— Бәләкәсем, мин һинең көлгәнеңде тағын тыңлағым килә…

— Muchachito, quiero oír otra vez tu risa…

Әммә ул:

Pero él me dijo:

— Бөгөн төндә бер йыл тула. Минең йондоҙом тап шул мин бер йыл элек килеп төшкән урындың осонда торасаҡ… — тине.

— Esta noche hará un año. Mi estrella se encontrará precisamente encima del lugar donde caí el año pasado…

— Тыңла әле, сабый, былар барыһы ла — йылан да, йондоҙ менән осрашыу — насар төш кенә, шулай бит?

— ¿No es cierto —le interrumpí— que toda esta historia de serpientes, de citas y de estrellas es tan sólo una pesadilla?

Тик ул яуап бирмәне.

Pero el principito no respondió a mi pregunta y dijo:

— Иң мөһиме — күҙ менән күреп булмағаны… — тине ул.

— Lo más importante nunca se ve…

— Эйе, әлбиттә…

— Indudablemente…

— Был сәскә менән кеүек. Әгәр, ҡайҙалыр алыҫ йондоҙҙа үҫкән сәскәне яратаһың икән, төндә күккә ҡарауы рәхәт. Бар йондоҙҙар ҙа сәскә ата.

— Es lo mismo que la flor. Si te gusta una flor que habita en una estrella, es muy dulce mirar al cielo por la noche. Todas las estrellas han florecido.

— Эйе, шулай…

— Es indudable…

— Был һыу менән кеүек. Һин миңә һыу эсеп туйынырға биргәндә, ул гүйә моң ине, барыһы ла сығыр менән бау арҡаһында… Иҫләйһеңме? Ул бик тә яҡшы ине.

— Es como el agua. La que me diste a beber, gracias a la roldana y la cuerda, era como una música ¿te acuerdas? ¡Qué buena era!

— Эйе, әлбиттә шулай…

— Sí, cierto…

— Төндә һин йондоҙҙарға ҡарарһың. Минең йондоҙом бигерәк бәләкәй, мин һиңә уны күрһәтә алмайым. Былай яҡшыраҡ та. Ул һинең өсөн тик йондоҙҙарҙың береһе буласаҡ. Һәм һин йондрҙҙарға ҡарарға ярата башлаясаҡһың… Улар барыһы ла һинең дуҫтарың булып китәсәктәр. Һәм һуңынан, мин һиңә бер ни бүләк итермен…

— Por la noche mirarás las estrellas; mi casa es demasiado pequeña para que yo pueda señalarte dónde se encuentra. Así es mejor; mi estrella será para ti una cualquiera de ellas. Te gustará entonces mirar todas las estrellas. Todas ellas serán tus amigas. Y además, te haré un regalo…

Шунан ул көлөп ебәрҙе.

Y rió una vez más.

— Эх, сабый, сабый, мин шул тиклем һинең көлгәнеңде яратам!

— ¡Ah, muchachito, muchachito, cómo me gusta oír tu risa!

— Ошо минең бүләгем булыр ҙа инде… был һыу менән булған кеүек буласаҡ…

— Mi regalo será ése precisamente, será como el agua…

— Нисек инде улай?

— ¿Qué quieres decir?

— Һәр бер кешенең үҙ йондоҙҙары була. Берәүҙәренә — илдәр гиҙеп йөрөгәндәренә — улар юл күрһәтәләр. Икенселәренә улар ябай ғына бәләкәй ут бөртөктәре. Ғалимдар өсөн — сисергә кәрәкле мәсьәлә кеүек. Минең таныш эшҡыуарым өсөн улар — алтын. Тик былар барыһы өсөн дә йондоҙар өнһөҙ. Ә һинең йондоҙҙарың бөтөнләй ҙә үҙенсәлекле буласаҡ…

— La gente tiene estrellas que no son las mismas. Para los que viajan, las estrellas son guías; para otros sólo son pequeñas lucecitas. Para los sabios las estrellas son problemas. Para mi hombre de negocios, eran oro. Pero todas esas estrellas se callan. Tú tendrás estrellas como nadie ha tenido…

— Нисек улай?

— ¿Qué quieres decir?

— Һин төндә күккә ҡарарһың да, ә унда бит мин йәшәгән, мин көлгән йондоҙ буласаҡ, — һәм һин бөтә йондоҙҙарҙың көлгәнен ишетерһең. Һинең көлә белгән йондоҙҙарың буласаҡ!

— Cuando por las noches mires al cielo, al pensar que en una de aquellas estrellas estoy yo riendo, será para ti como si todas las estrellas riesen. ¡Tú sólo tendrás estrellas que saben reír!

Һәм ул үҙе көлөп ебәрҙе.

Y rió nuevamente.

— Һәм йыуанғандан һуң (һөҙөмтәһендә гел йыуаныс табаһың), ҡасандыр мине белеүеңә һин бик шат буласаҡһың. Һин гел миңә дуҫ булсаҡһың. Һин минең менән көлөргә теләрһең. Ҡайһы саҡта һин тәҙрәләреңде ошолай шар итеп асып ебәрерһең дә, һиңә рәхәт булып китер…

— Cuando te hayas consolado (siempre se consuela uno) estarás contento de haberme conocido. Serás mi amigo y tendrás ganas de reír conmigo. Algunas veces abrirás tu ventana sólo por placer.

Һәм һинең дуҫтарың да аптыраясаҡтар, нимә ул әле һин күккә ҡарап көләһең тип. Ә һин уларға: «Эйе, эйе, мин гел йондоҙҙарға ҡарап көләм!» тип әйтерһең. Һәм улар һин аҡылдан яҙған тип уйларҙар. Бына ниндәй яуыз шаярыу ҡылырмын мин һинең менән.

Y tus amigos quedarán asombrados de verte reír mirando al cielo. Tú les explicarás: “Las estrellas me hacen reír siempre”. Ellos te creerán loco. Y yo te habré jugado una mala pasada…

Һәм ул ҡабат көлөп ебәрҙе.

Y se rió otra vez.

— Әйтерһең дә йондоҙҙар урынына мин һиңә бер өйөм көлкөләс ҡыңғырауҙар бүләк иткәнмен…

— Será como si en vez de estrellas, te hubiese dado multitud de cascabelitos que saben reír…

Ул йәнә көлөп ебәрҙе. Һуңынан ҡабат етдиләнде:

Una vez más dejó oír su risa y luego se puso serio.

— Беләһеңме… бөгөн төндә… килмәһәң яҡшыраҡ.

— Esta noche ¿sabes? no vengas…

— Мин һине ҡалдырмам.

— No te dejaré.

— Һиңә мин ауыртыуҙан ғазапланам тип күренермен… хатта үлеп барған кеүек күренермен. Шулай була шул ул. Килмә, кәрәкмәй.

— Pareceré enfermo… Parecerá un poco que me muero… es así. ¡No vale la pena que vengas a ver eso…!

— Мин һине ҡалдырмайым.

— No te dejaré.

Ул нимәгәлер борсоулы ине.

Pero estaba preocupado.

— Беләһеңме… был йылан арҡаһында ла… Ә әгәр ул һине саҡһа… Йыландар яуыз бит. Кемделер сағырға улар өсөн рәхәтлек.

— Te digo esto por la serpiente; no debe morderte. Las serpientes son malas. A veces muerden por gusto…

— Мин һине ҡалдырмам.

— He dicho que no te dejaré.

Һәм ул ҡапыл тынысланды:

Pero algo lo tranquilizó.

— Ә ысынында, уның ағыуы икәүгә етмәҫ…

— Bien es verdad que no tienen veneno para la segunda mordedura…

Был төндә мин уның киткәнен һиҙмәй ҡалғанмын. Ул шым ғына юҡ булды. Мин уны ҡыуып еткән мәлдә, ул тиҙ һәм ҡыйыу аҙымдар менән атлап бара ине.

Aquella noche no lo vi ponerse en camino. Cuando le alcancé marchaba con paso rápido y decidido y me dijo solamente:

— Ә, был һинме… — тип кенә өндәште ул.

— ¡Ah, estás ahí!

Һәм ҡулымдан тотто. Тик ул ниңәлер хафалана ине.

Me cogió de la mano y todavía se atormentó:

— Бушҡа һин минең менән китеп бараһың. Миңә ҡарауы һиңә ауыр буласаҡ. Һиңә мин үлеп барам тип күренәсәк, әммә был ысын түгел…

— Has hecho mal. Tendrás pena. Parecerá que estoy muerto, pero no es verdad.

Мин өндәшмәй инем.

Yo me callaba.

— Беләһеңме… был бик алыҫ. Минең тәнем бик ауыр. Мин уны алып китә алмам.

— ¿Comprendes? Es demasiado lejos y no puedo llevar este cuerpo que pesa demasiado.

Мин өндәшмәй инем.

Seguí callado.

— Тик был бит иҫке ҡабығыңды сисеп ташлау менән бер. Бында ҡайғылы бер ни ҙә юҡ…

— Será como una corteza vieja que se abandona. No son nada tristes las viejas cortezas…

Мин өндәшмәй инем.

Yo me callaba.

Ул әҙерәк бойоғоп төштө. Тик шулай ҙа көсөн йыйып тағы берҙе ынтылды:

El principito perdió un poco de ánimo. Pero hizo un esfuerzo y dijo:

— Беләһеңме, бик тә шәп буласаҡ. Мин дә йондоҙҙарға ҡараясаҡмын. Һәм бөтә йондоҙҙар тап шул шығырлаған сығырлы боронғо ҡоҙоҡтар кеүек буласаҡ. Һәм һәр береһе миңә һыу менән туйынырға бирер…

— Será agradable ¿sabes? Yo miraré también las estrellas. Todas serán pozos con roldana herrumbrosa. Todas las estrellas me darán de beber.

Мин өндәшмәнем.

Yo me callaba.

— Уйлап ҡара әле ниндәй мәрәкә! Һинең биш йөҙ миллион ҡыңғырауың буласаҡ, ә минең — биш йөҙ миллион шишмәм…

— ¡Será tan divertido! Tú tendrás quinientos millones de cascabeles y yo quinientos millones de fuentes…

Һәм бында ул да тымды, сөнки илап ебәрҙе…

El principito se calló también; estaba llorando.

— Бына беҙ килеп тә еттек. Миңә яңғыҙыма аҙым эшләргә мөмкинлек бир.

— Es allí; déjame ir solo.

Һәм ул ҡомға ултырҙы, сөнки уға ҡурҡыныс булып китте.

Se sentó porque tenía miedo.

Һуңынан ул:

Dijo aún:

— Беләһеңме… минең розам… мин уның өсөн яуаплы. Ә ул шул тиклем көсһөҙ! Һәм шундай эскерһеҙ. Уның ни бары дүрт йәлсел энәһе генә бар, донъянан башҡа һаҡланырлыҡ бер нәмәһе лә юҡ… — тине.

— ¿Sabes?… mi flor… soy responsable… ¡y ella es tan débil y tan inocente! Sólo tiene cuatro espinas para defenderse contra todo el mundo…

Мин дә ултрыҙым, сөнки аяҡтарым тотмай китте. Ул:

Me senté, ya no podía mantenerme en pie.

— Йә… шуның менән тамам… — тине.

— Ahí está… eso es todo…

Бер дәҡиғәт һуҙҙы ла тороп баҫты. Һәм бер генә аҙым эшләне. Ә мин ҡыбырлай алмай инем.

Vaciló todavía un instante, luego se levantó y dio un paso. Yo no pude moverme.

Аяғы аҫтында, әйтерһең дә, һары йәшен ялтланы. Бер аҙ ул хәрәкәтһеҙ ине әле. Ҡысҡырып та ебәрмәне. Һуңынан ҡоланы — яйлап, ағас ҡолаған кеүек. Яйлап һәм ишетелмәҫлек итеп, ҡом бит бар тауыштарҙы баҫа.

Un relámpago amarillo centelleó en su tobillo. Quedó un instante inmóvil, sin exhalar un grito. Luego cayó lentamente como cae un árbol, sin hacer el menor ruido a causa de la arena.

XXVII

XXVII

Бына алты йыл үтеп тә китте… Мин был турала әле берәүгә лә һөйләмәй инем. Мин ҡайтҡанда, иптәштәрем мине иҫән-һау күрергә бик шат инеләр. Күңелһеҙ булды ул миңә, тик мин:
— Мин арыным… — тип әйтә инем.

Ahora hace ya seis años de esto. Jamás he contado esta historia y los compañeros que me vuelven a ver se alegran de encontrarme vivo. Estaba triste, pero yo les decía: “Es el cansancio”.

Шулай ҙа яйлап ҡайғым баҫылды. Был иһә… Тулыһынса түгел. Тик мин беләм, ул үҙенең бәләкәй ҡауҡабына әйләнеп ҡайтты, сөнки таң атҡанда мин уның тәнен ҡомда тапманым. Әллә ни ауыр булмаған ул. Ә төндәре менән мин йондоҙҙарҙы тыңларға яратам. Гүйә биш йөҙ миллион ҡыңғырау…

Al correr del tiempo me he consolado un poco, pero no completamente. Sé que ha vuelto a su planeta, pues al amanecer no encontré su cuerpo, que no era en realidad tan pesado… Y me gusta por la noche escuchar a las estrellas, que suenan como quinientos millones de cascabeles…

Тик бына нимәһе ғәжәп. Мин бәрәс өсөн морондоҡ төшөргәндә, ҡайышбау тураһында онотҡанмын! Бәләкәй шаһзат уны бәрәсенә таға алмаясаҡ. Һәм мин үҙемдән һорайым: ни булғылай икән унда, уның ҡауҡабында? Әгәр бәрәс розаны ашап ҡуйһа?

Pero sucede algo extraordinario. Al bozal que dibujé para el principito se me olvidó añadirle la correa de cuero; no habrá podido atárselo al cordero. Entonces me pregunto: “¿Qué habrá sucedido en su planeta? Quizás el cordero se ha comido la flor…”

Ҡайһы саҡта мин үҙемә: «Юҡ, әлбиттә, юҡ! Бәләкәй шаһзат төнгә ҡарай гел розаһын быяла ҡалфаҡ менән ҡаплап ҡуя, һәм ул бәрәс артынан бигерәк ҡарап йөрөй… » тип әйтәм. Шул мәлдә мин бәхетле. Һәм барлыҡ йондоҙҙар шым ғына көлә.

A veces me digo: “¡Seguro que no! El principito cubre la flor con su fanal todas las noches y vigila a su cordero”. Entonces me siento dichoso y todas las estrellas ríen dulcemente.

Ә ҡайһы саҡта мин: «Ваҡыты менән хәтерһеҙ булаһың бит… шул саҡ барыһы ла була ала! Бәлки ул берәй-нисек кисен быяла ҡалфағы тураһында онотҡандыр йә һарыҡ бәрәсе төндә шым ғына иреккә сыҡҡандыр…» Һәм шул ваҡытта барлыҡ ҡыңғырауҙар илай…

Pero otras veces pienso: “Alguna que otra vez se distrae uno y eso basta. Si una noche ha olvidado poner el fanal o el cordero ha salido sin hacer ruido, durante la noche…”. Y entonces los cascabeles se convierten en lágrimas…

Былар барыһы ла серле һәм төшөнөрлөк түгел. Бәләкәй шаһзатты шулай уҡ яратҡан һеҙгә лә, һәм миңә лә, былары бер ҙә, бөтөнләй ҙә барыбер түгел: ҡайҙалыр ғаләмдең билдәһеҙ мөйөшөндә, беҙ ғүмеребеҙҙә лә күрмәгән бәрәс беҙгә таныш булмаған розаны ашаған икән — бар донъя беҙгә икенсе төрлө булып китә.

Y ahí está el gran misterio. Para ustedes que quieren al principito, lo mismo que para mí, nada en el universo habrá cambiado si en cualquier parte, quien sabe dónde, un cordero desconocido se ha comido o no se ha comido una rosa…

Күккә ҡарағыҙ ҙа үҙегеҙҙән һорағыҙ: «Тере микән әле ул роза, әллә юҡмы? Ә бәлки бәрәс уны ашап ҡуйғандыр?» Һәм күрерһегеҙ: барыһы ла икенсе төрлө булып китәсәк…

Pero miren al cielo y pregúntense: el cordero ¿se ha comido la flor? Y veréis cómo todo cambia…

Һәм бер ҡасан да, бер өлкән кеше лә, бының ни тиклем мөһим икәнлеген аңламаясаҡ!

¡Ninguna persona mayor comprenderá jamás que esto sea verdaderamente importante!

Был, минеңсә, донъялағы иң матур һәм иң ҡайғылы урын. Сүллектең ошо уҡ урыны алдағы биттә лә төшөрөлгән, тик мин уны, һеҙ ентекләберәк ҡараһын тип, ҡабат төшөрҙөм. Ошо урында Бәләкәй шаһзат тәүге тапҡыр Ер йөҙөнә пәйҙә булды, һәм һуңынан юғалды.

Este es para mí el paisaje más hermoso y el más triste del mundo. Es el mismo paisaje de la página anterior que he dibujado una vez más para que lo vean bien. Fue aquí donde el principito apareció sobre la Tierra, desapareciendo luego.

Ҡасандыр Африкаға, сүллеккә барып эләкһәгеҙ, ошо урынды мотлаҡ таныр өсөн, иғтибарлыраҡ бағығыҙ. Әгәр ҙә һеҙгә был тирәнән үтергә тура килһә, үтенәм, ашыҡмағыҙ, ошо йондоҙ аҫтында бер аҙ көтөп тороғоҙ!

Examínenlo atentamente para que sepan reconocerlo, si algún día, viajando por África cruzan el desierto. Si por casualidad pasan por allí, no se apresuren, se los ruego, y deténganse un poco, precisamente bajo la estrella.

Һәм әгәр ҙә һеҙҙең янға алтын сәсле бәләкәй малай килеп баҫһа, әгәр ҙә ул яңғыратып көлһә һәм һеҙҙең һорауҙарығыҙға бер ни тип яуап бирмәһә, һеҙ, уның кем булыуын, әлбиттә, төшөнәсәкһегеҙ. Шул мәлдә — зинһар итеп һорайым! — мине ҡайғымда йыуатырға онотмағыҙ инде, ул ҡайтҡан тип, тиҙерәк яҙа һалығыҙ…

Si un niño llega hasta ustedes, si este niño ríe y tiene cabellos de oro y nunca responde a sus preguntas, adivinarán en seguida quién es. ¡Sean amables con él! Y comuníquenme rápidamente que ha regresado. ¡No me dejen tan triste!

1943

1943