— Jeśli rozkażę generałowi, aby jak motyl przeleciał z jednego kwiatka na drugi, albo rozkażę mu napisać tragedię, albo zmienić się w morskiego ptaka, a generał nie wykona otrzymanego rozkazu, kto z nas nie będzie miał racji: ja czy on?

— Ha egy generálisnak azt parancsolnám, szálljon virágról virágra, mint egy lepke, vagy írjon egy tragédiát, vagy változzék tengeri madárrá, és a generális nem hajtaná végre a parancsot, ki lenne a hibás emiatt: ő vagy én?

— Jego Królewska Mość — odpowiedział stanowczo Mały Książę.

— Fölséged! — jelentette ki a kis herceg nagy határozottsággal.

— Słusznie. Należy wymagać tego, co można otrzymać. Autorytet opiera się na rozsądku. Jeśli rozkażesz twemu ludowi rzucić się do morza, lud się zbuntuje. Ja mam prawo żądać posłuszeństwa, ponieważ moje rozkazy są rozsądne.

— Látod. Mindenkitől azt kell követelni, amit az illető megtehet. A tekintély legelső alapja az értelem — mondta a király. — Ha népednek azt parancsolod, vesse magát a tengerbe: föllázad, forradalmat csinál. Azért van jogom engedelmességet követelni, mert ésszerűek a parancsaim.

— Więc jak jest z moim zachodem słońca? — przypomniał Mały Książę, który nigdy nie porzucał postawionego pytania.

— Akkor mi lesz a naplementémmel? — firtatta a kis herceg, mert ha már föltett egy kérdést, többé nem tágított tőle.

— Będziesz miał twój zachód słońca. Zarządzę go. Lecz zaczekam, w mądrości rządzenia, aż warunki będą przychylne.

— Meg fogod kapni a naplementédet. Követelem. De kormányzói bölcsességemben megvárom, hogy kedvezőek legyenek hozzá a körülmények.

— Kiedy to będzie? — informował się Mały Książę.

— És az mikor lesz? — tudakolta a kis herceg.

— Hm, hm! — zamruczał Król, badając gruby kalendarz. — Hm, hm, to będzie około… około… to będzie dziś wieczorem o godzinie 19.40.I zobaczysz, jaki mam posłuch.

— Hm… hm… — felelte a király, és böngészni kezdett egy testes naptárban. — Hm… hm… mikor lesz… mikor lesz… ma este, hét óra negyven perc körül. És majd meglátod, milyen híven engedelmeskednek nekem.

Mały Książę ziewnął. Żałował straconego zachodu słońca, a poza tym już się trochę nudził.

A kis herceg ásított. Sajnálta, hogy oda a napnyugtája. Ráadásul egy kicsit unatkozott is már.

— Nie mam tu nic do roboty. Odejdę.

— Nincs itt semmi dolgom többet — mondta a királynak. — Megyek tovább.

— Nie odchodź — odpowiedział Król, który był tak dumny z posiadania poddanego. — Nie odchodź, mianuję cię ministrem.

— Ne menj! — mondta a király, hiszen olyan büszke volt rá, hogy végre akadt egy alattvalója. — Ne menj el, megteszlek miniszternek.

— Ministrem czego?

— Milyen miniszternek?

— Hm… sprawiedliwości!

— Hát… igazságügyinek!

— Ależ tu nie ma kogo sądzić!

— De ha nincs, akinek igazságot szolgáltassak!

— Nie wiadomo — rzekł Król. — Jeszcze nie zwiedziłem mego królestwa. Jestem bardzo stary, nie mam miejsca na karocę, a chodzenie mnie męczy.

— Sosem lehet tudni — felelte a király. — Még nem jártam be a királyságomat. Öreg vagyok, hintóra nincs helyem, a gyaloglás meg fáraszt.

— Och! Ale ja już widziałem — powiedział Mały Książę, wychylając się, aby rzucić okiem na drugą stronę planety. — Tam także nie ma nikogo…

— Ó, hiszen már láttam! — mondta a kis herceg, és előrehajolt, hogy egy pillantást vessen a bolygó túlsó felére. — Ott sincs senki.

— Wobec tego będziesz sam siebie sądzić. To najtrudniejsze. Znacznie trudniej jest sądzić siebie niż bliźniego. Jeśli potrafisz dobrze siebie osądzić, będziesz naprawdę mądry.

— Hát akkor ítélkezzél saját magadon — mondta a király. — Ez a legnehezebb. Magunkon ítélkezni sokkal nehezebb, mint máson. Ha sikerül helyesen ítélkezned saját magad fölött, az annak a jele, hogy valódi bölcs vagy.

— Ja — powiedział Mały Książę — mogę się sądzić byle gdzie. Nie ma potrzeby, abym mieszkał tutaj.

— De ítélkezni mindenütt ítélkezhetem magam fölött — jegyezte meg a kis herceg. — Ahhoz nem kell itt laknom.

— Hm, hm. Zdaje mi się, że gdzieś na mojej planecie jest stary szczur. Słyszę go nocą. Będziesz mógł od czasu do czasu sądzić tego starego szczura. Będziesz go mógł skazywać na śmierć. W ten sposób życie jego będzie zależne od twojej sprawiedliwości. Lecz za każdym razem ułaskawisz go, aby go oszczędzić. Bowiem jest tylko jeden.

— Hm… hm… — mondta a király. — Azt hiszem, van itt valahol a bolygómon egy vén patkány. Éjszaka hallom a motozását. Hát ítélkezzél e fölött a vén patkány fölött. Időről időre halálra ítéled; élete így a te igazságszolgáltatásodtól függ majd. Aztán minden egyes alkalommal megkegyelmezel neki, takarékosságból, mivel csak egy van belőle.

— Nie lubię skazywać na śmierć — odpowiedział Mały Książę — i już odchodzę.

— Nem szeretem a halálos ítéleteket — mondta a kis herceg —, és minden bizonnyal elmegyek.

— Nie — rzekł Król.

— Ne! — mondta a király.

Mały Książę, który skończył już przygotowania do podróży, nie chciał martwić starego monarchy.

A kis herceg azonban nekifogott az előkészületeknek, majd, mivel nem akart fájdalmat okozni az öreg uralkodónak, így szólt:

— Jeżeli Wasza Królewska Mość chce, aby rozkazy były wykonywane natychmiast, proszę mi dać rozsądny rozkaz. Niech mi na przykład Wasza Królewska Mość rozkaże odejść stąd przed upływem jednej minuty. Zdaje mi się, że okoliczności są sprzyjające…

— Ha fölségednek az a kívánsága, hogy pontosan engedelmeskedjenek a parancsainak, nekem is adhatna egy ésszerű parancsot. Megparancsolhatná például, hogy egy percen belül keljek útra. A körülmények, úgy látom, kedvezőek…

Ponieważ Król nie odpowiedział, Mały Książę po chwili wahania wyruszył w drogę, wzdychając z ulgą.

A király nem felelt. A kis herceg először tétovázott, aztán egy sóhajtással mégis útra kelt.

— Mianuję cię moim ambasadorem! — wykrzyknął jeszcze Król.

— Kinevezlek nagykövetemnek! — kiáltott utána sietve a király.

Był bardzo pewny siebie.

Arcáról csak úgy sugárzott a tekintély.

„Dorośli są bardzo dziwni! — mówił sobie Mały Książę.

„Hát bizony furcsák a fölnőttek” — gondolta útközben a kis herceg.

ROZDZIAŁ 11

XI

Drugą planetę zamieszkiwał Próżny.

A második bolygón lakott a hiú.

— Ach! Ach! Oto odwiedziny wielbiciela! — krzyknął, gdy tylko zauważył Małego Księcia.

— Lám, lám! — kiáltotta már messziről, amikor megpillantotta a kis herceget. — Meglátogat egy csodálóm!

Albowiem według próżnych każdy spotkany człowiek jest ich wielbicielem.

Mert aki hiú, annak az összes többi ember olybá tűnik, mint a csodálója.

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę. — Pan ma zabawny kapelusz.

— Jó napot! — mondta a kis herceg. — Fura kalapja van uraságodnak.

— Po to, aby się kłaniać — odpowiedział Próżny. — Aby się kłaniać, gdy mnie oklaskują. Niestety nikt tędy nie przejeżdża.

— Arra való, hogy megemeljem — felelte a hiú. — Hogy viszonozzam vele az ünneplést. De sajnos, soha nem jár erre senki.

— Ach tak? — powiedział Mały Książę, nic nie rozumiejąc.

— Úgy? — kérdezte a kis herceg, és egy szót sem értett az egészből.

— Uderzaj dłonią w dłoń — poradził Próżny.

— Csapd össze a tenyeredet — javasolta neki a hiú.

Mały Książę uderzył dłonią w dłoń. Próżny ukłonił się skromnie, uchylając kapelusza.

A kis herceg összeütötte a két tenyerét. A hiú szerényen megemelte a kalapját.

„To jest jednak bardziej zajmujące niż odwiedziny u Króla” — powiedział sobie Mały Książę. I znów zaczął klaskać. Próżny znów kłaniał się, uchylając kapelusza.

„Itt már mulatságosabb, mint az imént a királynál volt” — gondolta a kis herceg, és újra összeverte a tenyerét. A hiú meg újra megemelte a kalapját.

Po pięciu minutach zabawy Mały Książę zmęczył się jednostajnością gry.

Így ment ez öt percig; akkor a kis herceg elunta az egyhangú játékot.

— A co trzeba zrobić — spytał — aby kapelusz spadł?

— Hát ahhoz mit kell csinálni, hogy a kalap leessék? — kérdezte.

Lecz próżny nie usłyszał. Próżni słyszą tylko pochwały.

A hiú ezt egyszerűen elengedte a füle mellett. Aki hiú, az csak a dicséretet hallja meg, soha mást.

— Czy ty mnie naprawdę bardzo uwielbiasz? — spytał Małego Księcia.

— Valóban nagyon csodálsz engem? — kérdezte a kis hercegtől.

— Co to znaczy uwielbiać?

— Mit jelent az, hogy csodálni?

— Uwielbiać to znaczy uznać mnie za człowieka najpiękniejszego, najlepiej ubranego, najbogatszego i najmądrzejszego na planecie.

— Csodálni annyit jelent, mint elismerni az illetőről, hogy széles e bolygón ő a legszebb, a legjobban öltözött, a leggazdagabb és a legokosabb.

— Ależ poza tobą nikogo na planecie nie ma!

— De hiszen te egyedül vagy a bolygódon!

— Zrób mi tę przyjemność: uwielbiaj mnie mimo wszystko.

— Azért mégiscsak tedd meg! Azért mégiscsak csodálj!

— Uwielbiam cię — powiedział Mały Książę, lekko wzruszając ramionami — ale co ci to daje?

— Csodállak — mondta a kis herceg, és egy parányit megvonta a vállát. — Csak azt nem értem, mire jó az neked!

I ruszył w dalszą drogę.

És sietve odébbállt.

„Dorośli są zdecydowanie śmieszni” — powiedział sobie podczas podróży.

„Szó, ami szó — gondolta útközben —, a fölnőttek nagyon-nagyon furcsák.”

ROZDZIAŁ 12

ХII

Następną planetę zajmował Pijak. Te odwiedziny trwały bardzo krótko, pogrążyły jednak Małego Księcia w głębokim smutku.

A következő bolygón egy iszákos lakott. Ez a látogatás nagyon rövid ideig tartott, de nagyon elszomorította a kis herceget.

— Co ty tu robisz? — spytał Pijaka, którego zastał siedzącego w milczeniu przed baterią butelek pełnych i bateria butelek pustych.

Ott találta az iszákost egy sor üres meg egy sor teli palack előtt.
— Hát te mit csinálsz itt? — kérdezte tőle.

— Piję — odpowiedział ponuro Pijak.

— Iszom — felelte gyászos képpel az iszákos.

— Dlaczego pijesz? — spytał Mały Książę.

— Miért iszol? — kérdezte a kis herceg.

— Aby zapomnieć — odpowiedział Pijak.

— Hogy felejtsek — felelte az iszákos.

— O czym zapomnieć? — zaniepokoił się Mały Książę, który już zaczął mu współczuć.

— Mit? — tudakolta a kis herceg, mert máris megsajnálta.

— Aby zapomnieć, że się wstydzę — stwierdził Pijak, schylając głowę.

— Azt, hogy szégyellem magam — felelte az iszákos és lehajtotta a fejét.

— Czego się wstydzisz? — dopytywał się Mały Książę, chcąc mu pomóc.

A kis herceg szeretett volna segíteni rajta.
— Miért szégyelled magad? — kérdezte.

— Wstydzę się, że piję — zakończył Pijak rozmowę i pogrążył się w milczeniu.

— Mert iszom — vágta el a további beszélgetést az iszákos, és mélységes hallgatásba süllyedt.

Mały Książę zakłopotany ruszył dalej.

A kis herceg meghökkenve szedelőzködött.

„Dorośli są naprawdę bardzo, bardzo śmieszni” — mówił sobie po drodze.

„Bizony, bizony — gondolta út közben —, a fölnőttek rettentően furcsák.”

ROZDZIAŁ 13

XIII

Czwarta planeta należała do Bankiera, który w chwili przybycia Małego Księcia tak był zajęty, że nawet nie podniósł głowy.

A negyedik bolygó az üzletemberé volt. Ennek annyi dolga volt, hogy még csak föl se nézett, amikor a kis herceg megérkezett.

— Dzień dobry — powiedział Mały Książę. — Pański papieros zgasł.

— Jó napot! — mondta a kis herceg. — Uraságodnak kialudt a cigarettája.

— Trzy plus dwa równa się pięć. Pięć plus siedem — dwanaście. Dwanaście i trzy — piętnaście. Dzień dobry. Piętnaście i siedem — dwadzieścia dwa. Dwadzieścia dwa i sześć — dwadzieścia osiem. Nie mam czasu zapalić. Dwadzieścia sześć i pięć — trzydzieści jeden. Och! To razem daje pięćset jeden milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące siedemset trzydzieści jeden.

— Három meg kettő, az öt. Öt meg hét, az tizenkettő. Tizenkettő meg három, az tizenöt. Jó napot! Tizenöt meg hét, az huszonkettő. Huszonkettő meg hat, az huszonnyolc. Nem érek rá újra rágyújtani. Huszonhat meg öt, az harmincegy. Hopp! Tehát összesen ötszázegymillióhatszázhuszonkétezer-hétszázharmincegy.

— Pięćset jeden milionów czego?

— Ötszázmillió micsoda?

— Co? Jeszcze tu jesteś? Pięćset jeden milionów… Sam już nie wiem, czego… Tak ciężko pracowałem! Jestem człowiekiem poważnym, tak nie robię niedorzeczności, nie bawię się głupstwami. Dwa i pięć…

— Mi az? Még mindig itt vagy? Ötszázmillió izé… már nem is tudom… Annyi dolgom van! Én komoly ember vagyok, én nem fecsérlem léhaságokra az időmet! Kettő meg öt, az hét…

— Pięćset jeden milionów czego? — powtórzył Mały Książę, który nigdy nie porzucał raz postawionego pytania.

— Ötszázmillió micsoda? — ismételte a kis herceg, mert ha egyszer egy kérdést föltett, nem tágított tőle többé.

Bankier podniósł głowę.

Az üzletember fölkapta a fejét.

Przez pięćdziesiąt cztery lata, odkąd mieszkam na tej planecie, trzy razy zakłócono mi spokój. Pierwszy raz, przed dwudziestu dwoma laty, zjawił się nie wiadomo skąd chrabąszcz. Tak strasznie hałasował, że zrobiłem cztery błędy w dodawaniu.

— Ötvennégy éve lakom ezen a bolygón, de eddig még csak háromszor zavartak. Először huszonkét éve egy cserebogár; isten tudja, honnét pottyant ide. Iszonyatos zajt csapott, úgyhogy négy hibát is ejtettem a számadásomban.

Drugi raz, jedenaście lat temu, miałem atak reumatyzmu. Nie uprawiałem gimnastyki. Nie mam czasu na włóczęgę. Jestem człowiekiem poważnym. Tak. Trzeci raz… to w tej chwili. Powiedziałem więc: pięćset jeden milionów…

Másodszor tizenegy esztendeje köszvényrohamot kaptam. Keveset mozgok, nincs időm lófrálni; én komoly ember vagyok. Harmadszor pedig: most! Szóval azt mondtam, hogy ötszázegymillió…

— Milionów czego?

— Micsoda?

Bankier zrozumiał, że niełatwo będzie pozbyć się gościa.

Az üzletember látta: semmi reménye rá, hogy békén hagyják.

— Milionów tych małych rzeczy, które się widzi na niebie.

— Olyan kis apróság, amit az égen látni olykor.

— Muszek?

— Légy?

— Ależ nie, małych, błyszczących rzeczy.

— Dehogy! Olyan kis csillogó.

— Pszczółek?

— Méhek?

— Ależ nie. Małych złotych błyskotek, o których marzą leniuchy. Lecz ja jestem człowiekiem poważnym. Tak. Nie mam czasu na marzenia.

— Dehogy! Azok az aranyos kis izék, amin a semmittevők ábrándozni szoktak. Én azonban komoly ember vagyok! Nekem nincs időm semmiféle ábrándozásra.

— Aha… Gwiazd?

— Ahá! Csillagok.

— Tak jest. Gwiazd.

— Az, az. Csillagok.

— I cóż ty robisz z pięciuset milionami gwiazd?

— És mit csinálsz azzal az ötszázmillió csillaggal?

— Pięćset jeden milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące siedemset trzydzieści jeden… jestem poważny, jestem dokładny.

— Ötszázegymillió-hatszázhuszonkétezer-hétszázharmincegy. Komoly ember vagyok, szeretem a pontosságot.

— I cóż ty robisz z tymi gwiazdami?

— Mit csinálsz ezekkel a csillagokkal?

— Co ja z nimi robię?

— Hogy mit csinálok velük?

— Tak.

— Igen.

— Nic. Posiadam je.

— Semmit. Birtoklom őket.

— Posiadasz gwiazdy?

— Birtoklod a csillagokat?

— Tak.

— Igen.

— Już widziałem Króla, który…

— Találkoztam egy királlyal, aki…

— Królowie nie posiadają. Oni panują. To zupełnie co innego.

— A királyok nem birtokolnak. A királyok „uralkodnak” valamin. Ez más.

— A co ci daje posiadanie gwiazd?

— És mire jó neked, hogy birtoklod a csillagokat?

— Bogactwo.

— Arra, hogy gazdag legyek.

— A cóż ci z tego, ze jesteś bogaty?

— És mire jó a gazdagságod?

— Mogę kupować inne gwiazdy, o ile ktoś je znajdzie.

— Más csillagokat is megvenni, ha történetesen talál valaki.

„Ten człowiek — powiedział sobie Mały Książę — rozumuje jak mój Pijak.”

„Ez körülbelül olyasformán okoskodik, mint a részegesem” — gondolta a kis herceg;

Pomimo tego pytał dalej:

de azért tovább faggatta:

— W jaki sposób można posiadać gwiazdy?

— Hogyan lehet birtokolni a csillagokat?

— A czyje one są? — odburknął Bankier.

— Kinek a tulajdona? — vágott vissza zsémbesen az üzletember.

— Nie wiem. Niczyje.

— Nem tudom. Senkinek.