— Демек, менікі болғаны. Өйткені, ол туралы бірінщі маған ой келген.

“എങ്കിൽ അവ എേന്റതാണു്, കാരണം, നക്ഷത്രങ്ങൾ ക്കുടമയാവുന്നതിെനക്കുറിച്ചു് ആദ്യം ആേലാചിച്ചതു ഞാ നാണേല്ലാ.”

— Осы жеткілікті ме?

“അതു മാത്രം മതിേയാ?”

— Әрине. Сен иесі жоқ алмас тас тапсаң, оны меншіктенесің ғой. Егер сен иесіз арал тауып алсаң, ол сенің меншігің болады. Саған жаңа ой бірінші келсе, сен оның иесі болаың. Ал мен болсам, жұлдыздапды иемденемін, өйткені бұған дейін жұлдыздарды меншіктеу егкімнің ойына кіріп-шықпаған.

“പിെന്നന്താ? ഉടമസ്ഥരില്ലാത്ത ഒരു വജ്രം നിങ്ങൾ കണ്ടുെവന്നിരിക്കെട്ട, അതു നിങ്ങളുേടതാണു്. ആരുെട യുമല്ലാത്ത ഒരു ദ്വീപു് നിങ്ങൾ കണ്ടുപിടിച്ചാൽ അതു നിങ്ങളുെട സ്വന്തമായി. ഒരു നൂതനാശയം നിങ്ങളുെട മനസ്സിൽ വന്നാൽ നിങ്ങൾ േപായി േപെറ്റെന്റടുക്കുന്നു: അതു പിെന്ന നിങ്ങളുെട സ്വന്തമാണു്. എെന്റ കാര്യവും അതു തെന്ന: നക്ഷത്രങ്ങൾ എെന്റ സ്വന്തമാണു്, എെന്ത ന്നാൽ അവ സ്വന്തമാക്കുന്നതിെനക്കുറിച്ചു് എനിക്കു മുമ്പു് ആരും ചിന്തിച്ചിട്ടില്ല.”

— Ол рас, — деп қостады Кішкентай ханзада. — Сосын не қыласың?

“അെത, അതു ഞാൻ സമ്മതിച്ചു,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറ ഞ്ഞു. “അതിരിക്കെട്ട, നക്ഷത്രങ്ങൾ െകാണ്ടു് നിങ്ങൾ എന്തു െചയ്യുന്നു?”

— Мен оларды басқарамын. Оларды қайта-қайта санаймын, — деді іскер адам. Бұл ұиын нәрсе. Бірақ мен ұлағатты кісімін!

“ഞാനവ മാേനജു െചയ്യുന്നു,” ബിസിനസ്സുകാരൻ പറ ഞ്ഞു. “ഞാനവ കൃത്യമായി എണ്ണിത്തിട്ടെപ്പടുത്തുന്നു. നല്ല േജാലിയാണതു്. പേക്ഷ, ഞാൻ ഗൗരവമുള്ള കാ ര്യങ്ങൾ െചയ്യുന്ന ഒരാളാണേല്ലാ!”

Кішкентай ханзада бұған да қанағаттанбады.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിനു പേക്ഷ, അയാളുെട ഉത്തരം തൃപ്തിയാ യില്ല.

— Егер менде орамал болса, оны мен мойныма орап және өзіммен бәрге алып кете аламын. Егер менің гүлім болса, оны жұлып алып кете аламын. Бірақ сен жұлдыздарды жинап алып кете ламайсың ғой!

“എനിെക്കാരു മഫ്ലർ സ്വന്തമായിട്ടുെണ്ടങ്കിൽ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു, “എനിക്കതു കഴുത്തിൽ ചുറ്റി കൂെട െക്കാണ്ടുേപാകാം. എനിെക്കാരു പൂവു് സ്വന്തമായിട്ടുെണ്ട ങ്കിൽ എനിക്കതു് ഇറുെത്തടുത്തുെകാണ്ടു േപാകാം. അതു േപാെല പേക്ഷ, നിങ്ങൾക്കു് നക്ഷത്രങ്ങൾ ഇറുെത്തടു ക്കാൻ പറ്റില്ലേല്ലാ!”

— Жоқ, бірақ мен оларды банкке салып қоя аламын.

“ഇല്ല, എന്നാൽ എനിക്കവ ബാങ്കിൽ നിേക്ഷപിക്കാമേല്ലാ.”

— Ол не дегенді білдіреді?

“എന്നു പറഞ്ഞാൽ?”

— Ол дегеніміз былай: мен жұлдыздардың санын бір шумақ қағаөзға жазамын. Сосын ол қағазды тартпаға саламын да, кілтпен құлыптап қоямын.

“എന്നു പറഞ്ഞാൽ എെന്റ നക്ഷത്രങ്ങളുെട ആെക െയണ്ണം ഒരു കടലാസുകഷണത്തിൽ ഞാെനഴുതുന്നു. അെതാരലമാരയുെട വലിപ്പിൽ വച്ചു പൂട്ടുന്നു.”

— Сол-ақ па?

“അേത്രയുള്ളു?”

— Соның өз де жеткілікті.

“അതു മതി.”

«Қызық екен, — деп ойлады Кішкентай ханзада. — Тіпті әдемі жырдай. Бірақ айтуға тұрарлық нәрсе емес».

“ഇയാൾ പറയുന്നതിൽ ഒരു രസമുണ്ടു്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻ സ്. “അതിൽ കവിതയുമുണ്ടു്. പേക്ഷ, അതിെലാരു ഗൗരവമില്ല.”

Кішкентай ханзаданың көңіл қоюға тұрарлықтай нәрселер туралы ойы ересек адамдардың ойынан мүлдем басқаша болатын.

എന്താണു് ഗൗരവമുള്ള കാര്യം എന്നതിൽ ലിറ്റിൽ പ്രിൻ സിെന്റ ധാരണ മുതിർന്നവരുേടതിൽ നിന്നു വളെര വ്യ ത്യസ്തമായിരുന്നു.

— Меніңше, — деді ол тағы да, менің күн сайын суарып тұратын гүлім бар. Менің меншгімде апта сайын мұржасын тазалап тұратын үш жанартауым бар. Сөніп қалғанын да тазалаймын. «Сақтықта корлық жоқ» деген. Менің иемденуім жанартауларым үшін де, гүлдерім үшін де пайдалы. Ал жұлдыздарға сенен түсер пайда жоқ.

“എനിക്കു സ്വന്തമായി ഒരു പൂവുണ്ടു്,” അവൻ ബിസി നസ്സുകാരനുമായുള്ള സംഭാഷണം തുടർന്നു, “അതിനു ഞാൻ എന്നും െവള്ളെമാഴിച്ചുെകാടുക്കുന്നുണ്ടു്. എനിക്കു മൂന്നു് അഗ്നിപർവതങ്ങളുമുണ്ടു്; എല്ലാ ആഴ്ചയും ഞാനവ ചുരണ്ടി വൃത്തിയാക്കി വയ്ക്കും (െകട്ടുേപായെതാന്നുകൂടി; നമ്മൾ കരുതിയിരിക്കണമേല്ലാ.) അങ്ങെന ഞാനവയു െട ഉടമസ്ഥനായതുെകാണ്ടു് എെന്റ പൂവിെനെന്തങ്കിലും ഗുണമുണ്ടു്, എെന്റ അഗ്നിപർവതങ്ങൾക്കും എെന്തങ്കിലും ഗുണമുണ്ടു്. പേക്ഷ, നക്ഷത്രങ്ങൾക്കു് നിങ്ങെളെക്കാണ്ടു് എന്തു ഗുണമാണുള്ളതു്?”

Іскер адам аузын ашып еді, бірақ аузына сөз түспеді. Кішкентай ханзада болса бірден жолға аттанып кетті.

ബിസിനസ്സുകാരൻ വായ തുറെന്നങ്കിലും അയാൾക്കു മറു പടി പറയാൻ ഒന്നുമുണ്ടായില്ല. ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് തെന്റ വഴിക്കു േപാവുകയും െചയ്തു.

«Үлкендер шынында да ғажап жандар» деп ойлады ол жол бойы.

“ഈ മുതിർന്നവർ തികച്ചും വിചിത്രസ്വഭാവക്കാർ തെന്ന!” യാത്ര തുടരുന്നതിനിടയിൽ അവൻ സ്വയം പറഞ്ഞു.

XIV

പതിനാലു്

Бесінші планета өте қызғылықты еді. Бұл бәрінің ішіндегі ең кішкенесі болатын. Оның үстінде тек көше шамы мен шам жағатын шырақшы ғана сиятын орын бар.

അഞ്ചാമെത്ത ഗ്രഹം ഇതുവെര കണ്ടതിൽ നിെന്നാെക്ക വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു. ഏറ്റവും വലിപ്പം കുറഞ്ഞ ഗ്രഹമാ ണതു്. ഒരു െതരുവുവിളക്കിനും അതു െകാളുത്തുന്നയാൾ ക്കുമുള്ള ഇടേമ അതിലുള്ളു.

Аспанның бір бұрышында орналасқан не бір үйлері, не бір тұрғындары жоқ планетаға көше шамы мен шырақшы не үшін керек екені Кішкентай ханзаданың миына симай-ақ қойды. Дегенмен ол ішінен былай деп ойлады:

ആകാശെത്താരിടത്തു്, ഒരു മനുഷ്യൻ േപാലുമില്ലാത്ത, ഒറ്റ വീടു േപാലുമില്ലാത്ത ഒരു ഗ്രഹത്തിൽ ഒരു െതരുവുവിളക്കും അതു െകാളുത്താൻ ഒരാളുമുണ്ടായതു െകാെണ്ടന്താ പ്രേയാജനം എന്നതി നു് മതിയാെയാരു വിശദീകരണം കെണ്ടത്താൻ ലി റ്റിൽ പ്രിൻസിനു കഴിഞ്ഞില്ല. എന്നാല്ക്കൂടി അവൻ സ്വ യം ഇങ്ങെന പറഞ്ഞു:

«Мүмкін бұл адам сандырақтайтын шығар. Әйтсе де, оның патшаға, атаққұмарға, әлде іскер адам мен маскүнемге ұарағанда дені дұрыстау сияқты. Қалай болғанда да, мұның жұмысының мәні бар. Ол өзінің шамын жаққан шақта бір жаңа жұлдыз туғандай немесе гүл шешек атқандай әсер етеді. Ал шырағын өшіргенде, сол гүл немесе жұлдыз ұйқыға кеткендей болады. Тамаша жұмыс. Бұл шын мәнінде пайдалы іс, себебі бұл — әдемі».

“ഈ മനുഷ്യൻ വിഡ്ഢിയാെണന്നു വരാം. എന്നാൽ ഇേദ്ദഹെത്തക്കാൾ വിഡ്ഢികളേല്ല, ആ രാജാവും ആ ബിസിനസ്സുകാരനും ആ െപാങ്ങച്ചക്കാ രനും ആ കുടിയനും. ഇേദ്ദഹം െചയ്യുന്ന പ്രവൃത്തിയിൽ എെന്തങ്കിലും അർത്ഥെമങ്കിലും ഉണ്ടേല്ലാ. അയാൾ വിളക്കു െകാളുത്തുേമ്പാൾ ഒരു നക്ഷത്രത്തിനു്, ഒരു പൂ വിനു ജീവൻ വീഴുന്ന േപാെലയാണതു്. വിളക്കു െകടു ത്തുേമ്പാൾ ഒരു നക്ഷത്രെത്തേയാ ഒരു പൂവിെനേയാ അയാൾ ഉറക്കാൻ കിടത്തുകയുമാണു്. മേനാഹരമായ ഒരു െതാഴിലാണതു്. മേനാഹരമാെണന്നതിനാൽ പ്ര േയാജനപ്രദവുമാണതു്.”

Кішкентай ханзада планетаға жақындаған кезде шырақшыға құрметпен иіліп сәлем береді:

ആ ഗ്രഹത്തിെലത്തിയേപ്പാൾ വിളക്കു െകാളുത്തുന്നയാ െള അവൻ ബഹുമാനേത്താെട വണങ്ങി.

— Қайырлы күн! Шырағыңды неге өшірдің?

“ഗുഡ് േമാണിംഗ്, എന്താ ഇേപ്പാത്തെന്ന വിളക്കു െകടു ത്തിക്കളഞ്ഞതു്?”

— Нұсқау солай, — деп жауап берді шырақшы. — Қайырлы күн!

“അങ്ങെനയാണു് കല്പന,” അയാൾ പറഞ്ഞു, “ഗുഡ് േമാ ണിംഗ്.”

— Нұсқау деген не?

“എന്താണു് കല്പന?”

— Шырақты өшіру жайлы құсқау. Кеш жарық!

“വിളക്കു െകടുത്തണെമന്നു്. ഗുഡ് ഈവനിംഗ്.”

Сөйтіп ол шырағын қайта жақты.

അയാൾ വിളക്കു പിെന്നയും െകാളുത്തി.

— Оны неге қайтадан жақтың?

“നിങ്ങെളന്തിനാണു് പിെന്നയും അതു െകാളുത്തിയതു്?”

— Нұсқау солай, — деп жауап берді шырақшы.

“അതാണു് കല്പന.”

— Түсінсем бүйырмасын, — деді Кішкентай ханзада.

“എനിെക്കാന്നും മനസ്സിലാകുന്നില്ല,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Түсінетін ешнәрсесі жоқ, — деді шырақшы. Нұсқау дегеніміз — Нұсқау. Қайырлы күн!

“മനസ്സിലാക്കാൻ േവണ്ടി ഒന്നുമില്ല,” വിളക്കു െകാളുത്തു ന്നയാൾ പറഞ്ഞു. “കല്പന കല്പനയാണു്. ഗുഡ് േമാണിംഗ്.”

Ол шырағын қайта сөндірді.

അയാൾ പിെന്നയും വിളക്കു െകടുത്തി.

Сосын қызыл төрт бұрыштар бар бет орамалымен маңдайын сүртті.

എന്നിട്ടയാൾ ചുവന്ന ചതുരക്കള്ളികളുള്ള ഒരു തൂവാല െയടുത്തു് െനറ്റിയിെല വിയർപ്പു തുടച്ചു.

— Менің кәсібім сұмдық ауыр. Бұрындары уақытымен болушы еді. Таңертең сөндіріп, кешке жағатынмын. Одан қалған уақытында: күндіз дем алып, түнде ұйықташы едім…

“ഹൗ, ക്ഷീണിപ്പിക്കുെന്നാരു പണിയാെണേന്റതു്. മുമ്പി തിങ്ങെനയായിരുന്നില്ല. കാലത്തു ഞാൻ വിളക്കു െകടു ത്തിവയ്ക്കും, സന്ധ്യക്കു് പിെന്നയും െചന്നു് െകാളുത്തുകയും െചയ്യും. പകൽ ബാക്കിയുള്ള സമയം എനിക്കു് എെന്റ കാര്യം േനാക്കാമായിരുന്നു, രാത്രിയിൽ ബാക്കിസമയം ഉറങ്ങുകയും െചയ്യാമായിരുന്നു.”

— Сонда, одан кейін, нұсқау өзгеріп кетті ме?

“അതിനു േശഷം പുതിയ കല്പന വന്നുെവന്നാേണാ?”

— Нұсқау өзгерген жоқ—ау, — деді шырақшы. — Пәленің бәрі осында емес пе! Планета жылдан жылға жылдамырақ айналатын болып барады, ал нұсқау өзгермеді.

“കല്പന മാറിയിെട്ടാന്നുമില്ല,” അയാൾ പറഞ്ഞു. “അത േല്ല അതിെന്റ കഷ്ടം! ഓേരാ െകാല്ലം െചല്ലുേന്താറും ഗ്ര ഹത്തിെന്റ ഭ്രമണേവഗം കൂടിവരികയാണു്, കല്പനയിൽ മാറ്റം വരുത്തിയിട്ടുമില്ല!”

— Сонымен? — деді Кішкентай ханзада.

“എന്നിെട്ടന്തുണ്ടായി?”

— Сонымен енді ол минутына бір айналып шығады. Менің бір секнуд та тыныс алуға уақытым жоқ. Әр минут сайын жағып, қайт сөндіремін!

“എന്നിെട്ടന്തുണ്ടാവാൻ—ഗ്രഹം ഇേപ്പാൾ ഒരു മിനുട്ടു െകാണ്ടു് ഒരു ഭ്രമണം പൂർത്തിയാക്കും. എനിക്കു് ഒരു നി മിഷെത്ത വിശ്രമം കിട്ടുന്നുമില്ല. ഓേരാ മിനുട്ടിലും എനി ക്കു് വിളക്കു െകാളുത്തുകയും െകടുത്തുകയും േവണം!”

— Міне, қызық! Сенің бір күнің бір-ақ минутқа созылғаны ғой!

“അതു നല്ല തമാശയായിട്ടുണ്ടേല്ലാ! ഇവിെട ഒരു ദിവസ ത്തിനു് ഒരു മിനുട്ടിെന്റ ൈദർഘ്യേമയുള്ളു!”

— Қызық түгі де жоқ, — деді шырақшы. — Екеміздің әңгімелесіп тұрғанымызға бір айдың жүзі болды.

“ഇതിൽ ഒരു തമാശയുമില്ല!” വിളക്കു െകാളുത്തുന്നയാൾ പറഞ്ഞു. “നാം സംസാരിച്ചു നില്ക്കുന്നതിനിെട ഒരു മാസം െപായ്ക്കഴിഞ്ഞു.”

— Бір ай?!

“ഒരു മാസം?”

— Иә, отыз минут. Отыз күн! Қайырлы кеш!

“അെത ഒരു മാസം. മുപ്പതു മിനുട്ട്. മുപ്പതു ദിവസം. ഗുഡ് ഈവനിംഗ്.”

Ол шырағын қайта жақты.

അയാൾ വിളക്കു പിെന്നയും െകാളുത്തി.

Кішкентай ханзада одан көз алмай тұрып, нұсқауына осыншама адал шырақшыны жақсы көріп кетті.

തനിക്കു തന്നിരിക്കുന്ന ഉത്തരവു് അക്ഷരം പ്രതി അനു സരിക്കുന്ന ഈ േജാലിക്കാരേനാടു് ലിറ്റിൽ പ്രിൻസിനു േസ്നഹം കൂടിക്കൂടി വന്നു.

Оның есіне күннің батуын тамашалау үшін өзінің орындығын жылжытып күнді қуалап жүретін кездері түсіп кетті. Ол досына көмектескісі келді:

മുെമ്പാരു കാലത്തു് പിന്നിേല ക്കു കേസര നീക്കിയിട്ടിരുന്നു തനിക്കു കിട്ടിയ അസ്തമയ ങ്ങൾ അവൻ ഓർത്തു. ഈ ചങ്ങാതിെയ സഹായിക്ക ണെമന്നു് അവനു േതാന്നി.

— Сен білесің бе? Мен сені қалаған кезіңде демалдырудың тәсілін білемін…

“േനാക്കൂ… േവണ്ടേപ്പാൾ വിശ്രമിക്കാൻ ഒരു വഴി പറ ഞ്ഞുതരെട്ട?”

— Мен үнемі демалғым келеді, — деді шырақшы.

“പറയൂ, ഒന്നു വിശ്രമിച്ചാൽ െകാള്ളാെമന്നാണു് എേപ്പാ ഴും എെന്റ ആഗ്രഹം,” അയാൾ പറഞ്ഞു.

Адам жұмысына адал, сонымен қатар жалқау да бола алмайды ғой.

േജാലിയിൽ കള്ളം കാണിക്കാതിരിക്കുേമ്പാൾത്തെന്ന മടി പിടിച്ചിരിക്കാൻ െകാതിക്കുന്നതിൽ അസ്വാഭാവിക തെയാന്നുമില്ല.

Кішкентай ханзада сөзін былай деп сабақтады:
— Сенің планетаңның кішкентайлығы сонша, үш қадам аттасаң болғаны оны түгел айналып шығасың. Әрдайым, күннің көзінде қалу үшін, сен асықпай жүріп отырсаң болғаны.тыныстап алғың келгенде, сен жүре бер… сонда күн қалағаныңша шығып тұра береді.

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഇങ്ങെന വിശദീകരിച്ചു:
“മൂന്നടി വച്ചാൽ ചുറ്റിവരാവുന്നത്ര െചറുതാണേല്ലാ നിങ്ങ ളുെട ഗ്രഹം. അല്പം കൂടി പതുെക്ക നടന്നാൽ നിങ്ങൾ െക്കേപ്പാഴും പകൽെവളിച്ചത്തായിരിക്കാം. വിശ്രമിക്ക ണെമന്നു േതാന്നുേമ്പാൾ നടക്കുക… നിങ്ങൾക്കിഷ്ടമുള്ള ത്ര േനരം പകൽ നീണ്ടുനില്ക്കും.”

— Бұдан келіп-кетер пайда шамалы екен, — деді шырақшы. — Менің өмірде ең жақсы көретінім — ұйықтау.

“എനിക്കതുെകാണ്ടു് വലിയ ഗുണമില്ല,” അയാൾ പറ ഞ്ഞു. “നെല്ലാരുറക്കമാണു് എെന്റ ജീവിതാഭിലാഷം.”

— Амал нешік, жолың болмады, — деді Кішкентай ханзада.

“എങ്കിൽ നിങ്ങൾ ഭാഗ്യേദാഷിയാണു്,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Амал жоқ, — деді шырақшы. — Қайырлы күн!

“ഭാഗ്യേദാഷി തെന്ന,” വിളക്കു െകാളുത്തുന്നയാൾ പറ ഞ്ഞു. “ഗുഡ് േമാണിംഗ്.”

Сөйтті де шырағын сөндірді.

അയാൾ വിളക്കു െകടുത്തി.

«Бұл адам, — деп ойлады Кішкентай ханзада сапарын жалғастыра түсіп, — бұл адамбасқаларына: патшаға, атаққұмарға, маскүнемге, іскер адамға жек көрінішті олар еді. Дегемен, маған күлкілі емес. Жібі түзу жалғыз осы сияқты көрінді. Мүмкін, мұның себебі оның тек өз қара басын ғана ойламай, өзге нәрсемен айналысатындығы болар».

“മറ്റുള്ളവർെക്കാെക്ക,” യാത്ര തുടരുേമ്പാൾ ലിറ്റിൽ പ്രിൻ സ് സ്വയം പറഞ്ഞു, “ആ മനുഷ്യെന പുച്ഛമായിരിക്കും, ആ രാജാവിനു്, ആ െപാങ്ങച്ചക്കാരനു്, ആ ബിസിനസ്സു കാരനു്, ആ കുടിയനു്. പേക്ഷ, പരിഹാസ്യനായി എനി ക്കു േതാന്നാത്തതു് അയാൾ മാത്രമാണു്. തെന്നക്കുറിച്ചു മാത്രമല്ലാെത മറ്റു ചിലതിെനക്കുറിച്ചു കൂടി അയാൾക്കു ചിന്തയുള്ളതു െകാണ്ടാവാം അങ്ങെനയായതു്.”

Ол өкініштен күрсінді де, ойын былай деп жаоғастырды:

കുറ്റേബാധേത്താെട ഒരു െനടുവീർപ്പയച്ചുെകാണ്ടു് അവൻ ആത്മഗതം തുടർന്നു:

«Жалғыз осы ғана достасуыма жарайтын адам екен. Алайда, оның планетасы шынында тым кішкентай. Екі адам сыятын орын жоқ…»

“എനിക്കു സുഹൃത്താക്കാൻ േതാന്നുക അയാെള മാത്ര മാണു്. പേക്ഷ, അയാളുെട ഗ്രഹം തീെരെച്ചറുതായിേപ്പാ യി. അതിൽ രണ്ടു േപർക്കുള്ള ഇടമില്ല…”

Шынында Кішкентай ханзаданың мойындауға батпаған нәрсесі — күн жиырма төрт сағат ішінде бір мың төрт жүз қырық рет бататын осы бір құдай жарылқаған планетаны қимайтындығы!

വാസ്തവത്തിൽ ആ ഗ്രഹം ഉേപക്ഷിച്ചു േപാരുന്നതിൽ തനിക്കിത്രയ്ക്കു ദുഃഖം േതാന്നാനുള്ള കാരണം മെറ്റാന്നാ െണന്നു സമ്മതിക്കാൻ െകാച്ചുരാജകുമാരനു മടിയായിരു ന്നു: ദിവസം ആയിരത്തി നാനൂറ്റി നാല്പതു് സൂര്യാസ്തമയ ങ്ങൾ െകാണ്ടനുഗൃഹീതമാണെതന്നതു്!

XV

പതിനഞ്ചു്

Алтыншы планета одан он есе үлкен планета еді. Мұнда қалың кітаптар жазатын қарт кісі тұратын. Кішкентай ханзаданы көре салысымен ол:

ആറാമെത്ത ഗ്രഹം ഒടുവിൽ കണ്ടതിെനക്കാൾ പത്തു മടങ്ങു് വലുതായിരുന്നു. തടിയൻ പുസ്തകങ്ങൾ എഴുതി ക്കൂട്ടുന്ന വൃദ്ധനായ ഒരു മാന്യേദഹമാണു് അവിടെത്ത അേന്തവാസി.

— Мінеки, зерттеушінің дәл өзі келді! — деп айқайлап жіберді.

“ആഹാ, അതാ, ഒരു പര്യേവക്ഷകൻ വരുന്നു!” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് വരുന്നതു കണ്ടേപ്പാൾ അയാൾ സ്വയം ഉറെക്ക പ്പറഞ്ഞു.

Кішкентай ханзада ентігін басу үшін орындыққа отыра кетті. Қаншама жолдарды басынан өткерді десеңші!

ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് കിതച്ചുെകാണ്ടു് േമശയ്ക്കരികിൽ വന്നി രുന്നു. അവൻ ഇതിനകം കുേറേയെറ യാത്ര െചയ്തുകഴി ഞ്ഞിരിക്കുന്നു!

— Қай жақтан келе жатырсың? — деп сұрады одан қарт кісі.

“നീ എവിടുന്നു വരുന്നു?” അേദ്ദഹം േചാദിച്ചു.

— Мынау не қылған қалың кітап? — деді Кішкентай ханзада. — Сіз мұнда немен айналысасыз?

“ആ തടിച്ച പുസ്തകം എന്താണു്?” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് േചാ ദിച്ചു. “താങ്കൾ എന്താണു െചയ്യുന്നതു്?”

— Мен географпын, — деді қарт кісі.

“ഞാൻ ഒരു ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞനാണു്,” വൃദ്ധൻ പറഞ്ഞു.

— Георграф деген кім?

“ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞെനന്നു പറഞ്ഞാൽ?”

— Ол — теңіздердің, өзендердің, қалалардың, таулар мен шөлдердің қайда орналасқанын білетін ғалым.

“ഏതു കടലിെന്റയും പുഴയുെടയും മലയുെടയും നഗരത്തി െന്റയും മരുഭൂമിയുെടയും സ്ഥാനം കൃത്യമായി അറിയുന്ന പണ്ഡിതൻ.”

— Неткен қызық! — деді Кішкентай ханзада. — Мінеки, бұл — нағыз кәсіп!

“ഇതു െകാള്ളാമേല്ലാ,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “ശരി െക്കാരു പ്രവൃത്തി െചയ്യുന്നയാെള ഒടുവിൽ ഞാൻ കെണ്ട ത്തി!”

Сосын географтың планетасын көзбен шолып шықты. Ол осыншама сәулетті планетаны бұрын-соңды көрмеген еді.

ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞെന്റ ഗ്രഹത്തിലൂെട അവെനാന്നു കേണ്ണാടിച്ചു. ഇത്ര വിശിഷ്ടമായ ഒരു ഗ്രഹം അവൻ ഇതി നു മുമ്പു കണ്ടിട്ടില്ല.

— Сіздің планетаңыз өте әдемі екен. Мұхиттар бар ма?

“താങ്കളുെട ഗ്രഹം വളെര മേനാഹരമായിരിക്കുന്നു,” അവൻ പറഞ്ഞു. “ഇതിൽ കടലുകളുേണ്ടാ?”

— Оны білмедім, — деді географ.

“അെതനിക്കു പറയാൻ പറ്റില്ല,” ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞൻ പറഞ്ഞു.

Кішкентай ханзада көңілі қалыңқырап:
— Ал таулар ше? — деп сұрады.

“അതു കഷ്ടമായേല്ലാ,” െകാച്ചുരാജകുമാരനു നിരാശയാ യി. “മലകളുേണ്ടാ?”

— Оны білмеймін, — деді географ.

“അെതനിക്കു പറയാൻ പറ്റില്ല,” ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞൻ പറഞ്ഞു.

— Ал қалалар, өзендер мен шөлдер ше?

“പുഴകൾ, നഗരങ്ങൾ, മരുഭൂമികൾ?”

— Оны да біле алмадым, — деді географ.

“അതുെമനിക്കു പറയാൻ പറ്റില്ല.”

— Сіз географ емессіз бе?!

“പേക്ഷ, താങ്കെളാരു ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞനുമാണു്!”

— Дәл солай, — деді географ, — бірақ мен зерттеумен айналысатын саяхатшы емеспін. Мен зерттеушілерге зәрумін. Қалаларды, өзендерді, тауларды, теңіздерді, мұхиттар мен шөлдерді географ санамайды ғой.

“അതു ശരി തെന്ന,” ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞൻ പറഞ്ഞു. “പേക്ഷ, ഞാൻ പര്യേവക്ഷകനല്ലേല്ലാ. എെന്റ ഗ്രഹത്തിൽ ഒറ്റ പര്യേവക്ഷകൻ േപാലുമില്ല. പുഴയുെടയും മലയുെടയും കടലിെന്റയും മരുഭൂമിയുെടയും കണെക്കടുക്കാൻ ഭൗമ ശാസ്തജ്ഞൻ േപാകാറില്ല.

Географ — тым маңызды адам, оның сандалып жүргені жараспас. Ол өзінің кеңсесінен шықпайды. Ол осында зерттеушілерді қабылдайды. Географ оларға сұрақ қойып, олардың көрген-білгендерін қағазға түсіреді. Ал егерде олардың ішіндегі кейбіреуінің айтқандары қызықтау көрінсе болғаны, географ сол зерттеушінің адамшылық қасиеттерін тексеріске алады.

അങ്ങെന ചുറ്റിയടിച്ചു കള യാനുള്ളതല്ല, അയാളുെട സമയം. അയാൾ തെന്റ േമശ വിട്ടു േപാകാറില്ല. അയാൾ പര്യേവക്ഷകെര തെന്റ പഠ നമുറിയിേലക്കു വിളിയ്ക്കുകയാണു്. അവേരാടു് േചാദ്യങ്ങൾ േചാദിക്കുകയും അവർേക്കാർമ്മയുള്ളതു് എഴുതിെയടു ക്കുകയുമാണു്. അവരിലാരുെടെയങ്കിലും ഓർമ്മകൾ അയാൾക്കു താല്പര്യമുണർത്തുകയാെണങ്കിൽ അയാളു െട സ്വഭാവെത്തക്കുറിച്ചേന്വഷിക്കാൻ ഉത്തരവിടുന്നു.”

— Оның қажеті не?

“അെതന്തിനു്?”

— Зерттеуші өтірік айтса, география кітаптарына зиян келтіреді. Ішкіш зерттеуші де соның қатарына жатады.

“കള്ളം പറയുന്ന പര്യേവക്ഷകൻ ഭൂമിശാസ്ത്രപുസ്തക ങ്ങൾ കുളമാക്കിേല്ല? അയാൾ കുടിയനായാലും കുഴപ്പ മാണു്.”

— Неге? — деп сұрады Кішкентай ханзада.

“അെതന്താ?”

— Өйткені маскүнемдердің көзіне бәрі қосарланып көрінеді. Сонда географ бір ғана таудың орнына екеу деп жазып қоюы мүмкін.

“കുടിയന്മാർ എല്ലാം രണ്ടായിട്ടു കാണും. ഒരു മലയുള്ളി ടത്തു് രണ്ടുെണ്ടന്നു് ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞൻ എഴുതിവയ്ക്കുകയും െചയ്യും.”

— Мен сондай біреуді танушы едім, — деді Кішкентай ханзада, — Одан жақсы зертеуші шықпас, — еді.

“പര്യേവക്ഷകനാകാൻ തീെരപ്പറ്റാത്ത ഒരാെള എനിക്ക റിയാം,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു.

— Ол да мүмкін. Сонымен, зерттеушінің адамгершщілігі мықты болып шықса, онда оның ашқан жаңалығын тексеріске алады.

“അങ്ങെന വരാം. അേപ്പാൾ, പര്യേവക്ഷകെന്റ സ്വഭാവ ശുദ്ധി െതളിഞ്ഞു കഴിഞ്ഞാൽ പിെന്ന അയാളുെട കണ്ടു പിടുത്തെത്തക്കുറിച്ചു് അേന്വഷിക്കാൻ ഉത്തരവിടുന്നു.”

— Барып көре ме?

“േനരിട്ടു േപായിക്കണ്ടിട്ടു്?”

— Жоқ. Ол қиындау болады-ау. Оның орнына зерттеушіге дәлелдер келтіруін талап етеді. Мысалы, асқар тауды тапқан болса, үлкен-үлкен тастар әкелуі шарт.

“അല്ല. അതത്ര എളുപ്പമല്ല. പകരം പര്യേവക്ഷകേനാ ടു് െതളിവു നല്കാൻ ആവശ്യെപ്പടുകയാണു്. ഉദാഹര ണത്തിനു് താൻ വലിെയാരു മല കണ്ടുപിടിച്ചു എന്നാ ണു് അയാൾ അവകാശെപ്പടുന്നെതങ്കിൽ െതളിവായി അതിൽ നിന്നുള്ള വലിയ കല്ലുകൾ അയാൾ െകാണ്ടുവ രണം.”

Географ кенеттен көңілі жібіп:

പര്യേവക്ഷകൻ െപെട്ടന്നുഷാറായി.

— Сен ше, алыстан келдің ғой! Зерттейтін саяхатшының нағыз өзісің! Қане, өзіңнің планетаңды сипаттап бепші!

“നീ വളെര ദൂെര നിന്നു വരുന്നതേല്ല! നീയും ഒരു പര്യ േവക്ഷകനാണു്! നീ നിെന്റ ഗ്രഹെത്തക്കുറിച്ചു് വിസ്തരിച്ചു പറയൂ!”

Сөйтіп географ өзінің кітабын ашып жіберіп, қарындашын ұштады. Зерттеушілердің әңгімелерін әуелі қарындашпен жазады. Оны сиямен көшіріп жазу үшін, зерттеушінің дәлелдер келтіруін күтеді.

തെന്റ തടിയൻ രജിസ്റ്റർ തുറന്നു വച്ചിട്ടു് അേദ്ദഹം െപൻ സിലിെന്റ മുന കൂർപ്പിച്ചു. പര്യേവക്ഷകരുെട വിവരണ ങ്ങൾ ആദ്യം െപൻസിലിേല േരഖെപ്പടുത്തൂ; െതളിവുകൾ ഹാജരാക്കിക്കഴിഞ്ഞതിനു േശഷം മാത്രമാണു് മഷി ഉപ േയാഗിക്കുക.

— Сонымен? — деп сұрады географ.

“തുടങ്ങിേക്കാ,” ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞൻ തിടുക്കെപ്പടുത്തി.

— Менің планетамда қызықтайтын нәрсе көп емес. Ол — кішкене планета. Үш жанартауым бар. Екеуі жанып тұр, ал біреуі сөніп қалған. Бірақ, кім біледі не болатынын.

“ഓ, ഞാൻ താമസിക്കുന്ന ഗ്രഹം അത്ര താല്പര്യമുണർ ത്തുന്നെതാന്നുമല്ല,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് പറഞ്ഞു. “വളെര െചറുതാണതു്. മൂന്നഗ്നിപർവതങ്ങളുണ്ടു്. കത്തുന്നതു രണ്ടും െകട്ടെതാന്നും. എന്നാലും നമ്മൾ കരുതിയിരി ക്കണമേല്ലാ.”

— Кім біледі не болатынын? — деп қайталады географ.

“നമ്മൾ കരുതിയിരിക്കണം,” ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞൻ സമ്മ തിച്ചു.

— Менде тағы гүл бар.

“എനിെക്കാരു പൂവു കൂടി സ്വന്തമായിട്ടുണ്ടു്.”

— Біз гүлдерді есепке алмаймыз, — деді географ.

“ഞങ്ങൾ പൂക്കളുെട കാര്യം േരഖെപ്പടുത്താറില്ല,” ഭൗമ ശാസ്ത്രജ്ഞൻ പറഞ്ഞു.

— Неге? Дүниедегі ең әдемі гүл!

“അെതന്താ? എെന്റ ഗ്രഹത്തിെല ഏറ്റവും മേനാഹര മായ കാര്യമാണതു്!”

— Себебі гүлдер өткінші болады.

“ഞങ്ങൾ അവ വിട്ടുകളയുകയാണു െചയ്യുക,” ഭൗമശാസ്ത്ര ജ്ഞൻ പറഞ്ഞു, “കാരണം അവ ൈനമിഷികങ്ങളാണു്.”

— Өткінші деген нені білдіреді?

“ൈനമിഷികം—എന്നു പറഞ്ഞാൽ?”

— География кітаптары, — деді географ, — әлемдегі кітаптардың ішіндегі ең асылы. Олар ешқашан ескірмейді. Таудың орын ауыстырғаны сирек кездеседі ғой. Мұхиттың тартылып қалуы күнде кезесетін нәрсе емес. Біздер мәңгі өзгермейтін нәрселер жайында жазамыз.

“ഏതു പുസ്തകെത്തക്കാളും ഗൗരവമുള്ള സംഗതികൾ പ്രതിപാദിക്കുന്ന പുസ്തകങ്ങളാണു് ഭൂമിശാസ്ത്രപുസ്തക ങ്ങൾ,” ഭൗമശാസ്ത്രജ്ഞൻ പറഞ്ഞു. “അവയ്ക്കു കാലഹ രണം വരിക എന്നതില്ല. ഒരു മല അതിെന്റ സ്ഥാനം മാറുക എന്നതു് എത്രേയാ അപൂർവമാണു്. അത്രയപൂർവ മാണു് കടൽ വറ്റി വരളുക എന്നതും. ചിരസ്ഥായികളായ കാര്യങ്ങെളക്കുറിച്ചാണു് ഞങ്ങൾ എഴുതുന്നതു്.”

— Алайда, сөнген жанартаулар ұйқысынан оянып кетуі мүмкін ғой. «Өткінші нәрсе» не дегенді білдіреді?

“പേക്ഷ, െകട്ടുേപായ അഗ്നിപർവതങ്ങൾ പിെന്നാരി ക്കൽ സജീവമാെയന്നു വരാം,” ലിറ്റിൽ പ്രിൻസ് ഇടയ്ക്കു േകറി പറഞ്ഞു. “അതു് ൈനമിഷികമാേണാ?”