Czesko-ormiańska dwujęzyczna książka
LI
51
Tao je rodí, tek (ctnost Taa) je vydržuje;
hmota je vytváří, síla je dokonává.
Proto není jedné z tisíců bytostí, jež by nectila Tao a neměla ve vážnosti ctnost.
O úctě k Tau a vážnosti ke ctnosti (platí): nikdo jich neporoučí, a přece trvají věčně samy od sebe. Nebo nTao je rodí, udržuje je, vychovává je, podporuje je, dokonává je, přivodí je ke zralosti, živí je, ochraňuje je.
Dáti život a nemíti, udělati a nezakládati si na tom, vychovati a neovládati — to zove se hlubokou ctností.
Ամեն ինչ ծնվում է Ուղուց (Դաոյից) ն սնվում ու զարգանում շնորհիվ նրա անվերջանալի ու անդադար շարժման:
Ամեն ինչ ձն է ստանում՝ ըստ իր բնույթի ն ամբողջական դառնում` համաձայն իր գոյության հանգամանքների: Ուստի ամեն ինչ, առանց բացառության, պատկանում է Ուղուն ե դառնում նրա անդադար ու հավերժ շարժման մասնիկը:
Ուղուն երկրպագելը ու նրա անվերջանալի շարժմանը համալրող մասնիկ դառնալը որնէ օրենքով չի պարտադրվում, կաճ որեէ կանոնի չի ենթարկվում, դա ինքնաբուխ ն ինքնաշարժ դրսնորում է:
Պատճառն այն է, որ իրոք Ուղին է ստեղծում ամեն ինչը, Ուղին է սնունդ ու կյանք տալիս ամեն ինչին, Ուղին է ամբողջականացնում ու զարգացնում ամեն ինչը, Ուղին է խնամում, հասունացնում, վերականգնում, պահպանում ն տարածում ամեն ինչը:
Ուղին Է ծնում ամեն ինչ, բայց չի հավակնում լինել ոչնչի տերը: Ուղին է ուղղորդում ամեն ինչ` յուրաքանչյուրին իր հատուկ զարգացման ընթացքով, բայց չի պարծենում սեփական իշխանությամբ կամ կարողություններով: Ուղին է հասունացնում ն ամբողջականացնում ամեն ինչ, բայց ոչինչ չի վերահսկում: Դա է Ուղու գերագույն խորհուրդը:
LII
52
Podnebesí počátek považují za podnebesí matku.
Pozná-li kdo svou matku, zná i své dětství (= ví, čím sám jako dítě je povinen).
Pozná-li své dětství, uchová svou matku.
V době, kdy tělo odumírá, je bez nebezpečí.
(Kdo) uzavírá své průchody a uzamyká své brány, je až do konce života prost nepokoje;
kdo otvírá své průchody a hledí si svých záležitostí (světských), není do konce života volný.
VIděti drobné, znamená jasně viděti,
zachovati slabost, znamená silným býtI
Používati svého lesku, navrátiti se zpět k svému světli, aniž zůstaviti těla pohromu, tomu se říká podšíti věčnost, tj. zabezpečiti si trvání.
Ուղին (Դառն), որից սկիզբ է առել համայն աշխարհը. ամեն ինչի մայրն է:
Ճանաչելով մորը, կճանաչես ճան ճերա զավակներին Նա, ով ինքն իրեն ճանաչում Է որպես իր մոր զավակը ն մինչե կյանքի վերջը պահպանում է մորից ժառանգած հատկությունները, որոնք նան իր սեփականն են դառնում, կխուսափի բազում փորձանքներից:
Եթե բերանդ փակ պահես ու թույլ չտաս ավելորդ կրքերին ու ցանկություններին խռովել հոգիդ, ամբողջ կյանքում կխուսաւիես տառապալից աշխատանքից ու տանջալից փորձանքներից: Եթե բերանդ փակ չպահես ու թույլ տաս, որ ոգիդ կլանեն անհագուրդ ցանկություններն ու կրքերը, կյանքում երբեք չես ազատվի փորձանքներից ու տանջալից աշխատանքից:
Փոքրը տեսնելու ն ընկալելու համար պետք է լավ տեսողություն ունենալ: Ուժեղ լինելու համար պետք է պաշտպանել թույլին ու անօգնականին: Իմաստունը ուղղորդվում է Ուղու տված պայծառ լույսուլ ն արդյունքում հասնում է լույսի ակունքին: Անվերջանալի շարժման խորհրդի ընկալումը փրկում է մարդու մարմինը հիվանդություններից, ն ընդունելով նրան կենսատու փոփոխության բոլորաշրջանի մեջ, թույլ չի տալիս, որ նա կուլ գնա անփոփոխ անկենդանությանը:
LIII
53
Dejme tomu, že bych měl vědění po způsobu pomocného úředníka (kiai-žin): bera se po velké cestě (jednaje dle velkého Taa), měl
bych jen obavu jak je vyvinout.
Velká cesta je nejvýš rovná, ale lid miluje poboční cesty.
Knížecí dvůr má nádherné schodiště, co role mají přílišné býlí a sýpky jsou příliš vyprázdněny.
(Lidé) nosí pestré barvy, opásávají ostré zbraně, plní se pitím a jídlem, statků je nadbytek. Tomu říkám: stavěti na odiv lupičství. Jak postrádá to Taa!
Եթե ես հանկարծ այնքան հանրահայտ դառնայի, որ ինձ վստահվեր մի տերություն ղեկավարելու գործը, ապա ինձ սպառնացող առավելագույն վտանգը կտեսնեի գոռոզամիտ աճբարտավանության ու մեծամիտ ցուցամոլության մեջ:
Մեծ Ուղին կամ Դաոն շատ հարթ է ու լայնածիր, բայց մարդիկ սիրում են կարճ ու շրջանցող ճանապարհները:
Իշխանության հասնելով` մարդիկ մաքրում ն բարեկարգում են իրենց բակերն ու տները, բայց մոռանում են մեծ ճանապարհների, արտերի ու դատարկ շտեմարանների մասին: ՛նրանք հագնում են նրբագեղ ու հարուստ զարդարված հագուստներ, կրում սրասայր թանկարժեք թրեր, շռայլում են իրենց ուտելիքի ու խմիչքի վրա ն ավելորդ ունեցվածք ու հարստություն կուտակում: Եվ ժողովուրդը նրանց կողոպտիչ ու ավազակ է անվանում, քանզի նրանք խախտում են Ուղու (Դաոյի) խորհուրդները:
LIV
54
Kdo umí se usaditi, nebývá vytržen,
kdo umí uchopiti, neztrácí.
Synů a vnuků dary a oběti neustanou.
Pěstuje-li (Tao) ve své osobě, stává se jeho ctnost pravou;
pěstuje-li je v rodině, stává se její ctnost bohatou;
pěstuje-li je v dědině, stává se její ctnost rozsáhlou;
pěstuje-li je v území, stává se jeho ctnost překypující;
pěstuje-li je v říši, stává se její ctnost všeobecnou.
Proto posuzujeme podle osoby osobu,
posuzujeme podle rodiny rodinu,
posuzujeme podle dědiny dědinu,
posuzujeme podle území území,
posuzujeme podle říše říšI
Հմուտ հողագործի տնկած ծառն արմատախիլ չի լինում: Վարպետի ձեռքերի հմտությունը ոչ ոք չի կարող խլել նրանից: Անձնազոհ ձնողի դամբարանին որդիներն ու թոռները միշտ հիշողության ընծաներ են բերում:
Նա, ով Ուղին իր սրտում է պահում, հզոր եռանդի ու կենսունակության տեր է դառնում Այն ընտանիքը, որն Ուղիով է ապրում մեծ հարստության տեր է դառնում: Այն համայնքը կամ գյուղը, որը ճշմարիտ Ուղիով է ղեկավարվում, լիության ու խաղաղության մեջ է ապրում: Այն գավառը, որն Ուղիով է կանոնակարգում իր գործերը, մեծագույն հզորության ու հարստության է հասնում: Ուստի, երբ ամբողջ թագավորության մեջ իշխում է Ուղին, համայնքները, ընտանիքներն ու անհատները բարգավաճում են:
ճանաչելով Ուղու ազդեցությունը մեկ անձի վրա, կարող ես պատկերացնել Ուղու նշանակությունը ընտանիքի հաճար, ճան Ուղու զորությունը համայնքում ն նւսհանգում, ե Ուղու կարնորությունը ամբողջ թագավորության համար: Ուստի կարող եմ ասել, որ Ուղու ազդեցությունը հավիտյան է Ը. անսպառ: Քանզի մեկ անհատի համար Ուղին նույնքան կարնոր է, որքան մի ամբողջ թագավորության: Մեկ անհատի վրա Ուղին նույնքան զորեղ է ազդում, որքան մի ամբողջ թագավորության:
LV
55
Chovaje v sobě solidní (heu, vlastně tlustou) ctnost, je roven (člověk) červenému (= novorozenému) dítětI
Jedovatý hmyz nebodá, dravá zvěř neuchvacuje, dravci neunášejí ve svých drápech.
Kosti jsou slabé, svaly jsou chabé a přece drží pevně v ruce.
Neví ještě nic o samičky a samečka spojení a přece jsou pohlavní údy v činnosti. To je opravdu vrchol životní síly.
Celý den křičí a hrdlo se nemění (= neochraptí), to je opravdu vrchol harmonie.
Znáti harmonii, tomu se říká věčnost,
znáti věčnost, tomu se říká osvícenost.
Více života, tomu se říká štěstí,
srdce-li určuje dech životní, tomu se říká síla.
Bytosti vyrostše počínají stárnouti:
to nazýváme ne-Tao, ne-Tao brzy končí.
՛նա, ով իր մեջ կրում ու պահպանում է Ուղու տարրերն ու խորհուրդները, նման է նորածին մանկան Թունավոր միջատները նրան չեն խայթում, գիշատիչ գազաններն ու թռչունները նրան չեն հոշոտում Մանկան ոսկորները թույլ են, մկանճերը` մհափուկ, բայց մանկան ափը շատ ամուր է բռնում:
Նա դեռ չգիտի սեռերի տարբերության ու միության մասին, բայց նրա սեռանդամը զգայուն է` ցուցադրելով իր ֆիզիկական էության կատարելությունը: Ամբողջ օրը նա գոռում է, բայց ձայնը չի կտրվում, ի ապացույց նրա կատարյալ ներդաշնակ կառուցվածքի:
Նա ով, հասկանում Է այս ներդաշնակությունը, տեսնում է անփոփոխ Ուղու մեծագույն գաղտնիքը: Իմացությունը նրան իմաստնություն է տալիս ու տանում դեպի կատարելություն:
Բոլոր կենարար արվեստները չարիք են դառնում, երբ մարդու միտքն օգտագործում Է կենսատու ուժը ` կործանելու ն ոչնչացնելու նպատակով:
Կեղծ է այդ ուժը ն չար: Ողբացե՛ք՝ Ճանաչելով այն:
Ուժ կուտակելով, ամեն ինչ սկսում է ծերանալ:
Դա Ուղու առաջընթացին հակառակ ուղղությունն է:
Իսկ այն, ինչ հակառակ է Ուղուն, արագ է մահանում:
LVI
56
Kdo ví, nemluví,
kdo mluví, neví.
Uzavírati své průchody,
uzamykati své brány,
lámati své hroty,
rozmotávati své závity,
tlumiti svůj lesk,
rovnati se svému prášku:
to zove se hluboká jednota.
Proto: Je (takový) nepřístupný lásce, nepřístupný odscizení,
nepřístupný zisku, nepřístupný ztrátě,
nepřístupný poctě, nepřístupný ponížení.
Proto je v podnebesí ctěn (nejctěnější).
Նա, ով գիտի, չի խոսում: Նա, ով միշտ պատրատ է խոսել, չգիտի:
Նա, ով գիտի, բերանը փակ է պահում, իսկ շնչառությունը` համաչափ: Նա բթացնում Է իր սուր անկյունները, պարզեցնում է իրողությունների բարդությունը, մեղմում Է իր պայծառությունը Ա. ներդաշնակվում շրջապատի անորոշության հետ:
Սա կոչվում է «համամասնության հայտնություն»:
Նման մճեկին չես կարող ո՛չ ծանոթ համարել, ո՛չ օտար: Նա վեր է շահի ու կորուստի բոլոր պատկերացումներից: ՛Նա հեռու է ազնիվ ու չարանենգ բարքի ընկալումներից:
Նա է աշխարհում ամենամաքուր անձնավորությունը:
LVII
57
S přímostí vládne se státu,
se lstí užívá se zbraní,
nezaměstnaností nabývá se podnebesí (říše),
Jak pak vím já, že má se to tak?
Skrze toto!
Čím více je v podnebesí toho, čeho jest se vystříhati a čemu jest se vyhýbati, tím chudší je lid. Má-li lid hodně ostrých nástrojů, panuje v říši rodině tím větší zmatek.
Jsou-li lidé velmi dovední a obratní, povstává tím více zvláštních (podivných) věcí.
Čím více zákonů a rozkazů se stanoví, tím více je zlodějů a lupičů.
Proto praví svatý člověk:
Já nedělám nic, a lid mění se sám od sebe,
já miluji pokoj, a lid je sám od sebe spořádaný,
já jsem bez zaměstnání, a lid je sám od sebe bohat,
já nemám přání, a lid je sám od sebe samorostlý.
Երկիրը կարելի է կառավարել արդարին պատվելու, իսկ անարդարին պատժելու միջոցով (այսինքն արդարադատությամբ), պատերազմը կարելի է վարել զենքեր ու նենգ մարտավարություն վարպետորեն կիրառելու միջոցով, բայց իշխանությունը երկրում կարելի է պահպանել միայն խաղաղ գոյակցությամբ ն խիստ անաչառությամբ: Որտեղի՞ց գիտեմ, որ դա է ճշմարիտը: Եզրակացությունս գալիս է ահա այս փաստերից. Ցանկացած թագավորությունում արգելող ու սահմանափակող օրենքները խորացնում են մարդկանց աղքատությունը, իսկ որքան շատ են հարստանում նրանք, ովքեր արդեն հարուստ են, այնքան ավելի բազմապատկվում են անհաշտությունն ու անկարգությունները պետության ն իշխանավոր ընտանիքների միջն:
Որքան մեծանում Է զենքերի օգտագործման հմտությունը ե. խորանում մարտավարության տեսությունը, այնքան ավելի նենգամիտ ու չարագործ զենքեր են հայտնվում: Որքան ավելի շատ օրենքներ են գրվում, այդքան ավելի շատանում Է կաշառակերությունը ն հանցագործությունը: Ուստի իմաստուն տիրակալն ասում է. «Ես բնականոն ընթացքից ավելի ոչինչ չեմ անի, իսկ մարդիկ իրենք իրենց կզարգանան ու կանցնեն կյանքի փոխակերպումներով:
Ես կհոգամ անհաղորդ հւսնդարւոության ու անհողդողդ խաղաղության մասին, ս մարդիկ իրենք կուղղեն իրենց սխալները: Ես չեմ խառնվի նրանց գործերին, ն մարդիկ իրենք կհարստանան: Ես չեմ հետապնդի պատվո ոչ մի խնդիր, ե ճարդիկ իրենք կգերադասեն հասարակ պարզությունը»:
LVIII
58
Je-li něčí vláda hodně smutná, je její lid hodně osvícen (čhun-čhun = samá osvěta),
je-li něčí vláda hodně osvědčená, je její lid pln trhlin (khiuet, obraz vzat od rozbité nádoby),
Neštěstí, hle! je, u čeho číhá neštěstí.
Kdo zná toho vyvrcholení?
Nemá to stání!
Řádní stávají se obratem výstředními,
dobří stávají se obratem nevypočitatelnýmI
Lidi zaslepení — jeho den trvá hodně dlouho!
Proto: Svatý člověk má rohy, ale neubližuje,
má hrany, ale neraní,
je přímý, ale nepřehání,
leskne se, ale neoslňuje.
Այն Տիրակալը, որն առավել ծույլ ու ապիկար է թվում, հաճախ ավելի մեծ բարօրություն է անում իր ժողովրդի համար: Այն Տիրակալը, որն ամեն ինչին խառնվում է ու աճեն ինչին ձեռք է մեկնում, միայն փչացնում Է, խանգարում ու հիասթափություն ստեղծում:
Թշվառությու՛ն... Որքա՛ն ձոտ ես երջանկությանը: Երջանկություն, որքա՛ն արագ կարող ես վերածվել թշվառության:
Ո՛վ իմանաս, թե վերջում ինչին կարժանանա:
Ուստի ճիշտ չէ՞ արդյոք ձեռնպահ մնալ ուղղելու ցանկությունից: Փորձելով ուղղել ինչ-որ բան, կարող ես հեշտությամբ փչացնել այն, ն նրանում եղած բարիքը չարիք դարձնել: Մարդիկ. իրոք, շատ վաղուց են մոլորված այս հարցում:
Ուստի իմաստունը նման է քառակուսիներով շրջապատված քառակուսու, որն իր անկյուններով ոչ մեկից ոչինչ չի կւորում, նման է անկյան, որն իր սրությամբ ոչ մեկին չի նեղում: Նրւս ազնվությունը ոչ մի վերապահում չի հանդուրժում, ե նրա պայծառությունը ոչ մեկին չի կուրացնում:
LIX
59
U vlády nad lidmi, ve službě nebi není nic jako (= nic nerovná se) šetrnost(i).
Jen taková šetrnost zove se staráním se v čas.
Starání se v čas zove se těžkým hromaděním ctnostI
Nahromadí-li se ctnost těžce, pak není nic nepřekonatelného.
Není-li (někomu) nic nepřekonatelné, nezná nikdo jeho mezí.
Nezná-li nikdo jeho mezí, takový může míti říšI
Maje říši matku, může dlouho potrvatI
To zove se hluboký kořen a pevný základ,
tj. cesta dlouho žíti a trvale hledětI
Մեր մեջ մարդկայինը կանոնավորելու ն երկնայինին ծառայելու ամենաճիշտ ձենը չաւփավորությունն է:
Միայն չափավորության միջոցով կարող է մարդ հնարավորինս արագ ազատվել հիվանդությունից ե վերականգնել առողջությունը:
Ապաքինումը հենց այն է, ինչը ես անվանում եմ վերադարձ Ուղու առաքինություններին: Միայն Ուղու առաքինությունների անդադար կուտակման միջոցով կարելի է վերացնել ապաքինմանը խանգարող խոչընդոտները:
Ուղու արժանիքների բացահայտումը սահման չունի: Միայն նա, ով հասկանում է, որ կատարելությունը սահման չունի, կարող Է լինել երկրի տիրակալը:
Նա, ով կանգնել Է Ուղու վրա, երկար կգնա: Նա նման է այն բույսին, որի մասին ասում են, որ այն խոր արմատներ ն ամուր ցողուն ունի:
Սա է երկար ու առողջ կյանքով ապրելու ձնը:
LX
60
Spravovati velký stát, jest jako vařiti malou rybu.
Dozírá-li kdo po Tau na podnebesí, nestávají se její manové (duše zemřelých) duchy (šin, tj. nevyvíjejí svoji působnost po způsobu duchů). I když však není tomu tak, že její manové nestanou se duchy (tj. stanou-li se přece duchy), tu neubližují její duchové lidem (tj. ubližují jim), svatý člověk také neubližuje lidem (i jest proto i sám jimi ušetřen). Tito dva neubližují jeden druhému, proto ctností spojeni se vracejí.
Մեծ պետություն կառավարելը նույնն է, ինչ մանր ձկներով ապուր եւիելը:
Թույլ տուր, որ երկիրը կառավարվի Ուղու սկզբունքներով, ե անցյալի ոգիները չեն ցուցադրի իրենց հոգնոր զորությունը: ՛Նրանց հոգնոր զորությունը չի վնասի ապրողներին: Իսկ իմաստուն ապրողները չեն վնասի նրանց հիշատակին:
Երբ այդ երկուսի փոխադարձ ազդեցությունը վնասակար չէ միմյանց համար, այն բարերար է ու արժեքավոր:
LXI
61
Co je velký stát, zaujímá blahosklonně nižší postavení. Tím stává se pojítkem všeho pod nebem, samičkou podnebesí.
Samička vítězí vždy klidem nad samečkem. Klid jest její ponižování.
Proto i velký stát, ponižuje se před malými státy, získává malé státy;
malý stát, ponižuje se před velkým státem, získává (pro sebe), velký stát.
Proto: Jedni se ponižují, aby přijali, druzí ponížujíce se přijímají.
Velký stát nemějž jiného přání, než spojovati a vydržovati lidi;
malý stát nemějž jiného přání, než býti přijatu a sloužiti lidem.
Tak dosahují oba dva, každý, čeho si přeje.
Co je velké, tomu se sluší dělati nižšího (ponižovati se).
Ի՞նչն է մեծ տերության մեծության գաղտնիքը: Այն, որ Մեծ տերությունը նման է ցածր ու աննկատ հոսող գետի հոսանքին: Մեծ տերությունը նման է այն կենւորոնին, որին ձգտում են միանալ երկնքի տակ եղած բոլոր փոքր տերությունները:
Դրա լավագույն օրինակը կանացիությունն Է: Կինը միշտ հաղթում է տղամարդուն իր հանդարտությամբ: Նե գիտակցում է, որ հանդարտությունը կարող է որպես թուլություն ճանաչվել, իսկ իր ուժը թուլության մեջ է:
Ուստի մեծ տերությունը, խոնարհվելով փոքր տերությունների առաջ, շահում Է նրանց որպես իր դաշնակից ն հպատակ, իսկ փոքր տերությունները` իրենց ստորադասելով մեծ տերությանը, շահում են նրան որպես հովանավոր ն պաշտպան:
Մի դեպքում խոհեմությունը բերում է դաշնակիցներ ու հպատակներ, մյուս դեպքում խոհեմությունը բերում է հովանավորություն ն պաշտպանություն:
Մեծ տերության միակ նսյատակը մարդկանց միավորելն ու սնելն Է: Փոքր տերության միակ նպատակը է ընդունված լինել մեծի կողմից ու ծառայել նրան` մյուսների հետ հավասարի պես: Նրանցից յուրաքանչյուրը խոհեմությամբ է ստանում իր ուզածը, բայց մեծ տերությունը նույսպես պետք է սովորի ստորադասել իրեն:
LXII
62
Pravé Tao jest deseti tisíců bytostí jihozápadní kout (ngao), dobrého člověka klenot, nedobrého člověka útočiště.
S krásnými slovy možno jíti na trh,
čestné skutky mohou povznésti lidI
Nedobří z lidí — k čemu zapuzovati je?
Proto dosazen jest nebes syn a ustanoveni samkungové (tři nejvyšší rádcové).
Třeba měl ty, kdož drží drahokamové odznaky v rukou na prsa uctivě skřížených, a jezdil čtyřspřežně, není to, jako když sedě (klidně) v Tao proniká.
Proč vážil si starověk tohoto Taa?
Nepraví se. Hledáním dosahuje se ho,
VIník jím bývá zachráněn?
Proto je v podnebesí cenným (nejcennějším).
Ուղին (Դառն) բոլոր իրողությունների անգերագնահատելի հիմքն է: Ոչ մի գանձ չի կարող լավ մարդուն այնպիսի հարստություն ու պատիվ տալ, ինչպես Ուղին, քանզի նյութական արժեքներն ու պատիվը հրահրում են վատ մարդկանց ագահությունն ու նախանձը ն դժբախտություն ու փորձանք դառնում լավ մարդու գլխին:
Ուղու ներշնչած իմաստուն խոսքերը կարող են անգնահատելի մեծ պատիվ բերել դրանք ասողին: Ուղու ոգեշնչած գործողությունները կարող են բոլորից վեր բարձրացնել կատարողին: Ուղին չի լքում նույնիսկ վատ մարդկանց: Ուստի, երբ Տիրակալը զբաղեցնում է իր արժանի տեղը որպես Երկնային որդի ե նշանակում իր երեք նահանգապետերին, թեն. իշխանը, ըստ արարողակարգի, պետք է ստանա իր պաշտոնը խորհրդանշող այնպիսի թանկարժեք նվեր, որը կարողանա բռնել միայն երկու ձեռքով, իսկ արքունիքում դրան էլ դեռ որպես ընծա պետք է հաջորդի մի քանի զույգ ձի, նույնիսկ նման արժեքավոր ընծան չի կարող համեմատվել Ուղու մեկ դասի հետ, որը կարելի է ընդունել միայն ծնկների վրա նստած: Ուստի ինչու՞ էին հնում մարդիկ այդքան գնահատում Ուղու դասերը: Արդյոք պատճառն այն չէ՞ր, որ Ուղու դասերը կարող Է ստանալ յուրաքանչյուր ոք, ով ձգտում է դրանց, ն նույնիսկ նա ով մեղք է գործել, կարող է դրանց միջոցով ազատվել իր մեղքի բեռից ու խարանից: Ահա թե ինչու են երկնի տակ բոլոր ապրողները գնահատում Ուղին որպես աշխարհում ամենաթանկարժեք բանը
LXIII
63
Konání jest nedělání,
zaměstnání je nezaměstnanost,
chuť jest bezchutnost,
velké jest malé,
mnoho jest málo.
Zlobu splácí ctností.
Uvažuje těžké, dokud je to lehké,
dělá velké, dokud je to malé.
Podnebesí těžké záležitosti povstávají nutně z lehkých,
podnebesí velké záležitosti povstávají nutně z nepatrných.
Proto svatý člověk nekoná po celý život (nic) velkého,
proto jest s to, aby dokonal svou velikost.
Tyhle lehkovážné sliby (jak jsou obvyklé ve světě) mají nutně málo věrnostI
Mnoho lehkého stává se nutně mnohou obtíží.
Proto i svatý člověk považuje to za těžké,
proto je po celý život bez obtíží.
Ուղին սովորեցնում է գործել առանց գործելու մասին մտածելու, աշխատել առանց աշխատանքի հոգսը զգալու, համտեսել առանց որնէ համ ճանաչելու, չնչինը տեսնել մեծության մեջ ն սակավը տեսնել որպես բազմություն, իսկ թշնամանքին պատասխանել բարությամբ:
Ուստի իմաստունը գնահատում է իրողությունները որպես խրթին, մինչդեռ դրանք դյուրին են, Ա մեծ գործեր է կատարում, երբ դրանք դեռ փոքր են ընկալվում:
Աշխարհում բոլոր խրթին բաները սկզբում շատ դյուրին են եղել, աշխարհում բոլոր մեծ բաները սկսվել են փոքրից: Ուստի իմաստունը, երբեք ոչ մի մեծ գործ չանելով, իրականում հենց մեծ գործեր Է կատարում` իր փոքր գործերով:
՛Նա, ով հեշտորեն է խոստանում, հաստատ կկորցնի մարդկանց վստահությունը: Նա, ով միշտ կարծում է, որ ամեն ինչ հեշտ է, հաստատ կընդհարվի մեծ դժվարությունների: Իմաստունը դժվարություն է տեսնում նույնիսկ ակնհայտորեն հեշւո թվացող բաներում ն ուստի երբեք ոչ մի դժվարության չի հանդիպում:
LXIV
64
Pokud (něco) odpočívá, je lehko toho se zmocniti,
pokud není známky po něčem, je lehko uvažovati o tom,
pokud je něco útlé, je lehko to zlomiti,
pokud je to jemné, je lehko to rozprášitI
Dělati to, dokud to ještě není,
ovládati to, dokud to ještě není v nepořádku.
Strom, který obejmouti spojujeme obě ruce, povstává z ratolesti tenké (jako vlas),
věž o devíti patrech zdvíhá se z hromady země,
cesta tisíci li (čínských mil) počíná se pod nohama.
Kdo dělá, zkazí to,
kdo se chápe, mine se toho.
Svatý člověk nedělá, proto nic nepokazí,
nechápe se, proto se ničeho nemíjí.
Lidu způsob sledování záležitostí (jest te, že) vždy, blízcí dokonání, pokazí to;
(je-li kdo) pečlivý ke konci jako na počátku, pak nepokazí záležitost (= nic).
Proto: Svatý člověk přeje si, nemíti přání,
neváží si těžko dosažitelných statků;
učí se, neučiti se,
obrací tam, kde lidé jdou dále.
Aby podporoval deset tisíc bytostí v jejich samobytnosti, neodvažuje se dělatI
Դժվար չէ ձեռքում պահել այն, ինչը հանդարտ է: Դժվար չէ ուղղել սխալը, երբ այն դեռ չի արտահայտվել հեւոնանքների մեջ: Դժվար չէ կուտրել ճի բան, որը փխրուն է ու դյուրաբեկ: Դժվար չէ կորցնել մի բան, որը շատ փոբր է: Ուստի ուղղել պետք Է մինչն սխալի արտահայտումը, իսկ կարգավորել պետք է մինչն անկարգության դրսնորումը:
Քանզի ամենահաստաբուն ծառն իսկ սկսել է աճել կորիզից Ինը հարկանի աշտարակը սկսել են կառուցել մի բուռ հողից: Հազար օրվա ճանապարհը սկսվել է մեկ քայլից:
Այն, ինչը հատուկ ճպատակու| է արվում, միայն վնաս է բերում Այն, ինչից ամուր կառչում են, որպեսզի չկորցնեն, կորցնում են: Իմաստունը ոչինչ հատուկ չի անում, ուստի ն ոչ մի բանի չի վնասում: Իմաստունը ոչնչից չի կառչում, ուստի ն ոչինչ էլ չի կորցնում: Բայց մարդիկ իրենց ավելորդ գործողություններով սովորաբար փչացնում են ամեն ինչ, երբ իրականում արդեն մոտ են հաջողությանը:
Եթե միայն վերջում նույնքան զգույշ ու աչալուրջ լինեն, որքան սկզբում էին, ոչինչ չեն միչացնի:
Ուստի իմաստունը ցանկանում Է այն, ինչն ուրիշները չեն ցանկանում, ն բարձր չի գնահատում այն, ինչը դժվար է ձեռք բերել: Նա սովորում Է այն, ինչն ուրիշները չեն սովորում ն հետ է դառնում այն ուղուց, որով շտապում Է գնալ մարդկանց բազմությունը: Նա թողնում է, որ ամեն ինչ զարգանա իր բնական ընթացքով ն ոչինչ չի անում հատուկ նպատակով:
LXV
65
Ti, kdož ve starověku uměli konat Tao, nedělali to, aby osvěcovali lid,
přáli si míti jej hloupým (=prostým a jednoduchým).
Lidu se vládne těžko, ví-li příliš mnoho.
Vlásti lidu věděním, jest lupičství na říšI
Nevlásti říši věděním, jest štěstím říše.
Ten kdo zná tyto dvě věci, jest také vzorem.
Uměti vždy, býti vzorem, tomu se říká hluboká ctnost.
Hluboká ctnost je nevystižitelná, jest vzdálena, jest v protivě k bytostem; potom však dosahuje velkého přimknutí.
Հին իմաստունները, ցուցադրելով Ուղու իմացությունը, չէին ձգտում լուսավորել կամ իրազեկել մարդկանց, ընդհակառակը` նրանք իրենց գերազանցությունը ցուցադրում էին Ժողովրդին պարզության ու անգիտության մեջ պահելու համար:
Դժվար է ղեկավարել մարդկանց, երբ նրանք չափազանց իրազեկ են: Ուստի գիտելիքի միջոցով երկիր կառավարելը կործանիչ անեծքի նման է, մինչդեռ կառավարման մեջ իրազեկումից խուսափելը` բարերար օրհնանք է երկրի համար:
Նա, ու| ճանաչում է այս երկու խորհուրդները, դրանց մեջ գտնում է կառավարման իր չաւիօրինակը: Այս խորհուրդները ճանաչելու ն դրանցով կառավարելու ունակությունը հենց այն է, ինչը մենք անվանում ենք «տիրակալի խորհրդավոր գերազանցությունը»: Խորն է ու հեռահար այդ խորհրդավոր գերազանցությունը, որն իրոք մարդկանց բազմությանը հակադրում է գերազանցության տիրապետողին, բայց նան մեծ ներդաշնակություն է ստեղծում գերազանցությանը տտիրապետող տիրակալի ու ժողովրդի միջն:
LXVI
66
To, čím toky a moře mohou býti králi sta údolí, jest, že dovedou se před nimi ponížiti. Proto mohou býti sta údolí králI
Proto: Svatý člověk, přeje si býti nad lidem, nutně podřizuje se mu ve slovech,
přeje si býti před lidem, nutně staví se zaň ve své osobě.
Proto svatý člověk: Dlí nahoře (= zaujímá své vysoké postavení) a lid nenese to těžce,
dlí vpředu a lid neuráží se tím.
Proto podporuje jej vše pod nebem s radostí a bez únavy.
Že se nesváří, proto není nikdo pod nebem s to, aby s ním nevešel ve spor.
Գետերն ու ծովերն իրենց ցածրադիր դիրքի շնորհիվ սնվում են լեռներից դեպի դաշտավայրերը հոսող ջրային հոսանքներով: Ճիշտ այդպես իմաստունը, ձգտելու մյուսներից վեր լինել, ինքն իրեն մյուսներից ցածր է դասում, ե ցանկանալով լինել մարդկանց առջնում, ինքն իրեն նրանցից հետ է դնում:
Ուստի, թեն իմաստուն տիրակալն իշխում Է մարդկանց վրա, մարդիկ չեն զգում նրա իշխանության ծանրությունը, ոչ էլ վիրավորվում են նրանից, երբ դիրքով նա իրենցից առաջ է:
Ուստի Ժողուլուրդը հրճվում Է նման տիրակալին երկրպագելուլ ու չի հոգնում նրանից: Եվ քանի որ նա ինքը չի պայքարում, ոչ ոք չի կարող պայքարել նրա դեմ:
LXVII
67
Všichni pod nebem zovou mne velkým, pokud týče se mojí podobnosti s nepodařeným.
Pouze proto, že jsem velkým, podobám se (na venek) nepodařenci. Pokud se týče těch, kteří (po názoru světa) jsou podaření, je jich maličkost ode dávna, trvám.
Co se mne týče, mám já tři skvosty a jako skvosty je chovám: jeden zove se milosrdenství, druhý zove se šetrnost, třetí zove se netroufání si býti v podnebesí předním.
Že jsem milosrdný, proto mohu si vésti mužně;
že jsem šetrný, mohu býti štědrý;
že si netroufám být přední v říši, proto mohu býti starším nad dokonalými nádobami (= nad nejlepšími).
Nynější opuštějí slitování, při tom jsou udatní, opouštějí šetrnost, při tom rozhazují, opouštějí zadní postavení, při tom jsou vpředu. To je smrt, ach!
A přece: bojuje-li se se slitováním, tu vítězí se, a dosáhne-li se tím něčeho, je to pevné.
Chce-li nebe někoho zachrániti, dá mu slitování za průvodce.
Համայն աշխարհն ասում Է, որ թեն Ուղու ուսմունքը մեծ Է, այն ավելի ցածր է թվում` համեմաւոած այլ ուսմունքների հետ: Իսկ ես կասեմ, որ Ուղու ուսմունքն իր մեծությունից է համեստ թւլում: Եթե այն նման լիներ ցանկացած այլ ուսմունքի, նրա փոքրությունը վաղուց ի վեր բացահայտված կլիներ:
Սակայն ես երեք արժեք ունեմ, որոնք ամեն ինչից բարձր եմ գնահատում: Առաջինը մարդասիրությունն է, երկրորդը` խնայողությունը ն երրորդը` խոհեմությունը:
Մարդասիրությունը ինձ համարձակություն է տալիս, խնայողությունը ինձ առատաձեռն է դարձնում, խոհեմությունը թույլ չի տալիս, որ ձգտեմ ուրիշներից առաջ անցնել, ն օգնում է բարձր ու մաքուր պահել պատիվս: Մեր օրերում մարդիկ մոռանում են մարդասիրությունը, ն համարձակությունը դառնում է ամբարտավանություն: Երբ մարդիկ մոռանում են խնայողության մասին, առատաձեռնությունը դառնում է
շվայտություն: Մոռանալով խոհեմությունը՝ մարդիկ ձգտում են ճեկը մյուսից առաջ անցնել, իսկ դրա վերջը մահն է:
Մարդասիրությունը հաղթանակ կբերի նույնիսկ դաժան մարտում ն կօգնի մարտնչողին պահպանել իր տերությունը: Երկինքը կպաշտպանի նրան իր բնական մարդասիրությամբ:
LXVIII
68
Kdo umí vévoditi, není bojovný,
kdo umí zápasiti, nezuří,
kdo umí překonávati protivníka, nezápasí.
Kdo umí používati lidu, dělá podřízeného.
To zove se ctností nesváření, to zove se silou používání lidu, to zove se býti rovným nebi (phei-thien) — starověku vrchol.
Հմուտ զորավարը ռազմատենչ չէ: Հճուտ ռազմիկն անգութ չէ Իրապես հաղթողը չի տանջում պարտվողին: Լավ տիրակալը չի ստորացնում իր հպատակներին:
Ուստի ասում են. «Հզոր Է նա, ով չի կռվում»: Ուստի ասում են. «Հաղթել է նա, ով առանց կռվի է տիրել». Ուստի ասում են. «Իմաստուն է նա, ով իր ունեցածից ավելի մեծ պարգն չի ակնկալում Երկնքից»:
LXIX
69
Starý bojovník má výrok:
Já si netroufám dělati pána, ale dělám hosta,
netroufám si pokročiti o palec vpřed, ale ustupuji o stopu do zadu.
Tomu se říká:
choditi bez chůze,
strkati bez napřažení ruky,
proniknouti vpřed bez odporu,
uchvacovati beze zbraní.
Není většího neštěstí, než bráti odpor na lehkou váhu (= zahrávati si s odporem, lehkovážně na odpor se stavěti). Bráti odpor na lehkou váhu blíží se ztrátě našich klenotů.
Proto, jestliže protivné zbraně proti sobě postupují, zvítězí asi ti, kdož mají slitování (ngai-če; var. šuai-če, kdož jsou na tom hůře).
Պատերազմելու արվեստում հմուտ զորավարն ասել է. «Ես չեմ համարձակվի պատերազմում տանտերը լինել, կգերւսդասեմ պատերազմում հյուրը լինել: Ես չեմ համարձակվի ճի քայլ իսկ առաջ գնալ, երբ կարող եմ երկու քայլ նահանջել»:
Սա կոչում են «զորաշարժ անել` առանց զորքի, զինված լինել` առանց զենքի, հաղթել թշնամուն` առանց մարտի:»
Չկա ավելի մեծ արհավիրք, քան առանց երկմտանքի պատերազմի մեջ մտնելը: Ով առաջինն է սկսում պատերազմը, կորցնում Է մի գանձ, որը ճարդասիրությունն է: Ուստի երբ առճակատող կողմերի զենքերը խաչվեն, կհաղթի նա, ով առաջինը կսգա իր կորուստները
LXX
70
Mým slovům je velmi lehko rozuměti,
je velmi lehko (je) provádětI
Pod nebem není nikoho, kdo by mohl jim rozuměti,
nikoho, kdo by mohl (je) provádětI
Slova mají předka (tsung = odkud pocházejí),
záležitosti mají svého knížete (kiün).
Jen že se tomu nerozumí, proto mne neznají.
Kdyby bylo těch, kdož mi rozumějí, (jen) málo,
vážili by si mne.
Proto svatý člověk obléká hrubou houni
a v srdci skrývá drahokamy.
Բառերս հեշտ է հասկանալ ն ուսմունքս հեշտ է կիրառել, բայց շատ քչերն են բառերս հասկանում, ն առավել քչերն են ուսմունքս կիրառում:
Բառերիս մեջ արարիչ ու համապարփակ սկզբունք կա, ն ուսմունքս կանգնած Է բոլոր իրողությունների համար ընդհանուր մի օրենքի վրա:
Չհասկանալով բառերս` մարդիկ չեն ճանաչում նան ինձ
Քչերը գիտեն ինձ, ի պատիվ ինձ:
Քանզի իմաստունը իր անգին գանձը կրում Է անշուք ցնցոտիների տակ:
LXXI
71
Uměti neuměti jest (nej)vyšší,
neuměti uměti jest nemoc.
Právě jen, považujeme-li nemo za nemoc, nejsme proto nemocnI
Svatý člověk není nemocen, poněvadž považuje nemoc za nemoc; proto není nemocen.
Իմանալ, բայց գիտակցել, որ չգիտես, գերագույն նվաճում է: Չիմանալ, մինչդեռ կարծել, թե գիւոես, հիվանդություն է:
Հիվանդությամբ տառապելու գիտակցումի ցավն է մեզ զերծ պահում հիվանդությունից: Իմաստունը առողջ Է, քանզի ճանաչում է այն ցավը. որն ուղեկցում Է հիվանդությանը:
LXXII
72
Nebojí-li se lid hrozného, přijde velmi hrozné, trvám.
Nemíti těsným místo, v němž se zdržujeme,
nemíti obmezeným místo, v němž žijeme.
Jen tím, že nepovažujeme je za obmezené, není obmezené.
Proto svatý člověk zná se, ale nedívá se na sebe (nebo neukazuje se), miluje se, ale nepřeceňuje se.
Proto nechává onoho a přidržuje se tohoto.
Երբ մարդիկ չեն վախենում, ինչից պետք է վախենան, ապա, ինչից իրոք վախենում են, կկաւոարվի նրանց հետ:
Մարդիկ պետք է խուսափեն ցուի վայելքներին անմտորեն տրվելուց: Մարդիկ պետք է խուսափեն ապրել այնպես, ասես հոգնել են այն վայելքներից, որոնցից կազմված է իրենց կյանքը:
Միայն խուսափելով ցոփ ու շվայտ ապրելուց, մարդը չի հոգնում կյանքից:
Ուստի իմաստունը ամեն ինչ գիտի իր մասին, բայց չի ցուցադրում իր իմացությունը: Իմաստունը սիրում Է իր կյանքը, բայց ինքն իր կյանքն անչափ չի արժեվորում:
Իսկ նա, ով գիտի, հրաժարվում է ցուցադրել իր իմացությունը Կ գերադասում է խոհեմ անհայտությունը:
LXXIII
73
Je-li kdo smělý v odvaživání se, bývá usmrcen,
je-li kdo smělý v neodvažování se, žije.
Z těchto dvou jest toto užitečné, ono škodlivé.
Co nebe nenávidí, kdo zná toho příčinu?
Proto i svatý člověk shledává to (= rozhodování) těžkým.
Nebes cesta jest:
nesváří se a přece umí vítěziti,
nemluví a přece umí obdržet odpověď,
nevolá a (vše) přichází samo od sebe.
Shovívavé. dovede přece prováděti své záměry.
Nebes síť jest velmi velká a volných ok, přesto nechybí (nikoho).
Նա, ում խիզախությունը արտահայտվում է օրենքին հակառակ գործելու համարձակության մեջ, արժանանում է մահվան: Նա, ում խիզախությունը արտահայտվում Է օրենքին հակառակ չգործելու համարձակության մեջ, երկար է ապրում:
Իսկ ո՞վ կարող է ասել, թե ի՞նչն է մարդու գլխին եկած երկնային ցասման պատճառը Այդ կապակցությամբ իմաստունը ասելիք չունի.
Երկնքին բնորոշ չէ պայքարելը մինչդեռ այն հեշւտությամբ տիրում է ամեն ինչին Երկնքին բնորոշ չէ խոսելը, մինչդեռ նրա չարտասանած հարցերի պատասխանները մարդիկ իրենք են տալիս: Երկնքին բնորոշ չէ իր մոտ կանչելը, մինչդեռ մարդիկ իրենք են ձգտում հասնել նրան: Երկինքը չի գոռում իր գործերի մասին, մինչդեռ նրա գործունեությունը արարիչ է ու անզուգական: Երկնային ցանցի վանդակները շատ մեծ են, սակայն նրա ցանցն ընկած ոչ մի բան չի փախչում:
LXXIV
74
Nebojí-li se lid smrti, jak chceme jej smrtí strašiti?
Kdybychom přivedli lid k tomu, by se bál vždy smrti, a já dosáhl toho, ty, již dopustili by se něčeho nehorázného, chytiti a usmrtiti je, kdo troufal by si to?
Je stále jeden, jenž je pánem usrcování a usmrcuje (totiž nebe).
Jestliže někdo zastupuje pána usmrcování, usmrcuje, možno říci, že jest to tesání v zastoupení velkého tesaře. Při takovémto tesání v zastoupení velkého tesaře jen zřídka se stane, že si neporaníme ruky.
Մարդիկ մահից չեն վախենում, ուստի ի՞նչ իմաստ ունի մահով նրանց վախեցնելը: Եթե մարդիկ միշտ ահ ու սարսաւիով լցված լինեին մահվան նկատմաճբ, իսկ ես ուժ ու իրավունք ունենայի բռնելու ն մահապատժի ենթարկելու բոլոր նրանց, ովքեր հանցանք են գործում, ո՞վ կհամարձակվեր հանցանք գործել Ուղին հենց այն Մեկն Է, որը գերիշխում է մահվան վրա: Նա, ով փորձում է գերիշխել մահվան վրա, երբ կա Մեկը. ով իրոք գերիշխում Լ մահվան վրա, նման է նրան, ով կյանքում առաջին անգամ ձեռքը կացին վերցնելով, իրեն հմուտ փայտահատի տեղ է դնում: Շաւո հազվադեպ է պատահում, որ նա, ով կացին բռնել չիմանալով, իրեն հմուտ փայտահատի տեղ է դրել, իր ձեռքն ու ոտքը չկտրի:
LXXV
75
Lid hladoví, protože jeho vrchnost spotřebuje příliš mnoho dávek; proto hladoví.
Lidu je těžko vládnouti, má-li jeho vrchnost co dělati; proto jest mu těžko vládnoutI
Lid béře smrt na lekou váhu, protože hledá plnost života; proto béře smrt na lehkou váhu.
I takové nevážení si života jest lepší, než přílišnou váhu naň klástI
Մարդիկ տառապում են սովից` տիրակալների կողմից հավաքվող բազում հարկերի պատճառով: Անտեղի հարկերն են պատճառը, որ մարդիկ տառապում են սովից:
Մարդկանց դժվար է ղեկավարել, ղեկավարելու գործում նրանց տիրակալների չափանց եռանդի պատճառով: Դա Է մարդկանց ղեկավարելու դժվարության պատճառը:
Մարդիկ հեշտությամբ են ընդունում մահը, որովհետե չաւիազանց շատ են տառապում` աւպրուսւո վաստակելու համար օրնիբուն աշխատելով: Դա Է նրանց ստիպում հեշտությամբ ընդունել մահը:
Ուստի ավելի լավ է կյանքի մասին ընդհանրապես չմտահոգվել, ջան չափից դուրս արժեվորել այն:
LXXVI
76
Člověk rodě se jest útlý a slabý,
umíraje jest pevný a silný.
Trávy a stromy, povstávajíce, jsou útlé a pružné,
odumírajíce, jsou vyprahlé a suché.
Proto: Pevnost a síla jsou průvodci smrti,
útlost a slabost jsou průvodci života.
Proto: Je-li moc válečná silná, nevítězí,
strom, když byl zasílil, je v koncích.
Silné a velké trvá dole,
útlé a slabé trvá nahoře.
Մարդը ծնվելու պահին փափուկ է ու թույլ, իսկ մահվան պահին` կոշտ ու մարմնեղ: Այդպիսին են ընդհանրապես բոլոր գոյերը: Ծառերն ու բույսերը ծլելու պահին նուրբ են ու իափուկ, մինչդեռ մճեռնելիս՝ չոր են ու թորշնած:
Ուստի կոշտությունն ու ուժը մահվան սուրհանդակներն են, մինչդեռ կյանքին ուղեկցում են փափկությունն ու թուլությունը:
Ուստի նա, ով գերագնահատում է իր ուժերը, չի հաղթում: Հասո ու ուժեղ բնով ծառը գայթակղում է ւհայւռահատին:
Ուստի կոշտի ն ուժեղի տեղը ներքնում է, իսկ փափուկի ու թույլի տեղը` վերնում:
LXXVII
77
Nebes cesta — není-liž jako napínání luku?
Vysoké stlačuje, nízké povznáší;
co má nadbytek, to umenšuje, co nedostačuje, (to rozšiřuje, var. tomu přidává).
Nebes cesta jest umenšovati, co má nadbytek,
a rozšiřovati, co nestačí.
Člověkova cesta není taková. On umenšuje, co nedostačuje, by sloužil tomu, co má nadbytek.
Kdo jest s to, aby svým přebytkem sloužil podnebesí? Jen ten kdo má Tao.
Proto: Svatý člověk dělá, ale nezakládá si na tom.
Když je zásluha dokonalá, netrvá při ní.
Jak nepřeje si ukazovat svou moudrost!
Մի՞թե երկնային Ուղու գործը նման չէ աղեղ լարելուն: Աղեղի այն մասը, որը բարձր էր, ցած է իջեցվում, իսկ այն մասը, որը ցածր էր, վեր է բարձրացվում: Ճիշտ այդպես երկինքը պակասեցնում է այնտեղ, որտեղ մեծագույն առատություն կա, ն. լրացնում այնտեղ, որտեղ պակասություն կա:
Երկնքի գործը հենց դա է` պակասեցնել չափանց առատությունը նլրացնել պակասությունը: Սակայն մարդն այդպես չի գործում: Մարդը վերցնում է նրանից, ով մեծագույն կարիքի մեջ է, ն. ավելացնում իր արդեն իսկ չաւիանց առատությանը:
Ո՞վ կարող է հրաժարվել իր չափանց առատությունից` երկնի տակ բոլորին ծառայելու համար: Միայն նա, ով գիտի Ուղին:
Ուստի իմաստուն տիրակալն իր գործի արդյունքները չի համարում իր սեփականությունը: Նա հասնում է մեծ նվաճումների, սակայն մեծամտաբար չի գոհանում դրանցով: ՛Նա չի տենչում ցուցադրել իր գերազանցությունը:
LXXVIII
78
Z toho, co je pod nebem měkké a slabé, nic nepřevyšuje vodu, při tom není nic mezi tím, co na tvrdé útočí, co by ji mohlo překonatI
Není nic, čím ji zaměnitI
Že slabé vítězí nad silným, měkké vítězí nad tvrdým, pod nebem není, kdo by toho nevěděl, ale není s to, aby (tak) jednal.
Proto praví svatý člověk:
Vzíti na sebe říše špínu, to znamená státi v čele še-tsik,
vzíti na sdebe říše neštěstí, to znamená býti podnebesí králem,.
Správná slova jsou jakoby zvrácená.
Աշխարհում չկա ջրից ավելի փափուկ ն թույլ բան, սակայն չկա նան կարծրին ու ամուրին հաղթող ավելի հզոր բան, քան ջուրը, որուվհետն չկա աշխարհում ճի բան, ինչի ձեր ջուրը չկարողանա ընդունել:
Բոլորը գիտեն, որ փափուկը հաղթում է կոշտին, իսկ թույլը՝ ուժեղին, բայց քչերն են կարողանում իրականացնել դա գործում:
Ուստի իմաստունը ասել է, «Նրան, ու| ընդունում է իրենց կշտամբառնքը, մարդիկ ընդմիշտ գամում են զոհասեղանին, իսկ նրան, ով անտարբեր դիտում է իրենց անտանելի տառապանքները, կոչում են Տեր Արքա»:
Բացարձակ ճշմարտությունը հակասական է, ուստի միշտ անհավատալի է թվում:
LXXIX
79
Srovnáme-li velkou nenávist, nutně máme zbývající nenávist. Jak považovati to za dobré?
Proto svatý člověk chápe se levé (části) smlouvy (která podle výkladu obsahovala za stara závazky), sám ničeho nežádaje od lidí (tj. sám nemaje na své straně požadavků, jež psaly se po pravé straně).
Kdo má ctnost, stará se o smlouvu, (by jí vyhověl), kdo nemá ctnosti, stará se o desátek.
Nebes cesta jest bez lásky příbuzenské, vždycky jest s dobrým člověkem.
Երբ մեծ թշնամանքից հետո երկու կողմերը հաշտություն են կնքում, անպայման քեն է մնում այն կողմի մտքում, որը սխալ է եղել, ն հաշտությունը ոչինչ չի տալիս մյուս կողմին:
Ուստի դրանից զգուշանալով, իմաստունը ընդունում է հաշտության պայմանները, բայց չի պնդում, որ մյուս կողմը դրանք շատ արագ կատարի: Քանգի նա, ով հասկանում Է Ուղու խորհուրդը, հաշվի է առնում հաշտության բոլոր պայմանները իսկ նա, ով չի հասկանում Ուղու խորհուրդը, հաշվի է առնում հաշտության միայն այն պայմանը, որը ձեռնտու է իրեն:
Երկնային Ուղու սերը մասնակի չի լինում, այն ամբողջությամբ ու միշտ լավ մարդու հետ է:
LXXX
80
Malý stát, málo lidu. Nechať mají úředníky nad desítkami a stovkami lidí, ale nepoužívá se jich. Ať shledává lid smrt těžkou a přece neputuje do dálky. I když jsou tu lodi a vozy, nechť nemá, proč na ně vstupovati, i když jsou tu brnění a zbraně, nechť nemá, proč stavěti se s nimi v bitevní šik. Nechť vrátí se lid k vázání uzlů a používá ho. Budou shledávati svůj pokrm sladkým, svůj šat krásným, své obydlí pohodlným, budou se těšiti ze své lidovostI
Státy sousedící dívají se na sebe, hlas kohoutů a psů slyšán je vzájemně. (Ale) lid dospívá smrti stár, aniž vzájemně odchází a přichází (= bez vzájemných styků).
Սակավ բնակչությամբ փոքր պետությունում ես այնպես կկառավարեի, որ այն անհաւոները, ովքեր տաս կամ նույնիսկ հարյուր մարդու հմտություն ու տաղանդ ունեն, երբեք պահանջված չլինեն: Այնպես կկառավարեի, որ մարդիկ ահ ու սարսափով մտածելով մահվան մասին, այդուհանդերձ չհեռանան երկրից` նույնիսկ մահից փրկվելու համար:
Առիթ չէի ստեղծի, որպեսզի մարդիկ, ունենալով նավեր ու կառքեր, դրանցով հեռանան երկրից: Ունենալով զրահասգեստ ու սուր զենքեր, ամեն գնով կխուսափեի դրանց գործածման հաճար առիթ ստեղծելուց Այնպես կկառավարեի, որ մարդիկ գրավոր հիերոգլիֆների փոխարեն կապերով թելեր գործածեն հաղորդակցվելու համար: Այնպես կկառավարեի, որ մարդիկ իրենց հասարակ սնունդը քաղցր ու համադամ համարեն, որ իրենց հագած հասարակ հագուստը նրանց աչքին գեղեցիկ երնա, որ իրենց աղքատիկ կացարանները նրանց համար հանգստի երջանիկ հանգրվան լինեն, իսկ իրենց ընդհանուր հասարակ ավանդույթները` ուրախության ու բերկրանքի աղբյուր:
Կուզենայի, որ հարնան տերությունը հեռու չլիներ: Եվ հարնան տերությունից մինչն իմ տերությունը ճանապարհին լսվեր աքաղաղների կանչն ու շների հաչոցը. բայց կուզենայի որ իմ մարդիկ երբեք չզուգավորվեին հարնան տերության մարդկանց հետ:
LXXXI
81
Věrná slova nejsou pěkná,
pěkná slova nebývají věrná.
Dobrý (šen-če) nebývá obratného jazyka,
člověk obratného jazyka nebývá dobrý.
Kdo ví, není učený,
kdo je učený, neví.
Svatý člověk neshromažďuje.
Vezme-li a dá lidem, má sám tím více,
vezme-li a dá lidem, jest jeho nadbytek tím větší.
Nebes cesta jest prospívati a neškoditi,
svatého člověka cesta jest dávati a nesvářiti se.
Անկեղծ խոսքերը գեղեցիկ չեն: Գեղեցիկ խոսքերն անկեղծ չեն: Նա, ով ճանաչում է Ուղին, չի խոսում Ուղու մասին: Նա, ու| խոսում է, չի ճանաչում Ուղին: ՛նա, ով ճանաչում է Ուղին, խորապես ուսյալ չէ:
՛Նա, ով խորապես ուսյալ է, չի ճանաչում Ուղին: Իմաստունը իր համար ոչինչ չի կուտակում: Որքան ավելի շատ է անում ուրիշների համար, այնքան ավելի շատ է նրա ստացածը: Որքան ավելի շատ է տալիս ուրիշներին, այնքան ավելի շատ Է նրա ունեցածը:
Երկնային ուղին միանշանակ է ու հստակ, բայց իր սրությամբ ոչ. մեկին չի վնասում: Ուղին անդադար փոխակերպվում է, բայց ոչինչ չի անում ն ոչնչի չի ձգտում:
Reklama