— Wobec tego są moje, ponieważ pierwszy o tym pomyślałem.

«Allora sono mie che vi ho pensato per il primo».

— Czy to wystarcza?

«E questo basta?»

— Oczywiście. Jeśli znajdziesz diament, który jest niczyj, należy on do ciebie. Jeśli odkryjesz wyspę, która nie należy do nikogo, jest twoja. Jeśli zrobisz wynalazek i opatentujesz go, jest twój. Ja mam gwiazdy, ponieważ nikt przede mną nie pomyślał o tym, żeby je zagarnąć.

«Certo. Quando trovi un diamante che non è di nessuno, è tuo. Quando trovi un’isola che non è di nessuno, è tua. Quando tu hai un’idea per primo, la fai brevettare, ed è tua. E io possiedo le stelle, perché mai nessuno prima di me si è sognato di possederle».

— To prawda — rzekł Mały Książę. — A co robisz z nimi?

«Questo è vero», disse il piccolo principe. «Che te ne fai?»

— Zarządzam. Liczę je i przeliczam — powiedział Bankier. — To bardzo trudne. Lecz jestem człowiekiem poważnym.

«Le amministro. Le conto e le riconto», disse l’uomo d’affari. «È una cosa difficile, ma io sono un uomo serio!»

Mały Książę nie był jeszcze zadowolony.

Il piccolo principe non era ancora soddisfatto.

— Jeśli mam szal, to mogę owinąć nim szyję i zabrać go ze sobą. Jeśli mam kwiat, mogę go zerwać i zabrać ze sobą. A ty nie możesz zrywać gwiazd.

«Io, se possiedo un fazzoletto di seta, posso metterlo intorno al collo e portarmelo via. Se possiedo un fiore, posso cogliere il mio fiore e portarlo con me. Ma tu non puoi cogliere le stelle».

— Nie, lecz mogę je umieścić w banku.

«No, ma posso depositarle alla banca».

— Co to znaczy?

«Che cosa vuol dire?»

— To znaczy, że ilość mych gwiazd zapisuję na kawałku papieru. Następnie zamykam ten papier na klucz w szufladzie.

«Vuol dire che scrivo su un pezzetto di carta il numero delle mie stelle e poi chiudo a chiave questo pezzetto di carta in un cassetto».

— I to wszystko?

«Tutto qui?»

— To wystarczy.

«È sufficiente».

„To zabawne — pomyślał Mały Książę. — To poetyczne. Ale to nie jest zbyt poważne.”

È divertente, pensò il piccolo principe, e abbastanza poetico. Ma non è molto serio.

Mały Książę miał zupełnie inne pojęcie o rzeczach poważnych, niż mają dorośli.

Il piccolo principe aveva sulle cose serie delle idee molto diverse da quelle dei grandi.

— Ja — dorzucił jeszcze — posiadam kwiat, który podlewam codziennie. Posiadam trzy wulkany, które przeczyszczam co tydzień. Przeczyszczam także wulkan wygasły. Nigdy nic nie wiadomo. Jestem pożyteczny dla wulkanów, które posiadam, dla kwiatu, który jest mój. A jaką korzyść mają z ciebie gwiazdy?

«Io», disse il piccolo principe, «possiedo un fiore che innaffio tutti i giorni. Possiedo tre vulcani dei quali spazzo il camino tutte le settimane. Perché spazzo il camino anche di quello spento. Non si sa mai. È utile ai miei vulcani, ed è utile al mio fiore che io li possegga. Ma tu non sei utile alle stelle…»

Bankier otworzył usta, lecz nie znalazł odpowiedzi, więc Mały Książę ruszył w dalszą drogę.

L’uomo d’affari apri la bocca ma non trovò niente da rispondere e il piccolo principe se ne andò.

„Dorośli są jednak nadzwyczajni” — powiedział sobie po prostu podczas dalszej podróży.

Decisamente i grandi sono proprio straordinari, si disse semplicemente durante il viaggio.

ROZDZIAŁ 14

XIV

Piąta planeta była bardzo interesująca. Była najmniejsza ze wszystkich. Była tak mała, że zaledwie starczyło na niej miejsca na lampę uliczną i Latarnika.

Il quinto pianeta era molto strano. Vi era appena il posto per sistemare un lampione e l’uomo che l’accendeva.

Mały Książę nie umiał sobie wytłumaczyć, do czego może służyć uliczna latarnia i Latarnik gdzieś we wszechświecie, na małej planetce pozbawionej domów i ludności. Jednak powiedział sobie:

Il piccolo principe non riusciva a spiegarsi a che potessero servire, spersi nel cielo, su di un pianeta senza case, senza abitanti, un lampione e il lampionaio. Eppure si disse:

„Możliwe, iż ten człowiek jest niedorzeczny. Ale on jest mniej niedorzeczny niż Król, Próżny, Bankier i Pijak. Jego praca jest przynajmniej pożyteczna. Gdy zapala lampę, to tak jakby stwarzał jeszcze jedną nową gwiazdę lub kwiat. Gdy gasi lampę, to tak jakby usypiał gwiazdę lub kwiat. To bardzo ładne zajęcie. To rzeczywiście jest pożyteczne, ponieważ jest ładne.”

«Forse quest’uomo è veramente assurdo. Però è meno assurdo del re, del vanitoso, dell’uomo d’affari e dell’ubriacone. Almeno il suo lavoro ha un senso. Quando accende il suo lampione, è come se facesse nascere una stella in più, o un fiore. Quando lo spegne addormenta il fiore o la stella. È una bellissima occupazione, ed è veramente utile, perché è bella».

Natychmiast po wylądowaniu Mały Książę ukłonił się z szacunkiem Latarnikowi.

Salendo sul pianeta salutò rispettosamente l’uomo:

— Dzień dobry. Dlaczego przed chwilą zgasiłeś swą lampę?

«Buon giorno. Perché spegni il tuo lampione?»

— Taki rozkaz — odpowiedział Latarnik. — Dzień dobry.

«È la consegna», rispose il lampionaio. «Buon giorno».

— Cóż to znaczy rozkaz?

«Che cos’è la consegna?»

— Rozkaz gaszenia lampy. Dobry wieczór.

«È di spegnere il mio lampione. Buona sera».

Zapalił lampę.

E lo riaccese.

— Dlaczego zapaliłeś?

«E adesso perché lo riaccendi?»

— Taki jest rozkaz — odpowiedział Latarnik.

«È la consegna».

— Nie rozumiem — rzekł Mały Książę.

«Non capisco», disse il piccolo principe.

— Nic tu nie ma do rozumienia. Rozkaz jest rozkazem. Dzień dobry.

«Non c’è nulla da capire», disse l’uomo, «la consegna è la consegna. Buon giorno».

Zgasił lampę.

E spense il lampione.

Następnie otarł sobie czoło chustką w czerwoną kratę.

Poi si asciugò la fronte con un fazzoletto a quadri rossi.

— Mam straszną pracę. Kiedyś miała ona sens. Gasiłem latarnię rano, a zapalałem wieczorem. W dzień mogłem odpoczywać, a w nocy spałem…

«Faccio un mestiere terribile. Una volta era ragionevole. Accendevo al mattino e spegnevo alla sera, e avevo il resto del giorno per riposarmi e il resto della notte per dormire…»

— A czy teraz zmienił się rozkaz?

«E dopo di allora è cambiata la consegna?»

— Rozkaz się nie zmienił. Na tym polega tragizm sytuacji. Z roku na rok planeta obraca się szybciej, a rozkaz się nie zmienia.

«La consegna non è cambiata», disse il lampionaio, «è proprio questo il dramma. Il pianeta di anno in anno ha girato sempre più in fretta e la consegna non è stata cambiata!»

— Więc? — spytał Mały Książę.

«Ebbene?» disse il piccolo principe.

— Więc dzisiaj, gdy planeta robi obrót w ciągu minuty, nie mam chwili odpoczynku. W ciągu każdej minuty muszę zapalić latarnię i zgasić ją!

«Ebbene, ora che fa un giro al minuto, non ho più un secondo di riposo. Accendo e spengo una volta al minuto!»

— U ciebie dzień trwa jedną minutę! Jakie to zabawne!

«È divertente! I giorni da te durano un minuto!»

— To wcale nie jest zabawne — powiedział Latarnik. — Już minął miesiąc, odkąd rozmawiamy.

«Non è per nulla divertente», disse l’uomo. «Lo sai che stiamo parlando da un mese?»

— Miesiąc?

«Da un mese?»

— Tak. Trzydzieści minut — trzydzieści dni. Dobranoc.

«Sì. Trenta minuti: trenta giorni! Buona sera».

Zapalił lampę.

E riaccese il suo lampione.

Mały Książę przyjrzał się Latarnikowi i poczuł sympatię dla tego człowieka, który tak wiernie wypełniał rozkaz.

Il piccolo principe lo guardò e senti improvvisamente di amare questo uomo che era così fedele alla sua consegna.

Przypomniał sobie zachody słońca na własnej planecie, kiedy podziwiał je wciąż na nowo, przesuwając tylko krzesełko. Chciał pomóc swemu przyjacielowi.

Si ricordò dei tramonti che lui stesso una volta andava a cercare, spostando la sua sedia. E volle aiutare il suo amico:

— Czy wiesz… Znam sposób, dzięki któremu mógłbyś w dowolnej chwili odpocząć.

«Sai… conosco un modo per riposarti quando vorrai…»

— Zawsze chciałby odpoczywać — odrzekł Latarnik.

«Lo vorrei sempre», disse l’uomo.

Bowiem można być jednocześnie obowiązkowym i leniwym.

Perché si può essere nello stesso tempo fedeli e pigri.

— Twoja planeta jest tak mała, ze trzema krokami możesz ją okrążyć. Wystarczy, abyś szedł powoli i stale był w świetle słońca. Gdy zechcesz odpocząć, będziesz szedł przed siebie i dzień będzie trwać tak długo, jak długo zechcesz.

E il piccolo principe continuò: «Il tuo pianeta è così piccolo che in tre passi ne puoi fare il giro. Non hai che da camminare abbastanza lentamente per rimanere sempre al sole. Quando vorrai riposarti camminerai e il giorno durerà finché tu vorrai».

— Niewiele mi to da — powiedział Latarnik — najbardziej lubię spać.

«Non mi serve a molto», disse l’uomo. «Ciò che desidero soprattutto nella vita è di dormire».

— Szkoda — powiedział Mały Książę.

«Non hai fortuna», disse il piccolo principe.

— Szkoda — powiedział Latarnik. — Dzień dobry.

«Non ho fortuna», rispose l’uomo. «Buon giorno».

I zgasił lampę.

E spense il suo lampione.

Podczas dalszej podróży Mały Książę powiedział sobie:
„Tym człowiekiem pogardzaliby wszyscy, i Król, i Próżny, i Pijak, i Bankier. Mimo to on jeden nie wydaje mi się śmieszny. A to prawdopodobnie dlatego, że nie zajmuje się tylko sobą.”

Quest’uomo, si disse il piccolo principe, continuando il suo viaggio, quest’uomo sarebbe disprezzato da tutti gli altri, dal re, dal vanitoso, dall’ubriacone, dall’uomo d’affari. Tuttavia è il solo che non mi sembri ridicolo. Forse perché si occupa di altro che non di se stesso.

Westchnął z żalu i mówił sobie jeszcze:

Ebbe un sospiro di rammarico e si disse ancora:

„Tylko ten człowiek mógłby być moim przyjacielem. Lecz jego planeta jest rzeczywiście za mała. Nie ma miejsca dla dwóch…”

Questo è il solo di cui avrei potuto farmi un amico. Ma il suo pianeta è veramente troppo piccolo, non c’è posto per due…

Mały Książę nie chciał się przyznać, że tym, co najbardziej pociągało go w tej błogosławionej planecie, było przede wszystkim tysiąc czterysta czterdzieści zachodów słońca w ciągu dwudziestu czterech godzin.

Quello che il piccolo principe non osava confessare a se stesso, era che di questo pianeta benedetto rimpiangeva soprattutto i suoi millequattrocentoquaranta tramonti nelle ventiquattro ore!

ROZDZIAŁ 15

XV

Szósta planeta była dziesięć razy większa. Mieszkał na niej Starszy Pan, który pisał olbrzymie księgi.

Il sesto pianeta era dieci volte più grande. Era abitato da un vecchio signore che scriveva degli enormi libri.

— Proszę! Oto badacz! — wykrzyknął, ujrzawszy Małego Księcia.

«Ecco un esploratore», esclamò quando scorse il piccolo principe.

Mały Książę usiadł za stołem, lekko dysząc. Bardzo długo już podróżował.

Il piccolo principe si sedette sul tavolo ansimando un poco. Era in viaggio da tanto tempo.

— Skąd przybywasz? — zagadnął go Starszy Pan.

«Da dove vieni?» gli domandò il vecchio signore.

— Co to za gruba księga? — spytał Mały Książę. — Co pan tu robi?

«Che cos’è questo grosso libro?» disse il piccolo principe. «Che cosa fate qui?»

— Jestem geografem — odpowiedział Starszy Pan.

«Sono un geografo», disse il vecchio signore.

— Co to znaczy geograf?

«Che cos’è un geografo?»

Jest to uczony, który wie, gdzie znajdują się morza, rzeki, miasta, góry i pustynie.

«È un sapiente che sa dove si trovano i mari, i fiumi, le città, le montagne e i deserti».

— To bardzo ciekawe — powiedział Mały Książę. — Nareszcie odkryłem pożyteczne zajęcie!

«È molto interessante», disse il piccolo principe, «questo finalmente è un vero mestiere!»

I rozejrzał się po planecie geografa. Nigdy jeszcze nie widział tak wspaniałej planety.

E diede un’occhiata tutto intorno sul pianeta del geografo. Non aveva mai visto fino ad ora un pianeta così maestoso.

— Pańska planeta jest bardzo ładna. Czy są na niej oceany?

«È molto bello il vostro pianeta. Ci sono degli oceani?»

— Nie mogę tego wiedzieć — odpowiedział geograf.

«Non lo posso sapere», disse il geografo.

— Ach… — Mały Książę był rozczarowany. — A góry?

«Ah! (il piccolo principe fu deluso) E delle montagne?»

— Nie mogę tego wiedzieć — powiedział geograf.

«Non lo posso sapere», disse il geografo.

— A miasta, rzeki, pustynie?

«E delle città e dei fiumi e dei deserti?»

— Tego też nie mogę wiedzieć — odparł geograf.

«Neppure lo posso sapere», disse il geografo.

— Ależ pan jest geografem?!

«Ma siete un geografo!»

— To prawda — rzekł geograf — lecz nie jestem badaczem. Bardzo brak mi badaczy. Zadanie geografa nie polega na liczeniu miast, rzek, gór, oceanów i pustyń.

«Esatto», disse il geografo, «ma non sono un esploratore. Manco completamente di esploratori. Non è il geografo che va a fare il conto delle città, dei fiumi, delle montagne, dei mari, degli oceani e dei deserti.

Geograf jest zbyt ważną osobistością, aby mógł pozwolić sobie na łazikowanie. On nie opuszcza swego biura, lecz przyjmuje badaczy, wypytuje i notuje ich spostrzeżenia. A gdy uwagi któregoś uzna za interesujące, wtedy każe robić wywiad o moralności danego badacza.

Il geografo è troppo importante per andare in giro. Non lascia mai il suo ufficio, ma riceve gli esploratori, li interroga e prende degli appunti sui loro ricordi. E se i ricordi di uno di loro gli sembrano interessanti, il geografo fa fare un’inchiesta sulla moralità dell’esploratore».

— Po co?

«Perché?»

— Ponieważ kłamiący badacz wywołałby katastrofy w księgach geografii. A także badacz, który zbyt dużo pije.

«Perché se l’esploratore mentisse porterebbe una catastrofe nei libri di geografia. Ed anche un esploratore che bevesse troppo».

— A dlaczego? — pytał Mały Książę.

«Perché?» domandò il principe.

— Ponieważ pijany widzi podwójnie, więc geograf zanotowałby dwie góry w miejscu, gdzie jest tylko jedna.

«Perché gli ubriachi vedono doppio e allora il geografo annoterebbe due montagne là dove ce n’è una sola».

— Znam kogoś — rzekł Mały Książę — kto byłby bardzo złym badaczem.

«Io conosco qualcuno», disse il piccolo principe, «che sarebbe un cattivo esploratore».

— To bardzo możliwe. Kiedy więc moralność badacza wydaje się zadowalająca, sprawdza się prawdziwość jego odkrycia.

«È possibile. Dunque, quando la moralità dell’esploratore sembra buona, si fa un’inchiesta sulla sua scoperta».

— Sprawdza się na miejscu?

«Si va a vedere?»

— Nie. To zbyt skomplikowane. Żąda się od badacza dowodów. Gdy na przykład chodzi o odkrycie wielkiej góry, żąda się, a by dostarczył wielkich kamieni.

«No, è troppo complicato. Ma si esige che l’esploratore fornisca le prove. Per esempio, se si tratta di una grossa montagna, si esige che riporti delle grosse pietre».

Nagle geograf ożywił się:

All’improvviso il geografo si commosse.

— Ależ ty przybywasz z daleka! Jesteś badaczem! Opisz mi twoją planetę!

«Ma tu, tu vieni da lontano! Tu sei un esploratore! Mi devi descrivere il tuo pianeta!»

Geograf otworzył księgę i zaostrzył ołówek. Raport badacza zapisuje się najpierw ołówkiem, a po dostarczeniu dowodów prawdziwości odkrycia — przepisuje się piórem.

E il geografo, avendo aperto il suo registro, temperò la sua matita. I resoconti degli esploratori si annotano da prima a matita, e si aspetta per annotarli a penna che l’esploratore abbia fornito delle prove.

— Więc? — zapytał geograf.

«Allora?» interrogò il geografo.

— Och, u mnie wcale nie jest ciekawie — odpowiedział Mały Książę. — Planeta jest bardzo mała. Mam trzy wulkany. Dwa czynne i jeden wygasły. Ale nigdy nic nie wiadomo.

«Oh! da me», disse il piccolo principe, «non è molto interessante, è talmente piccolo. Ho tre vulcani, due in attività e uno spento. Ma non si sa mai».

— Nigdy nic nie wiadomo — powtórzył geograf.

«Non si sa mai», disse il geografo.

— Mam też kwiat.

«Ho anche un fiore».

— Kwiaty nas nie interesują.

«Noi non annotiamo i fiori», disse il geografo.

— A dlaczego? To najładniejsze z istniejących rzeczy!

«Perché? Sono la cosa più bella».

— Ponieważ kwiaty są efemeryczne.

«Perché i fiori sono effimeri».

— Co znaczy „efemeryczne”?

«Che cosa vuol dire “effimero”?»

— Księgi geografii są księgami najbardziej cennymi ze wszystkich ksiąg. Nigdy nie tracą aktualności. Bardzo rzadko zdarza się, aby góra zmieniła miejsce. Bardzo rzadko zdarza się, aby ocean wysechł. My opisujemy rzeczy wieczne.

«Le geografie», disse il geografo, «sono i libri più preziosi fra tutti i libri. Non passano mai di moda. È molto raro che una montagna cambi di posto. È molto raro che un oceano si prosciughi. Noi descriviamo delle cose eterne».

— Lecz wygasły wulkan może się obudzić — przerwał Mały Książę. — Co to znaczy „efemeryczny”?

«Ma i vulcani spenti si possono risvegliare», interruppe il piccolo principe. «Che cosa vuol dire “effimero”?»