Đ€ŃĐ°ĐœŃŃĐ·ŃĐșĐŸ-ĐœĐžĐŽĐ”ŃĐ»Đ°ĐœĐŽŃĐșĐ°Ń ĐșĐœĐžĐłĐ°-Đ±ĐžĐ»ĐžĐœĐłĐČĐ°
Traduit en francais, et publié avec le texte chinois et un commentaire perpetuel par Stanislas Julien
Nederlandse bewerking door John Willemsens
Chapitre I
1
La voie qui peut ĂȘtre exprimĂ©e par la parole nâest pas la Voie Ă©ternelle; le nom qui peut ĂȘtre nommĂ© nâest pas le Nom Ă©ternel.
(LâĂȘtre) sans nom est lâorigine du ciel et de la terre; avec un nom, il est la mĂšre de toutes choses.
Câest pourquoi, lorsquâon est constamment exempt de passions, on voit son essence spirituelle; lorsquâon a constamment des passions, on le voit sous une forme bornĂ©e.
Ces deux choses ont une mĂȘme origine et reçoivent des noms diffĂ©rents. On les appelle toutes deux profondes. Elles sont profondes, doublement profondes. Câest la porte de toutes les choses spirituelles.
Het Tao dat genoemd wordt, is niet het eeuwige Tao,
want de namen die wij noemen, zijn geen eeuwige namen.
Hemel en Aarde zijn naamloos geboren;
noemen is enkel de moeder der dingen.
Wie geen verlangens koestert, aanschouwt hun mysterie;
wie wel verlangens koestert, aanschouwt hun gedaante.
De twee zijn in wezen hetzelfde;
pas dan krijgen ze elk een eigen naam.
We zouden beide een mysterie kunnen noemen
en nog geheimzinniger is de poort aller mysteriën.
Chapitre II
2
Dans le monde, lorsque tous les hommes ont su apprécier la beauté (morale), alors la laideur (du vice) a paru.
Lorsque tous les hommes ont su apprécier le bien, alors le mal a paru.
Câest pourquoi lâĂȘtre et le non-ĂȘtre naissent lâun de lâautre.
Le difficile et le facile se produisent mutuellement.
Le long et le court se donnent mutuellement leur forme.
Le haut et le bas montrent mutuellement leur inégalité.
Les tons et la voix sâaccordent mutuellement.
LâantĂ©rioritĂ© et la postĂ©rioritĂ© sont la consĂ©quence lâune de lâautre.
De lĂ vient que le saint homme fait son occupation du non-agir.
Il fait consister ses instructions dans le silence.
Alors tous les ĂȘtres se mettent en mouvement, et il ne leur refuse rien.
Il les produit et ne se les approprie pas.
Il les perfectionne et ne compte pas sur eux.
Ses mĂ©rites Ă©tant accomplis, il ne sây attache pas.
Il ne sâattache pas Ă ses mĂ©rites; câest pourquoi ils ne le quittent point.
Het is omdat iedereen schoonheid als schoon beschouwt,
dat het lelijke bestaat;
het is omdat iedereen goedheid als goed beleeft,
dat het kwade bestaat.
Zijn en niet-zijn veroorzaken elkaar;
moeilijk en eenvoudig vergelijken zich met elkaar;
lang en kort meten zich aan elkaar;
hoog en laag onderscheiden zich van elkaar;
klank en stem vormen zich uit elkaar;
voor en na rangschikken zich naar elkaar.
Daarom handelt de wijze door niet-handelen
en verkondigt hij zonder woorden.
De tienduizend dingen ontstaan
en hij wijst geen enkele af.
Hij verbouwt ze, maar neemt er geen in bezit;
hij kweekt ze, maar laat ze vrij groeien.
Hij volbrengt zijn taak, maar eist geen genoegdoening,
en omdat hij geen genoegdoening eist,
verliest hij niet wat hem toekomt.
Chapitre III
3
En nâexaltant pas les sages, on empĂȘche le peuple de se disputer.
En ne prisant pas les biens dâune acquisition difficile, on empĂȘche le peuple de se livrer au vol.
En ne regardant point des objets propres Ă exciter des dĂ©sirs, on empĂȘche que le cĆur du peuple ne se trouble.
Câest pourquoi, lorsque le saint homme gouverne, il vide son cĆur, il remplit son ventre (son intĂ©rieur), il affaiblit sa volontĂ©, et il fortifie ses os.
Il sâĂ©tudie constamment Ă rendre le peuple ignorant et exempt de dĂ©sirs.
Il fait en sorte que ceux qui ont du savoir nâosent pas agir.
Il pratique le non-agir, et alors il nây a rien qui ne soit bien gouvernĂ©.
Begunstig niet de verdienstelijken,
opdat de mensen niet gaan wedijveren.
Hecht geen waarde aan schaarse goederen,
opdat de mensen niet gaan stelen.
Toon geen begeerlijke dingen,
opdat hun harten niet onrustig worden.
De wijze bestuurt door de harten te ledigen
en de magen te vullen,
door de driften te verzwakken
en de botten te versterken.
Hij zorgt er aldus voor,
dat de mensen zonder listen of begeerte zijn,
en de sluwen zich niet wagen.
Door te handelen door niet-handelen,
heerst er vanzelf orde.
Chapitre IV
4
Le Tao est (le) vide; si lâon en fait usage, il paraĂźt inĂ©puisable.
Ă quâil est profond! Il semble le patriarche de tous les ĂȘtres.
Il Ă©mousse sa subtilitĂ©, il se dĂ©gage de tous liens, il tempĂšre sa splendeur, il sâassimile Ă la poussiĂšre.
Ă quâil est pur! Il semble subsister Ă©ternellement.
Jâignore de qui il est fils; il semble avoir prĂ©cĂ©dĂ© le maĂźtre du ciel.
Tao is gelijk een ledig vat waaruit je onuitputtelijk schenken kunt,
Bodemloos, is het alsof het de voorouder aller dingen ware:
het verstompt zijn scherpte en ontwart de strikken,
het dooft zijn licht en wordt Ă©Ă©n
met het stof van de wereld!
Diep en vredig, schijnbaar eeuwig,
ik weet niet wiens telg het is;
misschien bestond het reeds eer de Hemelgod.
Chapitre V
5
Le ciel et la terre nâont point dâaffection particuliĂšre. Ils regardent toutes les crĂ©atures comme le chien de paille (du sacrifice).
Le saint homme nâa point dâaffection particuliĂšre; il regarde tout le peuple comme le chien de paille (du sacrifice).
LâĂȘtre qui est entre le ciel et la terre ressemble Ă un soufflet de forge qui est vide et ne sâĂ©puise point, que lâon met en mouvement et qui produit de plus en plus (du vent).
Celui qui parle beaucoup (du Tao) est souvent réduit au silence.
Il vaut mieux observer le milieu.
Hemel en Aarde zijn niet humaan;
zij beschouwen de tienduizend dingen
als offerhonden van stro.
En de wijze is niet humaan;
hij beschouwt alle mensen als offerhonden van stro.
Hemel en Aarde zijn als een blaasbalg,
hoewel ledig, nimmer uitgeput;
wanneer hij gebruikt wordt, geeft hij opnieuw meer.
De kracht van woorden vergaat;
daarom is het beter om steeds opnieuw
tot het centrum te keren.
Chapitre VI
6
Lâesprit de la vallĂ©e ne meurt pas; on lâappelle la femelle mystĂ©rieuse.
La porte de la femelle mystĂ©rieuse sâappelle la racine du ciel et de la terre.
Il est éternel et semble exister (matériellement).
Si lâon en fait usage, on nâĂ©prouve aucune fatigue.
Onsterfelijk is de geest van het dal;
men noemt haar de wonderlijke vrouw;
haar poort, het beginsel van Hemel en Aarde,
geeft voortdurend, misschien sinds eeuwig;
put eruit en ze blijkt onuitputtelijk.
Chapitre VII
7
Le ciel et la terre ont une durée éternelle.
Sâils peuvent avoir une durĂ©e Ă©ternelle, câest parce quâils ne vivent pas pour eux seuls. Câest pourquoi ils peuvent avoir une durĂ©e Ă©ternelle.
De lĂ vient que le saint homme se met aprĂšs les autres, et il devient le premier.
Il se dégage de son corps, et son corps se conserve.
Nâest-ce pas quâil nâa point dâintĂ©rĂȘts privĂ©s?
Câest pourquoi il peut rĂ©ussir dans ses intĂ©rĂȘts privĂ©s.
De Hemel is blijvend en de Aarde duurzaam;
ze zijn blijvend en duurzaam,
omdat ze niet voor zich bestaan.
Daarom kunnen ze voor lange tijd bestaan.
Zo ook plaatst de wijze zich achter,
maar blijft toch op de voorgrond;
hij verwijdert zich, maar blijft toch aanwezig.
Is het niet omdat hij geen eigenbelang koestert,
dat aan zijn belangen wordt voldaan?
Chapitre VIII
8
Lâhomme dâune vertu supĂ©rieure est comme lâeau.
Lâeau excelle Ă faire du bien aux ĂȘtres et ne lutte point.
Elle habite les lieux que déteste la foule.
Câest pourquoi (le sage) approche du Tao.
Il se plaĂźt dans la situation la plus humble.
Son cĆur aime Ă ĂȘtre profond comme un abĂźme.
Sâil fait des largesses, il excelle Ă montrer de lâhumanitĂ©.
Sâil parle, il excelle Ă pratiquer la vĂ©ritĂ©.
Sâil gouverne, il excelle Ă procurer la paix.
Sâil agit, il excelle Ă montrer sa capacitĂ©.
Sâil se meut, il excelle Ă se conformer aux temps.
Il ne lutte contre personne; câest pourquoi il ne reçoit aucune marque de blĂąme.
De verheven mens is gelijk water.
Water is goed:
het begunstigt de tienduizend dingen
en wedijvert niet met ze;
het verblijft op lage plekken, die de mensen verfoeien.
Daarom lijkt het zoveel op Tao.
In zijn wonen, houdt hij van de aarde;
in zijn hart, houdt hij van de ernst,
in zijn verbonden, van menselijkheid,
in zijn woorden, van trouw.
In zijn regeren, houdt hij van orde,
in zijn zaken, van bekwaamheid,
in al zijn handelen, van tijdigheid.
Omdat hij niet wedijvert, is er niets op hem aan te merken.
Chapitre IX
9
Il vaut mieux ne pas remplir un vase que de vouloir le maintenir (lorsquâil est plein).
Si lâon aiguise une lame, bien quâon lâexplore avec la main, on ne pourra la conserver constamment (tranchante).
Si une salle est remplie dâor et de pierres prĂ©cieuses, personne ne pourra les garder.
Si lâon est comblĂ© dâhonneurs et quâon sâenorgueillisse, on sâattirera des malheurs.
Lorsquâon a fait de grandes choses et obtenu de la rĂ©putation, il faut se retirer Ă lâĂ©cart.
Telle est la voie du ciel.
Een kom tot de rand gevuld, kun je niet dragen;
het is beter om op tijd te stoppen.
Blijf een zwaard wetten en het zal zijn scherpte weer verliezen.
Wanneer goud en jade je hal vullen, kun je ze niet langer bewaken.
Eer en rijkdom brengen de trots, die je doet struikelen.
Te stoppen wanneer het werk gedaan is, is de Weg van de Hemel.
Chapitre X
10
LâĂąme spirituelle doit commander Ă lâĂąme sensitive.
Si lâhomme conserve lâunitĂ©, elles pourront rester indissolubles.
Sâil dompte sa force vitale et la rend extrĂȘmement souple, il pourra ĂȘtre comme un nouveau-nĂ©.
Sâil se dĂ©livre des lumiĂšres de lâintelligence, il pourra ĂȘtre exempt de toute infirmitĂ© (morale).
Sâil chĂ©rit le peuple et procure la paix au royaume, il pourra pratiquer le non-agir.
Sâil laisse les portes du ciel sâouvrir et se fermer, il pourra ĂȘtre comme la femelle (câest-Ă -dire rester au repos).
Si ses lumiÚres pénÚtrent en tous lieux, il pourra paraßtre ignorant.
Il produit les ĂȘtres et les nourrit.
Il les produit et ne les regarde pas comme sa propriété.
Il leur fait du bien et ne compte pas sur eux.
Il rĂšgne sur eux et ne les traite pas en maĂźtre.
Câest ce quâon appelle possĂ©der une vertu profonde.
Kun je jezelf bewaren en het Ene omhelzen,
zonder Ă©Ă©n te verlaten?
Kun je je krachten verzamelen
en je kinderzwakte behouden?
Kun je je inzichten verfijnen
en de waarheid blijven spiegelen?
Kun je van de mensen houden
en de staat zonder sluwheid regeren?
Kun je de poorten van de Hemel
gelijk een vrouw openen en sluiten?
Kun je zonder bemoeienis begrijpen,
zonder bemoeienis doorgronden?
Te verbouwen en te kweken,
te verbouwen, maar niet in bezit te nemen,
te kweken, maar vrij te laten groeien,
te leiden, maar niet te heersen,
dit is de wonderlijke deugd.
Chapitre XI
11
Trente rais se rĂ©unissent autour dâun moyeu. Câest de son vide que dĂ©pend lâusage du char.
On pĂ©trit de la terre glaise pour faire des vases. Câest de son vide que dĂ©pend lâusage des vases.
On perce des portes et des fenĂȘtres pour faire une maison. Câest de leur vide que dĂ©pend lâusage de la maison.
Câest pourquoi lâutilitĂ© vient de lâĂȘtre, lâusage naĂźt du non-ĂȘtre.
Dertig spaken rond een naaf geplaatst, maken het wiel,
doch de leegte van de naaf bepaalt zijn bruikbaarheid.
Klei wordt gekneed om een kom te vormen,
doch de leegte van de kom bepaalt haar bruikbaarheid.
Deuren en ramen worden in een kamer gesneden
en het is hun leegte, die hun bruikbaarheid bepaalt.
Haal daarom voordeel uit wat is,
maar zie het nut van wat niet is.
Chapitre XII
12
Les cinq couleurs Ă©moussent la vue de lâhomme.
Les cinq notes (de musique) Ă©moussent lâouĂŻe de lâhomme.
Les cinq saveurs Ă©moussent le goĂ»t de lâhomme.
Les courses violentes, lâexercice de la chasse Ă©garent le cĆur de lâhomme.
Les biens dâune acquisition difficile poussent lâhomme Ă des actes qui lui nuisent.
De lĂ vient que le saint homme sâoccupe de son intĂ©rieur et ne sâoccupe pas de ses yeux.
Câest pourquoi il renonce Ă ceci et adopte cela.
De vijf kleuren maken de ogen blind;
de vijf tonen maken de oren doof;
de vijf smaken bederven de tong.
Wedrennen en jagen maken de mensen gek.
Schaarse goederen belemmeren hun gang.
Daarom besteedt de wijze aandacht aan de buik
en niet aan de ogen.
Daarom doet hij het ene niet en wel het andere.
Chapitre XIII
13
Le sage redoute la gloire comme lâignominie; son corps lui pĂšse comme une grande calamitĂ©.
Quâentend-on par ces mots: il redoute la gloire comme lâignominie?
La gloire est quelque chose de bas. Lorsquâon lâa obtenue , on est comme rempli de crainte; lorsquâon lâa perdue, on est comme rempli de crainte.
Câest pourquoi lâon dit: il redoute la gloire comme lâignominie.
Quâentend-on par ces mots: son corps lui pĂšse comme une grande calamitĂ©?
Si nous Ă©prouvons de grandes calamitĂ©s, câest parce que nous avons un corps.
Quand nous nâavons plus de corps (quand nous nous sommes dĂ©gagĂ©s de notre corps), quelles calamitĂ©s pourrions-nous Ă©prouver?
Câest pourquoi, lorsquâun homme redoute de gouverner lui-mĂȘme lâempire, on peut lui confier lâempire; lorsquâil a regret de gouverner lâempire, on peut lui remettre le soin de lâempire.
Wees op je hoede wanneer je gunst
of beschaming ondergaat;
beschouw eer en tegenspoed met
dezelfde ernst als je lichaam.
Waarom op je hoede zijn,
wanneer je gunst of beschaming ondergaat?
Gunst kan de mindere van beide zijn.
Wees daarom op je hoede wanneer je ze ontvangt
en wanneer je ze verliest.
Dit wordt bedoeld met op je hoede te zijn,
wanneer je gunst of beschaming ondergaat.
Wat wordt bedoeld met eer en tegenspoed
met dezelfde ernst als je lichaam beschouwen?
De reden waarom ik tegenspoed onderga,
is dat ik een lichaam heb;
zou ik geen lichaam hebben,
welke tegenspoed zou ik kunnen ondergaan?
Daarom kunnen wij aan degene,
die de wereld gelijk zijn lichaam acht,
de leiding van de staat toevertrouwen,
aan degene, die van de wereld
zoals van zijn lichaam houdt,
de zorg voor de staat toevertrouwen.
Chapitre XIV
14
Vous le regardez (le Tao) et vous ne le voyez pas: on le dit incolore.
Vous lâĂ©coutez et vous ne lâentendez pas: on le dit aphone.
Vous voulez le toucher et vous ne lâatteignez pas: on le dit incorporel.
Ces trois qualitĂ©s ne peuvent ĂȘtre scrutĂ©es Ă lâaide de la parole. Câest pourquoi on les confond en une seule.
Sa partie supĂ©rieure nâest point Ă©clairĂ©e; sa partie infĂ©rieure nâest point obscure.
Il est Ă©ternel et ne peut ĂȘtre nommĂ©.
Il rentre dans le non-ĂȘtre.
On lâappelle une forme sans forme, une image sans image.
On lâappelle vague, indĂ©terminĂ©.
Si vous allez au-devant de lui, vous ne voyez point sa face; si vous le suivez vous ne voyez point son dos.
Câest en observant le Tao des temps anciens quâon peut gouverner les existences dâaujourdâhui.
Si lâhomme peut connaĂźtre lâorigine des choses anciennes, on dit quâil tient le fil du Tao.
Omdat we ernaar kijken en niet zien,
wordt het onzichtbaar genoemd;
omdat we ernaar luisteren en niet horen,
wordt het onhoorbaar genoemd;
omdat we ernaar reiken en niet treffen,
wordt het ontastbaar genoemd;
omdat we de drie niet verder kunnen onderzoeken,
worden ze als Ă©Ă©n gezien.
Omhoog geen schittering, geen duister bij de val,
eeuwig en oneindig, onnoembaar,
gaat het terug naar waar niets is.
Men noemt het vorm zonder vorm, beeld zonder iets.
Men noemt het onbepaald en ongrijpbaar;
ga het tegemoet en je ziet geen voor,
volg het en je ziet geen achter.
Hou daarom vast aan het Tao van eer
om het heden te bedwingen;
te weten hoe het sinds den beginne was,
noemt men de leidraad van Tao.
Chapitre XV
15
Dans lâAntiquitĂ©, ceux qui excellaient Ă pratiquer le Tao Ă©taient dĂ©liĂ©s et subtils, abstraits et pĂ©nĂ©trants.
Ils Ă©taient tellement profonds quâon ne pouvait les connaĂźtre.
Comme on ne pouvait les connaĂźtre, je mâefforcerai de donner une idĂ©e (de ce quâils Ă©taient).
Ils Ă©taient timides comme celui qui traverse un torrent en hiver.
Ils Ă©taient irrĂ©solus comme celui qui craint d'ĂȘtre aperçu de ses voisins.
Ils Ă©taient graves comme un Ă©tranger (en prĂ©sence de lâhĂŽte).
Ils sâeffaçaient comme la glace qui se fond.
Ils étaient rudes comme le bois non travaillé.
Il étaient vides comme une vallée.
Ils Ă©taient troubles comme une eau limoneuse.
Qui est-ce qui sait apaiser peu Ă peu le trouble (de son cĆur) en le laissant reposer?
Qui est-ce qui sait naßtre peu à peu (à la vie spirituelle) par un calme prolongé?
Celui qui conserve ce Tao ne dĂ©sire pas dâĂȘtre plein.
Il nâest pas plein (de lui-mĂȘme), câest pourquoi il garde ses dĂ©fauts (apparents), et ne dĂ©sire pas (dâĂȘtre jugĂ©) parfait.
De meesters van weleer waren heel mysterieus en doordringend,
hun inzichten te diep om te begrijpen.
En omdat ze niet te begrijpen zijn, is dit wat men hen noemde:
Omzichtig, zoals je een bevroren beek in de winter oversteekt,
schuchter, alsof er gevaar van alle kanten dreigde;
ingetogen, als een gast,
gewoon, als ongesneden hout;
meegaand, als smeltend ijs,
ontvankelijk, als een dal,
troebel, als een modderpoel.
Maar wie kan als het troebele water door zich stil te houden
uit zichzelf geleidelijk weer helder worden?
Wie kan vanuit de stilte uit zichzelf
geleidelijk weer tot leven komen?
Hij die deze Tao bezit, wil zich niet tot overlopen vullen;
omdat hij niet vervloeien zal, wordt hij nimmer minder,
behoeft hij nimmer vernieuwing!
Chapitre XVI
16
Celui qui est parvenu au comble du vide garde fermement le repos.
Les dix mille ĂȘtres naissent ensemble; ensuite je les vois sâen retourner.
AprĂšs avoir Ă©tĂ© dans un Ă©tat florissant, chacun dâeux revient Ă son origine.
Revenir Ă son origine sâappelle ĂȘtre en repos.
Ătre en repos sâappelle revenir Ă la vie.
Revenir Ă la vie sâappelle ĂȘtre constant.
Savoir ĂȘtre constant sâappelle ĂȘtre Ă©clairĂ©.
Celui qui ne sait pas ĂȘtre constant sâabandonne au dĂ©sordre et sâattire des malheurs.
Celui qui sait ĂȘtre constant a une Ăąme large.
Celui qui a une Ăąme large est juste.
Celui qui est juste devient roi.
Celui qui est roi sâassocie au ciel.
Celui qui sâassocie au ciel imite le Tao.
Celui qui imite le Tao subsiste longtemps; jusquâĂ la fin de sa vie, il nâest exposĂ© Ă aucun danger.
Voorwaar, bereik de uiterste leegte en behoud standvaste stilte.
De tienduizend dingen komen tot leven en dan zie je ze weer terugkeren;
alle dingen komen tot bloei en dan keert elk naar zijn wortels.
Deze terugkeer betekent rust, terugkeer naar zijn lot.
Men noemt de terugkeer het eeuwige en het eeuwige kennen verlichting,
het eeuwige niet kennen blindheid, dat tot rampspoed leidt.
Wie het eeuwige kent, is alomvattend,
alomvattend, daarom zonder voorkeur,
zonder voorkeur, daarom verheven,
verheven, daarom Ă©Ă©n met het grote.
Omdat hij Ă©Ă©n met het grote is, is hij volgens Tao,
en omdat hij volgens Tao is, is hij eeuwig;
het vergaan van zijn lichaam houdt geen gevaar in.
Chapitre XVII
17
Dans la Haute AntiquitĂ©, le peuple savait seulement quâil avait des rois.
Les suivants, il les aima et leur donna des louanges.
Les suivants il les craignit.
Les suivants, il les méprisa.
Celui qui nâa pas confiance dans les autres nâobtient pas leur confiance.
(Les premiers) étaient graves et réservés dans leurs paroles.
AprĂšs quâils avaient acquis des mĂ©rites et rĂ©ussi dans leurs desseins, les cent familles disaient: Nous suivons notre nature.
Van de beste heerser weet je enkel dat hij bestaat;
de op een na de beste wordt geliefd en geëerd;
de volgende wordt gevreesd;
de daaropvolgende wordt veracht.
Het is wanneer je geen vertrouwen in anderen hebt,
dat de anderen geen vertrouwen hebben.
De beste heerser is heel zuinig met zijn woorden;
hij vervult zijn taak, voltooit zijn werk,
en het volk zegt, dat het vanzelf gebeurde.
Chapitre XVIII
18
Quand la grande Voie eut dĂ©pĂ©ri, on vit paraĂźtre lâhumanitĂ© et la justice.
Quand la prudence et la perspicacité se furent montrées, on vit naßtre une grande hypocrisie.
Quand les six parents eurent cessĂ© de vivre en bonne harmonie, on vit des actes de piĂ©tĂ© filiale et dâaffection paternelle.
Quand les Ătats furent tombĂ©s dans le dĂ©sordre, on vit des sujets fidĂšles et dĂ©vouĂ©s.
Het was toen het grote Tao in verval raakte,
dat menselijkheid en rechtschapenheid ontstonden;
het was toen geleerdheid en kennis ontstonden,
dat grote hypocrisie ontstond;
het is wanneer de zes familieverbanden in onvrede raken,
dat kinderplicht en ouderliefde worden geprezen;
het is wanneer de staat in wanorde raakt,
dat trouwe dienaars worden geëerd.
Chapitre XIX
19
Si vous renoncez Ă la sagesse et quittez la prudence, le peuple sera cent fois plus heureux.
Si vous renoncez Ă lâhumanitĂ© et quittez la justice, le peuple reviendra Ă la piĂ©tĂ© filiale et Ă lâaffection paternelle.
Si vous renoncez Ă lâhabiletĂ© et quittez le lucre, les voleurs et les brigands disparaĂźtront.
Renoncez Ă ces trois choses et persuadez-vous que lâapparence ne suffit pas.
Câest pourquoi je montre aux hommes ce Ă quoi ils doivent sâattacher.
Quâils tĂąchent de laisser voir leur simplicitĂ©, de conserver leur puretĂ©, dâavoir peu dâintĂ©rĂȘts privĂ©s et peu de dĂ©sirs.
Leg af de geleerdheid en verwerp de kennis
en de mensen worden er honderdmaal beter van;
leg af de menselijkheid en verwerp de rechtschapenheid
en de mensen zullen kinderplicht en ouderliefde hervinden;
leg af het vernuft en verwerp het voordeel
en de mensen zullen niet langer roven.
Deze drie zijn dus uiterlijkheden, die niet voldoen.
Meer houvast bieden het gewone te tonen en de eenvoud te betrachten,
en aldus de hebzucht te verkleinen en de begeerten te verminderen.
Chapitre XX
20
Renoncez Ă lâĂ©tude, et vous serez exempt de chagrins.
Combien est petite la différence de weï (un oui bref) et de o (un oui lent)!
Combien est grande la différence du bien et du mal!
Ce que les hommes craignent, on ne peut sâempĂȘcher de le craindre.
Ils sâabandonnent au dĂ©sordre et ne sâarrĂȘtent jamais.
Les hommes de la multitude sont exaltés de joie comme celui qui se repaßt de mets succulents, comme celui qui est monté, au printemps, sur une tour élevée.
Moi seul je suis calme: (mes affections) nâont pas encore germĂ©.
Je ressemble Ă un nouveau-nĂ© qui nâa pas encore souri Ă sa mĂšre.
Je suis dĂ©tachĂ© de tout, on dirait que je ne sais oĂč aller.
Les hommes de la multitude ont du superflu; moi seul je suis comme une homme qui a perdu tout.
Je suis un homme dâun esprit bornĂ©, je suis dĂ©pourvu de connaissances.
Les hommes de la multitude sont remplis de lumiÚres; moi seul je suis comme plongé dans les ténÚbres.
Les hommes du monde sont douĂ©s de pĂ©nĂ©tration; moi seul jâai lâesprit trouble et confus.
Je suis vague comme la mer; je flotte comme si je ne savais oĂč mâarrĂȘter.
Les hommes de la multitude ont tous de la capacité; moi seul je suis stupide; je ressemble à un homme rustique.
Moi seul je diffĂšre des autres hommes, parce que je rĂ©vĂšre la mĂšre qui nourrit (tous les ĂȘtres).
Voorwaar, leg af geleerdheid en er zal geen verdriet volgen!
Dat ja zeker van jawel verschilt;
dat dit goed en dat verkeerd is;
dat je moet vrezen wat de mensen vrezen...
helaas is van deze dwalingen het einde nog niet in zicht,
en de mensen zijn vrolijk als bij een offerfeest,
als bij het beklimmen van de kijktoren in de lente.
Ik alleen sta teruggetrokken zonder teken van verlangens,
als een kind dat nog niet gewezen heeft,
lusteloos, alsof ik geen tehuis had.
De mensen bezitten van alles voldoende
en het is alsof ik alles verloren had.
De mijne is waarlijk de geest van een onontwikkeld mens,
zonder enige kijk en traag.
De gewone mensen schitteren waarlijk;
ik alleen blijf in het donker.
De gewone mensen kunnen onderscheiden en zijn zelfverzekerd;
ik alleen heb geen voorkeur.
Het is alsof ik als de drijvende zee ware,
of de wind, schijnbaar doelloos;
de mensen allen hebben een doel.
Ik alleen schijn hardleers en onbeholpen;
ik alleen ben anders dan anderen
en waardeer het voedsel van de Moeder.
Chapitre XXI
21
Les formes visibles de la grande Vertu Ă©manent uniquement du Tao.
Voici quelle est la nature du Tao.
Il est vague, il est confus.
Quâil est confus, quâil est vague!
Au-dedans de lui, il y a des images.
Quâil est vague, quâil est confus!
Au-dedans de lui il y a des ĂȘtres.
Qu'il est profond, qu'il est obscur!
Au-dedans de lui il y a une essence spirituelle. Cette essence spirituelle est profondément vraie.
Au-dedans de lui, rĂ©side le tĂ©moignage infaillible (de ce quâil est); depuis les temps anciens jusquâĂ aujourdâhui, son nom nâa point passĂ©.
Il donne issue (naissance) Ă tous les ĂȘtres.
Comme sais-je quâil en est ainsi de tous les ĂȘtres? (Je le sais) par le Tao.
De alomvattendheid van de grote deugd komt enkel van Tao,
en wat wij Tao noemen is ongrijpbaar en onbepaald.
In het is onbepaald en ongrijpbaar het beginsel;
in het zijn ongrijpbaar en onbepaald de dingen.
In het is ondoorgrondelijk de kracht;
de kracht is heel echt; die kun je zien.
Tot ver terug in de tijd is haar werking onveranderd;
zo kan ik tot het begin aller dingen doordringen.
Chapitre XXII
22
Ce qui est incomplet devient entier.
Ce qui est courbé devient droit.
Ce qui est creux devient plein.
Ce qui est usé devient neuf.
Avec peu (de dĂ©sirs) on acquiert le Tao; avec beaucoup (de dĂ©sirs) on sâĂ©gare.
De lĂ vient que le saint homme conserve lâUnitĂ© (le Tao), et il est le modĂšle du monde.
Il ne se met pas en lumiĂšre, câest pourquoi il brille.
Il ne sâapprouve point, câest pourquoi il jette de lâĂ©clat.
Il ne se vante point, câest pourquoi il a du mĂ©rite.
Il ne se glorifie point, câest pourquoi il est le supĂ©rieur des autres.
Il ne lutte point, câest pourquoi il nây a personne dans lâempire qui puisse lutter contre lui.
Lâaxiome des anciens: Ce qui est incomplet devient entier, Ă©tait-ce une expression vide de sens?
Quand lâhomme est devenu vĂ©ritablement parfait, (le monde) vient se soumettre Ă lui.
Hoe kan ik weten dat het begin aller dingen zo was?
Aldus:
wat toegeeft, behoudt zich heel;
wat buigt, wordt weer recht;
wat leeg is, vult zich weer;
wat verbruikt is, wordt weer nieuw.
Wat te weinig heeft, zal verwerven,
wat teveel heeft, verdolen.
Daarom omhelst de wijze het Ene en gedraagt zich als de Wereld.
Hij treedt niet op de voorgrond en daarom verkrijgt hij licht.
Hij rechtvaardigt zich niet en daarom verkrijgt hij aanzien.
Hij beroemt zich nergens op en daarom verkrijgt hij vertrouwen.
Hij overdrijft niet en daarom verkrijgt hij duurzaamheid.
Omdat hij niet wedijvert, zal niemand het tegen hem opnemen.
Is de oude zegswijze âtoe te geven, is zich heel behoudenâ loos gepraat?
Voorwaar, hij zal behouden blijven en wat hem toekomt,
zal naar hem toekomen.
Chapitre XXIII
23
Celui qui ne parle pas (arrive au) non-agir.
Un vent rapide ne dure pas toute la matinée; une pluie violente ne dure pas tout le jour.
Qui est-ce qui produit ces deux choses? Le ciel et la terre.
Si le ciel et la terre mĂȘme ne peuvent subsister longtemps, Ă plus forte raison lâhomme!
Câest pourquoi si lâhomme se livre au Tao, il sâidentifie au Tao; sâil se livre Ă la vertu, il sâidentifie Ă la vertu; sâil se livre au crime, il sâidentifie au crime.
Celui qui sâidentifie au Tao gagne le Tao; celui qui sâidentifie au crime gagne (la honte du) crime.
Si on ne croit pas fortement (au Tao), lâon finit par nây plus croire.
De Natuur heeft weinig woorden nodig;
een wervelwind duurt niet de hele morgen,
stortregen niet de hele dag.
Wat veroorzaakt ze, dan de Natuur zelve?
Als Hemel en Aarde ze niet langer kunnen laten duren,
nog minder kan dit de mens.
Wie Tao volgt, is daarom Ă©Ă©n met Tao;
wie zijn deugd volgt, is Ă©Ă©n met zijn deugd;
wie Tao verlaat, is Ă©Ă©n met het verlaten van Tao.
Wie Ă©Ă©n met Tao is,
wordt graag door Tao onthaald;
wie Ă©Ă©n met zijn deugd is,
wordt graag door zijn deugd onthaald.
Wie Ă©Ă©n met het verlaten van Tao is,
wordt graag door Tao verlaten;
het is wanneer je geen vertrouwen in anderen hebt,
dat de anderen geen vertrouwen hebben.
Chapitre XXIV
24
Celui qui se dresse sur ses pieds ne peut se tenir droit; celui qui Ă©tend les jambes ne peut marcher.
Celui qui tient Ă ses vues nâest point Ă©clairĂ©.
Celui qui sâapprouve lui-mĂȘme ne brille pas.
Celui qui se vante nâa point de mĂ©rite.
Celui qui se glorifie ne subsiste pas longtemps.
Si lâon juge cette conduite selon le Tao, on la compare Ă un reste dâaliments ou Ă un goitre hideux qui inspirent aux hommes un constant dĂ©goĂ»t.
Câest pourquoi celui qui possĂšde le Tao ne sâattache pas Ă cela.
Wie op zijn tenen staat, valt om;
wie wijdbeens loopt, komt niet ver.
Wie zich voordringt, wordt niet belicht;
wie zich rechtvaardigt, verliest zijn aanzien;
wie zich beroemt, wordt niet geloofd;
wie overdrijft, volbrengt niet.
Gezien vanuit Tao, is dit alles als vuilnis,
als de zwerende wonden die alle wezens verafschuwen;
wie Tao bezit, keert zich er van af.
Chapitre XXV
25
Il est un ĂȘtre confus qui existait avant le ciel et la terre.
Ă quâil est calme! Ă quâil est immatĂ©riel!
Il subsiste seul et ne change point.
Il circule partout et ne périclite point.
Il peut ĂȘtre regardĂ© comme la mĂšre de lâunivers.
Moi, je ne sais pas son nom.
Pour lui donner un titre, je lâappelle Voie (Tao).
En mâefforçant de lui faire un nom, je lâappelle grand.
De grand, je lâappelle fugace.
De fugace, je lâappelle Ă©loignĂ©.
DâĂ©loignĂ©, je lâappelle (lâĂȘtre) qui revient.
Câest pourquoi le Tao est grand, le ciel est grand, la terre est grande, le roi aussi est grand.
Dans le monde, il y a quatre grandes choses, et le roi en est une. Lâhomme imite la terre; la terre imite le ciel, le ciel imite le Tao; le Tao imite sa nature.
Nog voor Hemel en Aarde er waren,
was er iets vermengd en onverdeeld,
geluidloos en vormloos, onafhankelijk en onveranderlijk,
dat overal komt en geen gevaar loopt;
het wordt als de moeder aller dingen gezien.
Ik weet zijn naam niet; ik noem het Tao.
Moet ik het beschrijven, noem ik het Groot;
groot betekent alomtegenwoordig,
alomtegenwoordig betekent verreikend,
verreikend betekent dat het terugkeert.
Daarom is Tao groot.
En de Hemel is groot,
en de Aarde is groot,
en de edele mens is groot.
Er zijn vier grote dingen in het bestaan
en de edele mens is daar Ă©Ă©n van.
Want de edele richt zich naar de Aarde,
de Aarde richt zich naar de Hemel,
de Hemel richt zich naar Tao,
en Tao richt zich naar zichzelf.
Chapitre XXVI
26
Le grave est la racine du léger; le calme est le maßtre du mouvement.
De lĂ vient que le saint homme marche tout le jour (dans le Tao) et ne sâĂ©carte point de la quiĂ©tude et de la gravitĂ©.
Quoiquâil possĂšde des palais magnifiques, il reste calme et les fuit.
Mais hĂ©las! les maĂźtres de dix mille chars se conduisent lĂ©gĂšrement dans lâempire!
Par une conduite lĂ©gĂšre, on perd ses ministres; par lâemportement des passions, on perd son trĂŽne.
Het zware is de wortel van het lichte,
de bestendigheid de heer van de voortgang.
Daarom maakt de edele verre reizen
zonder zich van zijn bepakking te ontdoen,
en blijft hij rustig en onbewogen
bij het aanschouwen van prachtige uitzichten.
Hoe zou de heer van tienduizend voertuigen
zich luchthartig in zijn rijk kunnen gedragen?
Als hij luchthartig zou zijn, dan zou hij zijn dienaren verliezen;
als hij zich zou haasten, dan zou zijn meesterschap verloren gaan.
Chapitre XXVII
27
Celui qui sait marcher (dans le Tao) ne laisse pas de traces; celui qui sait parler ne commet point de fautes; celui qui sait compter ne se sert point dâinstruments de calcul; celui qui sait fermer (quelque chose) ne se sert point de verrou, et il est impossible de lâouvrir; celui qui sait lier (quelque chose) ne se sert point de cordes, et il est impossible de le dĂ©lier.
De lĂ vient que le Saint excelle constamment Ă sauver les hommes; câest pourquoi il nâabandonne pas les hommes.
Il excelle constamment Ă sauver les ĂȘtres; câest pourquoi il nâabandonne pas les ĂȘtres.
Cela sâappelle ĂȘtre doublement Ă©clairĂ©.
Câest pourquoi lâhomme vertueux est le maĂźtre de celui qui nâest pas vertueux.
Lâhomme qui nâest pas vertueux est le secours de lâhomme vertueux.
Si lâun nâestime pas son maĂźtre, si lâautre nâaffectionne pas celui qui est son secours, quand on leur accorderait une grande prudence, ils sont plongĂ©s dans lâaveuglement.
VoilĂ ce quâil y a de plus important et de plus subtil!
Een goed reiziger laat geen sporen na;
een goed redenaar spreekt smetteloos;
een goed rekenaar gebruikt geen telraam.
Een goed gesloten deur behoeft geen grendel,
want niemand zal hem openen.
Een goed gelegde knoop behoeft geen koord,
want niemand zal hem losmaken.
Zo ook is de edele een goed redder van mensen,
want hij laat geen enkel mens achter.
Hij is een goed redder van alle wezens,
want hij wijst geen enkel wezen af.
Dit noemt men het licht te verdubbelen.
De goede is de leraar van zijn minderen
en de minderen zijn de leerstof van de goede.
Wie geen achting voor de leraar heeft,
of geen waarde aan de leerstof hecht,
is ver verdwaald ondanks zijn geleerdheid.
Dit is het meest wezenlijke geheim.
Chapitre XXVIII
28
Celui qui connaĂźt sa force et garde la faiblesse est la vallĂ©e de lâempire (câest-Ă -dire le centre oĂč accourt tout lâempire).
Sâil est la vallĂ©e de lâempire, la vertu constante ne lâabandonnera pas; il reviendra Ă lâĂ©tat dâenfant.
Celui qui connaĂźt ses lumiĂšres et garde les tĂ©nĂšbres, est le modĂšle de lâempire.
Sâil est le modĂšle de lâempire, la vertu constante ne faillira pas (en lui), et il reviendra au comble (de la puretĂ©).
Celui qui connaĂźt sa gloire et garde lâignominie est aussi la vallĂ©e de lâempire.
Sâil est la vallĂ©e de lâempire, sa vertu constante atteindra la perfection et il reviendra Ă la simplicitĂ© parfaite (au Tao).
Quand la simplicitĂ© parfaite (le Tao) sâest rĂ©pandue, elle a formĂ© les ĂȘtres.
Lorsque le saint homme est élevé aux emplois, il devient le chef des magistrats. Il gouverne grandement et ne blesse personne.
Wie de man kent en de vrouw behoudt,
wordt het ravijn van de wereld;
wanneer hij het ravijn van de wereld is,
zal hij de eeuwige deugd vinden
en terugkeren naar zijn kinderlijkheid.
Wie het witte kent en het zwarte behoudt,
wordt een voorbeeld voor de wereld;
wanneer hij een voorbeeld voor de wereld is,
zal hij niet van de eeuwige deugd afdwalen
en terugkeren tot het beginsel.
Wie de roem kent en zijn nederigheid behoudt,
wordt het diepe dal van de wereld;
wanneer hij het diepe dal van de wereld is,
zal hij meesterschap in de eeuwige deugd verkrijgen
en worden als ongesneden hout.
Ongesneden hout wordt tot gerei en voertuigen gesneden;
wanneer de wijze die gebruikt,
wordt hij de hoogste onder de edelen,
want diegene die het minst snijdt,
is de grootste heerser.
Chapitre XXIX
29
Si lâhomme agit pour gouverner parfaitement lâempire, je vois quâil nây rĂ©ussira pas.
Lâempire est (comme) un vase divin (auquel lâhomme) ne doit pas travailler.
Sâil y travaille, il le dĂ©truit; sâil veut le saisir, il le perd.
Câest pourquoi, parmi les ĂȘtres, les uns marchent (en avant) et les autres suivent; les uns rĂ©chauffent et les autres refroidissent; les uns sont forts et les autres faibles, les uns se meuvent et les autres sâarrĂȘtent.
De lĂ vient que le saint homme supprime les excĂšs, le luxe et la magnificence.
Wanneer men het rijk wil bemachtigen
en naar de hand wil zetten,
zal het niet gelukken.
Het rijk is een geestelijk iets,
dat je niet naar de hand kunt zetten.
Wie er aankomt, schaadt het;
wie het vasthoudt, verliest het.
Van alle wezens op aarde gaan sommige voor,
andere achter;
sommige hebben een hete adem, andere koud;
sommige zijn sterk, andere zwak;
sommige breken, andere vallen.
Daarom ontdoet de wijze zich van uitersten,
van het buitensporige en het overdrevene.
Chapitre XXX
30
Celui qui aide le maĂźtre des hommes par le Tao ne (doit pas) subjuguer lâempire par les armes.
Quoi quâon fasse aux hommes, ils rendent la pareille.
Partout oĂč sĂ©journent les troupes, on voit naĂźtre les Ă©pines et les ronces.
à la suite des grandes guerres, il y a nécessairement des années de disette.
Lâhomme vertueux frappe un coup dĂ©cisif et sâarrĂȘte. Il nâose subjuguer lâempire par la force des armes.
Il frappe un coup décisif et ne se vante point.
Il frappe un coup décisif et ne se glorifie point.
Il frappe un coup dĂ©cisif et ne sâenorgueillit point.
Il frappe un coup décisif et ne combat que par nécessité.
Il frappe un coup décisif et ne veut point paraßtre fort.
Quand les ĂȘtres sont arrivĂ©s Ă la plĂ©nitude de leur force, ils vieillissent.
Cela sâappelle ne pas imiter le Tao. Celui qui nâimite pas le Tao ne tarde pas Ă pĂ©rir.
Wie de heerser met Tao helpt,
zal de wereld niet met geweld trachten te overheersen;
het gebruik van geweld brengt altijd terugslag;
waar legers zetelen, groeien doornen en distels;
grote oorlogen worden gevolgd door hongersnood.
Een goed aanvoerder bereikt zijn doel en stopt,
en tracht de wereld niet te overheersen.
Hij bereikt zijn doel, maar gaat er niet prat op;
hij bereikt zijn doel, maar beroemt zich er niet op;
hij bereikt zijn doel, maar is er niet trots op;
hij bereikt zijn doel, omdat er geen andere weg was.
Hij bereikt zijn doel, maar tracht niet te overheersen,
want dingen die hun hoogtepunt bereiken,
luiden hun eigen verval in;
zulks is tegen Tao en wat tegen Tao is,
sterft uit.
Chapitre XXXI
31
Les armes les plus excellentes sont des instruments de malheur.
Tous les hommes les dĂ©testent. Câest pourquoi celui qui possĂšde le Tao ne sây attache pas.
En temps de paix, le sage estime la gauche; celui qui fait la guerre estime la droite.
Les armes sont des instruments de malheur; ce ne sont point les instruments du sage.
Il ne sâen sert que lorsquâil ne peut sâen dispenser, et met au premier rang le calme et le repos.
Sâil triomphe, il ne sâen rĂ©jouit pas. Sâen rĂ©jouir, câest aimer Ă tuer les hommes.
Celui qui aime Ă tuer les hommes ne peut rĂ©ussir Ă rĂ©gner sur lâempire.
Dans les événements heureux, on préfÚre la gauche; dans les événements malheureux, on préfÚre la droite.
Le général en second occupe la gauche; le général en chef occupe la droite.
Je veux dire quâon le place suivant les rites funĂšbres.
Celui qui a tuĂ© une multitude dâhommes doit pleurer sur eux avec des larmes et des sanglots.
Celui qui a vaincu dans un combat, on le place suivant les rites funĂšbres.
Ook de fijnste wapens zijn het werktuig van het kwade
en worden door alle wezens gehaat;
wie Tao bezit, keert zich van ze af.
Een goed heerser eert de linkerzijde,
enkel in oorlogstijd de rechter,
want wapens zijn het werktuig van het kwade,
niet het werktuig van een goed heerser.
Wanneer hij aan het gebruik ervan niet ontkomen kan,
zal hij terughoudendheid betrachten;
wanneer hij een overwinning behaalt,
beschouwt hij het niet als lofwaardig.
Want de overwinning prijzen,
is zich in de slachting van mensen verheugen,
en wie zich in de slachting van mensen verheugt,
zal niet slagen in het rijk.
In gunstige zaken wordt de linkerzijde,
in ongunstige zaken de rechter geëerd.
Daarom staat de mindere aan de linkerzijde
en de aanvoerder aan de rechter,
zoals bij begrafenissen.
Bij de slachting van mensen,
mogen wij wenen van verdriet;
bij het behalen van een overwinning,
mogen wij rouwdiensten houden.
Chapitre XXXII
32
Le Tao est Ă©ternel et nâa pas de nom.
Quoiquâil soit petit de sa nature, le monde entier ne pourrait le subjuguer.
Si les vassaux et les rois peuvent le conserver, tous les ĂȘtres viendront spontanĂ©ment se soumettre Ă eux.
Le ciel et la terre sâuniront ensemble pour faire descendre une douce rosĂ©e, et les peuples se pacifieront dâeux-mĂȘmes sans que personne le leur ordonne.
DÚs que le Tao se fut divisé, il eut un nom.
Ce nom une fois Ă©tabli, il faut savoir se retenir.
Celui qui sait se retenir ne périclite jamais.
Le Tao est rĂ©pandu dans lâunivers.
(Tous les ĂȘtres retournent Ă lui) comme les riviĂšres et les ruisseaux des montagnes retournent aux fleuves et aux mers.
Tao is eeuwig en heeft geen naam;
zijn eenvoud lijkt onbeduidend, maar niemand daagt het uit.
Als koningen en prinsen zich aan Tao hielden,
zouden alle dingen zich onderwerpen;
Hemel en Aarde gaan samen om zoete dauw te maken
en zonder mensenhand vallen de dauwdruppels over alles.
Zodra er regels en structuren waren, waren er namen;
zodra er namen zijn, weet dat je moet stoppen!
Als je weet wanneer te stoppen, loop je geen gevaar.
De wereld is tot Tao zoals de beken en rivieren,
die terug naar zee vloeien.
Chapitre XXXIII
33
Celui qui connaĂźt les hommes est prudent.
Celui qui se connaĂźt lui-mĂȘme est Ă©clairĂ©.
Celui qui dompte les hommes est puissant.
Celui qui se dompte lui-mĂȘme est fort.
Celui qui sait se suffire est assez riche.
Celui qui agit avec Ă©nergie est douĂ© dâune ferme volontĂ©.
Celui qui ne sâĂ©carte point de sa nature subsiste longtemps.
Celui qui meurt et ne pĂ©rit pas jouit dâune (Ă©ternelle) longĂ©vitĂ©.
Wie anderen kent, is wijs;
wie zichzelf kent, is verlicht.
Wie anderen overwint, is krachtig;
wie zichzelf overwint, is sterk;
wie tevreden is, is rijk.
Wie optreedt, heeft wilskracht,
wie zijn plaats behoudt, duurzaamheid;
wie doodgaat maar niet sterft, heeft een lang bestaan.
Chapitre XXXIV
34
Le Tao sâĂ©tend partout; il peut aller Ă gauche comme Ă droite.
Tous les ĂȘtres comptent sur lui pour naĂźtre, et il ne les repousse point.
Quand ses mérites sont accomplis, il ne se les attribue point.
Il aime et nourrit tous les ĂȘtres, et ne se regarde pas comme leur maĂźtre.
Il est constamment sans dĂ©sirs: on peut lâappeler petit.
Tous les ĂȘtres se soumettent Ă lui, et il ne se regarde pas comme leur maĂźtre: on peut lâappeler grand.
De lĂ vient que, jusquâĂ la fin de sa vie, le saint homme ne sâestime pas grand.
Câest pourquoi il peut accomplir de grandes choses.
Het grote Tao vloeit overal, naar links en naar rechts;
alle dingen zijn er voor hun leven van afhankelijk
en het wijst geen enkele af.
Het volbrengt zijn taak, maar eist geen genoegdoening;
het kleedt en voedt alle dingen, maar eist geen onderwerping.
Immer verlangeloos, kunnen wij het waarlijk het Kleine noemen.
Door alle dingen gehoorzaamd zonder dat het dwang uitoefent,
kunnen wij het waarlijk het Grote noemen.
Daarom streeft de wijze niet naar het grote
en bereikt hij zo het grote.
Chapitre XXXV
35
Le saint garde la grande image (le Tao), et tous les peuples de lâempire accourent Ă lui.
Ils accourent, et il ne leur fait point de mal; il leur procure la paix, le calme et la quiétude.
La musique et les mets exquis retiennent lâĂ©tranger qui passe.
Mais lorsque le Tao sort de notre bouche, il est fade et sans saveur.
On le regarde et lâon ne peut le voir; on lâĂ©coute et lâon ne peut lâentendre; on lâemploie et lâon ne peut lâĂ©puiser.
Hou vast aan het groot beginsel
en de gehele wereld zal toekomen;
zij zal toekomen en geen gevaren,
maar warmte, vrede en gezondheid vinden.
Muziek en lekkernijen doen voorbijgangers zich enkel ophouden;
de woorden van Tao, hoe mager en smaakloos!
Wij onderzoeken ze en onderscheiden ze niet;
wij beluisteren ze en horen ze niet.
Gebruik ze echter en ze blijken onuitputtelijk.
Chapitre XXXVI
36
Lorsquâune crĂ©ature est sur le point de se contracter, (on reconnaĂźt) avec certitude que dans lâorigine elle a eu de lâexpansion.
Est-elle sur le point de sâaffaiblir, (on reconnaĂźt) avec certitude que dans lâorigine elle a eu de la force.
Est-elle sur le point de dĂ©pĂ©rir, (on reconnaĂźt) avec certitude que dans lâorigine elle a eu de la splendeur.
Est-elle sur le point dâĂȘtre dĂ©pouillĂ©e de tout, (on reconnaĂźt) avec certitude que dans lâorigine elle a Ă©tĂ© comblĂ©e de dons.
Cela sâappelle (une doctrine Ă la fois) cachĂ©e et Ă©clatante.
Ce qui est mou triomphe de ce qui est dur; ce qui est faible triomphe de ce qui est fort.
Le poisson ne doit point quitter les abĂźmes; lâarme acĂ©rĂ©e du royaume ne doit pas ĂȘtre montrĂ©e au peuple.
Om te verminderen, moet je eerst verruimen,
om te verzachten, eerst versterken,
om te slopen, eerst bouwen,
om te nemen, eerst geven.
Dit noemt men het geheim licht;
dit is hoe zacht en zwak, hard en sterk overwinnen;
dit is waarom je vissen in het water laten moet,
en scherpe wapens niet aan het volk moet tonen.
Chapitre XXXVII
37
Le Tao pratique constamment le non-agir et (pourtant) il nây a rien quâil ne fasse.
Si les rois et les vassaux peuvent le conserver, tous les ĂȘtres se convertiront.
Si, une fois convertis, ils veulent encore se mettre en mouvement, je les contiendrai Ă lâaide de lâĂȘtre simple qui nâa pas de nom (câest-Ă -dire le Tao).
LâĂȘtre simple qui nâa pas de nom, il ne faut pas mĂȘme le dĂ©sirer. Lâabsence de dĂ©sirs procure la quiĂ©tude.
Alors lâempire se rectifie de lui-mĂȘme.
LIVRE II.
Het eeuwige Tao treedt niet op
en toch laat het niets ongedaan.
Als koningen en prinsen zich aan Tao hielden,
zouden alle dingen vanzelf veranderen.
Als na de verandering zij tot optreden neigden,
zou ik hen tot naamloze eenvoud manen.
Naamloze eenvoud is verlangeloos;
verlangeloos zijn is tot rust te komen
en de wereld zou zo uit zichzelf haar vrede hervinden.
Chapitre XXXVIII
38
Les hommes dâune vertu supĂ©rieure ignorent leur vertu; câest pourquoi ils ont de la vertu.
Les hommes dâune vertu infĂ©rieure nâoublient pas leur vertu; câest pourquoi ils nâont pas de vertu.
Les hommes dâune vertu supĂ©rieure la pratiquent sans y songer.
Les hommes dâune vertu infĂ©rieure la pratiquent avec intention.
Les hommes dâune humanitĂ© supĂ©rieure la pratiquent sans y songer.
Les hommes dâune Ă©quitĂ© supĂ©rieure la pratiquent avec intention.
Les hommes dâune urbanitĂ© supĂ©rieure la pratiquent et personne nây rĂ©pond; alors ils emploient la violence pour quâon les paye de retour.
Câest pourquoi lâon a de la vertu aprĂšs avoir perdu le Tao; de lâhumanitĂ© aprĂšs avoir perdu la vertu; de lâĂ©quitĂ© aprĂšs avoir perdu lâhumanitĂ©; de lâurbanitĂ© aprĂšs avoir perdu lâĂ©quitĂ©.
LâurbanitĂ© nâest que lâĂ©corce de la droiture et de la sincĂ©ritĂ©; câest la source du dĂ©sordre.
Le faux savoir nâest que la fleur du Tao et le principe de lâignorance.
Câest pourquoi un grand homme sâattache au solide et laisse le superficiel.
Il estime le fruit et laisse la fleur.
Câest pourquoi il rejette lâune et adopte lâautre.
De mens van grote deugd is zich niet bewust van zijn deugd
en daarom heeft hij grote deugd;
de mens van mindere deugd verliest zijn deugd niet uit het oog
en daarom heeft hij geen grote deugd.
De mens van grote deugd treedt niet op
en toch laat hij niets ongedaan;
de mens van mindere deugd treedt op
en er zijn dingen die hij nalaat.
De mens van grote menselijkheid treedt op zonder bijbedoeling;
de mens van grote rechtschapenheid treedt op met een bijbedoeling.
De mens van grote zedelijkheid treedt op
en wanneer de mensen niet gehoorzamen,
zal hij de armen strekken en zijn zeden opleggen.
Het is wanneer Tao verloren gaat,
dat de leer van de deugd ontstaat;
het is wanneer de deugd verloren gaat,
dat de leer van de menselijkheid ontstaat;
het is wanneer de menselijkheid verloren gaat,
dat de leer van de rechtschapenheid ontstaat;
het is wanneer de rechtschapenheid verloren gaat,
dat de leer van de zedelijkheid ontstaat.
Zedelijkheid is enkel het uiterlijk vertoon van trouw en vertrouwen,
en het begin van de wanorde;
vormelijkheid in dit bloeisel van Tao,
is het begin van de onwetendheid.
Daarom verblijft een waarlijk groot mens in het vaste
en niet in het lichte;
daarom verblijft hij in de vrucht en niet in de bloem;
daarom doet hij het ene niet en wel het andere.
Chapitre XXXIX
39
Voici les choses qui jadis ont obtenu lâUnitĂ©.
Le ciel est pur parce quâil a obtenu lâUnitĂ©.
La terre est en repos parce quâelle a obtenu lâUnitĂ©.
Les esprits sont douĂ©s dâune intelligence divine parce quâils ont obtenu lâUnitĂ©.
Les vallĂ©es se remplissent parce quâelles ont obtenu lâUnitĂ©.
Les dix mille ĂȘtres naissent parce quâils ont obtenu lâUnitĂ©.
Les princes et rois sont les modĂšles du monde parce quâils ont obtenu lâUnitĂ©.
VoilĂ ce que lâunitĂ© produit.
Si le ciel perdait sa pureté, il se dissoudrait;
Si la terre perdait son repos, elle sâĂ©croulerait;
Si les esprits perdaient leur intelligence divine, ils sâanĂ©antiraient;
Si les vallées ne se remplissaient plus, elles se dessécheraient;
Si les dix mille ĂȘtres ne naissaient plus, ils sâĂ©teindraient;
Si les princes et les rois sâenorgueillissaient de leur noblesse et de leur Ă©lĂ©vation, et cessaient dâĂȘtre les modĂšles (du monde), ils seraient renversĂ©s.
Câest pourquoi les nobles regardent la roture comme leur origine; les hommes Ă©levĂ©s regardent la bassesse de la condition comme leur premier fondement.
De lĂ vient que les princes et les rois sâappellent eux-mĂȘmes orphelins, hommes de peu de mĂ©rite, hommes dĂ©nuĂ©s de vertu.
Ne montrent-ils pas par lĂ quâils regardent la roture comme leur vĂ©ritable origine? Et ils ont raison!
Câest pourquoi si vous dĂ©composez un char, vous nâavez plus de char.
(Le sage) ne veut pas ĂȘtre estimĂ© comme le jade, ni mĂ©prisĂ© comme la pierre.
Ver terug in de tijd verkregen deze het Ene:
De Hemel verkreeg het Ene en werd helder;
de Aarde verkreeg het Ene en werd rustig;
de geesten verkregen het Ene en werden heilig;
het dal verkreeg het Ene en werd vol;
de tienduizend dingen verkregen het Ene en ze leefden en groeiden;
koningen en prinsen verkregen het Ene en werden de heersers van het rijk.
Ze zijn dit geworden door het Ene.
Als de Hemel niet aldus helder geworden was, zou hij gauw scheuren;
als de Aarde niet aldus rustig geworden was, zou zij gauw breken;
als de geesten niet aldus heilig geworden waren, zouden ze gauw verwelken;
als het dal niet aldus vol geworden was, zou het gauw uitgeput raken;
als de tienduizend dingen niet aldus tot leven en groei gekomen waren,
zouden ze gauw uitsterven;
als koningen en prinsen niet aldus heersers geworden waren,
zouden ze gauw vallen.
De eenvoud is de grondslag van de eer,
het lage de grondslag van het hoge.
Daarom noemen koningen en prinsen zichzelf wees, eenzaam en behoeftig.
Is dit niet omdat eer op eenvoud moet stoelen?
Is dit niet zo?
Voorwaar, noem elk deel van een voertuig en je hebt nog geen voertuig;
het is beter om als rotsen te klinken, dan als jade te rinkelen.
Chapitre XL
40
Le retour au non-ĂȘtre (produit) le mouvement du Tao.
La faiblesse est la fonction du Tao.
Toutes les choses du monde sont nĂ©es de lâĂȘtre; lâĂȘtre est nĂ© du non-ĂȘtre.
De terugkeer is het gaan van Tao.
Zwakte is de werking van Tao.
Alle dingen ter wereld komen van zijn
en zijn komt van niet-zijn.
Chapitre XLI
41
Quand les lettrés supérieurs ont entendu parler du Tao, ils le pratiquent avec zÚle.
Quand les lettrés du second ordre ont entendu parler du Tao, tantÎt ils le conservent, tantÎt ils le perdent.
Quand les lettrĂ©s infĂ©rieurs ont entendu parler du Tao, imi ils le tournent en dĂ©rision. Sâils ne le tournaient pas en dĂ©rision, il ne mĂ©riterait pas le nom de Tao.
Câest pourquoi les anciens disaient:
Celui qui Ă lâintelligence du Tao paraĂźt enveloppĂ© de tĂ©nĂšbres.
Celui qui est avancé dans le Tao ressemble à un homme arriéré.
Celui qui est Ă la hauteur du Tao ressemble Ă un homme vulgaire.
Lâhomme dâune vertu supĂ©rieure est comme une vallĂ©e.
Lâhomme dâune grande puretĂ© est comme couvert dâopprobre.
Lâhomme dâun mĂ©rite immense paraĂźt frappĂ© dâincapacitĂ©.
Lâhomme dâune vertu solide semble dĂ©nuĂ© dâactivitĂ©.
Lihomme simple et vrai semble vil et dégradé.
Câest un grand carrĂ© dont on ne voit pas les angles; un grand vase qui semble loin dâĂȘtre achevĂ©; une grande voix dont le son est imperceptible; une grande image dont on nâaperçoit point la forme!
Le Tao se cache et personne ne peut le nommer.
Il sait prĂȘter (secours aux ĂȘtres) et les conduire Ă la perfection.
Wanneer de verheven mens van Tao weet,
zal hij het aandachtig vervullen;
wanneer de middelmatige mens van Tao weet,
zal hij het maar half geloven.
Wanneer de laagste soort mens van Tao weet,
zal hij het luid uitlachen;
zou hij het niet uitlachen, dan zou het niet Tao zijn.
Daarom wordt dit alles gezegd:
het Tao is licht en lijkt donker;
het Tao gaat vooruit en lijkt terug te vallen;
het Tao is regelmatig en lijkt oneffen.
Grote deugd lijkt leeg;
grote zuiverheid lijkt onrein.
Vergaande deugd lijkt ontoereikend;
rotsvaste deugd lijkt wankel;
het meest wezenlijke lijkt veranderlijk.
Het grootste vierkant heeft geen hoeken;
het grootste bouwwerk is nooit af;
de grootste muziek heeft de zachtste klanken;
de grootste gestalte heeft geen vorm.
Tao is voor het oog verborgen en heeft geen naam;
het is enkel Tao echter, dat aan alle behoeften voldoet
en alle dingen verwezenlijkt.
Chapitre XLII
42
Le Tao a produit un; un a produit deux; deux a produit trois; trois a produit tous les ĂȘtres.
Tous les ĂȘtres fuient le calme et cherchent le mouvement.
Un souffle immatĂ©riel forme lâharmonie.
Ce que les hommes dĂ©testent, câest dâĂȘtre orphelins, imparfaits, dĂ©nuĂ©s de vertu, et cependant les rois s'appellent ainsi eux-mĂȘmes.
Câest pourquoi, parmi les ĂȘtres, les uns sâaugmentent en se diminuant; les autres se diminuent en sâaugmentant.
Ce que les hommes enseignent, je lâenseigne aussi.
Les hommes violents et inflexibles nâobtiennent point une mort naturelle.
Je veux prendre leur exemple pour la base de mes instructions.
Tao veroorzaakte het Ene;
het Ene veroorzaakte de Twee;
de Twee veroorzaakten de Drie;
de Drie veroorzaakten de tienduizend dingen.
Alle dingen dragen yin op de rug en yang in de armen
en aan het evenwicht van deze twee ontlenen ze hun kracht.
De mensen willen niet wees, eenzaam of behoeftig zijn.
Toch noemen koningen en prinsen zich bij deze namen.
Voorwaar, de vermindering wordt vaak tot aanwinst,
de vermeerdering vaak tot verlies.
Chapitre XLIII
43
Les choses les plus molles du monde subjuguent les choses les plus dures du monde.
Le non-ĂȘtre traverse les choses impĂ©nĂ©trables. Câest par lĂ que je sais que le non-agir est utile.
Dans lâunivers, il y a bien peu dâhommes qui sachent instruire sans parler et tirer profit du non-agir.
Wat anderen vóór mij leerden, leer ik ook:
dat gewelddadige en woeste mensen nooit
een natuurlijke dood sterven.
Dit wordt de grondslag van mijn leer.
Het zachtste op aarde kan het hardste op aarde overwinnen.
Niet-zijn vloeit zelfs waar er geen ruimte is.
Zo weet ik van het voordeel van te handelen door niet-handelen.
Weinigen beheersen de leer, die wordt verkondigd zonder woorden;
weinigen begrijpen waarom je moet handelen door niet-handelen.
Chapitre XLIV
44
Quâest-ce qui nous touche de plus prĂšs, de notre gloire ou de notre personne?
Quâest-ce qui nous est le plus prĂ©cieux, de notre personne ou de nos richesses?
Quel est le plus grand malheur, de les acquérir ou de les perdre?
Câest pourquoi celui qui a de grandes passions est nĂ©cessairement exposĂ© Ă de grands sacrifices.
Celui qui cache un riche trésor éprouve nécessairement de grandes pertes.
Celui qui sait se suffire est Ă lâabri du dĂ©shonneur.
Celui qui sait sâarrĂȘter ne pĂ©riclite jamais.
Il pourra subsister longtemps.
Wat hebben wij het meeste lief, roem of ons leven?
Wat is meer waardevol, ons leven of rijkdom?
Wat is nadeliger, aanwinst of verlies?
Wie kostbare begeerten koestert, zal grote sommen verkwisten;
wie het meeste vergaart, zal de grootste verliezen lijden.
Wie tevreden is, lijdt geen beschaming.
Wie weet wanneer hij stoppen moet, loopt geen gevaar,
en zal lang behouden blijven.
Chapitre XLV
45
(Le Saint) est grandement parfait, et il paraĂźt plein dâimperfections; ses ressources ne sâusent point.
Il est grandement plein, et il paraĂźt vide; ses ressources · ne sâĂ©puisent point.
Il est grandement droit, et il semble manquer de rectitude.
Il est grandement ingénieux, et il paraßt stupide.
Il est grandement disert, et il paraĂźt bĂšgue.
Le mouvement triomphe du froid; le repos triomphe de la chaleur.
Celui qui est pur et tranquille devient le modĂšle de lâunivers.
Wat het meest af is, lijkt onvolmaakt,
maar zijn nut is ongeschonden;
wat het meest vol is, lijkt ledig,
maar zijn gift is onuitputtelijk;
wat het meest recht is, lijkt krom;
de grootste vaardigheid lijkt onbeholpen;
de grootste welsprekendheid lijkt gestotter.
Haastige bewegingen overwinnen de kou,
maar door je stil te houden overwin je de hitte.
Wie de grootste stilte weet te bewaren,
is in staat de wereld te regeren.
Chapitre XLVI
46
Lorsque le Tao régnait dans le monde, on renvoyait les chevaux pour cultiver les champs.
f Depuis que le Tao ne rĂšgne plus dans le monde, les chevaux de combat naissent sur les frontiĂšres.
Il nây a pas de plus grand crime que de se livrer Ă ses dĂ©sirs.
Il nây a pas de plus grand malheur que de ne pas savoir se suffire.
il Il nây a pas de plus grande calamitĂ© que le dĂ©sir dâacquĂ©rir.
Celui qui sait se suffire est toujours content de son sort.
Wanneer Tao heerst in de wereld,
worden vurige paarden tot mestdieren;
wanneer Tao niet heerst in de wereld,
vertreden gevechtspaarden de achterlanden.
Er is geen grotere ramp dan kostbare begeerten;
er is geen grotere schuld dan ontevredenheid;
er is geen grotere zonde dan hebzucht.
Voorwaar, wie inziet dat hij zijn tevredenheid
aan de tevredenheid te danken heeft,
zal zich nimmer anders tevreden laten stellen.
Chapitre XLVII
47
Sans sortir de ma maison, je connais lâunivers; sans regarder par ma fenĂȘtre, Je dĂ©couvre les voies du ciel.
Plus lâon sâĂ©loigne et moins l'on apprend.
Câest pourquoi le sage arrive (oĂč il veut) sans marcher; il nomme les objets sans les voir; sans agir, il accomplit de grandes choses.
Je kunt de wereld kennen zonder de voordeur te verlaten;
je kunt de Weg van de Hemel zien zonder naar buiten te kijken.
Hoe verder je gaat, hoe minder je weet.
De wijze weet zonder te gaan,
noemt ongezien
en volbrengt door niet-handelen.
Chapitre XLVIII
48
Celui qui se livre Ă lâĂ©tude augmente chaque jour (ses connaissances).
Celui qui se livre au Tao diminue chaque jour (ses passions).
Il les diminue et les diminue sans cesse jusquâĂ ce quâil soit arrivĂ© au non-agir.
DĂšs quâil pratique le non-agir, il nây a rien qui lui soit impossible.
Câest toujours par le non-agir que lâon devient le maĂźtre de lâempire.
Celui qui aime Ă agir est incapable de devenir le maĂźtre de lâempire.
Het streven naar geleerdheid is om te vermeerderen dag na dag;
het streven naar Tao is om te verminderen dag na dag.
Het is om te verminderen en te verminderen,
en het niet-handelen te bemachtigen.
Door niet-handelen blijft niets ongedaan;
de zaken van het rijk worden door niet-handelen geregeld,
en wie naar ingrijpen taalt, is niet in staat het rijk te regeren.
Chapitre XLIX
49
Le Saint nâa point de sentiments immuables. Il adopte les sentiments du peuple.
Celui qui est vertueux, il le traite comme un homme vertueux; celui qui nâest pas vertueux, il le traite aussi comme un homme vertueux. Câest lĂ le comble de la vertu.
Celui qui est sincĂšre, il le traitĂ© comme un homme sincĂšre; celui qui nâest pas sincĂšre, il le traitĂ© aussi comme un homme sincĂšre. Câest lĂ le comble de la sincĂ©ritĂ©.
Le Saint vivant dans le monde reste calme et tranquille, et conserve les mĂȘmes sentiments pour tous.
Les cent familles attachent sur lui leurs oreilles et leurs yeux.
Le Saint regarde le peuple comme un enfant.
De wijze heeft geen eigen mening;
de meningen van de mensen zijn de zijne.
Ik behandel goed wie goed is;
ik behandel ook goed wie niet goed is,
want zo bereik je de goedheid.
Ik ben eerlijk tegen wie eerlijk is;
ik ben ook eerlijk tegen wie niet eerlijk is,
want zo bereik je de eerlijkheid.
De wijze in het leiden van zijn rijk, heeft geen vooropgestelde mening.
Zijn gedachte is Ă©Ă©n met de gedachte van zijn volk.
Hij kijkt door hun ogen, hij luistert door hun oren
en behandelt hen als kinderen.
Chapitre L
50
Lâhomme sort de la vie pour entrer dans la mort.
Il y a treize causes de vie et treize causes de mort.
Ă peine est-il nĂ© que ces treize causes de mort lâentraĂźnent rapidement au trĂ©pas.
Quelle en est la raison? Câest quâil veut vivre avec trop dâintensitĂ©.
Or jâai appris que celui qui sait gouverner sa vie ne craint sur sa route ni le rhinocĂ©ros, ni le tigre.
Sâil entre dans une armĂ©e, il nâa besoin ni de cuirasse, ni dâarmes.
Le rhinocĂ©ros ne saurait oĂč le frapper de sa corne, le tigre oĂč le dĂ©chirer de ses ongles, le soldat oĂč le percer de son glaive.
Quelle en est la cause? Il est Ă lâabri de la mort!
De mens wordt geboren en sterft
en maar een derde deel van hem behoort tot het leven;
een derde deel van hem behoort tot de dood;
een derde deel van hem behoort tot zijn gang naar de dood.
Waarom is dit zo?
Omdat de mens aan het leven vasthoudt.
Ik heb gehoord echter, dat wie zijn leven goed behoudt,
geen tijgers of wilde buffels treft,
en in gevecht van geen wapen vlucht.
De wilde buffel kan hem niet stoten;
de tijger kan hem niet grijpen;
een wapen kan hem niet doorboren.
Waarom is dit zo?
Omdat voor de dood in hem geen ruimte is.