51

51. Viðhald alls

Tao jidayikbűnę didęyę,
Qencî ű hęjayî wę lędike
Metiryal wę bi awe dike,
Liv wę pęrfękt dike.
Ji lewre, ti tiţt ji hezaręn tiţtan nîne
Yę ko qedrę Tao nagire an hęjabűna wę
Bilind nanirxîne.
Ev girtina qedrę Tao ű nirxandina wę bi
Bilindî
Tiţtk e ko ew bi awakî xwezayî dikin
Bę ko bęn zor kirin
Loma, Tao jidayikbűnę dide.
Qenciya wę lędike, bi pęţ ve dibe, mezin dike,
serrast dike, dike bi disiplîn,
Bi xwarin dike, dinxumîne ű diparęze,
Beran ű berheman dide lę ji xwe re hilnayine,
Dike bę li bendî kesekî be
Dide pęţ bę zor ű hęz.
Ev e “Qenciya bę mînak ű tije sir ű raz.”

Alvaldið framleiðir alla hluti, og aðfall starfsemi þess heldur þeim við. Þeir lagast samkvæmt eðli sínu og fullkomnast eftir því, sem skilyrði eru til. Þess vegna er Alvaldið og starfsemi þess án undartekningar í heiðri haft.
En það er ekki í heiðri haft vegna neinnar skipunar, heldur ósjálfrátt og fúslega.
Því að Alvaldið framleiðir alla hluti og heldur þeim við, veitir þeim vöxt og þroska, fullkomnar þá og varðveitir.
Það farmleiðir en krefst ekki eignar, starfar en hrósar sér ekki, þroskar allt en er ekki ráðríkt. Þannig er hið dularfulla starf þess.

52

52. Upphafið sem móðir

Ji her tiţtî re destpękek heye, em dikarin
Mîna Dayika wan lę binerin.
Ko em dayikę nas bikin, dikarin zarokan
Nas bikin.
Zarokan nas bikî, hîn ko
Xwe bi diya xwe ve girtine,
Tu dikarî bimirî bę ęţ.
Kulek ű qulan bixetimîne
Derî bigire,
Tu dikarî jîna xwe bidomîne
Bę tirs.
Deriyan veke,
Tękilî ű dan ű stendinęn xwe pirr bike
Dawî ti kes nikare alîkariya te bike
Hűrbűnan bibînî ew e tu tęyî ronahî kirin.
Nerm bimînî ew e xurtbűn bi nav dibe.
Ronahîbűnę bi kar bîne, lę vegere
Roniyę.
Tadę li xwe meke.
Ev e “ bikaranîna sermediyetę”

Það, sem er upphaf alls, má telja móður þess.
Þegar menn þekkja móðurina, vita þeir, hvers vænta má af börnunum. Hver, sem þekkir móðurina og fetar eins og barn í fótspor hennar, hefur ekkert að óttast, þótt líkaminn farist.
Lokaðu munni þínum, láttu aftur augun og byrgðu eyrun; þá muntu verða áhyggjulaus alla ævi. En ef þú er opinmynntur og sífellt önnu kafinn, muntu aldrei verða óhultur.
Sá, er skarpskyggn, sem hyggur að smáu; að haldast hógvær og blíður veitir sannan styrkleik.
Fylgdu ljósinu og láttu það vísa þér veginn heim, þá mun eyðing líkamans ekki verða þér að tjóni. Það er að íklæðast eilífðinni.

53

53. Alvaldið andstætt heimshyggjunni

Heger tenę hineke hiţmendî li ba min hebe
Divę ez li ser vę riya hęja ű mezin bimeţim
Ji windakirina wę tenę bitirsim.
Bi ser ko rę pirr fireh e
Xelk ji riyęn tengokî hez dikin.
Dadgeh paqij e,
lę męrg ű zevî di bin ţînkayiyęn ziyanker de nema dixuyin,
ű odeyęn genim vala ne,
Ew cilęn hevirmęţane ű xemlandî li xwe dikin,
Di destęn wan de ţűrine tűj wek ęgir,
Xwe li ser xwarin ű vexwarinan diperixînin
Dewletî ne bęhawe.
Navę dizęn pozbilind ű paye li wan dibe
Ev bęguman ne Tao e.

Væri ég nógu vitur, mundi ég fara Veginn eilífa.
Vegurinn eilífi er beinn og greiðfær, en mönnum eru krókaleiðirnar kærari.
Höllin ljómar af skrauti, en akrarnir eru vanhirtir og hlöðurnar tómar.
Að búast í skart og vera gyrtur biturlegu sverði, eta og drekka óhóflega, og hafa fullar hendur fjár — það er ofmetnaður ræningja.
Það er vissulega fjarri Alvaldinu.

54

54. Vöxtur dyggðarinnar

Tiţtę baţ- di cih de ye
Nayę rakirin.
Tiţtę baţ- zeftkirî ye ji te nakeve.
Nifţekî piţtî yę dî rahiţtin
Ręzgirtina pęţiyan ű bi kar anîn bę ţkenandin
Wę di xwe de biçîne ű wę qencî
Rastiqîn bin.
Wę di malbatę de biçîne ű wę
Hęjayî ű nirx biherikin ű di ser re herin.
Wę di bajęr de biçîne ű hęjayî ű ciwamęrî wę
Mezin bin.
Wę di welat de biçîne ű wę nirx ű ciwamęrî
Dewlemend bin.
Wę di çihanę de biçîne ű wę hęjayî ű nirx ű sűd
Li hemű derę bin.
Ji lewre xwe bistîne ű nobedarę xwe be
Malbatę bistîne ű hay ję hebe.
Bajar bistîne ű hay ję hebe.
Welat bistîne ű hay ję hebe.
Cîhanę bistîne ű hay ji cîhanę hebe.
Çawa ez cîhanę nas dikim ko ew wisa ye?
Bi vę riyę.

Það, sem gróðursett er á réttan hátt, verður ekki rifið upp; það verður aldrei á braut borið sem vel er varðveitt. Það vekur virðingu niðjanna.
Sá, sem eflir Alvaldið í sjálfum sér, gróðursetur dyggðina. Sá, sem eflir það í ætt sinni, lífgar fjölmarga frjóanga dyggðarinnar. Sá, sem eflir það í byggðarlaginu sínu, veitir dyggðinni vöxt. Sá, sem eflir það í ríkinu, lætur hana blómgast. Sá, sem eflir það í heiminum, lætur limu hennar breiðast um allt.
Við samanburð sér maður þannig áhrifin á sjálfan sig, á ættina, byggðarlagið, ríkið og heiminn.
Hvernig veit ég, að þessi áhrif eru vís? Með þessu móti.

55

55. Hið dásamlega samræmi

Kesę di hęza binirx de dewletî dijî ű dimîne
Mîna zarokekî nűçębűyî ye.
Mozqirtk ű tűpiţk ű marę jehrdar
Pęvenadin,
Lawiręn bejî ęrîţî wî nakin,
Balendęn goţtxwer lepűţkęn xwe tę ranadin.
Bi ser ko hestiyęn wî qels in
Ű laţę wî bę qewet e,
zeftkirina wî bi tiţtan xurt e.
Bę bîrbirina tevheviya nęritî ű męyitiyę
Ew berhemek xwerű ye,
Di liv ű hęza jiyanę de yę herî bilind e.
Roję giţî bang ű qîrqîrę dike bę ko dengę wî bikev.
Ew e yę herî biserketî di dűzan ű lihevkirinę ű harmoniy
de.
Tęgihiţtina di harmonî ű dűzanę de
Xurtbűna bi kok e.
Naskirina xurtbűna kokane
Xweronahîkirin e.
Bixwarinkirina jiyanę
Xęr ű berekt e
Bęhnderxistin ű bęhnkiţandin
Bi destę te be
Ev hęz ű xurtbűn e.
Piţtî tiţt gul didin ű dibiţkivin ew diçilmisin ű tęk diçin
ű
Ev navę wę ne-Tao e.
Tiţtę ne-Tao e zű hildiweţe.

Sá, sem hefur fyllingu dyggðarinnar, er eins og lítið barn.
Eiturkvikindi munu ekki stinga það, villidýr ekki ráðast á það, og ránfuglar ekki hremma það.
Bein barnsins eru lin og sinarnar mjúkar, en þó eru átök þess föst. Þótt það þekki ekki mun á karli og konu, kemur eðli þess greinilega í ljós, og það sýnir fullan líkamsþrótt. Þótt það hríni allan daginn, finnur það ekki til hæsi. Þannig er samræmið í eðlisfari þess.
Sá, sem öðlast þetta samræmi, sér hið Óumbreytanlega. Að sjá hið Óumbreytanlega veitir vizku.
Að lifa hóflaust veldur ógæfu.
Þar, sem ákafinn ofbýður lífsaflinu, er styrkurinn blekking.
Styrkurinn hefur í för með sér elli.
Menn eru fráhverfir Alvaldinu.
Það, sem Alvaldinu er fráhverft, er brátt að þrotum komið.

56

56. Dásamleg göfgi

Yę dizane naaxive.
Yę ko diaxive nizane.
Penceręn laţę xwe bigire, deriyę xwe bigire,
tűjiya xwe nerm ű ko bike, girękęn xwe
winda bike.
Ţewq ű ronahiya xwe hűr bike ű tev herroj
Bibe.
Ev navę wę yekitiya bicihanî ya tije raz ű hęja ye.
Erę tu nikarî wę bike ya xwe, lę
Tu dostę wę yę nęzîk î
Ű di eynî demę de, tu dűr î.
Erę tu nikarî wę bike ya xwe,
Lę tu li def wę sűd ű fędę werdigirî
Ű ziyan li te dibe li ba wę.
Tu nikarî wę bikî ya xwe, lę
Tu qedirgiran î li ba wę
Ű bęnirx î li ba wę.
Ji lerwre cîhan te qenc dinirxîne.

Sá, sem þekkir alvaldið, er fáorður um það; sá, sem er margorður um það, þekkir það ekki.
Að loka vörunum og láta aftur hlið hljóma og sýna, að má brúninrnar, greiða flækjur, slá móðu á það sem glitrar, og vera sem rykið — það er hin dásamlega aðlögun.
Slíkur maður lætur ekki vinarhót né fjandskap á sig fá og er hafinn yfir tjón og hagnað, heiður og vanheiður. Hann er ellra manna göfugastur.

57

57. Án íhlutunarsemi

Rastiyę ű baţiyę di biręvebirina dewletę de
Bi kar bîne.
Tektîkęn jinivkęde di cengę de bi kar bîne.
Pirr guh nede cîhanę ű cîhan wę ya te be.
Çawa dizanim ko mîna wisa ye?
Ji lewre:
Çiqa qanűn pirr bibin,
Dę wilqasî merov belengaz bibin.
Çiqa merov çekęn kujer bi dest xin,
Wilqasî wę welat ű ęl tarî ű ţevreţ bin.
Çiqa merov ţehreza bin,
wilqasî wę kirin nexwezayî bin.
Çiqa qanűn hűr be,
Wilqasî wę diz ű nijdevan pirr bin.
Ji lewre hiţmend dibęje:
‘ ez riya xwe bi zorę çęnakim
ű merov xwe diguherin.
Ez bi aramiya xwe re rihet im ű xelk
Xwe serrast dikin.
Ez xwe tev îţęn xelkę nakim ű xelk
Xwe dewlemend dikin.
Ti daxazęn min nînin
Ű xelk zanebűna xwe ya kokane dibînin.

Þjóðinni má stjórna með réttlæti, herliði með slægvizku og dugnaði. En unnt er að hljóta ríkið með því að vera ekki íhlutunarsamur um hag fólksins.
Hvernig veit ég þetta? Svo, sem sagt verður:
Því fleira sem lögin banna, því fátækara verður verður fólkið. Því fleira sem til er af vopnum, því meira verður um óeirðir í landi. Því kænni og duglegri sem menn verða, því óeðlilegra verður allt. Því meira verður um þjófa og ræningja, sem lög og fyrirskipanir eru fleiri.
Þess vegna hefur vitur maður sagt: Ég vil forðast íhlutunarsemi, þá mun fólkið breytast af sjálfu sér. Ég vil hafa hljótt um mig, þá mun fólkið komast sjálfkrafa á rétta leið. Ég vil sleppa öllu umstangi, þá mun fólkið auðgast af sjálfu sér. Ég vil hafna öllum metorðum, og fólkið mun venjast á einfeldni.

58

58. Þjökun þjóðarinnar

Ko hikűmetę xwe dabe paţ
Merov bi xweţî dijîn.
Heger hikűmet rexnan bike
Merov bi tirs in.
Bextę pîs li gor bextę baţ e.
Bextę baţ bextę pîs vediţęre.
Çi baţbűna sînorzanîna eţkere ye?
An ne li gor sînoran?
Yę normal vedigere ű dibe xerîb ű seyr.
Baţbűn vedigere ű dibe ţaţtî ű xwarbűn.
Merov bi rastî ev demeke diręje ko
Tevhev ű ţaţo-maţo ne.
Ji lewre hiţmend tiţtan li hev tîne
Bę birrîn ű jękirin.
Bi kęlek dike bę jihevveqetandin.
Rast dike bę ko tęxe ręzekę de.
Dibiriqe bę çavan bięţîne.

Stjórn, sem virðirst duglaus, er oft affarsælust fyrir þjóðina. Ströng stjórn, sem skiptir sér af öllu, veldur þjóðinni ófarnaði.
Eymd er á hælum hamingjunnar. Hamingjan hvílir á bágindum. Hvernig fer þetta að lokum?
Á þá að hverfa frá réttlæti? Þá fer allt aflaga, og hið illa vex hinu góða yfir höfuð. Menn hafa sannarlega vaðið lengi í villu og svíma.
Þess vegna vakir vitur maður yfir réttlætinu, en forðast harðneskju. Hann er fastur fyrir, en ekki áleitinn. Hann er hreynskilinn, en varast ónærgætni — ber birtu, en glepur engum sjónir.

59

59. Hóf er bezt

Di biręvebirina welatekî ű xizmeta
Ezman de
Ti tiţt mîna destgirtinę nîne.
Tenę ko tu destgirtî bî tu zű
Rihet dibî.
Dema tu zű rihet ű bi ser xwe ve tęyî
Tu hęjayan kom dikî.
Ko te hęjayî ű qencî pirr kirin,
ti tiţt namîne tu nikaribî zorę bibî.
Heger ti tiţt tinne be ko tu karibî zorę bibî
Kî dę kenar ű pileyęn karîbűna te nas bike?
Ev pileyęn karîbűnę ęn nayęn pîvan
Tu dikarî welat hemî bistînî.
Diya ko welat yę wę ye
Dę temenę wę dűdiręj be.
Ev wisa tę bi nav kirin“çandina rehan
Kűr ű xurt.’
Riya jîna diręj ű ţehrezayiya sermedî.

Ekkert jafnast á við hófsemi, til þess að leiðbeina mönnum og þjóna hinu himneska.
Með hófsemi komast menn snemma á réttar brautir. Það veitir auðæfi dyggðarinnar, og allar hindranir verða yfirstignar. Þá eru engin takmörk sett. Og þannig er hægt að stjórna ríkinu án fyrirstöðu.
Sá, sem líkist Upphafinu, stendur stöðugur. Hann er eins og jurt, sem á sér djúpar rætur og sterkan legg. Þetta veitir langa ævi og varanlegan orðstír.

60

60. Kyrrlát stjórn

Biręvebirina welatekî fireh mîna çękirina
Masiyekî biçűk e.
Heger tu merovan bi Tao biręve bibî
Dę ji Iblîs ű ţeytan re ti hęz tine be.
Ne ko wę bęhęz bin,
lę wę qewet ű hęl ű hęza wan nikaribe
ziyan ű tadę li mirovan bike.
Ji lewre hiţmend tadę li xelkę nake,
Herdu dę ziyanę negihînin hev.
Li vir hęza wan tevhev dibe ű li wan
Vedigere.

Að stjórna ríki er líkt og að sjóða litla fiska.
Þegar ríkinu er stjórnað í samræmi við Alvaldið, munu andar framliðinna njóta friðar. Ekki á þann hátt, að þeir verði máttvana, en þeir munu ekki ónáða fólk. Þjóðin verður ekki fyrir óskunda af þeim, og vitur stjórnandii hennar móðgar þá heldur ekki.
Og þegar andarnir og þjóðhöfðinginn eru án sundurþykkju, munu áhrif þeirra öll auka vöxt dyggðarinnar.

61

61. Stórt og lítið ríki

Dewleta herî mezin divę mîna
Newala çemekî be.
Cihę tevheviyę yę dinyayę,
Pîrekiya cîhanę.
Herdem mętî bi ser nęrtiyę dikev
Bi riya nermatiyę
Ji ber nermatî kęmtir e
Ji lewre heger dewleta mezin xizmeta ya biçűk kir
Ew dę dewleta biçűk ji xwe re bistîne.
Heger dewleta biçűk xizmeta ya mezin bike
Ew dę wę ji xwe re bistîne.
Ji lewre hin xizmetę dikin bo fędę bikin
Ű hin fędę dikin bi ser koletî ű dîlitiya xwe de.
Dewleta mezin tiţtekî ji yekkirina ű bixwarindana
Merovęn xwe pirrtir naxwaze.
Dewleta biçűk tiţtekî ji ko tękeve bin destę
Merovekî rast zędetir naxwaze.
Wisa herdu tiţtęn dixwazin bi cih tînin.
Hęjayî ű mezinahî ye ko tu xwe li jęr bihęlî.

Stórt ríki myndast á sama hátt og fljót, sem vex, þegar það lækkar. Þannig sameinast löndin.
Þannig sigrar konan manninn með blíðu, það er að segja með því að láta undan.
Þess vegna verður stórt ríki að sýna lítillæti til þess að ávinna sér hylli smáríkjanna, og lítið ríki verður að hliðra til við hin stærri, til að fá þau á sitt band. Undanlátssemi veitir þannig bæði vinfengi og liðveizlu.
Stórt ríki vill sameina og vernda, lítið ríki vill þjóna og óskar aðstoðar. Hvort um sig fær óskum sínum fullnægt, ef stóra ríkið sínir lítillæti.

62

62. Gnægð hinns góða

Tao kűr di her tiţtî de veţartî ye.
Ew xizna baţan e
Ű warę revę ye ji yęn ne- wilqasî-baţ re.
Bi gotinine haydar ű ţehreza tu dikarî
Serkeftî bî.
Bi kirinine ciwamęr tu dikarî bę bijartin.
Merov belkî ne wisa baţ bin, lę tę
Çawa guh li wan meke?
Ji lewre, ű heger komęn hespan pirr mor ű mircanęn
Hęja ű biha anîbin bo ţahiya bitackirina impirator
Ű danîna hersî mîran jî,
ev ne çętir e ji mana te li cihę tu
aniha lę yî
ű di Tao de pęţ dikevî.
Çima kevnaran wisa Tao nirxbiha
Dîtin ?
Tu nikarî bibęjî ko ev bo xatirę
Ji xwe re ję peran bigirin
An cezak ű tirsek di destęn wan de
hebe pę kuţtinę
Rawestînin.
Ji lewre ew ya herî pesndayî ű bihadîtî ye
Li cîhanę.

Alvaldið lætur sér annt um alla hluti. Það auðgar huga góðra manna og leysir vonda menn frá hinu illa.
Góð orð afla mönnum hylli, góð breytni hefur enn meiri áhrif. Jafnvel vondir menn eru ekki yfirgefnir.
Þegar keisarinn situr á veldisstóli sínum og velur sér ráðgjafa, kemst sá, sem gengur fram fyrir hann með sveit manna og skrautlegt tignarmerki, ekki til jafns við hinn, sem gengur fram í hógværð Alvaldsins.
Hvers vegna höfðu fornmenn Alvaldið í svo miklum metum? Var það ekki vegna þess, að unnt var að öðlast það með leit og verða fyrir það án saka? Þess vegna var það metið mest af öllu.

63

63. Fyrirhyggja

Bike bę ‘tu bikî.’
Bibe beţdarek bę tu tękevî tękiliyan ű rolekę
Bilîzî.
Bitehmîne bę tu bitehmînî
Yę mezin biçűk bike,
Pirr hindik bike.
Bersiva bęhntengiyę ű aciziyę bi baţiyę bide.
Îţęn xwe bi zehmetiyan re biqedîne hîn ko
Ew hesan in .
Bi yę mezin re bide ű bistîne hîn ko ew kiçik e.
Teţqelęn mezin di jiyanę de
Herdem sade ű hesan dest pę dikin.
Tękiliyęn mezin herdem biçűk dest pę dikin.
Ji lewre hiţmend bi yę mezin re nade ű nastîne
Ű dikare mezinahiya xwe bike birra.
Aniha gotinine sivik baweriyeke hindik çędikin
Pirr hesanî dibe pirr zehmetî
Ji lewre hiţmend bi tiţtan re dide ű distîne
Mîna ko zehmet bin,
Ű ji ber wisa, ti zehmetiyęn wî nînin.

Það er vegur Alvaldsins, að starfa án strits, hafa umsýslu án áhyggju, að njóta án þess að leita nautna, að sjá hið stóra í hinu smáa, markt í fáu, og að gjalda rangindi með góðleik.
Framkvæmdu það, sem vandasamt er, á meðan að það er auðvelt; byrjaðu smátt á því, sem mikið á úr að verða. Allt torvelt var í upphafi auðvelt; allt stórt var í fyrstu smátt. Þess vegna getur vitur maður framkvæmt það mikilvægasta án stórvirkja.
Sá, sem er ör á loforðum, er sjaldan orðheldinn; sá, sem býst við öllu auðveldu, verður fyrir mörgum erfiðleikum. Þess vegna tekur hinn vitri það jafnvel alvarlega, sem auðvelt virðist, og kemst þannig hjá öllum örðugleikum.

64

64. Að gæta smámunanna

Yę radizę pirr hesan e pę bę girtin.
Yę hîn neqewimiye ű çęnebűye
Hesan e amadekirina ję re.
Yę ko lawaz e ű tenik e hesan e bę ţkenandin.
Yę pirr biçűk e ű hűr e hesan e bę
Belav kirin.
Tiţtan bi kar bîne berî mezin bibin.
Bi kęrî îţan were berî tękevin nav hev.
Dareke gewre ji navkekę kiçik mezin dibe.
Lękirineke bilind ji komeke axę bi jor dikeve.
Ręwîtiyeke ji hezar mîlî bi gavekę dest pę dike.
Planan çędike, zora te dire
Bi tiţtan digire, tu wan winda dikî.
Hiţmendî ji tinebűnę naafirîne, wisa
Zora wę nare.
Bi tiţtan nagire, ji lewre winda nake
Dema merov procekt ű planęn xwe
Bi kar tînin
Ew pirrę caran di dawiyę de lanetę
Li wan tînin.
Eger tu di dawiyę de wisa haydar bî
Mîna di pęţiyę de bűyî ,
Tę nemîne bęhęvî ű bęçare
Ji lewre hiţmendî ne-hęvîkirinę hęvî dike,
Firaxęn entîke bazar nake,
Tiţtę nayę hînbűn dixwîne
Da karibe ţaţtiyęn merovęn neţehreza
Serrast bike
Ű alîkariya hemű tiţtan bike bo xwezaya
Xwe ya rast kifţ ű eţkere bikin
Bę xwe bi avętina gava pęţî paye bike.

Því er auðvelt að halda, sem kyrrt er. Auðvelt er að koma í veg fyrir það, sem hefur ekki enn látið á sér bæra. Stökkum hlutum er hætt við að brotna. Smámunir fara hæglega út um þúfur.
Leystu störf þín af hendi, áður en þau safnast fyrir. Komdu á reglu, áður en allt er komið á ringulreið.
Stærstu trén eru vaxin upp af litlum kvisti. Turn með níu loftum rís af lágum grundvelli. Margra mílna ferð byrjar á einu skrefi.
Sá, sem stritar, veldur skaða. Sá, sem lætur greipar sópa, verður að sleppa tökum. Vitur maður er laus við strit og verður því ekki að sleppa tökum.
Flestu fólki bregðast áformin, þegar þeim er því nær að lokið. Ef þeir væru jafn-gætnir síðast sem fyrst, mundi þeim ekki misheppnast þannig.
Þess vegna eru þráir hins vitra ekki hinar sömu og annarra manna, og torgætir hlutir þykja honum ekki eftirsóknarverðir. Hann lætur það, sem aðrir menn læra ekki, og hverfur að því, sem fjöldinn gengur fram hjá. Þannig styður hann að eðlilegum þroska alls og er þó laus við strit.

65

65. Stjórn án hygginda

Yęn kevnar yęn di Tao de pirr
Zîrek bűn
Xelk ronahî nedikirin
Lę ew sade dihiţtin.
Dema ko biręvebirina merovan zehmet be
Ev wisa ye ji ber jîrbűna wan ya xurt.
Ji lewre
Heger tu jîrbűnę bo biręvebirina dewletę
Bi kar bînî
Tu dizę welat î.
Heger tu jîrbűnę ji bo biręvebirina dewletę
Bi kar neyinî
Tu xęr ű bereket î ji dewletę re.
Ko te ev herdu xal fam kirin,
ji xwe te
awayę rast ji biręvebirinę re
nas kiriye .
Ko herdem awayę rast ű ligor tę bigihęjî
Hęjaya tije raz ű sir wisa ev tiţt tę bi nav kirin .
Çikasî kűr ű dűr e
Nirx ű hęjaya pirr bi sir ű raz!
Dihęle hemű vegerin
Ta bigihęn awayę herî mezin ű pak.

Fornmenn, sem gengu á vegum Alvaldsins, reyndu ekki að örva hyggindi fólksins, heldur leituðust þeir við að glæða hjá því einfeldni.
Of mikil huggindi gera mönnum erfitt að stjórna þjóðinni. Sá, sem reynir að stjórna með hyggindum, verður harðstjóri, en hinn, sem stjórnar án hyggindanna, verður til blessunar.
Sá, sem skilur þetta, hefur fyrirmynd að starfi sínu. Það er hin dásamlega dyggð, að missa aldrei sjónar á þessari fyrirmynd. Djúp og víðtæk er þessi dásamlega dyggð og ólík breytni annarra. En hún mun semeina alla.

66

66. Að lækka sjálfan sig

Sedema ko li çeman ű li derya tę nerîn
Mîna ew serok ű serdestę kaniyęn newalę bin
Ew e ko ew li jęrî wan in.
Ji lewre dikarin qiralęn wan bin.
Wisa ko tu bixwazî di ser merovan re bî
Divę tu bi kęmayî ű xwebiçűkî bi wan re biaxivî.
Ko tu bixwazî bidî pęţ wan
Divę tu xwe deynî paţ wan.
Wisa hiţmend cihę wî li jor e
Ű merov bi bindestiyę nahisin.
Ew li pęţî ye ű ew nabînin
bę ti ţaţtî peyda dibe.
Ji lewre ew dihebînin wî bajon bi
Pęţî de ű wî venegerînin.
Ű lewra ew bi kesî re pevnaçine
Ti kes pę re jî pevnaçine.

Vötn og fljót ráða yfir lækjum dalanna, sökum þess, að þau liggja lægra. Þetta veldur fyllingu þeirra. Á sama hátt setur hinn vitri, sem óskar að verða öðrum fremri, sjálfan sig skör lægra, og hann dregur sig í hlé til þess að vera foringi.
Þótt hann beri af öðrum, lætur hann menn ekki finna til þess, og þeim svíður ekki, þótt hann sé fremri.
Þess vegna þykir öllum vænt um að hafa í hávegum, og menn verða ekki leiðir á honum. Og af því að hann er frábitinn deilum, getur engum lent sama við hann.

67

67. Þrír kostgripir

Sedema ko her kes Tao a min mezin ű hęja
Dibîne
Ew e ko ti tiţt mîna wę nîne.
Ji ber ew pirr hęja ye ű mezin e
Ti tiţt mîna wę nîne.
Heger tiţtek heba timî mîna
Wę ba
Wę çawa ew biçűk ba?
Sę xiznęn min hene ko hiltînim
Ű li wan miqate me.
Ya pęţî dilovanî ű diltenikî ye,
ya diwemîn zihd ű rebenî,
ya sęyemîn ew e ko newęrim
xwe tęxim pęţiya ti kesî.
Dilovaniya min hebe, dikarim męr bim.
Zihd ű rebeniya min hebe, dikarim çavfireh ű
ciwamęr bim
Newęribim xwe tęxim pęţiya ti kesî
Dikarim wisa demę bi dest xim
Da karîbűnęn xwe temam ű jîr bikim.
Heger ez męr bim bę diltenikî
Ciwamęr bę zihd , an
Herim bi pęţî de bę ko îţęn xwe deynim
Dawî,
Dibe ko aniha ez mirî bama.
Heger tu ţerekî bi dilovaniyę bajoyî
Tę bi ser keve.
Ko tu xwe bi dilovaniyę biparęzî
Ti tiţt di te re derbas nabe.
Wę ezman li te miqate be,
Te biparęze bi dilovaniyę

Allur heimur segir, að kenning mín um Alvaldið sé mikil, en óvenjuleg. Einmitt vegna mikilleika síns virðist hún óvenjuleg. Væri hún lík kenningum annarra, mundi lítilvægi hennar fyrir löngu augljóst orðið.
Ég hef þrjá kostgripi, sem ég met mikils og gæti vandlega. Hinn fyrsti er hógværð, annar er sparsemi og hinn þriðji er lítillæti.
Með hógværð get ég verið djarfur. Með sparsemi get ég verið örlátur. Með lítillæti get ég hlotið hinn æðsta heiður.
En nú á tímum hirða menn ekki um hógværð og eru fullir frekju; þeir hirða ekki um sprsemi og eru allir í eyðslusemi; þeir eru horfnir frá lítillæti og keppa um tignarsæti. En þetta er vegur dauðans.
Hógværð er viss um að vinna sigur, jafnvel í orustu, og lætur ekki undan síga. Himinninn veitir þeim hógværð, sem hann vill bjarga.

68

68. Hógværð og friðsemi

Leţkerę herî baţ ne xwînxwer ű çavsor e.
Ţervanę herî baţ ne bęhnteng e.
Tektîkzanę herî baţ dijmin
Mijűl nake.
Yę dikare sűdę herî baţ ji karîbűn
Ű talentę merovan bigire
Ew e yę xwe li jęr wan datîne.
Ev e ko tę bi nav kirin baţî ű
Hęjaya bę- gengeţe ű cîdal.
Karîbűna mijűlkirina talentęn merovan
Wisa ew tę bi nav kirin.
Navę wę yekitiya dawîne bi ezman re ye.

Duglegur herforingi lætur ekki ófriðlega. Sá, sem vopnfimastur er, gengur ekki berserksgang. Mikill sigurvegari er ekki áleitinn. Góður foringi kemur sínu fram með hægð.
Þannig er styrkurinn fólginn í því, að deila ekki. Þannig verður mönnum stjórnað. Þetta er að fara veg himnanna, en það var æðsta takmark forvitringanna.

69

69. Tregur til ófriðar

Stratîcîzan gotineke wan heye:
“ çętir dibînim ko karibim bilivim, ne ko
di cihę xwe de rawestim
ko gavekę bi paţ de vegerim ű ne
inçekę bi pęţ de herim. “
Ev e ję re tę gotin pęţveçuna
Bę pęţveçűn;
Amadekirin bę payebűn;
Ęrîţkirin ű hilweţandina cihę bę parastin;
Stendina wî bę pevçűn.
Ti ţaţtî mezintir ji nerîna bi kęmanî li hęza
Dijberę xwe nîne.
Heger ez bi kęmanî li hęza dijberę xwe
Binerim
Ez dę delalę dilę xwe yę herî delalî winda bikim.
Ji lewre
Dema dijber li hev dikevin
Ew ę herî pirr li ber vî tiţtî dikev
Dę bi ser keve.

Mikill hershöfðingi hefur sagt: "Ég dirfist ekki að leggja til orustu, ég bíð heldur árásar; ég dirfist ekki að færa mig fram um þumlung, ég vil heldur hopa á hæl um skref."
Þetta er nefnt að fylkja liði án hermanna, að reiða vopn sem eru ekki tilbúin, að bregða sverði sem er ekki til, og að leggja til orustu þar sem engir óvinir eru fyrir.
Ekkert er slyslegra en að vera fljótráður til hernaðar. Því að þá eiga menn á hættu að missa það, sem mest er um vert.
Þess vegna mun sá verða sigurvegarinn, sem ber harm í brjósti, þegar lagt er til orustu.

70

70. Misskilinn

Gotinęn min hesan in ji bo tęgihiţtinę
Ű hesan in bo bęn bi kar anîn.
Bi ser de jî ti kes di wan de nagihęje
Ű wan bi kar nayine.
Gotinęn min çavkanî ű kokek wan heye;
Kirinęn min bingeh ű pirnsîpę wan heye.
Tenę ji ber netęgihiţtina te di vî tiţtî de
Tu min fam nakî .
Ji ber kęm merov hene ko di min de digihęjin
Ez binirx im ű biha me.
loma yę hiţmend cilęn hiţk ű qalind
Li xwe dike.
Bi ser ko ew mor ű mircanan li ser sînga xwe vediţęre.

Orð mín eru auðskilin, og auðvelt er að framkvæma þau. Og þó getur enginn skilið þau eða framkvæmt.
Orð mín eiga sér víðtæka uppsprettu, og verk mín stjórnast af máttugu lögmáli. Menn þekkja mig ekki, af því að þeim er þetta ókunnugt.
Fáir þekkja mig, og það er mér til lofs. Því að hinn vitri er fátæklega búinn en ber gimstein í barmi sér.

71

71. Þekkingarsýki

Ti tiţt çętir ji zanebűna ko
Tu nizanî nîne.
Nizanibî, bi ser de bifikirî
Ko tu zanî-
Ev nexweţî ye.
Tenę dema tu nexweţ bî ji ko tu nexweţ î
Tu dę bę rihet kirin
Hiţmendî ew e ko ne nexweţbűn e
Wisa ye ji ber ew nexweţ e ji nexweţiyę .
Ji lewre ew ne nexweţ e.

Að þekkja fáfræði sína er hið æðsta. Að þekkja hana ekki, en hyggja sig fróðan, er sjúkdómur.
Eina vörnin gegn þessum sjúkdómi er að finna til sársaukans við hann. Hinn vitri þjáist ekki af þessum sjúkdómi. Hann þekkir sársaukann, sem fylgir honum, og er því laus við hann.

72

72. Að meta sjálfan sig

Dema merov ji hęz ű qeweta te
metirsin
Wę çaxę tu bi rastî bűyî
Mezin.
Tiliya xwe mexe kar ű baręn wan yęn
Malbatî de.
Mebe zordar ű qutkerę rizqę wan.
Heger tu zordariyę li wan mekî
Ew dę bi bindestiyę mehisin.
Wiha hiţmendî di xwe de digihęje
Lę xwe nade pęţ ű xwe bi xwe dernaxe
Ji xwe hez dike
Lę pesn ű wesfę xwe nade.
Lew dev ji wî tiţtî berdide
Ű vî tiţtî ji xwe re dibe.

Þegar menn óttast ekki það, sem þeir ættu að óttast, mun hið skelfilegasta koma yfir þá.
Menn skyldu ekki temja sér að láta hugsanarlaust eftir sér, né breyta eins og þeir væru þreyttir á lífinu.
Og ef menn sleppa ekki fram af sér beizlinu, mun lífsþreytan ekki koma í ljós.
Þess vegna þekkir hinn vitri sjálfan sig, en hreykir sér ekki. Hann kann að meta sjálfan sig, en ofmetnast ekki. Þannig hrokast hann ekki, en virðir þó sjálfan sig.

73

73. Ekki áleitinn

Ko tu męr bî di węrîbűna
Xwe de tu dę bimirî.
Ko tu męr bî di ne-węrîbűna
Xwe de tu dę bijî.
Di navbera van herdiwan de, yek tijenirx e
Ű ya dî ziyantije ye.
Kî sedemę çima
Ezman ji tiţtę ko hez nake hez nake
Fam dike?
Ta bi yę hiţmend zehmet e
Naskirina vî tiţtî ję re.
Riya ezman ew e ko tu bi hesanî
Bi ser kevî bę westan ű ţer.
Baţ bersivę bidî bę gotin,
Tu biçî ű bęyî bi xwezayî bę vexwendineke
Taybet,
Ji pęţeroję re kar bikî bę tevlihevî ű tirs.
Toreya ezman berfirh e
Ne xurt girędayî ye.
Ű ti tiţt ję nakeve jî

Sá, sem er djarfur til áleitni, mætir dauða. Hinn lifir, sem hefur dirfsku til að forðast hana. Hugdirfskan er því ýmist ýmist skaðleg eða gagnleg. En getur nokkur skorið úr því, hver ástæðan er, þegar menn verða fyrir reiði himinsins? Þess vegna er þarna erfirt viðfangsefni fyrir hyggindin.
Það er Vegur himnanna, að berjast ekki, en eiga þó vald á öllu; að tala ekki, en veita þó greið svör; að kalla ekki, og þó koma menn fúslega þangað.
Það er vegur himnanna, að berjast ekki, en eiga þó vald á öllu; að tala ekki, en veita þó greið svör; að kalla ekki, og þó koma menn fúslega þangað.
Alvaldið er kyrrlátt, en starfsemi þess örugg. Á neti himinsins eru víðir möskvar, en ekkert sleppur úr því.

74

74. Engin dauðarefsing

Ko merov ji mirinę netirsin
Çawa tę wan bi mirinę bitirsîne?
Ko tu bihęlî merov bi berdewamî
Ji mirinę bitirsin
Bi zindankirina herkesę tiţtekî
Seyr ű ne li gor adetę bike
Ű bi kuţtina wan,
Kî wę biwęribe bilive ű here-were?
Herdem męrkujek karbidest heye
Bo vî tiţtî bibe serî.
Ko tu rola męrkuję karbidest bilîzî
Wisa ye mîna birandina text bi karîbűn
Ű jęhatîbűna textbirekî hoste .
Ęn dę destęn xwe birîn mekin
Pirr kęm in.

Til hvers er að hræða menn með dauðanum, ef þeir óttast hann ekki? Ef mönnum stæði sífelld ógn af dauðanum, og jafnan væri unnt að handsama illvirkjana og taka þá af lífi, — ætti þá að gera það?
Það vald er jafnan yfir okkur, sem kveður upp dauðadóminn. Að setja í sæti þess, og taka af lífi, líkt því, að klaufi fari að höggva með öxi smíðameistara. Hann kemst sjaldan hjá því að höggva í hendurnar á sjálfum sér.

75

75. Orsakir að ógæfu þjóðarinnar

Sedema ko xelk ji birçîna dimirin
Ew e ji ber serokęn wan bi çavnebarî ű çavbirçîbűn
Bacan li wan giran dikin.
Zehmet e biręvebirina wan
Da serokęn wan bi tenę armancęn wan di hiţęn wan
De ne ű ne ęn gelęn wan.
Sedema ko merov bętirs li mirinę dinerin
Ew e lewra dixwazin jîn dewletî ű dewlemend be.
Tenę bi jiyana ne ji bo armancęn xwe bitenę
Tu dikarî herî jiyana giranbiha

Þjóðin þolir hungur vegna þungra skatta, sem stjórnendurnir eyða. Þetta er orsök að hungursneyð.
Það er erfitt að stjórna þjóðinni vegna íhlutunarsemi stjórnendanna. Þetta veldur erfiðleikum við stjórnina.
Fólki veitist auðvelt að deyja, vegna þess að það erfiðar of mikið fyrir gæðum lífsins. Þess vegna lætur það sér dauðann í léttu rúmi liggja.
Þess vegna er betra að láta sér lífið í léttu rúmi liggja, en að gera of mikið úr því.

76

76. Fallveldi styrkleikans

Dema merov ji dayik dibin cirxweţ ű
Nerim in.
Dema mirinę hiţk ű zuha ne.
Dema ţînkayî zindî ne ew ter ű
Nerm ű tenik in.
Dema dimirin, diçilmisin ű zuha
Dibin.
Ji lewre yęn hiţk ű zuha
dandűyęn mirinę ne.
Yęn cirxweţ ű nerm dandű ű peyęn
Jînę ne.
Wilo, ko tu bęhnteng ű ţerhez ű hiţk bî,
tę bi ser nekevî.
Ko dar tęr hiţk be, tę pirîn.
Ji lewre
Yęn hiţk ű mezin nizm in,
yęn cirxweţ ű nerm mezintir ű hęjatir in

Maðurinn er við fæðinguna mjúkur og máttvana, en við dauðann stirður og sterkur. Þannig er um alla hluti. Tré og jurtir eru mjúk og brothætt, þegar þau eru að byrja að vaxa, en að lokum hörð og visin.
Þannig eru stirðleiki og styrkur boðberar dauðans, en mýkt og veikleiki félagar lífsins.
Sá, sem treystir liðsafla sínum, mun því ekki sigra. Það tré verður höggvið, sem er orðið of stórvaxið og sterkt.
Því að hið fasta og sterka er neðar, en hið milda og mjúka ofar.

77

77. Alvaldið jafnar

Riya ezman
Mîn vezilandina kevan e
Jor bi binî de tę kiţandin,
Binî bi jor ve tę kiţandin
Tęla zęde tę hilanîn
Li kű pirrbűn pęwîst be, tę zęde kirin.
Riya ezman e
Ko pirrbűn li cihę ko lę zęde be hilîne
Ű zęde bike li cihę kęmbűn tę de hebe.
Riya merovan cuda ye:
ko pęwîstî hebe ji wî cihî dibin
ű zęde dikin li cihę ko pirrbűn tę de hebe.
Kî dikare vę zędebűnę bistîne ű wę
Bide xelkę?
Tenę yę ko Tao di dest de ye.
Ji lewre yę hiţmend dide ű distîne
Bę hay ji ko wę lę bę vegerandin hebe
Di bidawîanîna xwe de ji tiţtekî re namîne
Naxwaze jęhatîbűna xwe eţkere bike.

Alvaldið himneska starfar á líkan hátt, sem menn benda boga. Það lækkar það, sem hátt er, og hækkar það, sem lágt er. Það tekur þar af, sem of mikið er fyrir, og bætir þar við, sem á vantar.
Það er Vegur himanna, að jafna ofgnótt og skort. Þannig er ekki vegur mannanna; þeir taka frá þeim, sem hafa ekki nóg, til þess að auka ofgnótt sjálfra sín.
Hver mun taka ofgnótt sjálfs sín og miðla henni til gagns öllum heimi? Aðeins þeir, sem fylgja Alvaldinu.
Þess vegna starfar hinn vitri, en krefst einskis handa sjálfum sér; hann framkvæmir sín góðu verk, en telur sér það ekki til gildis. Hann óskar ekki að sýnast öðrum fremri.

78

78. Máttur hins veika

Ti tiţt ji avę nermtir
Nîne,
bi ser de jî ti tiţt ję çętir li hemberî
hiţkayę ű xurtiyę nîne.
Wisa ye lewra ti tiţt nikare wę biguhere.
Biserkeftina nermiyę li hember hiţkiyę
Ű cirxweţiyę li beramber çavsoriyę
Tiţtek e ko hemű merov dinasin
Lę ti kes nikare bi xwe wisa bike.
Ji lewre hiţmend dibęjin :
Ť Yę ko gemar ű qiręjiya dewletę
dierîne(qebűl dike)
dibe serokę wę.
Yę ko katastrof ű belę wę dierîne
Dibe ţah ű qiralę cîhanę.
Rastî paradoks ű nakok dixuye.

Ekkert er mýkra og gljúpara í heimi en vatnið, en ekkert kemst til jafns við það í því, að eyða hinu harða og sterka; — að því leyti ber það af öllu.
Hið mjúka vinnur bug á hinu harða, og hið veika á hinu sterka. Þetta vita allir en enginn breytir samkvæmt því.
Þess vegna hefur vitur maður sagt: "Sá fram ber fórn landsins, sem tekur á sig böl þjóðarinnar, er í raun og veru konungur hennar."
Orð sannleikans hljóma sem öfugmæli.

79

79. Skyldur mikilsverðari en kröfur

Piţtî hedinandina bęhntengiyeke mezin
Herdem poţmanî ű nexweţbűnek
Bi ser dikeve.
Çawa ev bęhntengî wę mîna
Baţiyekę bę dîtin?
Ji lewre hiţmendî para xwe ji
Danűstendinę ű bersivdanę ji xwe re dihęle
Ű merovę dî kontrol nake.
Ű wisa karbidestęn rast ű pak
Sozęn xwe bi cih tînin
Ű yęn xwar ű derew wan diţkenînin.
Tao ya pîroz ya ezmanî ti delalęn ber dil ję re
Nînin:
Yęn baţ bilind dike ű dibiţkivîne.

Þegar sættir takast eftir mikinn fjandskap, mun áræðanlega eima eftir af óvild. Getur það haft góð áhrif?
Vitur maður uppfyllir því skyldu sína, en gengur ekki stranglega eftir rétti sínum. Dyggðugur maður hefur aðeins skyldur sínar fyrir augum, en hinn er heimmtufrekur, sem er án dyggðar.
Alvaldið sýnir enga hlutdrægni; það liðsinnir ávallt góðum mönnum.

80

80. Farsæl þjóð

Bera welatek biçűk hebe bi hindik
Xelk,
yęn, li gel ko pirr mekînęn wan hene jî,
lę wan bi kar nayinin.
Yęn li mirinę bi hayjębűn dinerin ű naçin
Pirr dűr nagerin.
Li gel ko qeyikęn wan hene ű
Erebeyęn wan, li wan ti caran siwar nabin.
Li gel mertal ű çekęn wan hene, lę
yekcar naçin ceng ű ţer.
Bera vegerin pîvandinę bi
Girędana girękan di werîs de.
Bera xwarina wan xweţ bibe, cilin
spehî bide wan, warekî tije aţtî ű
jînek rihet.
Li gel ko welatę nęzîkî wan tę dîtin
Ű kűçikęn wî ű mirîţkęn wî
Tęn bihîstin,
Dę merov kal bibin ű bimirin
Bę ko herin serdana welatęn hevdu

Lítið ríki, mannfátt. — Það hefði aðeins herbúnað fyrir tíu eða hundrað menn og þyrfti ekki á honum að halda. Fólkið mundi líta alvarlega á dauðann og alls ekki fara úr landi.
Þótt menn hefðu báta og vagna, mundu þeir ekki fara burt á þeim. Og þótt þeir hefðu brynjur og vopn, mundi ekki til þess koma, að það yrði notað.
Þeir mundu aftur fara að nota hnútaletur.
Þeim mundi smakkast fæðan og finnast óbrotinn klæðanður sinn fagur; þeir mundu eiga sér hvíldarstað heima og unna sínum venjulegu háttum.
Þó að nágrannalandið blasi við, og heyra megi þaðan hanagal og hundgá, mundi fólkið eldast og deyja, en aldrei langa þangað.

81

81. Einkenni einfeldninnar

Gotinęn rast ne qure ű xemilandî ne.
Gotinęn qure ű xemilandî ne rast in.
Yęn baţ gengeţę ű nîqaţę nakin.
Nîqaţhez ne baţ in.
Ew ę bi rastî dizane ne
Bi firehî zanyar e,
zanyarę bi dorfirehî dizane bi rastî
nizane.
Hiţmendî hilnayine ű venaţęre,
Ji pirratî ű zędebűna xwe dide xelkę.
Bi dana xelkę ew
Dewlemend dibe.
Riya ezmanan alîkarî ye ű ne
Tade ű gihandina ziyanę ye.

Sönn orð eru ekki fögur; fögur orð eru ekki sönn.
Góður maður er ekki þrætugjarn; hinn þrætugjarni er ekki góður.
Þeir, sem þekkja Alvaldið, eru ekki hálærðir. Hinir hálærðu þekkja það ekki.
Hinn vitri safnar ekki auði. Því meiru sem hann ver öðrum til gagns, því meira á hann sjálfur. Því meira sem hann gefur öðrum, því ríkari er hann sjálfur.
Alvaldið himneska er heillaríkt í starfi sínu og veldur ekki skaða. Hinn vitri starfar, en forðast deilur.