Ni, izili an emsav-bed evit diorren an Esperanteg, yezh etrebroadel, a gomz, dre hanterouriezh an disklêriadur-mañ, ouzh an holl c’houarnamantoù, an holl aozadurioù etrebroadel hag an holl dud a youl vat, a zisklêr bezañ stag ouzh ar palioù termenet amañ dindan, hag a bed pep aozadur ha pep hinienn da zont da strivañ war an tu-se ganimp.

Nosautes, sòcis deu movement mondiau tau desvolopament de l’Esperanto, qu’adreçam aqueste clam a tots los govèrns, organizacions internacionaus e a las personas de bona volentat. Que declaram la nosta intencion de tribalhar hrem a las fins ací definidas e que convidam totas las organizacions e personas a ligà’s au noste esfòrç.

E 1887 e oa bet lakaet da raktres ober gant an Esperanteg evel yezh skoazell evit ar c’hehenterezh etrebroadel. Deuet eo buan da vezañ ur yezh vev, stank hec’h arlivioù. Abaoe ouzhpenn ur c’hantved ez a an Esperanteg en-dro ha tostaat a ra an dud an eil ouzh egile dreist an harzoù sevenadur ha yezh. Palioù he c’homzerien, e keit-se, n’eo ket bet kollet o fouez gante, ha talvezout a reont atav kement evit an amzer a-vremañ. N’eo nag implijout un nebeud yezhoù bro evel yezhoù etrebroadel, nag an araokadennoù teknikel war ar c’hehenterezh, nag ijinañ doareoù nevez da gelenn ar yezhoù hag a ray d’ar reolennoù amañ da heul bezañ sevenet, reolennoù diazez anezhe, en un urzh reizh hag efedus evit ar yezhoù.

Apareishuda en 1887 com projècte de lenga auxiliara entà la comunicacion internacionau, qu’a evoluada lèu, entà vàder ua lenga plea de vita e rica en nuanças, l’Esperanto que fonciona despuish mei d’un sègle entà unir las personas per delà de las barralhas lingüisticas e culturaus. Pendent d’aquò los objectius deus sons emplegaires ne s’an pas perdut ni importància ni actualitat. Ni l’utilizacion de nadas lengas nacionaus ni lo desvolopament de las tecnicas de comunicacion ni la tròba de navèths metòdes d’ensenhament de lengas, ne portaràn pas a tèrme los principis seguents que consideram essenciaus entà un just e eficaç ordi lingüistic.

1. Demokratelezh

1. Democracia

Enepdemokratel he diazezoù eo ur reizhiad kehentiñ hag a vez atav spletusoc’h evit keodedourien zo, hag a c’houlenn bloavezhioù a strivoù digant re all evit tizhout ul live izeloc’h a-fed efedusted. Daoust ma n’eo ket an Esperanteg ur yezh klok, evel an holl yezhoù, ez a kalz pelloc’h evite evel doare kehentiñ hag a lak an dud keit-ha-keit er bed.

Un sistèma comunicatiu qui privilegia tostemps quauques ciutadans, mes qui exigeish deus autes que consenten annadas d’esfòrçs entà aténher un grad mei baish, aquò qu’ei fondamentaument antidemocratic. Ja que com cada lenga, l’Esperanto ne sia pas perfèct, que despassa dab escaduda tots los sons rivaus com mejan de comunicacion mondiau egalitar.

Disklêriañ a reomp e vez degaset, gant an digempouez etre ar yezhoù, un digempouez kehentiñ e pep keñver, war an dachenn etrebroadel hag all. Hon emsav a stourm a-du gant un doare kehentiñ demokratel.

Qu’afirmam qu’ua inegalitat lingüistica qu’ocasiona ua inegalitat comunicativa a tots los nivèus, tanben au nivèu internacionau. Qu’èm un movement en favor d’ua comunicacion democratica.

2. Un deskadurezh dreist ar broadoù

2. Educacion transnacionau

An holl yezhoù kenelel zo stag ouzh sevenadurioù zo ha broadoù zo. Da skouer, gant ar skoliad a studio ar saozneg e vo dizoloet ivez ar sevenadur, an douaroniezh ha reizhiadoù politikel ar broioù ma vez saozneg enne, ha dreist-holl re ar Stadoù-Unanet hag ar Rouantelezh-Unanet. Ar skoliad a studio an Esperanteg avat a zizoloio ur bed hep harzoù ma vo en e vleud e pep bro.

Cada lenga etnica qu’ei ligada a ua nacion e a ua cultura definidas. Per exemple l’eslhève qui estudia l’anglés, qu’apren tanben la cultura, la geografia e la politica deus país anglofòns, principaument deus Estats Units e de Gran Bretanha. L’eslhève qui estudia l’Esperanto qu’apren tanben un monde shens termièras, on cade país e’s presenta dab las soas particularitats.

Bez’ e lavaromp e vo roet dre ret ur sell ’zo war ar bed gant an deskadurezh en ur yezh ’zo. Hon emsav a stourm a-du gant un deskadurezh dreist ar broadoù.

Qu’afirmam que l’educacion peu mejan d’ua lenga etnica, qu’ei ligada a ua perspectiva definida deu monde. Qu’èm un movement entà l’educacion transnacionau.

3. Efedusted a-fed kelenn

3. Eficacitat pedagogica

Nebeut-tre eus an dud a zesk ur yezh estren a zeu a-benn da vestroniañ anezhi e gwirionez. An Esperanteg avat a c’haller dont a-benn da gomz aes da vat, evit unan a zesk e-unan zoken. Studiadennoù a bep seurt a ziskouez eo talvoudus an Esperanteg da zeskiñ yezhoù all war-lerc’h. Erbedet eo bet ivez evel elfenn a-bouez e-barzh kentelioù da zigeriñ war ar yezhoù estren.

Sonque un petit percentatge de’us qui estudian ua lenga estrangèra e la mestrejan. La plea possession de l’Esperanto qu’ei possible, tanben autodidacticament. Mantuns estudis qu’an muishat la soa utilitat a l’aprenedissatge d’autas lengas. L’Esperanto qu’ei tanben arrecomandat com element centrau deus cors de sensibilisacion lingüistica deus eslhèves.

Lavarout a reomp e chomo atav ar yezhoù kenelel evel ur skoilh evit ar skolidi a c’hallfe koulskoude tennañ gounid eus un eil yezh.Hon emsav a stourm a-du gant un doare efedus da gelenn ar yezhoù.

Qu’afirmam que la dificultat de las lengas etnicas que presentaràn tostemps un trebuc entà un sarròt d’eslhèves, qui harén totun abonde en conéisher ua dusau lenga. Qu’èm un movement entà un ensenhament lingüistic eficaç.

4. Liesyezhegezh

4. Plurilingüisme

Kumuniezh an esperantegourien zo unan eus an nebeud re er bed hag a zo div- pe liesyezhek o holl izili. Pep hini anezhe en deus strivet da zeskiñ ur yezh estren da nebeutañ betek ul live mat a-walc’h evit kehentiñ. Ha kement-se a ra da galzik anezhe deskiñ ha karout meur a yezh estren ha dre vras e tigor o bed hiniennel d’an dud.

La comunitat esperantofòna qu’ei ua de las rialas comunitats lingüisticas a escala mondiau, qui los sòcis e son shens excepcion bilingües o tanben plurilingües. Cadun que va acceptar lo prètzhèit d’apréner, au mensh ua lenga estrangèra dinc au nivèu orau. En numerósas ocasions que conduseish a la coneishença e a l’amor de totas lengas e en generau, a un orisont personau mei gran.

Lavarout a reomp e tlefe gallout an holl re a gomz ur yezh bennak, ha pa vefe komzet gant kalz pe nebeut a dud, kaout an tu da zeskiñ un eil yezh ha d’ober ganti evel doare kehentiñ a live uhel. Hon emsav a stourm evit ma vefe roet an tu-se d’an holl.

Qu’afirmam que los locutors de totas las lengas, granas e petitas, e deverén poder dispausar d’ua oportunitat vertadèra entà d’apréner ua dusau lenga dinc a un haut nivèu de comunication. Qu’èm un movement entà l’autrejada d’aquesta oportunitat.

5. Gwirioù yezh

5. Drets lingüistics

Disurentez a vez degaset war tachenn ar yezhoù gant an digempouez etre o nerzhioù, ha dre ar yezh ivez e vez gwasket en ur mod ul lodenn vras eus an dud er bed. E kumuniezh an Esperanteg en em gav an holl dud, ha pa gomzfent yezhoù kreñv pe get, ofisiel pe get, war un dachenn neptu a-drugarez d’ar youl da gas ar c’henemglev-se da benn. Ur c’hempouez a’r seurt-se etre gwirioù, kiriegezhioù ha kargoù ar yezhoù zou un andon evit klask disoc’hoù da gudennoù ar yezhoù ha d’an emgannoù etreze.

La distribucion desparièra de poder enter las lengas qu’ei un motiu entà ua constanta inseguretat e ua opression lingüistica directa tà ua màger part deus poblans deu monde. En la comunitat esperantofòna los locutors de lengas granas o petitas, oficiaus o non pas, que s’amassan sus un terrenh neutrau, mercés a la volentat recipròca de compromés. Aqueste equilibri enter drets e responsabilitats lingüisticas que da un precedent entà har evoluar e avaloar solucions autas a l’inegalitat e aus conflictes lingüistics.

Lavarout a reomp eo diasur, en abeg d’an digempouez etre ar yezhoù, gwarantiñ e vefe damantet an holl koulz-ha-koulz hep diforc’h ebet abalamour d’o yezhoù (evel ma c’houlenn ar skridoù etrebroadel). Hon emsav a stourm a-du gant ar gwirioù yezh.

Qu’afirmam que las granas diferéncias de poder enter las lengas que pòrtan tòrt a las guarantias, exprimidas en tant documents internacionaus, de tractament egalitari, shens destriada de lenga. Qu’èm un movement entaus drets lingüistics.

6. Liested ar yezhoù

6. Diversitat lingüistica

Ar gouarnamantoù stad a sell ouzh liested ar yezhoù evel ouzh ur skoilh d’ar c’hehentiñ ha d’an araokaat. E kumuniezh an Esperantegourien e weler kentoc’h un andon pinvidigezh ret ha dihesk. Gant se e tegas pep yezh, evel pep boud bev, he zalvoudegezh hag e tellez bezañ gwarezet ha skoazellet.

Los govèrns nacionaus que tenen a considerar la grana diversitat de las lengas en lo monde com ua barralha a la comunicacion e au desvolopament. Tà la comunitat esperantofòna, totun, la diversitat lingüistica qu’ei ua permanenta e indispensabla hont de riquessa. Atau, cada lenga, com cada espècia vivanta, qu’ei portadora de valor e digna de proteccion e de sostien.

Lavarout a reomp e vo kondaonet d’ar marv ar pep brasañ eus ar yezhoù er bed gant ar politikerezhioù kehentiñ hag araokaat ma ne vezont ket diazezet war an doujañs hag ar skoazell d’an holl yezhoù. Hon emsav a stourm a-du gant liested ar yezhoù.

Qu’afirmam que las politicas de comunicacion e desvolopament, se ne son pas apitadas suu respècte e suu sostien de totas las lengas, e condamnan a mort la majoritat de las lengas en lo monde. Qu’èm un movement entà la diversitat lingüistica.

7. Dishualañ an dud

7. Emancipacion umana

Gant pep yezh e vez kabestret ha digabestret o c’homzerien war un dro, en ur reiñ an tu dezhe da gehentiñ etreze hag en ur virout oute da gehentiñ gant komzerien all. An Esperanteg zo bet savet evit bezañ un doare kehentiñ a c’hall bezañ desket aes gant an holl ha mont a ra en-dro ar raktres bras-se evit dishualañ an dud, ur raktres a roy tu da bep keodedour da gemer perzh evel hinienn e kumuniezh mab-den, en ur virout e wrizioù yezh ha sevenadur, met ne vo ket harzet gante.

Cada lenga que’s libera e que s’entrava tot parièr los emplegaires en dà’us lo poder de comunicar, mes en empechà’us la comunicacion dab autes. Hèit com un instrument de comunicacion universau, l’Esperanto qu’ei un deus grans projèctes tà l’emancipacion umana que va, un projècte tà permeté’s a cade ciutadan la participacion com individú en la comunitat umana, en guardà’s los arradits pregonds a l’indentitat locau, culturau e lingüistica, mes non pas limitat per eth.

Lavarout a reomp e tegas an unyezhegezh bevennoù d’ar frankizoù ezteurel, kehentiñ hag en em vodañ. Hon emsav a stourm a-du evit dishualañ an dud.

Qu’afirmam que l’usatge exclusiu de lengas nacionaus, que pausa inevitablament barralhas de cap a las libertats d’expression, de comunicacion e d’associacion. Qu’èm movement entà l’emancipacion umana.

Prago, jul. 1996

Prago, jul. 1996