Но той не отговори на въпроса ми. Той каза простичко:

მაგრამ პასუხი არ გამცა.

— Водата също тъй помага на сърцето…

— წყალი გულსაც რგებს… — თქვა უბრალოდ.

Аз не разбрах неговия отговор, но млъкнах… Знаех, че не бива да го разпитвам.

მე ვერ გავუგე, მაგრამ აღარაფერი ვკითხე… კარგად ვიცოდი, რომ კითხვაზე პასუხს ადვილად არ გამცემდა.

Той беше уморен. Седна. Аз седнах до него. И след кратко мълчание той добави:

იგი დაიღალა და სილაზე დაეშვა. მე გვერდით მივუჯექი. კარგა ხანს ვდუმდით. მერე კი თქვა:

— Звездите са хубави поради едно цвете, което не се вижда…

— ლამაზია ვარკვლავები, მეტადრე იმიტომ, რომ იქ, სადღაც, ერთი ყვავილი ხარობს, რომელიც აქედან არა ჩანს…

Аз отговорих — „разбира се“ и без да кажа нещо, погледнах гънките на пясъка, огрени от луната.

— მართალი ხარ, — მივუგე მე და თვალი მოვავლე მთვარის შუქით განათებულ დატალღულ ქვიშას.

— Пустинята е хубава — добави той.

— უდაბნოც ლამაზია, — დასძინა მან.

Това беше вярно. Аз винаги съм обичал пустинята. Сядаш върху някоя пясъчна дюна. Не виждаш нищо. Не чуваш нищо. И все пак нещо мълчаливо свети…

მართლაც ლამაზი სანახავი იყო უდაბნო. მე ყოველთვის მომწონდა იგი. ზიხარ სილის ბორცვზე, ირგვლივ არაფერი ჩანს. არაფერი ისმის. და მდუმარებაში მაინც ანათებს რაღაც…

— Пустинята е хубава — каза малкият принц — от това, че някъде в нея има скрит кладенец…

— იცი, რატომაა უდაბნო ასეთი ლამაზი? — თქვა პატარა უფლისწულმა, — იმიტომ, რომ სადღაც, მის წიაღში, წყარო იმალება…

Аз се изненадах, като разбрах изведнъж отде идеше тая тайнствена светлина на пясъка. Когато бях малко момченце, живеех в една старинна къща, за която поверието казваше, че в нея има заровено имане. Разбира се, никой никога не можа да го намери, нито може би го е и потърсил. Но то омагьосваше цялата къща. Моята къща криеше в дъното на сърцето си една тайна…

მე გავვოცდი. მხოლოდ ახლა მივხვდი, რას მოასწავებდა ეს იდუმალი ელვარება, უდაბნოს სილა რომ გამოსცემს ხოლმე. ოდესღაც, პატარა რომ ვიყავი, ერთ ძველისძველ სახლში ვცხოვრობდი. ხალხში ხმა დადიოდა, ამ სახლში განძია დაფლულიო. ეს განძი, რა თქმა უნდა, არავის უპოვია, და ალბათ არც არავის უძებნია, მაგრამ სახლი გრძნეულებით იყო მოცული. თითქოს გულში რაღაც საიდუმლო აქვს ჩამარხულიო…

— Да — казах аз на малкия принц, — все едно дали се отнася за къща или за звездите, или за пустинята: онова, което им дава красота, е невидимо!

— მართალი ხარ, — მივუგე მე პატარა უფლისწულს. — სახლი იქნება, ვარსკვლავი თუ უდაბნო, ლამაზი მათში ის არის, რაც არა ჩანს.

— Доволен съм — каза той, — че си съгласен с моята лисица!

— მიხარია, რომ ჩემს მელიას ეთანხმები, — მითხრა პატარა უფლისწულმა.

Тъй като малкият принц заспиваше, аз го взех на ръце и отново тръгнах. Бях развълнуван. Струваше ми се, че нося крехко съкровище. Струваше ми се дори, че на Земята няма нищо по-крехко.

მერე კი ჩაეძინა. მე ხელში ავიყვანე იგი და გზა განვაგრძე. აღელვებული დავყურებდი მას. ასე მეგონა, თითქოს უძვირფასესი განძი მეჭირა ხელში და მასზე სათუთი არაფერი იყო ქვეყნად.

Гледах под лунната светлина това бледо чело, тия затворени очи, тия кичури коси, полюшвани от вятъра, и си казвах: „Това, което виждам, е само обвивка. Най-важното е невидимо.“

დავცქეროდი მთვარის შუქით განათებულ ფერმკრთალ შუბლს, მინაბულ თვალებს და ოქროსფერ კულულებს, რომლებსაც ქარი ელამუნებოდა, და ჩემს თავს ვეუბნებოდი: რასაც ახლა ხედავ, ნაჭუჭია მხოლოდ, ყველაზე მთავარს თვალი ვერ ხედავს-მეთქი.

И тъй като полуотворените му устни очертаха една смътна усмивка, аз си казах още: „Онова, което толкова ме вълнува в тоя малък спящ принц, то е неговата вярност към едно цветче, то е образът на розата, която свети в него като пламък на лампа, дори когато той спи…“ И усещах, че той е още по-крехък. Трябва добре да пазим лампите: един повей на вятъра може да ги угаси…

უფლისწულს ოდნავ გაპობილ ბაგეზე წყნარი ღიმილი გადაეფინა. „ის რაც უფრო დიდ აღტაცებას მგვრის, — გავიფიქრე მე, არის მისი ერთგულება ყვავილისადმი, ვარდზე ოცნება, რომელიც ჩირაღდანივით ანთია მის სულში მაშინაც კი, როცა მას სძინავს…“ და ჩემთვის აშკარა გახდა, რომ იგი უფრო სათუთი იყო, ვიდრე მეგონა, მივხვდი, რომ ჩირაღდანს უნდა გაუფრთხილდე, თორემ ქარის ერთ შემოქროლვას შეუძლია ჩააქროს იგი…

И вървейки така, призори намерих кладенеца.

ასე ვიარე, ვიდრე განთიადისას ჭას არ წავაწყდი.

XXV

თავი XXV

— Хората — каза малкият принц — се пъхат в бързите влакове, но не знаят вече какво търсят. И затова почват да се движат, но се въртят в кръг…

— ადამიანები, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — ჩქარი მატარებლებივით დაქრიან, მაგრამ თვითონ არ იციან, რას დაეძებენ. ამიტომაა, რომ მოსვენება დაუკარგავთ და აქეთ-იქით აწყდებიან.

И добави:

დასძინა შემდეგ:

— Напразно…

— მაგრამ ამაოდ…

Кладенецът, до който бяхме стигнали, не приличаше на сахарските кладенци. Сахарските кладенци са обикновени дупки, изкопани в пясъка. Тоя приличаше на селски кладенец. Но тук нямаше никакво село и мен ми се стори, че сънувам.

ჭა, რომელსაც ჩვენ მივაგენით, არ გავდა უდაბნოს ჭას. ჩვეულებრივად, საჰარის უდაბნოს ჭა სილაში ამოთხრილი ორმოა. ეს კი ნამდვილი სოფლური ჭა იყო. მაგრამ ახლომახლო სოფელი არ ჩანდა და თავი სიზმარში მეგონა.

— Чудно нещо — казах аз на малкия принц, — всичко е готово: и чекръкът, и кофата, и въжето…

— უცნაურია, — ვუთხარი პატარა უფლისწულს, — ყველაფერი თავის ადგილზეა: გორგოლაჭი, ვედროცა და თოკიც…

Той се засмя, пипна въжето, завъртя чекръка. И чекръкът заскрибуца като някой стар ветропоказател, който отдавна не е бил въртян от вятъра.

მან გაიცინა, ჭასთან მივიდა, თოკი აიღო და გორგოლაჭი დაატრიალა. გორგოლაჭი ისე აჭრიალდა, როგორც ძველისძველი, უქმად დებით დაჟანგული ფლიუგერი.

— Чуваш ли — рече малкият принц, — ние събудихме тоя кладенец и той пее…

— გესმის? — თქვა პატარა უფლისწულმა, ჩვენ გავაღვიძეთ იგი და ისიც ამღერდა…

Аз не исках малкия принц да се изморява:

არ მინდოდა, რომ იგი დაღლილიყო.

— Остави ме аз да въртя — казах му аз, — много е тежко за тебе.

— მე ამოვიღებ, — ვუთხარი უფლისწულს. შენთვის ეს ვედრო ძალიან მძიმეა.

Изкарах бавно кофата до ръба на кладенеца. И я закрепих там здраво. Песента на чекръка продължаваше в ушите ми, а във водата, която още трептеше, виждах как трепти слънцето.

ნელა ამოვიღე წყლით სავსე ვედრო და ჭის გვიმზე დავდგი. ჯერ კიდევ მესმოდა გორგოლაჭის ჭრიალი, ჯერ კიდევ ტოკავდა ვედროში წყალი და მის ზედაპირზე მზის შუქი ლივლივებდა.

— Жаден съм тъкмо за тая вода — каза малкият принц, — дай ми да пия…

— ეს წყალი მწყუროდა, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — დამალევინე.

И аз разбрах какво бе търсил той!

და მხოლოდ ახლა მივხვდი, რასაც დაეძებდა იგი!

Дигнах кофата до устните му. Той пи със затворени очи. Това беше приятно, като празник. Тая вода беше нещо съвсем различно от обикновената вода за пиене. Тя се бе родила от дългия вървеж под звездите, от песента на чекръка, от усилията на ръцете ми. Тя беше благодатна за сърцето, като подарък.

ვედრო ტუჩებთან მივუტანე. მან თვალები მოხუჭა და წყალს დაეწაფა. მაგრამ ეს ჩვეულებრივი სასმელი წყალი არ იყო. ეს წყალი ვარსკვლავებით მოჭედილი ცის ქვეშ გადალახულმა გრძელმა გზამ, გორგოლაჭია ჭრიალმა და ჩემი ხელების ძალამ დაბადა და ახლა საჩუქარივით ეფონებოდა გულს.

Когато бях малко момченце светлината от коледната елха, музиката от среднощната църковна служба, нежността на усмивката, — всичко това правеше моя коледен подарък лъчезарен.

ბავშვობისას ასე მახარებდა ხოლმე საშობაო საჩუქრები: სანთლების ციმციმი შობის ხეზე, შუაღამის წირვის მუსიკა და ადამიანების ალერსიანი ღიმილი.

— Хората, между които живееш ти — каза малкият принц, — отглеждат пет хиляди рози в една и съща градина… и не намират онова, което търсят…

— შენი პლანეტის ადამიანებს, — მითხრა პატარა უფლისწულმა, — ერთ ბაღში ხუთი ათასი ვარდი აქვთ… მაგრამ მაინც ვერ პოულობენ იმას, რასაც დაეძებენ.

— Не го намират — отговорих аз.

— ვერ პოულობენ… — დავუდასტურე მე.

— И все пак онова, което търсят, може да се намери в една-единствена роза или в малко вода…

— ხოლო ის, რასაც ისინი დაეძებენ, შეიძლება ერთადერთ ვარდში ან ერთ ყლუპ წყალში იპოვოს კაცმა.

— Разбира се — отговорих аз.

— მართალია, — ისევ მივუგე მე.

И малкият принц добави:

— Но очите са слепи! Човек трябва да търси със сърцето си.

— მაგრამ თვალი ბრმაა. ადამიანი გულით უნდა ხედავდეს…

Аз пих вода. Дишах добре. Призори пясъкът има цвят на мед. Чувствувах се щастлив от тоя цвят на мед. Защо би трябвало да ми бъде тъжно…

მე წყალი შევსვი და შვებით ამოვისუნთქე. განთიადისას უდაბნოს ქვიშას თაფლის ფერი დაჰკრავს და ამ ფერის ცქერაც ბედნიერებას მგვრიდა. ან კი რა მქონდა სადარდებელი?

— Трябва да изпълниш обещанието си — каза ми тихичко малкият принц, който отново бе седнал до мене.

— დანაპირები უნდა შემისრულო, — წყნარად მითხრა პატარა უფლისწულმა.

— Какво обещание?

— რა დანაპირები?

— Нали знаеш… един намордник за овцата ми… аз съм отговорен за онова цветче!

— ხომ გახსოვს, პირსაკრავს რომ შემპირდი ჩემი ბატკნისათვის… ხომ უნდა ვიზრუნო ჩემს ყვავილზე!

Извадих от джоба скицника си. Малкият принц го видя и каза разсмян:

ჯიბიდან ჩემი ჩანახატები ამოვიღე. პატარა უფლისწულმა გადაათვალიერა ისინი, გაიცინა და თქვა:

— Я, какви са твоите баобаби, те приличат май на зелки…

— შენი ბაობაბი ცოტათი კომბოსტოს მიაგავს…

— О-о!
А пък аз толкова се гордеех с моите баобаби!

— ო?! მე კი ისე ვამაყობდი ჩემი ბაობაბებით!

— А лисицата ти… ушите й… те май приличат на рога… и са толкова дълги!

— შენს მელიას კი… ყურები რქებს მიუგავს… ძალიან გრძელი ყურებია.

И пак се разсмя.

და მან კვლავ გაიცინა.

— Ти си несправедливо, мило мое, аз не можех да рисувам нищо друго освен змии боа — както изглеждат отвън и отвътре.

— შენ მე უსამართლოდ მექცევი, ჩემო კარგო ბიჭო. მე ხომ არაფრის ხატვა არ ვიცოდი, გარდა მახრჩობელა გველისა გარედან და მახრჩობელა გველისა შიგნიდან.

— О-о! — рече той. — И така е добре, децата знаят.

— არა უშავს, — დამამშვიდა მან, — ბავშვები მაინც მიხვდებიან.

Аз изрисувах с молив един намордник. И като го давах на малкия принц, сърцето ми се сви.

მე პირსაკრავი დავუხატე ბატკნისთვის. ნახატი რომ გავუწოდე, ეჭვმა გამკენწლა.

— Ти имаш някакви планове, които аз не зная…

— შენ რაღაცას აპირებ და არ მიმხელ…

Но той не ми отговори.

მაგრამ მან პასუხი არ გამცა, მხოლოდ თავისთვის ჩაილაპარაკა:

Той ми каза:
— Знаеш ли, утре ще стане една година, откак паднах на земята…

— ხვალ წელიწადი შესრულდება, რაც დედამიწაზე ჩამოვვარდი.

Сетне помълча и рече:

მცირე ხნის დუმილის შემდეგ კი დასძინა:

— Паднах съвсем близо оттук…

— ის ადგილი ძალიან ახლოა…

И се изчерви.

და სახე წამოუფაკლდა.

И отново, без да разбирам защо, усетих странна тъга.

ისევ შემომაწვა გულზე უცნაური სევდა და შევეკითხე:

Но хрумна ми един въпрос:
— Значи не беше случайно, че в оная сутрин преди осем дни ти се разхождаше така, съвсем самичък, далеч на хиляда мили от всички населени области! Върна се пак там, дето си паднал?

— მაშ, ამ ერთი კვირის წინათ, პირველად რომ დაგინახე, შემთხვევით არ დაეხეტებოდი მარტოდმარტო ამ უდაბნოში? იმ ადგილას ბრუნდებოდი, სადაც მაშინ ჩამოვარდი?

Малкият принц отново се изчерви.

მას ისევ წამოუფაკლდა სახე.

А аз добавих с колебание:

გაუბედავად დავძინე მე:

— Може би поради годишнината?

— წელიწადი რომ შესრულდა, იმიტომ?

Малкият принц пак се изчерви. Той не отговаряше нищо на въпросите, но когато човек се изчервява, това означава „да“, нали?

პატარა უფლისწული კვლავ წამოჭარხლდა. იგი არასოდეს მაძლევდა კითხვაზე პასუხს, მაგრამ განა გაწითლება დასტურს არ ნიშნავს?

— Ах! — казах му аз. — Страх ме е…

— ვაი თუ…

Но той ми отговори:

მაგრამ პატარა უფლისწულმა სიტვა გამაწყვეტინა:

— Сега ти трябва да работиш. Трябва да отидеш при машината си. Аз ще те чакам тук. Ела утре вечер…

— დროა შენს საქმეს შეუდგე. მანქანას მიხედე. მე აქ დაგელოდები. ხვალ საღამოს მოდი…

Но аз не бях успокоен. Спомних си за лисицата. Оставиш ли се да те опитомят, има опасност да поплачеш…

მაგრამ ამან ვერ დამამშვიდა. მელიას ნათქვამი მაგონდებოდა — რაკი ვინმეს მოაშინაურებინებ თავს, ცრემლიც უნდა ღვარო.

XXVI

თავი XXVI

Встрани до кладенеца имаше развалини от стара каменна стена. На следната вечер, когато се върнах след работа, видях още отдалеч моя малък принц седнал горе на развалините провесил нозе. И го чух, като казваше:

ჭასთან ქვის ძველი კედლის ნანგრევები იყო. მეორე დღეს, მუშაობა რომ მოვათავე და დავბრუნდი, შორიდანვე მოვკარი თვალი პატარა უფლისწულს. იგი კედელზე იჯდა. და შორიდანვე შემომესმა მისი ხმა:

— Та не си ли спомняш? То не е точно тук!

— ნუთუ არ გახსოვს? — ეუბნებოდა იგი ვიღაცას, — ეს აქ არ იყო…

И сигурно някой друг глас му се обади, защото той отвърна:

ალბათ ვიღაც შეეპასუხა, რადგან მან ისევ გაიმეორა:

— Да! Да! Денят е този, но мястото не е това…

— დიახ, დიახ, სწორედ დღევანდელ დღეს, მაგრამ აქ არა…

Продължих да вървя към стената. Все така не виждах, нито чувах някого. Но малкият принц отново отвърна:

ნაბიჯს ავუჩქარე. კედელთან არავინ ჩანდა და არც ხმა ისმოდა. პატარა უფლისწული კი ისევ უმტკიცებდა ვიღაცას:

— … Разбира се. Ще видиш де започват следите ми в пясъка. Ще трябва само да ме почакаш там. Аз ще дойда тая нощ.

— …რა თქმა უნდა. შენ შენიშნავ, სად იწყება ჩემი ნაფეხურები სილაზე და იქ დამელოდები. ამაღამ მოვალ.

Аз бях на двадесет метра от стената и все тъй не виждах нищо.

ახლა მხოლოდ ოციოდე მეტრი მაშორებდა კედელს, მაგრამ მაინც ვერაფერს ვხედავდი.

След кратко мълчание малкият принц продължи:

მცირე ხნის დუმილის შემდეგ პატარა უფლისწულმა იკითხა:

— Имаш ли хубава отрова? Уверена ли си, че няма да ме накараш да се мъча дълго?

— კარგი შხამი გაქვს? დარწმუნებული ხარ, რომ დიდხანს არ მაწამებს?

Спрях със свито сърце, но все още не можех да разбера.

თავზარდაცემული ადგილზე გავქვავდი. მაგრამ ჯერ კიდევ ვერაფერს მივმხვდარიყავი.

— Сега отивай си — каза той — … искам да сляза.

— ახლა კი წადი, — თქვა პატარა უფლისწულმა, — ძირს უნდა ჩამოვიდე.

Тогава и аз сам наведох очи към подножието на стената и подскочих! Там, насочена към малкия принц, се бе изправила една от ония жълти змии, които умъртвяват човека в тридесет секунди.

დაბლა დავიხედე და თოფნაკრავივით შევხტი. კედლის ძირას მოყვითალო გველი დავინახე, რომელსაც თავი პატარა უფლისწულისკენ აეღერა. ასეთი გველის შხამი ნახევარ წუთში ჰკლავს ადამიანს.

Бъркайки в джоба, за да измъкна револвера си, аз хукнах, но от шума на стъпките ми змията тихичко се плъзна по пясъка, като ручейче, което замира, и без много да бърза, мушна се с лек металичен звук между два камъка.

სწრაფად წავიღე ხელი ჯიბისკენ, სადაც რევოლვერი მედო, და გველისაკენ გავექანე. მაგრამ ჩემი ფეხის ხმაზე იგი წყნარად გასრიალდა სილაზე წყაროს ნაკადივით და აუჩქარებლად მიიმალა ქვებში ლითონისებური მსუბუქი წკრიალით.

Стигнах до стената точно навреме, за да мога да взема на ръце моя мъничък принц, бял като сняг.

კედლისკენ გავიქეცი და ხელში ავიტაცე ჩემი პატარა უფლისწული. მას თოვლის ფერი ედო.

— Каква е тая работа? Сега разговаряш със змиите!

— ეს რა ამბავია? გველებს ელაპარაკები?

Развих златното му шалче, което той постоянно носеше. Намокрих слепите му очи и го накарах да пие вода. И не смеех да го попитам нищо. Той ме погледна сериозно и обви ръце около шията ми. Усещах, че сърцето му бие като сърце на умиращо птиче, ударено с пушка. Той ми каза:

სწრაფად შემოვხსენი ოქროსფერი ყელსახვევი, რომელსაც მუდამ თან ატარებდა. შემდეგ საფეთქლები დავუნამე და წყალი შევასვი. ვერ ვბედავდი რაიმე მეკითხა. მან დაფიქრებით შემომხედა და კისერზე მომხვია ხელები. გული ნატყვიარი ფრინველივით უცემდა.

— Доволен съм, че си разбрал в какво се състои повредата на машината ти. Сега ще можеш да си отидеш у вас…

— მიხარია, მანქანა რომ შეგიკეთებია. ახლა შეგიძლია დაბრუნდე შინ…

— Отде знаеш?

— საიდან იცი?

Аз тъкмо смятах да му кажа, че въпреки всяко очакване бях успял да поправя повредата.

სწორედ ის იყო, უნდა მეთქვა, ბედმა გამიღიმა და თვითმფრანავი შევაკეთე-მეთქი.

Той не отговори на въпроса ми, но добави:

მან პასუხი არ გამცა და განაგრძო:

— И аз също тъй днес се връщам в къщи.

— დღეს მეც დავბრუნდები შინ…

Сетне каза тъжно:

მერე კი ნაღვლიანად დასძინა:

— То е много по-далеч… много по-мъчно…

— ოღონდ ჩემი გზა უფრო შორია და უფრო ძნელი…

Чувствувах ясно, че ставаше нещо необикновено. Стисках го в прегръдките си като малко дете и все пак струваше ми се, че той се изплъзва от мене, смъква се отвесно в някаква пропаст и аз не мога да сторя нищо, за да го задържа…

ვგრძნობდი, რომ რაღაც არაჩვეულებრივი უნდა მომხდარიყო. ჩვილი ბავშვივით მივიხუტე იგი მკერდზე, მაგრამ ასე მეგონა, თითქოს ხელიდან მისხლტებოდა და უფსკრულში ვარდებოდა, მე კი ძალა არ შემწევდა შემეკავებინა…

Погледът му бе сериозен, зареян много надалеч.

იგი ჩაფიქრებული გასცქეროდა სივრცეს…

— Аз имам твоята овца. Имам и сандъка за овцата. Имам и намордника…

— მე მყავს შენი ბატკანი, მაქვს მისთვის ყუთი და პირსაკრავი…

И се усмихна тъжно.

და ნაღვლიანად გაეღიმა.

Аз чаках дълго. Усещах, че той постепенно се затопля.

დიდხანს ვიდექი ასე. ვგრძნობდი, რომ იგი ნელ-ნელა იკრებდა ძალ-ღონეს.

— Мило мое, тебе те беше страх…

— ჩემო პატარა ბიჭო, შენ შეშინებული ხარ…

Него, разбира се, го беше страх, но той се засмя тихичко:

რაღა თქმა უნდა, შეშინებული იყო, მაგრამ მან წყნარად გაიცინა:

— Довечера много повече ще ме е страх…

— ამ საღამოს უფრო შემეშინდება…

Отново се усетих смразен от усещането на нещо непоправимо. И разбрах, че не можех да понеса мисълта — да не чуя никога вече тоя смях. За мене той беше като извор в пустинята.

უბედურების წინათგრძნობა სისხლს მიყინავდა. ვერ შევრიგებოდი იმ აზრს, რომ ამიერიდან ვეღარასოდეს გავიგონებდი მის სიცილს, რომელიც ისე საჭირო იყო ჩემთვის, როგორც წყარო უდაბნოში.