Rozejrzawszy się, poznały Krasnoludki, że okolica, lubo zaniedbana i pusta, miała przecież także zapasy swoje i to nie byle jakie.

Осмотревшись вокруг, краснолюдки убедились, что окрестность, хотя запущенная и дикая, имеет всё-таки свои запасы, и немалые.

W olszynie wyrastały żółte, wiosenne grzybki, kurki zwane, dojrzewały poziomki, czerwieniały jeżyny; w starym, zapuszczonym sadzie smółka przejrzysta sączyła się tu i owdzie z kory drzew wiśniowych; w dojrzewających mietlicach były wcale smaczne nasionka; szczególniej koper wodny dostarczał ich obficie; młode listki koniczyny dawały przedziwną sałatę, a wiele korzonków, czysto oskrobanych, mogło ujść wybornie za warszawskie majowe szparagi.

В ольшанике вырастали жёлтые, весенние грибки, так называемые лисички, дозревала земляника; в старом, запущенном саду, и там, и здесь, сочился клей из коры вишнёвых деревьев; в траве можно было найти вкусные зёрнышки, — укроп давал их в особенности много; из молодых листов клевера можно было приготовить отличнейший салат, а разные коренья, хорошенько очищенные, могли сойти за варшавскую майскую спаржу.

Posilały się tedy Krasnoludki smacznie i dostatnio, a już każdy szedł choć o staje drogi, byle tylko co dobrego dla króla przynieść.

Питались краснолюдки вкусно и обильно, и всякий из них готов был пройти хоть целую милю, чтобы принести королю что-нибудь приятное.

Szczególniej Pietrzyk był niezmordowany. To jajeczko ptasie gdzie zdybał, to wróblątko z tej gromady, co się na bliskiej topoli wywiodła, ułupił, to trzcinką wydrążoną parę kropel miodu z osiego gniazda dobył, a wszystko dla starego króla.

Ale z tym wzrostem gospodarstwa należało i o kuchni porządnej pomyśleć. Paliły wprawdzie Krasnoludki ogień na kamyku, ale rosa i deszcze zalewały im go często-gęsto. Niewiele też myśląc, zajął Pietrzyk wielką, pustą muszlę, z której się gospodarz nie wiedzieć gdzie wyniósł, komin nad nią z gliny i z piasku ulepił, na drzwiczki ją zamknął i taką w niej kuchnię urządził, że o lepszą w całym świecie trudno.

Но с этим ростом хозяйства надлежало подумать и о порядочной кухне. Правда, гномы зажигали огонь на камышке, но роса и дождь часто заливали его. И вот, недолго думая, Петрушка занял большую пустую раковину, из которой хозяин неизвестно куда отлучился, слепил над нею трубку из глины и песка, запер её на ключ, и получилась такая кухня, лучше которой и на свете не видано.

A jak to zwykle bywa, że gdzie się z komina kurzy, tam o przyjaciół łatwo, tak się też i tutaj zdarzyło.

Всегда так бывает, что когда труба дымится, то и друзья явятся, и на этот раз случилось то же самое.

Od dawna już nad strugą, pod łopianem, przemieszkiwała żabia jedna familia, do której należał Półpanek.

Уже давным-давно над ручьём, под лопухом проживала одна лягушечья семья, к которой принадлежал Полубоярин.

Był to jegomość zarozumiały, próżny i żądny honorów.

То был господин заносчивый, суетный и жадный на почести.

Ogromnie mi to przykro, że o tym Półpanku nic dobrego powiedzieć nie mogę, ale kiedy myślę o nim, muszę go widzieć takim, jakim był w istocie, pysznym i jak pęcherz nadętym. Na całym brzegu strugi nie było żaby, która by tak wydymała gardziel i tak głośno, jak ten Półpanek, skrzeczała o sobie. Całe dni po prostu nic innego nie robił, tylko wystawiwszy się na słońce opowiadał, czy kto chciał słuchać, czy nie chciał — jakiego to on rodu jest, jaki to głos cudny ma, jaki rozum i talent muzyczny.

Мне ужасно грустно, что об этом Полубоярине я ничего хорошего сказать не могу; но когда я думаю о нём, то должна видеть его таким, каким он был в действительности: важным и надутым как пузырь. На всём берегу ручья не было лягушки, которая так бы раздувала горло и квакала бы о себе так громко как этот Полубоярин. Нужно прямо сказать, что он ничего другого не делал, как только, выставившись на солнце, рассказывал всем, — хотел ли кто слушать, нет ли, — из какого он рода, какой у него чудный голос, какой у него ум и музыкальный талант.

Szkaradny samochwał! W drugiej wsi nieraz go słychać było.

Противный самохвал! Иногда его слышно было даже в другой деревне.

Ten tedy Półpanek wkręcił się do Krasnoludków, dziwy im o sobie prawił, pochlebiał, a tylko węszył, skąd pieczeń przyniosą.

И вот тогда-то Полубоярин втёрся к гномам, начал рассказывать им о себе дивные дива, льстил им, а сам только вынюхивал, откуда жареным запахнет.

Czasem znów skrzypki z sobą przynosił, żeby staremu królowi przy wieczerzy przygrywać, a dobrą myśl mu tą muzyką czynić.

По временам он и скрипку с собой приносил, чтобы играть старому королю за ужином и наводить его своею музыкою на добрые мысли.

Szły tedy zabawy różne, a Krasnoludki raz wraz miały kompanię z tą żabą, która nadymała się tak, jakby nie półpankiem była, ale całą gębą panem!

Тогда начинались разные забавы, а краснолюдки всё больше и больше сближались с лягушкой, которая раздувалась так, словно не полубоярином была, а боярином, как следует.

Buchał teraz dym na każdy czas z owej kuchni tak sztucznie przez Pietrzyka zmyślonej, jedzenia i picia było dość, a smakowite zapachy rozchodziły się tak daleko, że kot bury, przed kominem w izbie ubogiego Skrobka drzemiący, jeżył się i przez sen węszył, a Wojtuś i Kubuś, przytuleni do siebie i głodni, pytali się wzajem:

Тогда огонь так и валил из печки, столь искусно устроенной Петрушкою, еды и питья было вдоволь, а вкусные запахи расходились так далеко, что бурый кот, дремлющий у камина в хате бедного Скробка, содрогался, морщил спросонку нос, а Войтусь и Кубусь, голодные, ещё крепче прижимались друг к другу и спрашивали:

— Co tak ślicznie pachnie?

«Откуда это так отлично пахнет?»

Koncert mistrza Sarabandy

Концерт маэстро Сарабанды

I

I

Ale stary król myślał, przemyślał o tym, żeby ubogiemu Skrobkowi nagrodzić za tę gościnę, jakiej mu udzielił w swych kątach, jemu i drużynie jego.

Старый король много думал, раздумывал над тем, как бы наградить бедного Скробка за то гостеприимство, которое он уделил в своих углах ему и его дружине.

Krasnoludki niechętnie rozdają złoto, srebro, drogie kamienie, pod straż im oddane. Wolą dopomagać pracującym w pracy, bo to i dawcę, i obdarowanego równie uszlachetnia.

Краснолюдки неохотно раздают золото, серебро и драгоценные каменья, вручённые им на хранение. Они предпочитают помогать трудящимся в работе, потому что и дарителя, и одарённого это в одинаковой степени облагораживает.

Ale jak tu dopomagać ubogiemu Skrobkowi w pracy, kiedy w gospodarstwie jego rąk nie ma o co zaczepić, taka nędza!

Но как тут помогать бедному Скробку в труде, коли в его хозяйстве и рук приложить не к чему, такая нужда!

Sam Skrobek, kiedy do domu przyjdzie i po izbie spojrzy, to opuszcza ręce. Po kątach śmiecie leżą, u pułapu brudne pajęczyny, komin niepodlepiony, popiołu pełno przed nim, ława i stół nieschludne, ściany odrapane.

Сам Скробек, как только возвратится домой и осмотрится вокруг, то отпускает руки. В углах валяется сор, у потолка грязная паутина, камин весь облупился, перед ним куча пепла, лавки и стол грязные, стены ободранные.

— Większać ta bieda, niżeli moc moja! — mawiał sobie Skrobek. — Choćbym się i do oporządzenia wziął, co mi pomoże? I tak mi źle, i tak nie będzie dobrze. Ot, lepiej fajkę zakurzę!

— Нужды здесь больше, чем силы моей! — говорил сам себе Скробек. — Хотя бы я взялся приводить всё это в порядок, поможет ли мне это? И так мне скверно, и так не будет хорошо. Лучше закурить трубку!

Zakurzał tedy fajkę, albo się na barłóg cisnąwszy, zasypiał.

Он тогда закуривал трубку или валился на свой тощий матрац и засыпал.

Nie był to chłop zły, ten Skrobek, ale raz przygnieciony biedą, podnieść się nie miał siły. Po prostu zwątpił o sobie. Owo pólko odłogiem leżące, mogłoby przy pracy wyżywić i jego, i jego dzieci. Ale, że pełne było pniów starych, kamieni, dołów i wszelkich chaszczów, więc nie miał odwagi zabrać się do niego.

Скробек был незлой человек, но, придавленный нуждою, он не мог подняться. Просто-напросто, он усомнился в себе. Например, поле, лежащее в запустении, при работе могло бы пропитать и его, и его детей. Но так как на нём было множество старых пней, каменьев, ям и всякой сорной травы, то Скробек и не имел отваги приняться за него.

— Ot — mówił — żebym zagon jeden na kartofle miał, to bym sobie nim lepiej wygodził niż tym szmatem pola! A toć korzeń na korzeniu, kamień na kamieniu! Choćbym ręce po łokcie urobił, nie poradzę! Okopać by to trzeba, wody spuścić, pnie wywalić, kamienie wywieźć, chaszcze wyrąbać i dopiero się do orki zabrać! A ja co? Mam to porządną siekierę? Mam choćby łopatę? Mam pług? Mam bronę? Mam to moc do takiej pracy po tych paru ziemniakach, co je bez okrasy, a często i bez soli zjem? Hej, hej! Nie na moje to siły! Nie!

— Вот, — говорил он, — если бы у меня был хоть один клин под картофель, то я лучше справился бы с ним, чем со всем этим полем. Хоть руки по локоть обгрызи, ничего не поделаешь. Окопать его нужно, воду спустить, корни выкорчевать, сорную траву уничтожить и только тогда приняться за пахоту. А что я сделаю? Есть у меня подходящий топор? Есть лопата? Есть плуг? Есть борона? Есть ли что-нибудь, кроме тех двух картофелин, которые мне приходится съесть не только без масла, но даже подчас и без соли? Эх! Эх! Не под силу для меня! Нет!

I zakładał do wózka szkapinę i do miasteczka jechał, żeby tam parę groszy zarobić.

Он закладывал в телегу лошадёнку и ехал в город, чтобы заработать там несколько копеек.

Marny to był ten zarobek jego! Jak trochę chleba pojadł, jak garść owsa koniowi kupił, jak rogatkę zapłacił, a jak jeszcze w dodatku do karczmy wstąpił, to z pustym mieszkiem do domu wracał; i tak ciągle w kółko. Rzadka rzecz, żeby się co dzieciskom z tej furmanki dostało.

Но невелик был заработок его. Как съест, бывало, кусок хлеба, купит лошади горсть овса, заплатит шоссейный сбор да ещё вдобавок заглянет в корчму, так и вернётся домой с пустым мешком. И так всякий раз. Детям редко перепадало что-нибудь от его поездок.

Ale, że przecież ta szkapa jedynym gospodarstwem ubogiego Skrobka była, rozkazał ją Król Błystek Krasnoludkom swoim zgrzebłem pięknie po nocach czesać, rosą jej sierść wycierać, kopyta komarzym sadłem smarować, grzywę pleść i rozczesywać, trawy jej co najmiększe do żłobu nosić, za drabkę koniczynę zakładać, zdrojową wodą poić, suche igliwie i mech podścielać, od much i bąków oganiać, a pięknych chodów uczyć.

Так как лошадь составляла единственное достояние Скробка, то король Огонёк повелел своим гномам хорошенько чистить её скребком по ночам, вытирать ей шерсть росою, копыта смазывать комариным салом, гриву заплетать и расчёсывать, в кормушку класть самой мягкой травы, а если можно, то и клеверу, поить ключевою водою, подстилать мох и сухую хвою, отгонять мух и оводов и учить хорошей иноходи.

Dziwili się ludzie, co tę szkapę dawniej znali, jaka to się z nią stała odmiana.

Те люди, которые раньше знали эту лошадь, дивились, что за перемена произошла с нею.

— Chybaście ją, Skrobku, na inszą zamieniali i grube pieniądze do tamtej dopłacili?
Tak go ten i ów zagadywał.

— Да ты, Скробек, должно быть, обменял её на другую и немало дал в придачу! — спрашивал у него то один, то другой.

Ale Skrobek uśmiechnął się tylko, bo od dziada pradziada to słyszał, że gdzie Krasnoludki w bliskości się trzymają, tam koń w stajni jak kluska, że i woda spłynie po nim, a nie zmacza: taki tłusty!

Но Скробек только усмехался, потому что слышал от деда-прадеда, что если где поблизости поселятся гномы, там кони на славу: воду на них лей, не намокнут, — такие толстые!

I wózek też teraz w lepszym porządku był. Nieraz noc cicha, ciemna, a w podwórku Skrobkowym i jasno, i gwarno. Tu Modraczek koła myje, tu Słomiaczek półkoszek naprawia, tu Krężołek osie smaruje, tu Żagiewka ogień pali i na kowadle własnym nową luśnię kuje. Fabryka tak idzie, że to jak we dworze!

И телега Скробка была теперь в лучшем порядке. Бывало, стоит тихая, тёмная ночь, а на дворе Скробка и ясно, и шумно. Здесь Василёк колёса моет, там Соломинка дрожины подправляет, а в другом месте Мычка оси смазывает, или Подберёзник на собственном огне новый шкворень куёт. Такая работа идёт словно на господском дворе!

A kiedy tak nocą drużyna królewska pracowała pilnie, stary król sam we własnej osobie rankiem do boru szedł, żeby na chłopięta Skrobkowe mieć oko, kiedy po chrust pójdą.

А когда ночью королевская дружина так деятельно работает, старый король уходит в лес, чтобы дождаться рассвета и наблюдать за ребятишками Скробка, когда они пойдут за хворостом.

Stał bór gęsty, głuchy, tylko po nim górny wiatr szumiał z cicha, czarnymi sosnami ruszał, wielkie jakieś, mocne słowa gadał.

Бор стоял густой, глухой, и только по его верхушкам тихо шумел ветер, колебал чёрные сосны и вещал какие-то великие, мощные слова.

Naraz wbiegały drożyną w ten zmierzch i chłód jakby dwa promyki słoneczne: to Kubuś i Wojtuś, z rozrzuconymi włoskami jasnymi, w koszulinach lnianych, krajką przepasani i boso. Wbiegały chłopięta ze śmiechem i gwarem dziecięcych, cienkich głosków, a bór uciszał się i słuchał. I otwierały się nad lnianymi główkami chłopiąt niezmierne sklepienia sosen, i pochylały się ku nim potężne konary dębów, i szeptały do nich listeczki drżące brzóz białych, i po najdalszej, najciemniejszej gęstwinie słychać było szum cichy: — Dzieci! Dzieci! Dzieci!

И вот по узкой тропинке, в этот сумрак и холод врывались точно два солнечных луча, то Кубусь и Войтусь, с растрёпанными волосами, в льняных рубашонках, подпоясанные кромкой и босиком, являлись на свою работу. Прибегали ребятишки со смехом и детскою болтовнёю, а бор утихал и слушал. И открывались над русыми головками неизмеримые своды сосен, и наклонялись к ним могучие короны дубов, и шептали им дрожащие листки белых берёз, и в самых отдалённых, тёмных уголках слышался тихий шум: «Дети! Дети! Дети!»

Ale nawet w tym szepcie było nieco strachu. Kubuś i Wojtuś w ponurym zmierzchu boru milknęli, jak ptaszęta wniesione do ciemnej izby. Lecz dziw! Dawniej musieli się malcy dobrze po boru nadreptać, aby gałązkę chrustu znaleźć, a teraz gdzie spojrzą, leży sucha gałązka, ni to duża, ni to mała, w sam raz na ich siłę, jakby ją wiatr strącił. A jaka smolna! Żywica przeświecała przez nią jak bursztyn! Jaki to będzie ogień trzaskał wesoło w kominie z gałązek takich! Cieszą się dzieci, rozkładają postronek na ścieżynie i układają suszki. Jak im to prędko, jak im sporo idzie!

Но даже и этот шёпот нагонял страх. Кубусь и Войтусь в угрюмом сумраке бора смолкали словно птенцы, принесённые в тёмную комнату. Но странное дело! Прежде мальчишки должны бывало порядочно побродить по лесу, чтобы найти ветку хвороста, а теперь, куда ни посмотрят, лежит она, не слишком большая, не слишком малая, как раз им под силу, точно её ветер принёс. А какая смолистая. Смола так и просвечивает словно янтарь. Как весело будет трещать огонь в камине от таких веток! Радуются дети, раскидывают верёвку на тропинке и складывают сушь; как быстро, как споро идёт у них дело!

I znowu dziw! Orzeszek zeszłoroczny w suchych liściach na ścieżynie błysnął! Czy wiatr przyniósł go z leszczyny? Czy wiewiórka upuściła po drzewach śmigając? Chłopcy roztłukli na kamyku i podzielili się ziarenkiem białym, słodkim; aż tu drugi, trzeci, cała kupka orzeszków, wszystkie jak wybrane! Cieszą się dzieci, coraz im weselej. Kubuś odbiegł w stronę, zupełnie się w zieleni zaszył, jak zajączek młody, tylko głosik jego cienki słychać.

И опять сущие чудеса! В сухих листьях на тропинке блеснул прошлогодний орешек. Ветер ли принёс его из лещины? Белка ли упустила его, бегая по деревьям? Мальчики разбили его о камень и поделились белым, сладким зёрнышком, а тут, глядь, — другой, третий, целая кучка орехов, все как на подбор. Радуются дети, и становится им всё веселей. Кубусь убежал в сторону, совсем скрылся в зелени, и только слышен его звонкий голос.

— Oj, da dana! Oj, dana, oj dana, dana… dana.

Naraz krzyknie:

Но вдруг он крикнул:

— La Boga!

— Господи, Ты Боже мой!

Skoczy Wojtuś do niego, patrzy, chłopakowi ustka się trzęsą, przemówić ze strachu nie może.

Войтусь бежит к нему, смотрит, у мальчика губы трясутся, слова вымолвить от страха не может.

— A czegóż ty krzyczysz? — pyta.

— Чего ты кричишь? — спрашивает Войтусь.

— Król! Król był! Król w złotej koronie! Za krzaczkiem tu stał, w czerwieni tu stał, jak ogień się świecił!

— Король был. Король! В золотой короне! Вон там, за кустиком стоял, в красном платье, светился как огонь.

— Gdzie? — pyta Wojtuś.

— Где? — спрашивает Войтусь.

— O… tu… tu! — pokazując palcem, mówi Kubuś.

— Вот тут… тут! — показывая пальцем, говорит Кубусь.

Wtem znów zakrzyknie:

И потом он опять закричал:

— Jagody!

— Ягоды!

Patrzą chłopcy: prawda! Jagody kraśnieją, jakby je kto nasiał!

Смотрят мальчики, — правда! Ягоды краснеются, словно кто их нарочно насеял.

— Dziw! W tym boru jagód nigdy nie bywało, a teraz patrzcie, co tu tego?

Чудеса! В этом лесу ягод никогда не бывало, а теперь, смотрите, сколько их!

Jedzą chłopcy, o strachu zapomnieli; tak wybornych, rumianych i słodkich jagódek nie widzieli, jak żywi, na świecie!

Едят мальчики и о страхе забыли; таких отборных, румяных и сладких ягодок они ещё не видали за всю свою жизнь.

Posilili się, wiążą chrust, czas do domu wracać. Dawniej było przy tym stękania dość, trudno i zadać sobie ów ciężar na plecy, trudno go i dźwignąć, i iść z nim.

Подкрепились они, связывают хворост, пора возвращаться домой. Прежде немало бывало ахов и охов, трудно и взвалить себе на плечи ношу, а не то что идти с нею.

A teraz te brzemionka tak lekkie się zdawały, jakby połowa ciężaru ubyła.

А теперь вязанки кажутся такими лёгкими, как будто половина тяжести убыло.

— Chyba tego chrustu dziś mało — mówił Wojtuś — że tak lekko iść?

— Мало, что ли, хворосту, что так легко идти? — спрашивал Войтусь.

A Kubuś na to:

А Кубусь отвечал на это:

— Albo my po tych orzeszkach i po tych jagódkach tak zmocnieli?…

— Или мы после этих орешков и ягодок сделались такими сильными?

Zamilkł i po chwili znów rzecze:

Кубусь помолчал с минуту, потоми говорит:

— Wojtuś!

— Войтусь!

— A co?

— А что?

— Nie powiadaj w domu o tym królu, com go widział, bo tatuńcio znów rzemienia wezmą…

— Не говори дома о короле, что я его видел, а то тятя опять за ремень возьмётся…

— Co bym miał powiadać!

— Зачем мне говорить?

I tak wracali do domu.

И таким манером они возвращались домой.

Spotkały ich czasem baby w drodze, to stawały i patrzyły za nimi.

Порою по дороге их встречали бабы, останавливались и смотрели им вслед.

— Skrobkowe chłopaki albo nie Skrobkowe? A cóż oni się tak odmienili w sobie? Wybielało to, porosło. Jakby nie te!

— Скробковы ли это ребятишки или не Скробковы? Что они так переменились? Побелели, выросли. Как будто и не они.

— A cóż się tam dziwić! Możeć tam matczysko u Pana Jezusa uprosiła, że ją do dzieci puszcza i nocą to sieroctwo pielęgnuje.

— Чему же тут дивиться? Может быть, покойница мать вымолила у Господа Иисуса, чтобы Он отпускал её к детям, и ночью ухаживает за беднягами.

— Bo nie co…

— Должно быть что так…

— Jużci że nie co!

— Конечно, не иначе.

I kiwając głowami, szły dalej. A nikt nie wiedział, że to król Krasnoludków tak o te sierotki zabiegał, żeby się za gościnę odwdzięczyć.

Бабы покачивали головами и шли дальше. А того никто и не знал, что это король гномов так заботился о сиротах, чтобы отблагодарить за гостеприимство.

Ale to odwdzięczenie małym się staremu królowi zdawało, prawie żadnym. Tak wdzięczne serce miał. Myślał tedy, przemyślał, jakby tu ubogiego Skrobka do pracy około pólka owego zwabić i w tym mu dopomóc.

Но старому королю это казалось очень малым, почти что ничем. Такое уже у него было благородное сердце. И вот он начал думать, как бы приохотить бедного Скробка к работе около поля и как бы помочь ему в этом.

Wracał jednego wieczora Skrobek do domu, a miesiąc świecił przecudnie. Spojrzy chłop, a całe owo uroczysko w srebrnym blasku stoi, właśnie jak kiedy żyto dojrzeje, a za cichym wiatrem pełne kłosy gnie… Zamigotało to Skrobkowi w oczach tak nagle i tak czarodziejsko, że cisnął uzdeczkę szkapie swej na szyję i na pólko biegł, oczom własnym niewierzący, z bijącym sercem i z taką nadzieją, jakby tam naprawdę żyto był siał, a teraz, ot, wczesnego doczekał się plonu. Aż gdy przybiegł, zobaczył, że to tylko mietlica owa srebrzysta w promieniach miesięcznych świeci.

Однажды вечером возвращался Скробек домой, а луна светила вовсю. Смотрит мужик, а его пустырь стоит в серебряном блеске, точь-в-точь так, когда жито дозреет, а полные колосья склоняются при тихом ветре… И это глазам Скробка предстало так неожиданно и так волшебно, что он бросил уздечку на шею своей лошади и побежал на поле, глазам своим не веря, с бьющимся сердцем и с такою надеждой, как будто он и вправду сеял жито и вот, наконец, дождался раннего урожая. Прибежал он и видит, что это только метлица светится в лучах луны.

Zwiesił chłop głowę, postał smutnie, podumał, westchnął ciężko i do wózka wrócił.

Повесил мужик голову, остановился на месте, грустно задумался, вздохнул и возвратился на телегу.

Ale mu to uroczysko jakoby w srebrze plonu żytniego stojące z oczu nie mogło zejść. I nocą śnił o nim.

Но этот пустырь, словно покрытый дозревающей рожью, так и не выходил из его глаз. И ночью ему снилось то же самое.

Niedługo potem idzie Skrobek rankiem do boru, bo mu się dyszel złamał i trzeba było osikę wybrać na nowy; wtem go z nagła blask wielki uderzy. Spojrzy, a to pólko owo złotem żywym się pali, właśnie jak kiedy pszenica dojrzała, złocista, pod kosą się ugina, ciężka od białego ziarna!

Немного спустя, ранним утром идёт Скробек в лес вырезать оглоблю, и вдруг его поразил какой-то великий блеск. Смотрит он, а его поле горит словно расплавленным золотом, как это бывает, когда созреет пшеница, золотистая пшеница, сгибающаяся под косою, чреватая белым зерном.

Zdumiał chłop, stanął, patrzy, ciarki po nim przeszły! Reta! Toć nie co, tylko pszenica!

Удивился мужик, остановился, смотрит — мурашки у него по коже пробегают. Караул! Да ведь это ничто иное как пшеница!

Skoczy bliżej, pojrzy, a to słońce poranne tak maluje pólko owo złotem.

Подбегает он ближе, смотрит, — а это раннее солнце так разрисовало золотом запущенный пустырь.

Postał chłop, podumał, załamał ręce, aż mu w kościach trzasło, i wzdychając, do domu powrócił.

Постоял мужик, подумал, заломил руки, так что даже кости затрещали, и, вздыхая, возвратился домой.

Ale uroczysko owo złotem pszenicznych błyskające kłosów, nie tylko mu się śniło; gdzie poszedł, gdzie siadł, gdzie stanął, na jawie teraz je widział i rozmyślał o nim.

Но пустырь, сверкающий золотом пшеничных колосьев, не выходил из головы: куда бы он ни пошёл, где бы ни остановился, он только и думал, что о нём.

— A co? — mówił sam do siebie — A może by się tam i pszenica rodziła? Kto to wie? Może by się rodziła? Ziemia tam mocna musi być! Wypoczęta od setnych lat! Z dziada pradziada nikt tam nie siewał i nie żął… Uroczysko, taj i uroczysko! A kto może wiedzieć?

— А что? — говорил он самому себе. — Может быть, там и пшеница родится? Кто её знает? Может быть, и родится? Земля там должна быть сильная. Отдыхала сотни лет. С дедовских-прадедовских времён никто там не пахал, не сеял… Пустырь, да и пустырь… А кто его знает?

Zamyślał się teraz ubogi Skrobek i całymi godzinami dokoła pólka tego błądził, licząc, obliczając, jaką by to pracę podjąć było potrzeba, żeby z tego nieużytku orną ziemię dobyć.

Задумался теперь бедный Скробек и по целым часам блуждал вокруг поля, считая и соображая, как бы приняться за работу, чтобы обратить этот пустырь в пахотную землю.

— Ciężko, ciężko! — powtarzał półgłosem, patrząc na pnie potężne, głęboko i szeroko rozrosłe, i na dzikie krzaki, na ogromne korzeniska, na wielkie złomy głazów, które się własnym ciężarem w ziemię wbiły.

— Тяжело! Тяжело! — повторял он вполголоса, смотря на огромные пни, глубоко сидящие в земле, на дикие кустарники, на большие камни, которые будто вросли глубоко в землю.

— Ciężko, ciężko! — wzdychał i odchodził.

— Тяжело, тяжело! — вздыхал Скробек и уходил домой.

Ale zaledwie odszedł, ciągnęło go coś znowu do tego pólka i znowu szedł, i znów patrząc na dzikie chaszcze wzdychał i trząsł głową, szepcząc.

Но едва он уйдёт, как его снова что-то тянет к этому полю, и он идёт снова и снова, глядя на дикие кустарники, вздыхает, покачивает головою и шепчет:

— Ciężko, ciężko! Nie na moje siły.

— Тяжело, тяжело! Не по моим силам!

Tak minęło parę tygodni, a chłop aż wychudł i sczerniał od tej wojny, jaką z myślami własnymi prowadził, i ciągnięty do tego kawałka ziemi i odpychany od niego.

Так прошло две недели, мужик даже похудел от борьбы со своими мыслями, которые то притягивали его к запущенному клочку поля, то отталкивали назад.

Czasami zawzinał się Skrobek i trzy, i cztery dni na uroczysko nie szedł. Ale mu było wtedy, jakby własnej chudoby poniechał.

По временам Скробек ожесточался и по три, по четыре дня не ходил на пустырь. Но тогда он чувствовал так, как будто совсем забросил своё хозяйство.

Owszem, żywiej mu jeszcze na oczach stały srebrzyste plony żyta i złote — pszenicy. Prawie że szum kłosów słyszał.

Мало того, перед его глазами ещё живее представлялись серебряные колосья жита или золотистой пшеницы. Он будто слышал шум этих колосьев.

— Tfu! — spluwał wtedy — Urok czy co? — I brał się do innej roboty.

— Тьфу! Колдовство что ли какое!? — и он брался за какую-нибудь работу.

A właśnie wtenczas, na drugim krańcu lasu, nad rzeczką, nieopodal gościńca stanął tartak.

А на другом конце леса, над речкой стояла лесопильная мельница, недалеко от большой дороги.

Dużo tam drzewa trzeba było zwozić, z którego długie i szerokie bale i deski rznięto. Chętnie się tym Skrobek zajmował, a dzięki poczciwej szkapie swojej, zarobek niezły miał. Już i do garnka, nad pułapem w słomę zakopanego, nieco grosza odłożył.

Много нужно было подвозить туда брёвен, из которых резали широкие и длинные балки. Скробек охотно занимался там и, благодаря своей доброй лошадке, имел недурной заработок. У него уже в горшке, спрятанном под полом, завелись кой-какие деньжонки.

Ale go ten grosz nie tyle cieszył, co gdyby go za swoje zboże dostał.

Но деньги эти были не так для него дороги как те, которые он выручил бы от продажи хлеба.

Któż ten grosz zarobił? On i szkapa.

Кто заработал эти деньги? Он и лошадь.

Nuż choroba przyjdzie na niego albo i na konia, co wtedy? On nie wieczny na świecie, a koń jeszcze krócej zwykle żyje niż człowiek. Cóż się po nich obojgu — dzieciakom zostanie? Nędza, i tyle. Gdyby to mieć pola uprawne, o! dopiero byłoby dla drobiazgu dziedzictwo!…

А ну, как на него или на лошадь нападёт болезнь? Он не вечен на белом свете, и конская жизнь короче человеческой. Что же после них обоих останется ребятишкам? Нищета, и только! Вот если бы обработанное поле! Ну, тогда было бы наследство, как следует…

Więc wracając wieczorem z ciężkiej w lesie roboty, szedł Skrobek z wolą czy bez woli ku owemu uroczysku i patrzał.

И вечером, возвращаясь с тяжёлой работы в лесу, Скробек волей или неволей шёл к своему пустырю и долго смотрел на него.

Zacierał na to ręce król stary i dobrą miał nadzieję, iż tą złotą słońca poświatą i tym srebrzystym miesięcznym blaskiem Skrobkowi ów ziemi kawałek do serca wczarował.

Видя это, старый король радостно потирал руки, довольный тем, что золотым и серебряным блеском он приворожил к сердцу Скробка клок дикой земли.

II

II

Jednego razu przywędrował do Słowiczej Doliny mistrz nad mistrze, sławny muzyk Sarabanda. Jak ten grał, to na okolicę nikt się ani umywał do niego.

Однажды в Соловьиную долину прибрёл музыкант из музыкантов, славный скрипач Сарабанда. Играл он так, что во всей округе и сравняться с ним никто не думал.

Ani Szulim, co na basach w karczmie co niedziela dudnił, ani Franek, co po weselach ze skrzypeczką chodził; może, może jeden Jasiek owczarek, co fujarkę wierzbową miał i na niej dnie całe wygrywał, może jeden owczarek coś nie coś w to granie Sarabandy utrafiał. Ale nie ze wszystkim.

Ни Шмуль, который дудит на контрабасе в корчме каждое воскресенье, ни Франек, который ходит по свадьбам со своей скрипкой… Может быть, один Ясек, пастух, у которого была ивовая дудка, на которой он играл целый день, — может быть, этот пастух мог сколько-нибудь равняться с Сарабандой. Да и то не во всём!

Niechaj to nie zadziwia nikogo, że mistrz Sarabanda wyglądał w swoim szarym płaszczu jak zwykły świerszcz polny.

Пускай никого не удивляет, что маэстро Сарабанда в своём сером плаще казался обыкновенным полевым кузнечиком.

Na takie pozory nie zważa nigdy ten, kto rozum ma, a patrzy, jaka w tym treść i prawda. Otóż prawdą było, że mistrz Sarabanda grał przedziwnie pięknie, a tak roznośnie, tak przejmująco, że go het precz, nie tylko po całym polu słychać było, ale w duszy własnej.

На видимость никто не обращает внимания из тех, у кого есть разум, и кто смотрит в суть дела. Правда была в том, что маэстро Сарабанда играл так громко и так трогательно, что не только во всём поле его было слышно, но и в собственной душе.

A jako każda muzyka, gdy do wnętrza duszy wpadnie własnymi słowami tam się wypowiada, tak się i tu zdarzyło.

А как всякая музыка, когда она западёт в глубину души, облекается там в собственные слова, так и теперь случилось.

Kiedy Szulim na basach w karczmie dudnił, to na milę wyraźnie słychać było, jak z tych basów coś wołało:

Когда Шмуль гудел в корчме на своём контрабасе, то за целую милю ясно было слышно, как что-то кричало из этою контрабаса.