდა და არც ხმა ისმოდა. პატარა უფლისწული კი ისევ უმტკიცებდა ვიღაცას:

— Ну, конечно. Ты найдёшь мои следы на песке. И тогда жди. Сегодня ночью я туда приду.

— …რა თქმა უნდა. შენ შენიშნავ, სად იწყება ჩემი ნაფეხურები სილაზე და იქ დამელოდები. ამაღამ მოვალ.

До стены оставалось двадцать метров, а я всё ещё ничего не видел.

ახლა მხოლოდ ოციოდე მეტრი მაშორებდა კედელს, მაგრამ მაინც ვერაფერს ვხედავდი.

После недолгого молчания Маленький принц спросил:

მცირე ხნის დუმილის შემდეგ პატარა უფლისწულმა იკითხა:

— А у тебя хороший яд? Ты не заставишь меня долго мучиться?

— კარგი შხამი გაქვს? დარწმუნებული ხარ, რომ დიდხანს არ მაწამებს?

Я остановился, и сердце моё сжалось, но я всё ещё не понимал.

თავზარდაცემული ადგილზე გავქვავდი. მაგრამ ჯერ კიდევ ვერაფერს მივმხვდარიყავი.

— Теперь уходи, — сказал Маленький принц. — Я хочу спрыгнуть вниз.

— ახლა კი წადი, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — ძირს უნდა ჩამოვიდე.

Тогда я опустил глаза, да так и подскочил! У подножья стены, подняв голову к Маленькому принцу, свернулась жёлтая змейка, из тех, чей укус убивает в полминуты.

დაბლა დავიხედე და თოფნაკრავივით შევხტი. კედლის ძირას მოყვითალო გველი დავინახე, რომელსაც თავი პატარა უფლისწულისკენ აეღერა. ასეთი გველის შხამი ნახევარ წუთში ჰკლავს ადამიანს.

Нащупывая в кармане револьвер, я бегом бросился к ней, но при звуке шагов змейка тихо заструилась по песку, словно умирающий ручеёк, и с еле слышным металлически звоном неторопливо скрылась меж камней.

სწრაფად წავიღე ხელი ჯიბისკენ, სადაც რევოლვერი მედო, და გველისაკენ გავექანე. მაგრამ ჩემი ფეხის ხმაზე იგი წყნარად გასრიალდა სილაზე წყაროს ნაკადივით და აუჩქარებლად მიიმალა ქვებში ლითონისებური მსუბუქი წკრიალით.

Я подбежал к стене как раз вовремя, чтобы подхватить моего Маленького принца. Он был белее снега.

კედლისკენ გავიქეცი და ხელში ავიტაცე ჩემი პატარა უფლისწული. მას თოვლის ფერი ედო.

— Что это тебе вздумалось, малыш! — воскликнул я. — Чего ради ты заводишь разговоры со змеями?

— ეს რა ამბავია? გველებს ელაპარაკები?

Я развязал его неизменный золотой шарф. Смочил ему виски и заставил выпить воды. Но я не смел больше ни о чём спрашивать. Он серьёзно посмотрел на меня и обвил мою шею руками. Я услышал, как бьётся его сердце, словно у подстреленной птицы. Он сказал:

სწრაფად შემოვხსენი ოქროსფერი ყელსახვევი, რომელსაც მუდამ თან ატარებდა. შემდეგ საფეთქლები დავუნამე და წყალი შევასვი. ვერ ვბედავდი რაიმე მეკითხა. მან დაფიქრებით შემომხედა და კისერზე მომხვია ხელები. გული ნატყვიარი ფრინველივით უცემდა.

— Я рад, что ты нашёл, в чём там была беда с твоей машиной. Теперь ты можешь вернуться домой…

— მიხარია, მანქანა რომ შეგიკეთებია. ახლა შეგიძლია დაბრუნდე შინ…

— Откуда ты знаешь?!

— საიდან იცი?

Я как раз собирался сказать ему, что, вопреки всем ожиданиям, мне удалось исправить самолёт!

სწორედ ის იყო, უნდა მეთქვა, ბედმა გამიღიმა და თვითმფრანავი შევაკეთე-მეთქი.

Он не ответил, он только сказал:

მან პასუხი არ გამცა და განაგრძო:

— И я тоже сегодня вернусь домой.

— დღეს მეც დავბრუნდები შინ…

Потом прибавил печально:

მერე კი ნაღვლიანად დასძინა:

— Это гораздо дальше… и гораздо труднее…

— ოღონდ ჩემი გზა უფრო შორია და უფრო ძნელი…

Всё было как-то странно. Я крепко обнимал его, точно малого ребёнка, и, однако, мне казалось, будто он ускользает, проваливается в бездну, и я не в силах его удержать…

ვგრძნობდი, რომ რაღაც არაჩვეულებრივი უნდა მომხდარიყო. ჩვილი ბავშვივით მივიხუტე იგი მკერდზე, მაგრამ ასე მეგონა, თითქოს ხელიდან მისხლტებოდა და უფსკრულში ვარდებოდა, მე კი ძალა არ შემწევდა შემეკავებინა…

Он задумчиво смотрел куда-то вдаль.

იგი ჩაფიქრებული გასცქეროდა სივრცეს…

— У меня останется твой барашек. И ящик для барашка. И намордник…

— მე მყავს შენი ბატკანი, მაქვს მისთვის ყუთი და პირსაკრავი…

И он печально улыбнулся.

და ნაღვლიანად გაეღიმა.

Я долго ждал. Он словно бы приходил в себя.

დიდხანს ვიდექი ასე. ვგრძნობდი, რომ იგი ნელ-ნელა იკრებდა ძალ-ღონეს.

— Ты напугался, малыш…

— ჩემო პატარა ბიჭო, შენ შეშინებული ხარ…

Ну ещё бы не напугаться! Но он тихонько засмеялся:

რაღა თქმა უნდა, შეშინებული იყო, მაგრამ მან წყნარად გაიცინა:

— Сегодня вечером мне будет куда страшнее…

— ამ საღამოს უფრო შემეშინდება…

И снова меня оледенило предчувствие непоправимой беды. Неужели, неужели я никогда больше не услышу, как он смеётся? Этот смех для меня — точно родник в пустыне.

უბედურების წინათგრძნობა სისხლს მიყინავდა. ვერ შევრიგებოდი იმ აზრს, რომ ამიერიდან ვეღარასოდეს გავიგონებდი მის სიცილს, რომელიც ისე საჭირო იყო ჩემთვის, როგორც წყარო უდაბნოში.