— Wobec tego są moje, ponieważ pierwszy o tym pomyślałem.

— Vadinasi, jos mano, nes aš pirmas pagalvojau apie jas.

— Czy to wystarcza?

— Ir to užtenka?

— Oczywiście. Jeśli znajdziesz diament, który jest niczyj, należy on do ciebie. Jeśli odkryjesz wyspę, która nie należy do nikogo, jest twoja. Jeśli zrobisz wynalazek i opatentujesz go, jest twój. Ja mam gwiazdy, ponieważ nikt przede mną nie pomyślał o tym, żeby je zagarnąć.

— Žinoma. Kai randi deimantą, kuris niekam nepriklauso, — jis tavo. Kai atrandi salą, kuri niekam nepriklauso, — ji tavo. Kai tau pirmam kyla kokia nors idėja, tu ją užpatentuoji, ir ji tavo. O aš turiu žvaigždes, nes niekam prieš mane nebuvo šovusi mintis jas turėti.

— To prawda — rzekł Mały Książę. — A co robisz z nimi?

— Čia tai jau teisybė, — sutiko mažasis princas. — Ir ką tu su jomis veiki?

— Zarządzam. Liczę je i przeliczam — powiedział Bankier. — To bardzo trudne. Lecz jestem człowiekiem poważnym.

— Valdau. Skaičiuoju ir perskaičiuoju jas, — paaiškino verslininkas. — Tai nelengva. Bet aš rimtas žmogus!

Mały Książę nie był jeszcze zadowolony.

Mažasis princas dar nebuvo patenkintas.

— Jeśli mam szal, to mogę owinąć nim szyję i zabrać go ze sobą. Jeśli mam kwiat, mogę go zerwać i zabrać ze sobą. A ty nie możesz zrywać gwiazd.

— Jei aš turiu šaliką, galiu apsivynioti juo kaklą ir pasiimti kur noriu. Jei turiu gėlę, galiu ją nuskinti ir nusinešti. Bet tu negali nusiskinti žvaigždžių!

— Nie, lecz mogę je umieścić w banku.

— Ne, bet galiu jas padėti į banką.

— Co to znaczy?

— O ką tai reiškia?

— To znaczy, że ilość mych gwiazd zapisuję na kawałku papieru. Następnie zamykam ten papier na klucz w szufladzie.

— Tai reiškia, kad aš parašau popieriuje, kiek turiu žvaigždžių. Tada tą popierių padedu į stalčių ir užrakinu.

— I to wszystko?

— Ir viskas?

— To wystarczy.

— Bet to užtenka!

„To zabawne — pomyślał Mały Książę. — To poetyczne. Ale to nie jest zbyt poważne.”

„Įdomu, — pagalvojo mažasis princas. — Gana poetiška. Bet nelabai rimta“.

Mały Książę miał zupełnie inne pojęcie o rzeczach poważnych, niż mają dorośli.

Mažasis princas apie rimtus dalykus turėjo savo nuomonę, kuri labai skyrėsi nuo suaugusiųjų nuomonės.

— Ja — dorzucił jeszcze — posiadam kwiat, który podlewam codziennie. Posiadam trzy wulkany, które przeczyszczam co tydzień. Przeczyszczam także wulkan wygasły. Nigdy nic nie wiadomo. Jestem pożyteczny dla wulkanów, które posiadam, dla kwiatu, który jest mój. A jaką korzyść mają z ciebie gwiazdy?

— Aš turiu gėlę, — tarė jis, — ir kasdien ją laistau. Aš turiu tris ugnikalnius, kuriuos valau kiekvieną savaitę. Taip pat išvalau ir užgesusį ugnikalnį. Juk niekad nežinai, kas gali atsitikti. Mano ugnikalniams ir gėlei naudinga, kad aš juos turiu. O žvaigždėms iš tavęs jokios naudos…

Bankier otworzył usta, lecz nie znalazł odpowiedzi, więc Mały Książę ruszył w dalszą drogę.

Verslininkas prasižiojo, bet neturėjo ką atsakyti, ir mažasis princas jį paliko.

„Dorośli są jednak nadzwyczajni” — powiedział sobie po prostu podczas dalszej podróży.

„Tie suaugusieji tikrai labai savotiški“, — tyliai mąstė jis, keliaudamas savo keliu.

ROZDZIAŁ 14

XIV

Piąta planeta była bardzo interesująca. Była najmniejsza ze wszystkich. Była tak mała, że zaledwie starczyło na niej miejsca na lampę uliczną i Latarnika.

Penktoji planeta buvo labai įdomi, nes visų mažiausia. Joje užteko vietos tik žibintui ir žibintininkui.

Mały Książę nie umiał sobie wytłumaczyć, do czego może służyć uliczna latarnia i Latarnik gdzieś we wszechświecie, na małej planetce pozbawionej domów i ludności. Jednak powiedział sobie:

Mažasis princas niekaip neįstengė suprasti, kam reikalingas žibintas ir žibintininkas kažkur danguje, planetoje, kurioje nėra nei namų, nei gyventojų.

„Możliwe, iż ten człowiek jest niedorzeczny. Ale on jest mniej niedorzeczny niż Król, Próżny, Bankier i Pijak. Jego praca jest przynajmniej pożyteczna. Gdy zapala lampę, to tak jakby stwarzał jeszcze jedną nową gwiazdę lub kwiat. Gdy gasi lampę, to tak jakby usypiał gwiazdę lub kwiat. To bardzo ładne zajęcie. To rzeczywiście jest pożyteczne, ponieważ jest ładne.”

Tačiau jis tyliai pagalvojo: „Galbūt šis žmogus juokingas, bet ne toks juokingas kaip karalius, garbėtroška, verslininkas ir girtuoklis. Jo darbas bent jau turi prasmę. Kai jis uždega savo žibintą, tarsi gimsta dar viena žvaigždė ar gėlė. O kai žibintą užgesina, tą žvaigždę ar gėlę užmigdo. Jo darbas labai gražus. Ir tikrai naudingas, nes gražus“.

Natychmiast po wylądowaniu Mały Książę ukłonił się z szacunkiem Latarnikowi.

Nusileidęs ant šios planetos, jis pagarbiai pasisveikino su žibintininku:

— Dzień dobry. Dlaczego przed chwilą zgasiłeś swą lampę?

— Laba diena. Kodėl tu dabar užgesinai savo žibintą?

— Taki rozkaz — odpowiedział Latarnik. — Dzień dobry.

— Toks nurodymas, — atsakė žibintininkas. — Labas rytas.

— Cóż to znaczy rozkaz?

— O kas yra įsakymas?

— Rozkaz gaszenia lampy. Dobry wieczór.

— Įsakymas gesinti žibintą. Labas vakaras.

Zapalił lampę.

Ir vėl uždegė žibintą.

— Dlaczego zapaliłeś?

— Kodėl tu jį vėl uždegei?

— Taki jest rozkaz — odpowiedział Latarnik.

— Toks įsakymas, — atsakė žibintininkas.

— Nie rozumiem — rzekł Mały Książę.

— Nieko nesuprantu, — tarė mažasis princas.

— Nic tu nie ma do rozumienia. Rozkaz jest rozkazem. Dzień dobry.

— Nėra čia ko suprasti, — pasakė žibintininkas. — Įsakymas yra įsakymas. Labas rytas.

Zgasił lampę.

Ir vėl užgesino žibintą.

Następnie otarł sobie czoło chustką w czerwoną kratę.

Paskui raudona languota nosine nusišluostė prakaitą nuo kaktos.

— Mam straszną pracę. Kiedyś miała ona sens. Gasiłem latarnię rano, a zapalałem wieczorem. W dzień mogłem odpoczywać, a w nocy spałem…

— Mano darbas siaubingas. Kadaise jis turėjo prasmę. Gesindavau žibintą ryte ir uždegdavau vakare. Dalį dienos ilsėdavausi, o dalį nakties miegodavau…

— A czy teraz zmienił się rozkaz?

— O paskui nurodymas pasikeitė?

— Rozkaz się nie zmienił. Na tym polega tragizm sytuacji. Z roku na rok planeta obraca się szybciej, a rozkaz się nie zmienia.

— Nurodymas nepasikeitė, — tarė žibintininkas. — Ir tai tragedija! Metai po metų planeta sukasi vis greičiau ir greičiau, o nurodymas nepasikeitė!

— Więc? — spytał Mały Książę.

— Na ir kas? — paklausė mažasis princas.

— Więc dzisiaj, gdy planeta robi obrót w ciągu minuty, nie mam chwili odpoczynku. W ciągu każdej minuty muszę zapalić latarnię i zgasić ją!

— Ogi tas, kad ji dabar apsisuka per minutę ir aš nebeturiu nė sekundės poilsio. Uždegu ir užgesinu jį kartą per minutę!

— U ciebie dzień trwa jedną minutę! Jakie to zabawne!

— Kaip juokinga! Tavo planetoje diena trunka tik vieną minutę!

— To wcale nie jest zabawne — powiedział Latarnik. — Już minął miesiąc, odkąd rozmawiamy.

— Visai nejuokinga, — pasakė žibintininkas. — Mudu jau kalbamės visą mėnesį.

— Miesiąc?

— Mėnesį?

— Tak. Trzydzieści minut — trzydzieści dni. Dobranoc.

— Taip. Trisdešimt minučių. Trisdešimt dienų! Labas vakaras.

Zapalił lampę.

Ir jis vėl uždegė žibintą.

Mały Książę przyjrzał się Latarnikowi i poczuł sympatię dla tego człowieka, który tak wiernie wypełniał rozkaz.

Mažasis princas pažvelgė į žibintininką, ir jam patiko tas žmogus, ištikimai vykdantis nurodymą.

Przypomniał sobie zachody słońca na własnej planecie, kiedy podziwiał je wciąż na nowo, przesuwając tylko krzesełko. Chciał pomóc swemu przyjacielowi.

Jis prisiminė, kaip kadaise pats perkėlinėjo kėdę iš vienos vietos į kitą, kad tik galėtų pamatyti saulėlydį. Ir jis panoro padėti draugui.

— Czy wiesz… Znam sposób, dzięki któremu mógłbyś w dowolnej chwili odpocząć.

— Klausyk… aš žinau, kaip galėtum ilsėtis kada tik nori…

— Zawsze chciałby odpoczywać — odrzekł Latarnik.

— Aš visada noriu ilsėtis, — atsakė žibintininkas.

Bowiem można być jednocześnie obowiązkowym i leniwym.

Mat žmogus gali būti sykiu ir ištikimas, ir tingus.

— Twoja planeta jest tak mała, ze trzema krokami możesz ją okrążyć. Wystarczy, abyś szedł powoli i stale był w świetle słońca. Gdy zechcesz odpocząć, będziesz szedł przed siebie i dzień będzie trwać tak długo, jak długo zechcesz.

Mažasis princas kalbėjo toliau:
— Tavo planeta tokia mažuliukė, kad gali ją apeiti trimis žingsniais. Tau tereikia eiti ganėtinai lėtai, kad visąlaik liktum saulėje. Kai užsimanysi pailsėti, eisi, eisi… ir diena truks tiek laiko, kiek panorėsi.

— Niewiele mi to da — powiedział Latarnik — najbardziej lubię spać.

— Na, iš to man menka nauda, — tarė žibintininkas. — Gyvenime aš labiausiai mėgstu miegoti.

— Szkoda — powiedział Mały Książę.

— Tada tavo reikalai nekokie, — tarė mažasis princas.

— Szkoda — powiedział Latarnik. — Dzień dobry.

— Nekokie, — pritarė jam žibintininkas. — Labas rytas.

I zgasił lampę.

Ir užgesino žibintą.

Podczas dalszej podróży Mały Książę powiedział sobie:
„Tym człowiekiem pogardzaliby wszyscy, i Król, i Próżny, i Pijak, i Bankier. Mimo to on jeden nie wydaje mi się śmieszny. A to prawdopodobnie dlatego, że nie zajmuje się tylko sobą.”

„Šį žmogų, — keliaudamas toliau pagalvojo mažasis princas, — niekintų visi kiti — ir karalius, ir garbėtroška, ir girtuoklis, ir verslininkas. Ir vis dėlto jis vienintelis neatrodo man juokingas. Gal todėl, kad jam rūpi ne tik jis pats“.

Westchnął z żalu i mówił sobie jeszcze:

Jis apgailestaudamas atsiduso ir vėl pagalvojo:

„Tylko ten człowiek mógłby być moim przyjacielem. Lecz jego planeta jest rzeczywiście za mała. Nie ma miejsca dla dwóch…”

„Šis žmogus vienintelis, su kuriuo aš norėčiau draugauti. Bet jo planeta tikrai per maža. Dviem joje nėra vietos“.

Mały Książę nie chciał się przyznać, że tym, co najbardziej pociągało go w tej błogosławionej planecie, było przede wszystkim tysiąc czterysta czterdzieści zachodów słońca w ciągu dwudziestu czterech godzin.

Mažasis princas nedrįso prisipažinti, kad jam gaila palikti šią palaimintą planetą dar ir todėl, jog per parą joje gali pamatyti tūkstantį keturis šimtus keturiasdešimt saulėlydžių!

ROZDZIAŁ 15

XV

Szósta planeta była dziesięć razy większa. Mieszkał na niej Starszy Pan, który pisał olbrzymie księgi.

Šeštoji planeta buvo dešimt kartų didesnė. Joje gyveno senas ponas, kuris rašė labai storas knygas.

— Proszę! Oto badacz! — wykrzyknął, ujrzawszy Małego Księcia.

— Žiūrėk! Štai ir tyrinėtojas! — sušuko jis, pamatęs mažąjį princą.

Mały Książę usiadł za stołem, lekko dysząc. Bardzo długo już podróżował.

Mažasis princas atsisėdo ant stalo norėdamas kiek atsipūsti. Juk jis taip ilgai keliavo!

— Skąd przybywasz? — zagadnął go Starszy Pan.

— Iš kur tu? — paklausė jo senasis ponas.

— Co to za gruba księga? — spytał Mały Książę. — Co pan tu robi?

— Kokia čia stora knyga? — pasidomėjo mažasis princas. — Ką jūs čia veikiate?

— Jestem geografem — odpowiedział Starszy Pan.

— Aš geografas, — atsakė senasis ponas.

— Co to znaczy geograf?

— O kas yra geografas?

Jest to uczony, który wie, gdzie znajdują się morza, rzeki, miasta, góry i pustynie.

— Mokslininkas, žinantis, kur yra jūros, upės, miestai, kalnai ir dykumos.

— To bardzo ciekawe — powiedział Mały Książę. — Nareszcie odkryłem pożyteczne zajęcie!

— Labai įdomu, — tarė mažasis princas. — Štai pagaliau tikra profesija!

I rozejrzał się po planecie geografa. Nigdy jeszcze nie widział tak wspaniałej planety.

Ir jis greitai žvilgsniu apmetė geografo planetą. Tokios didingos planetos dar niekad nebuvo matęs.

— Pańska planeta jest bardzo ładna. Czy są na niej oceany?

— Jūsų planeta labai graži. Ar joje yra vandenynų?

— Nie mogę tego wiedzieć — odpowiedział geograf.

— Šito aš nežinau, — atsakė geografas.

— Ach… — Mały Książę był rozczarowany. — A góry?

— Ak… — Mažasis princas jautėsi nusivylęs. — O kalnų?

— Nie mogę tego wiedzieć — powiedział geograf.

— Šito aš nežinau, — atsakė geografas.

— A miasta, rzeki, pustynie?

— O miestų, upių ir dykumų?

— Tego też nie mogę wiedzieć — odparł geograf.

— Šito aš irgi nežinau, — tarė geografas.

— Ależ pan jest geografem?!

— Bet juk jūs geografas!

— To prawda — rzekł geograf — lecz nie jestem badaczem. Bardzo brak mi badaczy. Zadanie geografa nie polega na liczeniu miast, rzek, gór, oceanów i pustyń.

— Teisybė, — patvirtino senasis geografas. — Aš esu geografas, bet ne tyrinėtojas. Savo planetoje aš visiškai neturiu tyrinėtojų. Ne geografo uždavinys skaičiuoti miestus, upes, kalnus, jūras, vandenynus ir dykumas.

Geograf jest zbyt ważną osobistością, aby mógł pozwolić sobie na łazikowanie. On nie opuszcza swego biura, lecz przyjmuje badaczy, wypytuje i notuje ich spostrzeżenia. A gdy uwagi któregoś uzna za interesujące, wtedy każe robić wywiad o moralności danego badacza.

Geografas — pernelyg svarbus asmuo, jam nėra kada bastytis. Jis niekad neišeina iš savo kabineto. Bet priima tyrinėtojus ir užrašo jų prisiminimus. Ir jeigu bent vieno tyrinėtojo prisiminimai jam pasirodo įdomūs, geografas liepia surinkti informaciją apie tyrinėtojo moralę.

— Po co?

— Kodėl?

— Ponieważ kłamiący badacz wywołałby katastrofy w księgach geografii. A także badacz, który zbyt dużo pije.

— Jeigu tyrinėtojas imtų meluoti, geografijos vadovėliuose viską neatitaisomai supainiotų. Jeigu tyrinėtojas per daug išgertų — irgi būtų blogai.

— A dlaczego? — pytał Mały Książę.

— Kodėl? — paklausė mažasis princas.

— Ponieważ pijany widzi podwójnie, więc geograf zanotowałby dwie góry w miejscu, gdzie jest tylko jedna.

— Dėl to, kad girtuokliams dvejinasi akyse. Girtas geografas vietoje vieno kalno visur pažymėtų du.

— Znam kogoś — rzekł Mały Książę — kto byłby bardzo złym badaczem.

— Pažįstu vieną žmogų, — tarė mažasis princas, — kuris būtų blogas tyrinėtojas.

— To bardzo możliwe. Kiedy więc moralność badacza wydaje się zadowalająca, sprawdza się prawdziwość jego odkrycia.

— Galimas daiktas. Kai paaiškėja, kad tyrinėtojas — padorus žmogus, tada surenkama informacija apie jo atradimą.

— Sprawdza się na miejscu?

— Kas nors vyksta jo patikrinti?

— Nie. To zbyt skomplikowane. Żąda się od badacza dowodów. Gdy na przykład chodzi o odkrycie wielkiej góry, żąda się, a by dostarczył wielkich kamieni.

— Ne. Tai pernelyg sudėtinga. Bet iš tyrinėtojo pareikalaujama įrodymų. Jeigu jis, pavyzdžiui, atrado didelį kalną, tegu atneša nuo jo didelių akmenų.

Nagle geograf ożywił się:

Staiga geografas susijaudino.

— Ależ ty przybywasz z daleka! Jesteś badaczem! Opisz mi twoją planetę!

— Bet tu irgi atkeliavai iš toli! Tu irgi tyrinėtojas! Papasakok man apie savo planetą!

Geograf otworzył księgę i zaostrzył ołówek. Raport badacza zapisuje się najpierw ołówkiem, a po dostarczeniu dowodów prawdziwości odkrycia — przepisuje się piórem.

Geografas atsivertė įrašų žurnalą ir pasismailino pieštuką. Tyrinėtojų pasakojimai pirmiausia užra65 šomi pieštuku. Informacija perrašoma rašalu tik tada, kai tyrinėtojas pateikia įrodymus.

— Więc? — zapytał geograf.

— Na? — paklausė geografas.

— Och, u mnie wcale nie jest ciekawie — odpowiedział Mały Książę. — Planeta jest bardzo mała. Mam trzy wulkany. Dwa czynne i jeden wygasły. Ale nigdy nic nie wiadomo.

— Na, ten, kur aš gyvenu, — pradėjo mažasis princas, — nelabai įdomu, nes viskas maža. Turiu tris ugnikalnius. Du veikiančius ir vieną užgesusį. Bet ką gali žinoti.

— Nigdy nic nie wiadomo — powtórzył geograf.

— Ką gali žinoti, — pritarė geografas.

— Mam też kwiat.

— Ir dar turiu gėlę.

— Kwiaty nas nie interesują.

— Gėlių mes neįrašome, — tarė geografas.

— A dlaczego? To najładniejsze z istniejących rzeczy!

— Kodėl? Juk jos visų gražiausios!

— Ponieważ kwiaty są efemeryczne.

— Dėl to, kad gėlės efemeriškos.

— Co znaczy „efemeryczne”?

— Ką reiškia „efemeriškos“?

— Księgi geografii są księgami najbardziej cennymi ze wszystkich ksiąg. Nigdy nie tracą aktualności. Bardzo rzadko zdarza się, aby góra zmieniła miejsce. Bardzo rzadko zdarza się, aby ocean wysechł. My opisujemy rzeczy wieczne.

— Geografijos knygos — pačios rimčiausios knygos pasaulyje, — paaiškino geografas. — Jos niekad nepasensta. Kalnas labai retai keičia savo vietą. O vandenynas labai retai išdžiūsta. Mes aprašome amžinus dalykus.

— Lecz wygasły wulkan może się obudzić — przerwał Mały Książę. — Co to znaczy „efemeryczny”?

— Bet užgesęs ugnikalnis gali pabusti, — pertraukė jį mažasis princas. — O ką reiškia „efemeriškas“?