1

一章

Yolun istiqaməti müəyyəndirsə — o haqq yolu deyil
Ad səsləndirilə bilərsə — o əbədi ad deyil
Göyün və yerin atası — adsızdır
Ad sahibi — saysız-hesabsız cisimlərin anasıdır
Ehtirassız halda onun ecazkar sirrini duyarsan
Ehtiraslarla dolu olaraq — onun izhar səthini görərsən
Biri və başqası — adları fərqli, həqiqi mahiyyətləri eynidir
Birgə onlara Sirr Dəryası deyərlər
Dəryanın dibində birindən başqasına keçid var —
O sirrin zərif möcüzələrinə aparan qapıdır

道，可道，非常道；名，可名，非常名。无名，天地始；有名，万物母。常无，欲观其妙；常有，欲观其徼。此两者同出而异名，同谓之玄，玄之又玄，众妙之门。

2

二章

Hamı gözəlliyin gözəlliyini dərk edib — buna görə də eybəcərlik peyda oldu
Hamı xeyrin xeyirli olduğunu dərk edib — buna görə də şər peyda oldu
Ona görə də
Varlıq ilə yoxluq bir-birini törədir
Çətin və asan biri-birinə gətirib çıxarır
Uzun və qısa biri-birlə tutuşdurulur
Hündür və alçaq bir-birini təyin edir
Səslər bir-birlə həmahəng olur
Əvvəl və axır bir-birini növbələyir
Buna görə Arif Aqil iş görəndə biəməldir, öyüd verəndə dinməzdir
Məşğul olduqda iştirak etmir
Yaratdığına yiyəlik etmir
Hərəkətdə cəhd etmir
Zəhmətini yönəltmir məqsədə
Nəticələrlə vaxtını itirmir fəxr edə
Buna görə də ruhu tükənməzdir

天下皆知美之为美，斯恶已；皆知善之为善，斯不善已。故有无相生，难易相成，长短相形，高下相倾，音声相和，前后相随。是以圣人处无为之事，行不言之教。万物作而不辞，生而不有，为而不恃，成功不居。夫唯不居，是以不去。

3

三章

Qabiliyyətlilər sayılmazsa — eldə mübahisə və rəqabət olmaz.
Cavahiratın dəyəri olmazsa — eldə oğruluq olmaz.
Ehtiras doğuran şeylər görünməzsə - qəlblər çaxnaşmaz.
Buna görə Arif Aqilin qaydası budur ki,
Ürək boş olmalı, qarın isə dolu;
Şövq olmalı zəif, özək isə möhkəm.
İstək az olmalı — naşükürlük olmasın,
Bilik az olmalı — narahatçılıq olmasın.
Biliyi çox olanlar isə fəaliyyətdən kənar qalmalıdır, çünki
Biəməllik ahəng eylər.

不上贤，使民不争；不贵难得之货，使民不盗；不见可欲，使心不乱。圣人治：虚其心，实其腹，弱其志，强其骨。常使民无知无欲，使知者不敢为，则无不治。

4

四章

Yolunun içi yox, lakin bu üzdən hər bir şey var və varlığını aşmır
Onun səthi yox — ülgünün tiyə xətti kimi incə və zərifdir — lakin özü bütün səthlərin səbəbidir
Dəryalar Dəryasından də dərin — o bütün varlıqların ulu cəddinə bənzər
Kəskinliyini azalt
Şəfəqini boğ
Xüsusiyyətlərini tarazla
Necə də sakit və aydındır o ali yol!
Bilmirəm nədən əmələ gəlib, bilirəm ki ululardan da uludur

道冲，而用之久不盈。深乎！万物宗。挫其锐，解其忿，和其光，同其尘。湛常存。吾不知谁子？象帝之先。

5

五章

Yernən göyün şəfqəti yox — onlar üçün hər bir varlıq elə bil səmənidir
Arif Aqilin şəfqəti yox — onun üçün hər bir adam elə bil səmənidir
Yernən göyün arası körüyə bənzəmirmi?
Boşluğu da xeyir, boşalması da...
Neyə bənzəmirmi?
Boş içi hərəkətə gələndə nələr doğur...
Çoxlu söz yorar
Həddini bilmək yaxşı

天地不仁，以万物为刍狗；圣人不仁，以百姓为刍狗。天地之间，其犹橐蘥。虚而不屈，动而俞出。多言数穷，不如守中。

6

六章

Dərənin (vadi) ruhu ölməzdir — əsrarəngiz Ulu Ana
O — zülmətdən aydınlığa, “ola bilər”-dən “var”-a aparan qapıdır
Yernən göyün ən dərin kökü ondan doğur
Görsənməyən o dönməyi əbədi davam edir
Sevgisi, ehmalı isə tükənməzdir

谷神不死，是谓玄牝。玄牝门，天地根。绵绵若存，用之不勤。

7

七章

Yernən göyün ömrü uzundur
Yernən göy özləri üçün yaşamırlar
yalnız bunun üçün də ömürləri o qədər uzundur
Arif Aqil hamıya yol verir, bunun üçün də hamıdan öndədir
Öz qeydinə qalmır, buna görə də salamatdır
Özünə qarşı deyil mi onun bu yanaşması?
Əksinə, keyfiyyətlərin bütövlüyünə çatmağın yolu budur!

天长地久。天地所以能长久者，以其不自生，故能长久。是以圣人后其身而身先，外其身而身存。以其无私，故能成其私。

8

八章

Su bir örnəkdir kəramətin
Bütün məxluqlara xeyir gətirər
Heç mübarizə etməz, özü üçün ən alçaq yer axtar
Onun bu qaydası yola bənzər
Evin məziyyəti yaxşı yerdə durmaqdadır
Qəlbin — niyyətin dərinliyindədir
Ünsiyyətlərin — insanlıqdadır
Sözlərin — ixlasdadır
Hökmün — xeyri-nizamdadır
İşin — məharətdə
Hərəkətin — vaxtı-vaxtında olduğundadır
Özünü suya bənzədən yanlışlıq etməz

上善若水。水善利万物，又不争。处众人之所恶，故几于道。居善地，心善渊，与善人，言善信，政善治，事善能，动善时。夫唯不争，故无尤。

9

九章

Qabı ağzına kimi doldursan — aparanda dağılacaq
Qab sızırsa — onu doldurmaqdansa qoy boşalsın
Bizin itiliyini dəqiqədə bir yoxlasan — kütləşər
Həddindən çox itiləsən — yeyilər, yoxa çıxar
Hədsiz var-dövləti qorumaq mümkün deyil
Rifahı ilə çox öyünənə salamat qalmaq mümkün deyil
İşini bitirib kənara çəkilmək — yolu budur

持而盈之，不若其以。揣而锐之，不可长保。金玉满堂，莫之能守。富贵而骄，自遗其咎。功成、名遂、身退，天之道。

10

十章

Axını düzümdən ayırd etməmiş vəhdətini tapmaq mümkündürmü?
Nəfəsi an-layib ruhun ali zərifliyinə nail olmaqla körpənin halına çatmaq mümkündürmü?
Seyrin güzgüsünü saf edib qüsursuz olmaq mümkündürmü?
Bir fənd işlətməmiş sevdiyinə yol göstərmək mümkündürmü?
Ana kimi sevərək göyün qapılarını ehtirassız açmaq və bağlamaq, həyatı nəfəs kimi aramla alıb və vermək mümkündürmü?
Aləmin dörd yanını da dərk edib biəməl qalmaq mümkündürmü?
Həm doğmaq, həm yetişdirmək
Yaratdığına malik olmamaq
Qət etdiyini iddia etməmək
Hökm etdiyinə nəzarət etməmək
Budur kəramətin əsl qüvvəsi

载营魄抱一，能无离？专气致柔，能婴儿？涤除玄览，能无疵？爱人治国，能无为？天门开阖，能为雌？明白四达，能无知？生之畜之，生而不有，为而不恃，长而不宰，是谓玄德。

11

十一章

Otuz dəndə birləşib təkərdə, lakin
Ortası deşik olmazsa əgər — təkərin xeyri olmaz ki
Gildən yapırlar qabı, lakin
İçi boş olmazsa əgər — qabın xeyri olmaz ki
Evi tikəndə divar içində açırlar qapı-baca, həm də
Divarların arasını saxlamazsan əgər boş — evin xeyri olmaz ki
Onun üçün də
Varlıq yalnız hüdududur yoxluğun
Hər bir şeyin əsl dəyəri - onun içidir

三十辐共一毂，当其无有，车之用。埏埴以为器，当其无有，器之用。凿户牖以为室，当其无有，室之用。有之以为利，无之以为用。

12

十二章

Rənglər çoxluğu gözü kor edər
Səslər çoxluğu qulağı kar edər
Dadlar çoxluğu tamın şitini çıxardar
Ov və cıdır qəlbi küt edər
Cavahirat arzusu azğınlıq gətirər
Buna görə də Arif Aqil zahiri ilə yox — daxili ilə məşğuldur
Birindən imtina edərək başqasına nail olmaq mümkündür!

五色令人目盲；五音令人耳聋；五味令人口爽；驰骋田猎，令人心发狂；难得之货，令人行妨。是以圣人为腹不为目。故去彼取此。

13

十三章

Şərəf, rüsvay — bir lərzədir bunlar
Ad-san — bir bəladır həyatda
Niyə şərəf də rüsvay da bir lərzədir?
Çünki onlardan asılı olursan:
Şərəfi qorxursan ki qazanmazsan,
Qazandın da — qorxursan ki itirərsən.
Buna görə şərəf və rüsvay — bir lərzədir
Niyə bəs ad-san bir bəladır?
Çünki bədəndə olduğumuzdan özümüzün üstündə yaman əsirik
Özümüzü əsirgəməsək nə bəlamız ola bilir ki?
Bu üzdən:
Bəşəriyyətə xidmətdə özünü əsirgəməyənə bəşəriyyət də güvənər
Yaşadığı torpağı öz bədənini sevdiyi kimi sevən bir kəs yerdə bərk durar

宠辱若惊，贵大患若身。何谓宠辱？辱为下。得之若惊，失之若惊，是谓宠辱若惊。何谓贵大患若身？吾所以有大患，为我有身。及我无身，吾有何患！故贵身于天下，若可托天下；爱以身为天下者，若可寄天下。

14

十四章

Görmək tək baxmaq deyil — daxilən dinc olub ətrafa qovuşmaq deməkdir
Eşitmək tək qulaq asmaq deyil — daxilən sakit və boş qalmaq deməkdir
Mənimsəmək tək ani anlamaq deyil — zərrə bə zərrə, elə bil özündən gizlin, dərk edib qəbul etmək deməkdir
Bu üç qaydanın nəticəsi onların kökü ilə birdir — vahiddir
Nədir ki o vahid həqiqət?
Zirvəsi nur tanımır
Dibi deyil zülmət
Sezilməz hərəkəti, lakin ani olsa da belə dayanmır əbədi
Adlanılmazdır və hər an yenə də yoxluğa qayıdır
Buna deyərəm: formasızlıq forması, vücudsuz vücud
Bu surətə deyərəm: mübhəm və qeyri müəyyən
Rastlaşıram onunla, lakin üzünü görmürəm
Təqib edirəm — lakin arxasını görmürəm
Qədim bu yoldan bərk tutsan
Gərçəyin açarsan tam sirrini
Varlığın duyarsan mənbəyini
Buna deyərlər yolun özülü

视之不见，名曰夷；听之不闻，名曰希；抟之不得，名曰微。此三者不可致诘，故混而为一。其上不曒，在下不昧。绳绳不可名，复归于无物。是谓无状之状，无物之象，是谓忽恍。迎不见其首，随不见其后。执古之道，以语今之有。以知古始，是谓道已。

15

十五章

Yol əhli-nin qədim ustadları elə incə və zərif ərəfələrə çatmışdır ki
Onların bildiklərinin dərinliyi başqaları üçün qaranlıq — bilinməz idi
Daxili bilinməzdirsə — zahirinin təsviri ilə eyham edərəm:
Qışda çayı keçənlər kimi — diqqətli
Dörd yandan təhlükə ilə dövrələnmişlər kimi — ehtiyatlı
Evin sahibi ilə üzləşən qonaq kimi — təmkinli, ədəb-ərkanlı
Yazda gölün üzündə əriyib-gedən buz kimi — görkəmsiz
İşlənməmiş girdin kimi — sadə
Vadi kimi — açıq
Sel suyu kimi — tutqun
Tutqun idilər, lakin sükutları ilə aydınlıq gətirərdilər
Biəməl idilər, lakin əbədi dövranı yönərək həyatı bəsləyərdilər
Bu yolu qorumaqla kifayətlənərdilər — əlavə istəməzdilər və etməzdirlər.
Elə qorunan köhnələr, amma üzülməz.

古之善为士者，微妙玄通，深不可识。夫唯不可识，故强为之容：豫若冬涉川，犹若畏四邻，俨若客，涣若冰将释，敦若朴，混若浊，旷若谷。熟能浊以静之？徐清。安以动之？徐生。保此道者，不欲盈。夫唯不盈，能弊复成。

16

十六章

İçim tam boş, tam asudə olaraq
Edirəm səy, bu sükutu səbatla qoruyuram
Hər şey özü dövran edir — bitir, çiçəklənir,
Toxum atır və qayıdır kökünə
O heç nəyə qayıdışı mən seyr edirəm
Qismətdir hər şeyə o qayıdış sükuta
O əbədi dövran sabitdir, daimidir
Bunu bilən — tapar ziya, aydınlığa çıxar
Bilməzsə — budur şər — çapalayar çılğınca
Dərk et — o son mənzil sirrlər xəzinəsidir
Göyün özü hökmdarı onun — səxavətlidir
Ora gedən də yol — göylər yoludur — haqq yoludur
Yolun da ki nə bədəni var nə də ki nəfsi
Demək o dövrandan kənardır — əbədidir

致虚极，守静笃。万物并作，吾以观其复。夫物云云，各归其根。归根曰静，静曰复命，复命曰常，知常曰明。不知常，忘作，凶。知常容，容能公，公能王，王能天，天能道，道能久，没身不殆。

17

十七章

Ali o hökmdar təbəələrə şüur bəxş edir
Lakin bununla nə xeyirxahlıq edir
Nə də ki özünə etimad qazandırır
Nə qorxutmaq nə də ki lərzəyə salmaq niyyəti var
Kor-koranə inanan — bilməz
Aydın görən — inanmağı bir yol bilməz
Dərrakədən dərin, sözə yerləşməyən və biəməl
O hökmünü duyub deyərlər — hər şey təbiidir

太上，下知有之；其次，亲之豫之；其次，畏之侮之。信不足，有不信！由其贵言。成功事遂，百姓谓我自然。

18

十八章

İnsanpərvərlik və ədalət yoldan uzaqdır xeyli
Riyakarlıq da yalnız biliyin hədsiz çoxluğuna bağlıdır
Sazlıq olmazsa ailədə, onda tələb olar “böyük-kiçik”-ə
Vəfa və sədaqətin dəyəri — nizamsızlıq, düzümsüzlük nəticəsidir

大道废，有人义。智惠出，有大伪。六亲不和，有孝慈。国家昏乱，有忠臣。

19

十九章

Əllaməlik eləmə — fayda-xeyrin yüz dəfə artar
Mürüvvət və ədaləti hər şeydən yüksək bilmə —
onda duyarsan övlad hörmətini, və ata-ana sevgisini
Məharəti, fərasəti varlanmağın yolu bilmə — amandır bu yol — axırı oğruluq, canilikdir
Elm, mürüvvət, fərasət — bu adlar yenidir,
lakin üçü də hərislik üfunətini ört-basdır edə bilmir istəsə də
Hayıf deyil qədim yol?..
Sadə ol, təbii — bununla mənliyini və ehtiraslarını rəf edərsən
Bildiyini unut — dərddən-kədərdən uzaq olarsan

绝圣弃智，民利百倍；绝民弃义，民复孝慈；绝巧弃利，盗贼无有。此三者，为文不足，故令有所属：见素抱朴，少私寡欲。

20

二十章

Hörmətlə nifrətin arasında böyükmü fərq var?
Şərlə Xeyiri ayırd etmək mümkündürmü asanca?
Ölüm və təklikdən hamı qorxur, lakin onlar labüd müqəddəratdır
Həqiqətən isə tarazsızlıq, şübhə dəryası qat-qat dəhşətlidir
Ey izdiham, kefdəsən şənlikdəsən,
elə bil ki Novruz gəlib ya qurban bayramıdır...
Tək mənəm süst, sakit — elə bil heç doğulmayıb arzum
Bənzərəm gülməyə öyrənməmiş hələ körpəyə
Məyus olmuş bikəs, səfil sərsəriyə oxşaram —
nə çatası məqsəd, nə dönəsi yerim var
Hamının arzusu — bolluqdur, arzusu da bol
Mən sə aldığımı həmən paylayıb saçıram
Qəlbim — dəli qəlbidir, mən sə divanə
Dünya əhli üçün dünya aydın aşkardır
Mən sə fağır, avam və aləmim torandır
Dünya əhli təcrübəlidir, maraqlıdır
Mən sə ancaq laqeyd, təfavütsüzəm
Bir lal axın kimi sakit,
küləyin əsməsi kimi hədsizəm
Hərənin peşəsi, işi, bir sahəsi var
Tək mən sahələrin sərhədində tam faydasızam
Başqalardan tək mən fərqli olsam da lakin
Hər cür (kobud, zərif) qida yetişdirən
Dayə - ana təbiətin - ağuşundan çıxmazam

绝学无忧。唯之与阿，相去几何？善之与恶，相去何若？人之所畏，不可不畏。忙兮其未央！众人熙熙，若享太牢，若春登台。我魄未兆，若婴儿未孩。乘乘无所归！众人皆有余，我独若遗。我愚人之心，纯纯。俗人昭昭，我独若昏。俗人察察，我独闷闷。淡若海，漂无所止。众人皆有已，我独顽似鄙。我独异于人，而贵食母。

21

二十一章

Dərkedilməzdir kəramət — hər səthin altı, hər şeyin içidir
Yoldur onun mənbəyi də məcrası da
Yolun isə özündən nə demək mümkündür ki?
Yolun mübhəm özəyində surəti var hər şeyin
Onun qeyri-müəyyənliyində bütün məna-mahiyyətlər var
Onun inanılmaz zülmətində hər varlığın toxum-mayası var
Hər toxumun əsli isə — ali həqiqət, haqqdır
Qədimdən indiyə kimi də onun adı daimidir
Ondan dərk edilir saysız halların dəyişilməsi
Haradan duydum indi saysız halların dəyişilməsini?
Buradan

孔得之容，唯道是从。道之为物，唯恍唯忽。忽恍中有象，恍忽中有物。真冥中有精，其精甚真，其中有信。自古及今，其名不去，以阅众甫。吾何以知众甫之然？以此。

22

二十二章

Qədim bir söz var:
Hissə mislidir bütövün — (hissə olsa da yenə də bütövdür)
Əyri yalan də yalnız düzlüyün mislidir
Boşluq - boşluq ilə doludur
Sökmək də tikməyin bir üsuludur
Az-az irəliləyən çox bir şeyə çatar
Çoxluq üçün qaçan əlbət azar
Buna görə Arif Aqil bu vəhdəti duyaraq qəlbən
Bənzər göynən yerin arasında çobana
Görünmür adətən, lakin özü aydın itigörəndir,
Bildirmir haqqını — buna görə haqlıdır
Axtarmır şöhrəti və zəhməti qəbuldur
Deyil məğrur — buna görə başdadır
Bir şeyə deyil zidd — bununla yenilməzdir
Deyil boş söz o qədimi kəlmə:
“Mislidir Bütövün Hissə”
Bütöv olan bunu kamil bilər

曲则全，枉则正；洼则盈，弊则新；少则得，多则或。是以圣人抱一为天下式。不自见，故明；不自是，故彰；不自伐，故有功；不自矜，故长。夫惟不争，故天下莫能与之争。古之所谓‘曲则全’，岂虚语？故成全而归之。

23

二十三章

Sükut labüddür, təbiidir — sözün hüdudu var bəlli
Bütün günü çəkməz əlbət səhərin şiddətli yeli
Leysan da ki əlbət yağmaz sonsuz olaraq şimşəkli
Budur yer-göyün hallarının qaydası
Və əgər yer-göydəki şiddətlər uzun çəkmir
Haradan olsun insanda o hey?
Buna görə, yol adamı
Yolunu getsə — yol ilə bir olar
Təmiz qəlbi ilə kəraməti duysa — kəramət ilə bir olar
İtirsə — itirdiyi ilə bir olar
Yol ilə bir olan isə yolunu tapar
Kəramət ilə bir olan isə kəramətini tapar
İtirdiyi ilə bir olan isə itirdiyini tapar
İnam kifayət deyil deyə, sübut-dəlil də yoxdur

希言自然。飘风不终朝，骤雨不终日。熟为此？天地。天地上不能久，而况于人？故从事而道者，道德之；同于德者，德德之；同于失者，道失之。信不足，有不信。

24

二十四章

Yolun əvvəlində duran dayanıqlı olmaz
Tələsən — tez yorular, uzaqlara çatmaz
Özünü göstərən aydınlıq tapmaz
Haqqını düşünən haqqı tapmaz
Özünü zorlayan müvəffəq olmaz
Özünü əsirgəyən kamilləşə bilməz
Yol adamı üçün bu çapalama artıq yük, ağır qida kimi mənfurdur
Yolu düz gedən bunlara ilişməz

企者不久，跨者不行，自见不明，自是不彰，自伐无功，自矜不长。其在道，曰余食赘行，物或有恶之，故有道不处。

25

二十五章

Birbaşa xaosdan yaranmış — qeyri-müəyyən, formasız
Yer-göydən doğulmamış — olub onlardan əvvəl
Səssiz! Səthsiz!
Təkdir və dəyişməzdir — nə əvvəli var nə axırı
Hər tərəfə uzanır və tükənməzdir — qarşısı yoxdur
Yer-göyün Ulu Anasına bənzər
Bilmirəm adını
İşarə edərək ona Yol deyirlər
Ad vermiş olsam, deyərəm ona Böyük
Böyükdür — deməli sezilməzdir
Sezilməzdir — deməli hüdudsuzdur
Hüdudsuzdur — deməli zidd əksləri birləşdirir
Buna görə də
Yol böyükdür
Göy böyükdür
Yer böyükdür
İnsan da böyükdür
Kainatda dördü böyükdür — İnsan da onlardan biridir
Adamın qanunu - yerdəndir
Yerin qanunu - göydəndir
Göyün qanunu - yoldandır
Yolun da ki qanunu özündəndir

有物混成，先天地生。寂漠！独立不改，周行不殆，可以为天下母。吾不知其名，强字之曰道，强为之名曰大。大曰逝，逝曰远，远曰返。道大，天大，地大，王大。域中有四大，而王处一。人法地，地法天，天法道，道法自然。

26

二十六章

Yüngüllüyün köküdür, ağırlıq, və əsasıdır
Makam, sükutdur əsl sahibi hərəkətin
Bundan yolu gündüz-gecə yorulmadan gedərək
Yük çəkməkdən qaçmağı yoxdur Arif Aqilin
Ətrafdakı ilğımların — dövlət, saray, geniş imkanların
xəyalına uymaz — bir fəsilə gələn bir qaranquş kimi
yüngül və qayğısız o qonağıdır aləmin
Cazibənin vəsvəsəni qıran tapar yüngüllüyü
Azad olmaq üçün dayaq-söykənəcək axtarma

重为轻根，静为躁君。是以君子终日行，不离辎重，虽有荣观，燕处超然。如何万乘之主，以身轻天下？轻则失臣，躁则失君。

27

二十七章

Kamil yolçu yolda nə iz görər nə də ki iz qoyar tapılası
Kamil natiq nə duruxmaz nə də ki suala bir yer saxlar veriləsi
Haqq-hesabı kamil edən çötkə-rəqəm bilməz
Kamil bir plan düzən qəti planlaşdırmaz
Bir qapını bir kəs kamil bilirsə qapada —
o qapıda olmaz kilid, qıfıl-cəftə,
məhz qapalıdırsa — heç açılmaz onda
Və bir bağlamanı kamil düyünləyə bilsə —
onu bağsız elə düyünləyər ki, məhz
onu bir şey saxlamasa da açılmaz
Buna görə Arif Aqil kamilliyi yetişdirərək
Hər kəsi bəsləyir, və heç kəsdən döndərmir üzünü
Hər şeyi bəsləyir, və heç nədən döndərmir üzünü
Buna deyirlər “dərinlikdən saçan nur”
Lakin
Başqasını təkmilləşdirmək istəyənin öyüd-nəsihəti xeyir gətirməz
Əsl yardımçı ola bilənin iltifat etmək niyyəti olmaz
Öz öyüd-nəsihətini qiymətli bilmə
Malik olduğunun qədrini bilmə
Çünki bilik — böyük yanılmadır
Budur sirli həqiqət qurşağı

善行，无辙迹；善言，无瘕谪；善计，不用筹策；善闭，无关键不可开；善结，无绳约不可解。是以圣人常善救人，而无弃人；常善救物，而无弃物。是谓袭明。善人，不善人之师；不善人，善人之资。不贵其师，不爱其资，虽知大迷，此谓要妙。

28

二十八章

Kişilik sərtliyini duyub qadınlıq incəliyini gözləyən
Bənzər göyün altındakı bütün çayları birləşdirən dəryaya
Dəryaya bənzəyəni kəramət tərk etməz
Tərk etməzsə bir kəsi kəramət, qaytarar o kəsi uşaq halına
Nurunu duyub zülmətini gözləyən
Olar göyün altındakı bütün varlığın örnək-ölçüsü
Göyün altındakı bütün varlığın örnək-ölçüsü olanı kəramət qüsursuz saxlar
Bir kəsi kəramət qüsursuz saxlarsa, qaytarar o kəsi hədsizliyə
Ağ gününü görüb qara gününə şükür edən
Bənzər göyün altındakı ucsuz-bucaqsız bir dərəyə
Dəryaya bəzəyən kəramət ilə dolu olduğuna qane olar
Kəramət ilə dolu olduğuna qane olan qayıdar ilk yonulmamış halına
Yonulmamış təbiət şaxələnərək yayılır və kəraməti yayır
Budur Arif Aqilin qüdrətinin mənbəyi
Bundan da, haqqın hökmü zor etməz və qabağı alınmazdır

知其雄，守其雌，为天下蹊。为天下蹊，常德不离，复归于婴儿。知其白，守其黑，为天下式。常得不忒，复归于无极。知其荣，守其辱，为天下谷。为天下谷，常得乃足，复归于朴。朴散为器，圣人用为官长。是以大制无割。

29

二十九章

Cəhd ilə, zor ilə, əməl ilə, təsir ilə göyün altındakı aləmi fəth edib
ona istədiyi kimi hökm etməyə səy edən
müvəffəq olmaz — aydın görürəm bunu
Həqiqət — ruhun sirrləri ilə dolu müqəddəs bir piyalədir
Ona heç bir təsir yol verilməzdir
Ona hökm etmək istəyən — məhkum olar
Ona sahib olmaq istəyən — onu itirər
Halların axını dəyişkəndir
Gah öndəsən, gah arxada
Gah yanırsan, gah buzlayırsan
Gah qüvvətlisən, gah da zəif
Gah yaradırsan, gah da dağıdırsan
Buna görə də, Arif Aqil
Artığı istəməz
İfratlardan çəkinər
Çoxluqdan uzaqlaşar

将欲取天下而为之，吾见其不得已。天下神器，不可为。为者败之，执者失之。夫物或行或随，或嘘或吹，或强或赢，或接或隳。是以圣人去甚，去奢，去泰。

30

三十章

Düz yolunu gedən xidmət edər adamlara, İnsana
Silah və gücünü işlətmədən təsir edər hər yana
Çünki hər bir təsir tarazlanır uyğun cavab taparaq
Xarabalıq, tikan cəngəlliyi — cəngin izidir
Yoxsul illər — böyük orduların mütləq izidir
Əsil qalib zora heç ehtiyac duymaz — çəkinər
Qələbəni öyünmədən qəbul edər
Hücum etməz, cəngsiz qalib gələr
Tükəndirməz, üzməz — qalib gələr
Qalib gələr ki, ehtiyac duymaz — çəkinər
Bir kəs yetkin olaraq üzülürsə — o yolunda deyil
Yolunda deyilsə — demək axırı yaxındır

以道作人主者，不以兵强天下，其事好还：师之所处，荆棘生。故善者果而已，不以取强。果而勿骄，果而勿矜，果而勿伐，果而不得以，是果而勿强。物牡则老，谓之非道，非道早已。

31

三十一章

Döyüş silahların ən gözəli, ən yaxşısı belə -
qorxu və dərd-qəmin bir alətidir
Ona hər bir bəndə nifrət edər
Yol adamı isə heç istəməz onu alsın ələ
Əsil adam hörmət edər barışığa, sülhə
Digər çıxış olmazsa, yalnız, əl atar cəngə
Əsil adam silahları alət bilməz
Onlar qorxu və dərd-qəmin bir alətidir
Ehtirassız sükut üstündür hər şeydən
Və qələbə olsa da fəxr edək nədən?
Bir çox bəndələrin ölümünə mi sevinək?
Ölümə şad olar yalnız ruhsuz bədən
Qələbədən sonra yürüş-mərasimdə
Sərkərdəni aparar qoşun əllərdə
Eynən ölüləri aparar ailələr
Yas yerindən yürüyəndə dəfnə
Minlər qırılanda necə olmasın qəm-kədər
Buna görə zəfər mərasimi yasa bənzər

夫佳兵者，不祥之器，物或恶之，故有道不处。君子居则贵左，用兵则贵右。兵者不祥之器，非君子之器，不得已而用之，恬惔为上，故不美，若美之，是乐杀人。夫乐杀者，不可得意于天下。故吉事尚左，凶事尚右。是以偏将军居左，上将军居右。杀人众多，以悲哀泣之；战胜，以哀礼处之。

32

三十二章

Əbədi yol adlanılmazdır, dəyişməzdir
Heç bir şeyə onun yoxudur nisbəti
Yalnız özü-özünə müadildir
Alilər ona əməl-riayət edirsə
Bütün varlıqlar ona təslim və tabe olur
Yer-göy ona köklənərək şəbnəm yetirir
İnsanlar bir kəsin göstərişi ilə yox —
Təbii olaraq sülh tapır
İdarəetmə isə fərqləndirməni tələb edir
Bundan adlar və sözlər çoxluğu əmələ gəlir
Sözün ağası sözlərin hüdudunu tanıyır
Buna görə də dərd-bəladan uzaqdır
Çünki yolayrıcılar çox olsa da - yol birdir
Axınlar çox olsa da axırları dənizdir

道常无名。朴虽小，天下不敢臣。王侯若能守，万物将自宾。天地相合，以降甘露，人莫之令而自均。始制有名。名亦既有，天将知止。知止不殆。譬道在天下，犹川谷与江海。

33

三十三章

İnsanları dərk etmiş Aqildir
Özünü dərk etmiş isə - Arif
İnsanlara hökm edən qüvvətlidir
Özünə hökm edən isə - qüdrətli
Bütövlükdə halı ilə razı olan - varlıdır
Bütöv olaraq yolu davam edən isə - vardır
Özünü tapıb itirməyən uzunömürlüdür
Ölümündən sonra da yox olmayan isə - əbədi

知人者智，自知者明。胜人有力，自胜者强。知足者富，强行有志。不失其所者久，死而不亡者寿。

34

三十四章

Ey hər yana aşıb-daşan yol!
Solda olduğu qədər sağdadır!
Hər bir varlıq ondan əmələ gəlir və ona uyğun olmaqdan qaçmır
Hər şeyi yaradır, lakin nəinki məşhurdur — heç adı da yoxdur
Hər şeyi bəsləyir və bəzəyir, lakin hökm sürməyə niyyəti yoxdur
Görünməzdir, lakin deyərsən mi ona "cüzi"?
Bütün varlıqlar ona qayıdır, lakin o özünü onların sahibi bilmir
Buna görə deyirlər ona "böyük!"
Arif Aqil iş tərzini bu örnəkdən alar
Özünü qabağa verməyərək uğur tapar

大道汜，其可左右。万物恃之以生而不辞，成功不名有。爱养万物不为主，可名于大。是以圣人终不为大，故能成其大。

35

三十五章

Yolun ulu örnəyindən möhkəm yapış — ziyan olmaz
Onda bütün dünya tapar sükut, sülh, bütövlük
Onda yolçu tapar öz yurdunu — makamını
Səssiz ahəng ilə, sevinc ilə dolu ali rahatlığı
İncə, zərif o yol sözün hüduduna sığmaz
Dadsız və qoxusuz — nə görünər, nə də eşidilər
Ondan faydalansan belə — heç tükənməz

执大象，天下往。往而不害，安平太。乐与饵，过客止。道出言，淡无味，视不足见，听不足闻，用不可既。

36

三十六章

Toplamaq olsun deyə
Paylayan olmalı gərək
Bir şeyi yumşaldıb zəiflətmək olsun deyə
Onu əvvəl bərk və güclü edən olmalı gərək
Bir şeyi yıxıb tənəzzülə gətirmək olsun deyə
Onu əvvəl yüksəldib inkişaf etdirən olmalı gərək
Bir şeyi zorla almaq olsun deyə
Onu verib bağışlayan olmalı gərək
Buna deyərlər - gizli aydınlıq
Yumşaq möhkəmi məğlub edir
Zəif güclünü yıxır
İri balıq dərində gizlənər
Ölkənin ən iti silahını camaata göstərməzlər

将欲翕之，必故张之；将欲弱之，必故强之；将欲废之，必固兴之；将欲夺之，必固与之。是谓微明。柔胜刚，弱胜强。鱼不可脱于渊，国有利器，不可示人。

37

三十七章

Yol daima biəməldir, buna görə hər bir əməl onun əməlidir
Alilər bu tərzi qəbul edirsə, hər bir şey öz təbii qaydasına düşür
Qaydasında olan isə sözsüz sadəliyə üstünlük verir
Adsız sadəlik həvəs-ehtiras tanımır
Bağlılıqdan azaddır, məqsədsizdir
Bu ehtirassızlıq sülh və sükut gətirir
Onda bütün Kainat özü sakitləşir

道常无为而无不为。侯王若能守，万物将自化。化而欲作，吾将镇之以无名之朴。无名之朴，亦将不欲。不欲以静，天下将自正。

38

三十八章

Ali kəramət sahibinin öz kəramətini büruzə verməyə ehtiyacı yoxdur —
buna görə də onun kəraməti var və qorunulur
Cüzi kəramət sahibi isə öz kəramətini nümayiş etdirməməyi bacarmır —
buna görə də, əslində, onun heç kəraməti yoxdur

Ali xeyirxahlıq və insansevərlik mövqeyindən əməl edənin etdiyinə ehtiyacı yoxdur
Ali ədalət mövqeyindən çıxış edənin mənəvi borcu var,
lakin nə edirsə etsin, yenə də bir çox əməl etməyə ehtiyacı qalır
Ali ədəb mövqeyindən çıxış edənin bir çox əməl etməyə ehtiyacı var, lakin hay verən yoxdur:
onda ədəb tam pozulur və əməl etməyənlər zor gücü ilə rədd edilir
Həqiqətən də
Yol itiriləndə — kəramət özünü büruzə verir
Kəramət itiriləndə — xeyirxahlıq və insansevərlik özünü büruzə verir
İnsaniyyət itiriləndə — mənəvi borc hissi özünü büruzə verir
Mənəviyyat itiriləndə — ayin və ədəb qaydaları özünü büruzə verir
Ayin-ədəb doğru iman-vəfanın cecə-qabığıdır və qarğaşalığın başlanğıcıdır
Səthi anlayış ilə heyran olmaq — cəhalətin başlanğıcıdır
Böyük adam üzdəkinə çox fikir vermir — mahiyyət ilə məşğuldur,
Gül ilə yayındırılmır — kök-toxum ilə məşğuldur

上德不德，是以有德。下德不失德，是以无德。上德无为而无以为，下德无为而有以为。上仁为之而无以为，上义为之而有以为。上礼为之而莫之应，则攘臂而仍之。故失道而后德，失德而后仁，失仁而后义，失义而后礼。夫礼者，忠信之薄，而乱之首。前识者，道之华，而愚之始。是以大丈夫处其厚不处其薄，居其实不居其华。故去彼取此。

39

三十九章

Əzəldən, hərə tək sadə bir şeydən ötrü çalışır-vuruşur:
Göy çalışır təki tam aydın və təmiz olsun
Yer çalışır təki tam sakit və sabit olsun
Ruhlar çalışır təki sehrli quvvələri tam olsun
Dərə-vadilər çalışır təki münbitlik və bolluq olsun
Canlılar çalışır təki doğulsun, yaşasın
Alilər çalışır təki yer ilə göyün arasında tam haqq-ədalət olsun
Çünki sadəlik, vahidlik, bütövlük və tamamlıq - birdir
Aydınlıq və təmizlik olmazsa - göy qarışmaq təhlükəsindədir
Sükut və sabitlik olmazsa - yer dağılmaq təhlükəsindədir
Sehrli quvvələri olmazsa - ruhlar sovrulmaq təhlükəsindədir
Münbitlik və bolluq olmazsa - dərə-vadilər biyaban olmaq təhlükəsindədir
Doğum-artım olmazsa - canlılar qırılmaq təhlükəsindədir
Haqq-ədalət olmazsa - alilər devrilmək təhlükəsindədir
Sadəlikdədir ucalığın kökü
Alçaqdır ucaldılanın özülü
Buna görə alilər özlərinə “fağır”, “yetim” deyərlər
Bununla mı sadəliyə köklənirlər? Xeyir!
Lakin əzəmətlilik də hələ ucalıq deyil
Buna görə
Nə yaşmanın şərəfi gərəkdir
Nə də ki gəmbər daşın qabalığı

昔之得一者：天得一以清，地得一以宁，神得一以灵，谷得一以盈，万物得一以生，侯王得一以为天下正。天无以清，将恐裂；地无以宁，将恐发；神无以灵，将恐歇；谷无以盈，将恐竭；万物无以生，将恐灭；侯王无以贞，将恐蹶。故贵以贱为本，高以下为基。是以侯王自谓孤、寡、不毂，此其以贱为本耶非？故致数车无车。不欲琭琭如玉，落落如石。

40

四十章

İnkar və əksinə dönmək — dəyişiklik yoludur
Zərif və üzüyola olmaq — qüdrət yoludur
Dünyada hər şey doğulur varlıqdan
Varlıq isə doğulur yoxluqdan

反者道之动，弱者道之用。天下万物生于有，有生于无。

41

四十一章

Əsl xadim yol haqqında eşıdərək cidd-cəhd edər və yola düşər
Adi adam yol haqqında eşıdərək gah çalışar, gah unutar
Axmaq isə yol haqqında eşıdərək qəhqəhə çəkir
Amma heç gülməyəndən də yol adamı şıxmaz
Buna görə natiqlər cümlələri belə qoşublar:
Yolun aydınlığı bir qaranlığa bənzər
Yolda irəlləyiş bir qeriyə addıma bənzər
Yolun ən rahat yeri çətin bir ilişiyə bənzər
Kəramətin yüksək zirvələri boş bir dərəyə bənzər
Böyük saflıq bir küfr ya biabırçılığa bənzər
Kəramətdən bolluq — kəsir, kasıbçılığa bənzər
Kəraməti yaymaq bir alçaqlıq ya oğruluğa bənzər
Əsil bir həqiqət fani yalana bənzər
Ən böyük sahənin sərhədi yoxdur
Ən böyük istedadın faydası yoxdur
Ən böyük səsi qulaq eşitməz
Ən böyük gözəllik gözə görsənməz
Yol gizlindir və isimlərin xaricindədir,
Lakin hər bir şeyi o bitirir

上士闻道，勤而行之；中士闻道，若存若亡；下士闻道，大笑之。不笑不足以为道。故建言有之：明道若昧，进道若退，夷道若类，上德若谷，大白若辱，广德若不足，建德若偷，质真若渝，大方无隅，大器晚成，大音希声，大象无形。道隐无名。夫唯道，善贷且善。

42

四十二章

Yol doğur Biri
Bir doğur İkini
İki doğur Üçü
Üç isə doğur bütün varlığları
Bütün varlıqların çevrəsindəki Zülmət (Yanq)
Içindəki Nur (Yin) və
Hər yana yayılan Boşluğun Nəfəsi (Çi) ahəng yaradır
Göyün altında ən bədbəxt yazıq yetimlərdir
Lakin alilər bilə-bilə öz-özlərinə belə deyir
Bunları adamlardan öyrənmişəm
Elə bunu da adamlara öyrədirəm:
Amansız və zalım adam öz ölümü ilə ölməz
Sözlərimin duzu, elmimin əsası - budur

道生一，一生二，二生三，三生万物。万物负阴而抱阳，冲气以为和。人之所恶，唯孤、寡、不毂，而王公以为称。故物或损之而益，或益之而损。人之所教，我亦教之：强梁者不得其死，吾将以为教父。

43

四十三章

Kainatın ən zərif və yumşağ maddəsi
Ən möhkəm və güvvətliyə üstün gəlir
Qeyri-maddi olan isə
Ara olmayan yerdən də keçir
Biəməl olmağın qədrini bundan bilirəm
Sözsüz öyüd verib öyrətmək
Biəməlliyin xeyirini görmək
Hər kəsin qisməti deyil

天下之至柔，驰骋天下之至坚。无有入于无闻。是以知无为有益。不言之教，无为之益，天下希及之。

44

四十四章

Adın və şərəfindir mi daha əziz ya həyatın, mahiyyətin ozü?
Varlıq ya varlılıq — hansı dəyərə yapışmaqdır seçimin düzü?
Daha ağırdır mı qazanc uğrunda çəkilən zəhmət
və ya itki kədəri, zərərin qara üzü?
Həqiqətən,
Ad-şərəfi seçən daha çox xərc edər
Var-dövləti güdən — daha çox itirər
Şükür edən isə üzüqara olmaz
Hədd-qədəri bilənin bəxti bəd olmaz
Ömrü uzun olar, əndişəsi olmaz

名与身熟亲？身与货熟多？得与亡熟病？是故甚爱必大费，多藏必厚亡。故知足不辱，知止不殆，可以长久。

45

四十五章

Ali yaradıcılıq dağıntıya bənzər: düzəlməzdir
Tam dolğunluq boşluğa bənzər: tükənməzdir
Böyük düzgünlük əyri gələr
Böyük ustalıq sefehliyə bənzər
Böyük fəsahət diliağır gələr
Hərəkət soyuğun öhdəsindən gələr
Hərəkətsizlik istiliyin öhdəsindən gələr
Sakit aydınlıq isə dünyanı qaydaya salar

大成若缺，其用不弊。大盈若冲，其用不穷。大直若屈，大巧若拙，大辩若讷。躁胜塞，静胜热，清静以为天下正。

46

四十六章

Dünyada hər şey yolundadırsa
Yəhərlənməmiş atlar çəmənləri gübrələyir
Dünya yolunu itirəndə
Cəng arabalarına qoşulmuş atlar civarda çapır
Ən yaman şər — şöhrətpərəstlikdir
Ən acınacaqlı safalət - naşükürlükdür
Ən acı cinayət — tamahkarlıqdır
Həqiqətən,
Kim qədərini bilər və kifayətlənər
O adama həmişə yetərincə yetər

天下有道，却走马以粪；天下无道，戎马生于郊。罪莫大于可欲，祸莫大于不知足，罪莫大于欲得。故知足之足，常足。

47

四十七章

Evdən çölə heç çıxmayan da dünyanı dərk edib anlaya bilər
Pencərədən baxmayan da göylərin yolunu aydın görə bilər
İnsan nə qədər uzağa getsə bir o qədər də az bilər
Arif Aqillər uzağlara getməmiş bilərdi
Gözləri ilə baxmamış mahiyyəti görərdi
Əməl etməmiş işlərini başa çatdırardı

不出户，知天下；不窥牖，见天道。其出弥远，其知弥近。是以圣人不行而知，不见而名，不为而成。

48

四十八章

Elm adamı gündə nə isə tapır
Yol adamı gündə nə isə itirir
İtə bilən şeyləri itirmək üçün heç bir şey eləmək lazım deyil
Heç bir şey eləməyən isə bikar-avaraçılıq da eləyən deyil
Aləmi əhatə edən daim biəməldir
Öz işi ilə məşğul olan aləmi əhatə edə bilməz

为学日益，为道日损，损之又损之，以至于无为。无为无不为。取天下常以无事，及其有事，不足以取天下。

49

四十九章

Arif Aqilin öz dəyişməz könülü yoxdur
Onun könülü elin min nəslinin könülləridir
Yaxşı insanlara yaxşılıq edir
Amma pis insanlara da yaxşılıq edir
Bu cür yaxşılıq kəramətdəndir
İmanlı insanlardan əmindir
Amma imansızlardan da əmindir
Bu cür əmniyyət kəramətdəndir
Arif Aqil dünya ilə həmahəngdir, lakin bitərəfdir
Dünyadan ötrü qəlblərini bulandıran
elin min nəslinin gözləri və gulaqları vasitəsi ilə
Arif Aqil hər şeyə körpə uşaq kimi diqqət yetirir

圣人无心，以百姓心为心。善者吾善之，不善者吾亦善之，得善。信者吾信之，不信者吾亦信之，得信。圣人在天下，怵怵；为天下，浑其心。百姓皆注其耳目，圣人皆孩之。

50

五十章

Doğmaq — həyata aiddir
Batmaq isə — ölümə
On nəfərdən
üçü — doğulur
üçü — batır
üçü isə — həyatdan ötrü çapalasa da ölüm yerinə yaxınlaşır
Niyə belə? Çünki yaşamağa yaman can atırlar
Birinin də haqqında eşitməşəm ki,
Dövri-həyatı tam qavrayan o
Səfərdə kərgədanın və pələngin qorxusundan qaçmır
Döyüşdə düşmən qorxusundan yaraq-əsləhə qeyinmir
Kərgədan buynuzunu batıra bildiyi bir yeri tapmaz
Pələng dırnaqlarını batıra bildiyi bir yeri tapmaz
Silah ucunu batıra bildiyi bir yeri tapmaz
Niyə belə?
Çünki onun öləsi yeri qalmayıb

出生入死。生之徒十有三，死之徒十有三，人之生，动之死地，十有三。夫何故？以其生生之厚。盖闻善摄生者，陆行不遇虎兕，入军不被甲兵。兕无所投其角，虎无所措其爪，兵无所容其刃。夫何故？以其无死地。