Nie odpowiedział mi na pytanie. Po prostu rzekł:

De ő nem felelt a kérdésemre. Egyszerűen csak ennyit mondott:

— Woda może także przynieść korzyść sercu…

— Néha a szívnek is jó a víz…

Nie zrozumiałem odpowiedzi, lecz mimo to zamilkłem. Wiedziałem dobrze, że nie należy zadawać mu pytań.

Nem értettem a válaszát, de nem szóltam többet. Tudtam, hogy őt sosem szabad faggatni.

Był zmęczony. Usiadł. Usiadłem obok niego. Po chwili milczenia powiedział jeszcze:

Elfáradt. Leült. Én melléje ültem. Akkor némi csönd után azt mondta:

— Gwiazdy są piękne, ponieważ na jednej z nich istnieje kwiat, którego nie widać…

— A csillagok szépek. Attól, hogy van rajtuk egy láthatatlan virág…

Odpowiedziałem:
— Oczywiście — i w milczeniu patrzyłem na wydmy piasku w poświacie księżyca.

Olyasmit feleltem, hogy „persze, persze”, aztán szótlanul bámultam a holdfényben a homok redőit.

— Pustynia jest piękna — dorzucił.

— A sivatag is szép — tette hozzá.

To prawda. Zawsze kochałem pustynię. Można usiąść na wydmie. Nic nie widać. Nic nie słychać. Ale mimo to coś promieniuje w ciszy…

Igaza volt. Mindig szerettem a sivatagot. Az ember leül egy homokdombra. Nem lát semmit. Nem hall semmit. Valami mégis csöndesen sugárzik…

— Pustynię upiększa to — powiedział Mały Książę — że gdzieś w sobie kryje studnię…

— Az teszi széppé a sivatagot — mondta a kis herceg —, hogy valahol egy kutat rejt…

Nagle ze zdziwieniem zrozumiałem to tajemnicze promieniowanie piasku. Gdy byłem małym chłopcem, mieszkałem w starym domu, do którego przywiązana była legenda o ukrytym skarbie. Oczywiście nikt skarbu nie znalazł, a może nawet nie szukał go. Lecz on rzucał czar na dom. Mój dom ukrywał w sobie tajemnicę…

Meglepődtem, mert egyszerre megértettem a homoknak ezt a titokzatos sugárzását. Gyerekkoromban egy régi házban laktam; a legenda szerint valahol kincs volt elásva benne. Igaz, soha senki nem jött a nyomára; meglehet, nem is kereste soha senki. Mégis elvarázsolta az egész házat. Titkot rejtett valahol a szíve mélyén…

— Tak — powiedziałem Małemu Księciu — to, co upiększa dom czy gwiazdy, czy pustynie jest niewidzialne.

— Igen — mondtam a kis hercegnek —, akár egy házról van szó, akár a csillagokról, akár a sivatagról: ami széppé teszi őket, az láthatatlan.

— Jestem zadowolony — powiedział — że zgadzasz się z moim lisem.

— Örülök neki, hogy egy véleményen vagy a rókámmal — mondta a kis herceg.

Ponieważ Mały Książę był senny, wziąłem go na ręce i poszedłem dalej. Byłem wzruszony. Wydawało mi się, że niosę kruchy skarb. Wydawało mi się nawet, że na Ziemi nie istnieje nic bardziej nietrwałego.

És mert elaludt, a karomba vettem, és úgy folytattam utamat. Meghatottságot éreztem: mintha törékeny kincset vittem volna. Sőt, mintha törékenyebb dolog egyáltalán nem is lett volna a Földön.

W świetle księżyca patrzyłem na blade czoło, na zamknięte oczy, na pukle włosów poruszane wiatrem i mówiłem sobie, że to, co widzę, jest tylko zewnętrzną powłoką. Najważniejsze jest niewidoczne.

Néztem a holdvilágban ezt a sápadt homlokot, ezt a csukott szempárt, ezeket a szélben meg-megrezdülő aranyfürtöket, és azt gondoltam magamban: „Amit látok, az csak a kéreg. Ami a legfontosabb, az láthatatlan…”

Ponieważ półotwarte wargi uśmiechały się leciutko, powiedziałem sobie jeszcze: „To, co mnie wzrusza najmocniej w tym małym śpiącym królewiczu, to jego wierność dla kwiatu, to obraz róży, który świeci w nim jak płomień lampy nawet podczas snu”. I wydał mi się jeszcze bardziej kruchy. Byle podmuch wiatru może zgasić lampę — trzeba dobrze uważać.

S mivel nyitott ajkai körül valami mosolyféle derengett, még ezt is gondoltam: „Ebben az alvó kis hercegben a legjobban a virágjához való hűsége hat meg: egy rózsa képe, mely akkor is úgy ragyog benne, mint egy lámpa lángja, amikor alszik…” És ettől még törékenyebbnek tűnt a szememben. A lámpákra nagyon kell vigyázni: elég egy hirtelen kis szél, hogy kioltsa őket…

I tak idąc, o świcie odnalazłem studnię.

Mentem, mentem, és hajnalban rábukkantam a kútra.

ROZDZIAŁ 25

XXV

— Ludzie tłoczą się w pociągach — powiedział Mały Książę — nie wiedząc, czego szukają. Dlatego są podnieceni i kręcą się w kółko…

— Az emberek — mondta a kis herceg — gyorsvonatokon zötykölődnek, de már nem tudják, mit keresnek. Erre elkezdenek ágálni, és csak forognak körbe-körbe…

A potem dorzucił:

Aztán még hozzátette:

— Nie warto…

— Nem éri meg…

Studnia, którą znaleźliśmy, nie przypominała zupełnie studni saharyjskich. Studnie saharyjskie są po prostu dziurami wykopanymi w piasku. Ta natomiast przypominała wiejską studnię. Lecz nigdzie nie było wioski. Zdawało mi się, że śnię.

A kút, amit találtunk, nem hasonlított a szaharai kutakhoz. A szaharai kutak egyszerűen homokba ásott lyukak. Ez meg olyan volt, mint egy falusi kút. Holott falunak nyoma sem volt, úgyhogy azt hittem, káprázik a szemem.

— To zadziwiające — powiedziałem do Małego Księcia — wszystko jest przygotowane: blok, lina i wiadro…

— Nem furcsa? — mondta a kis herceg. — Minden készen van: csiga, vödör, kötél…

Zaśmiał się, chwycił linę, puścił blok w ruch. Blok jęknął, zazgrzytał jak stara chorągiewka na dachu po długotrwałym bezruchu.

Nevetett, megfogta a kötelet, megmozgatta a csigát. A csiga nyikorgott, mint egy öreg szélkakas, ha hosszú szünet után fölébred a szél.

— Słuchaj, obudziliśmy studnię i ona śpiewa…

— Hallod? — mondta a kis herceg. — Fölébresztjük a kutat, ő meg énekel…

Nie chciałem, aby się męczył.

Nem akartam, hogy megerőltesse magát.

— Pozwól mi, to za ciężkie dla ciebie.

— Hagyd, majd én — mondtam. — Neked ez túl nehéz.

Powoli wyciągałem wiadro aż do cembrowiny, Postawiłem je równo. W uszach dźwięczał mi śpiew bloku, a w falującej jeszcze wodzie widziałem drgające słońce.

Lassan fölvontam a vödröt a káváig. Ráállítottam a kávára, jó szilárdan. Fülemben még tartott a csiga éneke; a vödörben még remegett a víz, és benne, láttam, ott remegett a nap.

— Chcę napić się tej wody — powiedział Mały Książę — daj mi…

— Éppen erre a vízre szomjazom — mondta a kis herceg. — Adj innom…

Zrozumiałem już, czego szukał.

Egyszerre megértettem, hogy mit keresett!

Podniosłem wiadro do jego warg. Pił, mając oczy zamknięte. To było tak piękne jak święto. To było czymś więcej niż pożywieniem. Ta woda zrodzona była z marszu pod gwiazdami, ze śpiewu bloku, z wysiłku mych ramion. Sprawiała radość sercu — jak podarek.

Ajkához emelte a vödröt. Hunyt szemmel ivott. Olyan volt ez, mint egy ünnep. Ez a víz más volt, több volt puszta italnál. A csillagok alatti vándorlásból született, a csiga énekéből, a karom megfeszített erejéből. Olyan jólesett a szívnek, mint egy ajándék.

Świeczki na choince, muzyka na Pasterce oraz słodkie uśmiechy opromieniały prezenty, jakie otrzymywałem na Boże Narodzenie, gdy byłem małym chłopcem.

Mikor gyerek voltam, így aranyozta be a karácsonyi ajándékot a karácsonyfa fénye, az éjféli mise zenéje meg a mosolyok varázsa.

— Ludzie z twojej planety — powiedział Mały Książę — hodują pięć tysięcy róż w jednym ogrodzie… i nie znajdują w nich tego, czego szukają…

— Nálatok — mondta a kis herceg — az emberek egyetlen kertben ötezer rózsát nevelnek. Mégse találják meg, amit keresnek.

— Nie znajdują — odpowiedziałem.

— Nem találják meg — mondtam.

— A tymczasem to, czego szukają, może być ukryte w jednej róży lub w odrobinie wody…

— Pedig egyetlen rózsában vagy egy korty vízben megtalálhatnák…

— Oczywiście — odpowiedziałem.

— Minden bizonnyal — feleltem.

Mały Książę dorzucił:

— Lecz oczy są ślepe. Szukać należy sercem.

— Csakhogy a szem vak — tette hozzá a kis herceg. — A szívünkkel kell keresni.

Napiłem się. Oddychałem głęboko. O wschodzie słońca piasek jest koloru miodu. Cieszyłem się tym kolorem miodu. I jak mogłem przypuszczać, że oczekiwało mnie cierpienie…

Én is ittam. Megkönnyebbültem tőle. Mikor a nap fölkel, mézszíne van a homoknak. Most ennek a mézszínnek is örültem. Miért is ért utol aztán a szenvedés…

— Powinieneś dotrzymać obietnicy — powiedział cichutko Mały Książę. Siedliśmy znów razem.

— Meg kell tartanod, amit ígértél — mondta szelíden a kis herceg, és már újra ott ült mellettem.

— Jakiej obietnicy?

— Mit ígértem?

— Widzisz… kaganiec dla baranka… Jestem odpowiedzialny za mój kwiat!

— Tudod… szájkosarat a bárányomnak… hiszen felelős vagyok a virágomért!

Wyciągnąłem z kieszeni moje szkice. Mały Książę zauważył je i śmiejąc się powiedział:

Előszedtem a zsebemből a rajzaimat. A kis herceg rájuk pillantott, és elnevette magát.

— Twoje baobaby przypominają trochę główki kapusty…

— Ó, a majomkenyérfáid! — mondta. — Mint a káposztafejek…

— Och!
Byłem tak dumny z tych baobabów.

— Ugyan! Pedig olyan büszke voltam a majomkenyérfáimra!

— Twój lis… z takimi uszami, które przypominają rogi… Są za długie!

— A rókád meg… a fülei… inkább mintha szarvak volnának… meg aztán túl nagyok is!

I śmiał się dalej.

És megint nevetett.

— Jesteś niesprawiedliwy, mały przyjacielu, mówiłem, że poza wężem boa, zamkniętym i otwartym, nigdy nie umiałem nic rysować.

— Igazságtalan vagy, barátocskám; megmondtam, hogy nem tudok egyebet rajzolni, mint nyitott meg csukott óriáskígyót.

— Och, twoje rysunki nie są takie złe — pocieszał — dzieci poznają się na nich.

— Semmi hiba — mondta. — A gyerekek megértik.

Narysowałem kaganiec. Ścisnęło mi się serce, kiedy mu go pokazywałem.

Rajzoltam hát egy szájkosarat. És elszorult a szívem, ahogy átnyújtottam neki.

— Masz plany, których nie znam…

— Neked valami titkos terved van…

Nie odpowiedział mi na pytanie.

Nem felelt. Azt mondta:

— Wiesz… mój przyjazd na Ziemię… jutro jest rocznica… — powiedział.

— Tudod… holnap lesz egy éve, hogy a Földre estem…

I po chwili milczenia dodał:

Majd némi szünet után:

— Spadłem niedaleko stąd…

— Egészen közel ide…

I poczerwieniał.

Elpirult.

Znowu z niewiadomych przyczyn zrobiło mi się dziwnie smutno.

S engem, magam sem tudom, miért, elfogott valami sötét szomorúság.

Postanowiłem go o coś zapytać.
— Więc to nie przez przypadek przechadzałeś się tutaj samotnie, o tysiąc mil od zamieszkałych terenów, kiedy poznałem cię osiem dni temu? Powróciłem na miejsce, na które spadłeś?

Egyszerre fölötlött bennem egy kérdés:
— Akkor hát egy hete reggel, amikor megismertelek, nem csak úgy véletlenül kószáltál itt, egyszál-egyedül, ezer mérföldnyire minden lakott helytől? Oda akartál visszamenni, ahová leestél?

Mały Książę poczerwieniał jeszcze bardziej.

A kis herceg újra elpirult.

Wahając się dorzuciłem:

Én pedig habozva hozzátettem:

— A może z powodu rocznicy?

— Csak nem az évforduló miatt?

Mały Książę znowu zaczerwienił się. Nigdy nie odpowiadał na pytania, ale kiedy się ktoś rumieni, to jakby mówił „tak”, prawda?

A kis herceg még jobban elpirult. Felelni nem felelt a kérdéseimre; de ha valaki elpirul, az ugye azt jelenti, hogy „igen”.

— Wiesz — powiedziałem mu — boję się…

— Ó — mondtam neki —, attól félek…

Tym razem odpowiedział mi:

Azt felelte:

— Musisz teraz pracować. Musisz iść do twojej maszyny. Będę tu czekał na ciebie. Wróć jutro wieczorem…

— Neked most dolgoznod kell. Vissza kell menned a gépedhez. Itt várlak majd, gyere vissza holnap este…

Nie uspokoiło mnie to. Przypomniała mi się historia lisa. Decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez.

Én azonban nyugtalan maradtam. Eszembe jutott a róka. Aki hagyja, hogy megszelídítsék, az a sírás kockázatát is vállalja vele…

ROZDZIAŁ 26

XXVI

Obok studni znajdowały się ruiny starego kamiennego muru. Gdy wracałem następnego wieczora od pracy, z daleka zauważyłem Małego Księcia siedzącego na murze, ze zwieszonymi nogami. Słyszałem jak mówił:

A kút mellett romladozó kőfal húzódott. Mikor másnap este, munkám után visszajöttem, már messziről észrevettem a kis herceget: lábát lógatva fönt ült a fal tetején. És hallottam, hogy beszél valakivel.

— Więc nic sobie nie przypominasz?… Miejsce niezupełnie się zgadza…

— Hát nem emlékszel rá? — mondta. — Nem egészen itt volt!

Ktoś mu na pewno odpowiadał, ponieważ znów posłyszałem jego głos:

Erre egy másik hang felelhetett neki valamit, mert ő megint erősködni kezdett:

— Ależ na pewno! Data się zgadza, lecz miejsce nie…

— Igen, igen! A napja ma van, de a helye nem egészen ez…

Zbliżałem się do muru. Przyspieszyłem kroku. Ciągle jeszcze nikogo nie widziałem ani nic nie słyszałem. Tylko Mały Książę znowu komuś odpowiadał:

Mentem tovább a fal felé. Kívüle még mindig nem láttam, nem hallottam senkit. Ő azonban tovább vitatkozott:

— Oczywiście. Zobaczysz, gdzie zaczyna się mój ślad na piasku. Poczekasz tam na mnie. Będę tej nocy.

— …Úgy bizony. Nézd csak meg, hol kezdődik a nyomom a homokban. És csak várj rám. Ma éjszaka ott leszek.

Byłem o dwadzieścia metrów od muru, jednakże w dalszym ciągu nic nie widziałem.

Már csak húszméternyire voltam a faltól, de még most sem láttam semmit.

Po chwili ciszy Mały Książę dorzucił:

A kis herceg egy darabig hallgatott, aztán azt kérdezte:

— Czy masz dobry jad? Czy jesteś pewna, że nie będę długo cierpiał?

— Jó mérged van? Biztos vagy benne, hogy nem fogok sokáig szenvedni?

Zatrzymałem się ze ściśniętym sercem, lecz ciągle jeszcze nic nie rozumiałem.

Megtorpantam, elszorult a szívem, de még mindig nem értettem a dolgot.

— Teraz idź sobie — powiedział — chcę zejść!

— Most pedig menj el — mondta a kis herceg. — Le akarok jönni innét!

Spuściłem wzrok do podnóża muru i aż podskoczyłem. W kierunku Małego Księcia wyciągała się jedna z tych żółtych żmij, których jad zabija w ciągu trzydziestu sekund.

Erre magam is a fal tövébe néztem, hirtelen hőköléssel. Mert egy kígyó ágaskodott ott a kis herceg felé, egyike azoknak a sárga kígyóknak, amelyek harminc másodperc alatt végeznek az emberrel.

Podbiegłem, szukając rewolweru w kieszeni, lecz na odgłos mych kroków żmija wolno osunęła się na piasek i nie spiesząc, jak zamierający strumień wody, z metalicznym chrzęstem wśliznęła się między kamienie.

Kezemet a zsebembe mélyesztettem, hogy előrántsam a revolveremet, és futni kezdtem feléjük; lépteim zajára azonban a kígyó puhán visszaernyedt a homokba, olyasformán, mint egy szökőkút elhaló sugara, és sietség nélkül, fémes kis nesszel eltűnt a kövek közt.

Doskoczyłem do muru i chwyciłem w ramiona Małego Księcia, bladego jak śnieg.

Épp jókor értem a falhoz, hogy a butácska hercegecskét fölfogjam a karomban. Sápadt volt, mint a hó.

— Cóż to za historia? Rozmawiasz teraz ze żmijami?

— Hát ez meg mi volt? Most már kígyókkal társalkodol?

Zdjąłem z jego szyi złoty szalik. Zwilżyłem mu skronie i napoiłem go. Nie śmiałem go o nic pytać. Popatrzył na mnie z powagą i objął mnie ramionami. Czułem bicie jego serca, tętniącego podobnie jak serce zranionego ptaka. Powiedział:

Kibontottam aranyszínű sálját, amit örökké a nyaka köré tekerve hordott. Megnedvesítettem a halántékát, és itattam vele pár kortyot. De kérdezni már nem mertem tőle semmit. Komolyan nézett rám, karját a nyakamba fonta. Éreztem a szívét: úgy vert, mint egy meglőtt madáré.

— Jestem zadowolony, że udało ci się naprawić samolot. Będziesz mógł powrócić do siebie.

— Örülök neki, hogy sikerült megjavítanod a gépedet. Most aztán hazatérhetsz…

— Skąd wiesz?

— Honnan tudod?

Właśnie miałem zamiar mu powiedzieć, że mimo wszystko udało mi się naprawić motor.

Éppen azt akartam elújságolni neki, hogy minden várakozás ellenére mégiscsak zöld ágra vergődtem a munkámmal.

Nie odpowiedział na moje pytanie, lecz rzekł:

Nem felelt a kérdésemre. Aztán azt mondta:

— Ja także dzisiaj wracam do siebie…

— Én is hazamegyek ma… —

A po chwili, pełen smutku, ciągnął:

És szomorkásan hozzátette:

— To znacznie dalej… i znacznie trudniej…

— De az sokkal messzebb van… és sokkal nehezebb…

Czułem, że dzieje się coś niezwykłego. Ściskałem go mocno w ramionach, lecz mimo to wydawało mi się, że zsuwa się pionowo w przepaść, z której nie będę mógł go wyciągnąć…

Éreztem, hogy valami rendkívüli dolog történik. Úgy szorítottam a karomba, mint egy gyereket; közben mégis olyan volt, mintha függőlegesen elfolynék valami szakadékba, és én mit sem tehetek, hogy visszatartsam…

Wzrok miał poważny, zagubiony w dali.

Tekintete komoly volt, és valahol a messzeségben járt.

— Mam twojego baranka. I mam skrzynkę dla niego… I mam kaganiec…

— Mim van? A bárányod. Meg a bárány ládája. Meg a szájkosár…

Uśmiechnął się smutno.

Szomorúan elmosolyodott.

Długo czekałem. Wyczuwałem, że powoli ożywia się.

Vártam, hosszan, sokáig. Éreztem, hogy lassacskán átmelegszik.

— Mały przyjacielu, bałeś się…

— Kedves kis barátom, te féltél…

Bał się, na pewno. Zaśmiał się cichutko:

Igen, félt, de még mennyire félt! Hanem azért szelíden fölnevetett.

— Dzisiejszego wieczoru będę się bał znacznie bardziej…

— Este sokkal jobban fogok félni…

I znowu zmroziło mnie przeczucie czegoś nieodwołalnego. Nie słyszeć więcej jego śmiechu ta myśl mnie zadręczała. Ten śmiech był dla mnie jak studnia na pustyni.

Megint belém hasított a jóvátehetetlenség fagyasztó érzése. És tűrhetetlennek éreztem már a puszta gondolatát is, hogy nem hallom többet a nevetését. Hiszen olyan volt számomra, mint forrás a sivatagban.