Tłumacz: Witold Piekarski. Biblioteka Ludowa, Warszawa, 1907.

Перевод: Институт Маркса-Энгельса-Ленина, 1848.

Straszne widmo zawisło nad Europą — widmo komunizmu. Wszystkie potęgi starego społeczeństwa: papież i car, Metternich i Guizot, francuskie radykały i niemieckie szpiegi… wzięły się za ręce w świętej za niem pogoni.

Призрак бродит по Европе — призрак коммунизма. Все силы старой Европы объединились для священной травли этого призрака: папа и царь, Меттерних и Гизо, французские радикалы и немецкие полицейские.

Gdzież jest partya opozycyjna, którejby dzierżący władzę jej przeciwnicy nie czynili zarzutów komunistyczności? Czy znajdziesz dalej chociażby jedno opozycyjne stronnictwo, coby nie próbowało obalić zarówno radykalniejszych od siebie opozycyonistów, jak i reakcyonistów, piętnującym zarzutem komunizmu?

Где та оппозиционная партия, которую её противники, стоящие у власти, не ославили бы коммунистической? Где та оппозиционная партия, которая, в свою очередь, не бросала бы клеймящего обвинения в коммунизме как более передовым представителям оппозиции, так и своим реакционным противникам?

Fakt ten rodzi dwie konsekwencye.

Два вывода вытекают из этого факта.

Po pierwsze: komunizm uznany zostaje jako siła przez wszystkie prawie potęgi Europy.

Коммунизм признаётся уже силой всеми европейскими силами.

Po drugie: czas już wielki komunistom zasady swoje, dążenia i cele światu całemu ogłosić; czas już wielki przeciw bajkom o widmie komunizmu z Manifestem samej partyi wystąpić.

Пора уже коммунистам перед всем миром открыто изложить свои взгляды, свои цели, свои стремления и сказкам о призраке коммунизма противопоставить манифест самой партии.

W tym właśnie celu komuniści rozmaitych narodowości, zjechawszy się w Londynie, ułożyli następujący Manifest dla ogłoszenia go po angielsku, francuzku, niemiecku, włosku, flamandzku i duńsku.

С этой целью в Лондоне собрались коммунисты самых различных национальностей и составили следующий «Манифест», который публикуется на английском, французском, немецком, итальянском, фламандском и датском языках.

I. Burżuazya a Proletaryat.

I. Буржуа и пролетарии

Historya wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historyą walk klasowych.

История всех до сих пор существовавших обществ была историей борьбы классов.

Wolny i niewolnik, patrycyusz i plebejusz, pan i poddany, cechowy majster i czeladnik, ciemięzca i uciśniony — pozostawali w wiecznym antagonizmie, prowadząc skrycie lub jawnie ustawiczną przeciw sobie walkę dopóty, aż się ona kończyła rewolucyjnem przetworzeniem całego społeczeństwa lub też wspólną zgubą walczących klas.

Свободный и раб, патриций и плебей, помещик и крепостной, мастер и подмастерье, короче, угнетающий и угнетаемый находились в вечном антагонизме друг к другу, вели непрерывную, то скрытую, то явную борьбу, всегда кончавшуюся революционным переустройством всего общественного здания или общей гибелью борющихся классов.

W dawnych okresach historycznych napotykamy prawie wszędzie wyraźny podział społeczeństwa na rozmaite stany, które tworzą całą drabinę przeróżnych stanowisk społecznych. W starożytnym Rzymie widzimy patrycyuszów, rycerzy, plebejuszów, niewolników; w wiekach średnich mamy panów feodalnych, wasalów, majstrów cechowych, czeladź, poddanych, a oprócz tego w każdym prawie z tych stanów istnieje jeszcze specyalne stopniowanie.

В предшествующие исторические эпохи мы находим почти повсюду полное расчленение общества на различные сословия, — целую лестницу различных общественных положений. В Древнем Риме мы встречаем патрициев, всадников, плебеев, рабов; в Средние века — феодальных господ, вассалов, цеховых мастеров, подмастерьев, крепостных, и к тому же почти в каждом из этих классов — ещё особые градации.

Z upadku feodalnego (średniowiecznego) ustroju wyrastająca współczesna społeczność mieszczańska (burżuazyjna) nie zniosła antagonizmu klas. Owszem, wysunęła tylko na jego miejsce nowe klasy, nowe warunki ciemięztwa, nowe formy walki społecznej.

Вышедшее из недр погибшего феодального общества современное буржуазное общество не уничтожило классовых противоречий. Оно только поставило новые классы, новые условия угнетения и новые формы борьбы на место старых.

Zawsze jednak czasy nasze — czasy panowania burżuazyi — uprościły o wiele antagonizmy klas. Cała społeczność coraz wyraźniej łamie się na dwa wielkie a wrogie obozy, na dwie wielkie bezpośrednio występujące do walki klasy: burżuazyę i proletaryat.

Наша эпоха, эпоха буржуазии, отличается, однако, тем, что она упростила классовые противоречия: общество всё более и более раскалывается на два больших враждебных лагеря, на два больших, стоящих друг против друга, класса — буржуазию и пролетариат.

Z poddanych średniowiecznych powstaje mieszczaństwo pierwszych miast, a z mieszczaństwa tego wyłaniają się pierwsze elementy burżuazyi.

Из крепостных Средневековья вышло свободное население первых городов; из этого сословия горожан развились первые элементы буржуазии.

Odkrycie zaś Ameryki, opłynięcie Afryki stwarza nowe warunki dla dalszego jej powstawania. Rynek azyatycki (Indye, Chiny), kolonizacya Ameryki, handel wymienny z koloniami, zbogacenie się w środki wymiany i wogóle wzrost masy towarów — przyczyniają się do niesłychanych dotychczas postępów handlu, żeglugi, przemysłu, a tem samem przyspieszają rozwój rewolucyjnego żywiołu w upadającem społeczeństwie feodalnem.

Открытие Америки и морского пути вокруг Африки создало для подымающейся буржуазии новое поле деятельности. Ост-индский и китайский рынки, колонизация Америки, обмен с колониями, увеличение количества средств обмена и товаров вообще дали неслыханный до тех пор толчок торговле, мореплаванию, промышленности и тем самым вызвали в распадавшемся феодальном обществе быстрое развитие революционного элемента.

Ówczesny feodalny czyli cechowy system produkcyi nie był w stanie zadośćuczynić wzrastającemu z odkryciem nowych rynków popytowi (zapotrzebowaniu). Miejsce jego zajmuje rękodzielnictwo (manufaktura). Majster cechowy ustępuje miejsca średniemu stanowi przemysłowemu: podział pracy między rozmaite korporacye usunięty zostaje przez podział pracy w samym warsztacie.

Прежняя феодальная, или цеховая, организация промышленности более не могла удовлетворить спроса, возраставшего вместе с новыми рынками. Место её заняла мануфактура. Цеховые мастера были вытеснены промышленным средним сословием; разделение труда между различными корпорациями исчезло, уступив место разделению труда внутри отдельной мастерской.

Rynki wszakże rozszerzają się ustawicznie, popyt coraz się wzmaga. Rękodzielnictwo (manufaktura) nie wystarcza mu już także. Wówczas para i maszyny rewolucyonizują przemysłową produkcyę. Rękodzielnictwo ginie wobec wielkiej industryi a przemysłowy stan średni wobec przemysłowców milionerów, kierujących całemi armiami robotników — wobec współczesnych kapitalistów.

Но рынки всё росли, спрос всё увеличивался. Удовлетворить его не могла уже и мануфактура. Тогда пар и машина произвели революцию в промышленности. Место мануфактуры заняла современная крупная промышленность, место промышленного среднего сословия заняли миллионеры-промышленники, предводители целых промышленных армий, современные буржуа.

Wielki przemysł stwarza rynek powszechny, przygotowany już przez odkrycie Ameryki. Rynek powszechny wywołuje olbrzymi rozwój handlu, żeglugi i wogóle środków komunikacyi, a ten oddziaływa znowuż na wzrost przemysłu.

Крупная промышленность создала всемирный рынок, подготовленный открытием Америки. Всемирный рынок вызвал колоссальное развитие торговли, мореплавания и средств сухопутного сообщения.

O ile rozwija się przemysł, handel, żegluga, koleje żelazne, o tyle też wzrasta potęga burżuazyi, kapitały jej mnożą się — a wszystkie klasy starego, średniowiecznego społeczeństwa ustępują pod jej naciskiem z areny dziejowej.

Это, в свою очередь, оказало воздействие на расширение промышленности, и в той же мере, в какой росли промышленность, торговля, мореплавание, железные дороги, развивалась буржуазия, она увеличивала свои капиталы и оттесняла на задний план все классы, унаследованные от Средневековья.

Widzimy zatem, że współczesna burżuazya jest produktem długiego postępowego rozwoju, iż jest ona wytworem całego szeregu przewrotów w systemie produkcyi i wymiany.

Мы видим, таким образом, что современная буржуазия сама является продуктом длительного процесса развития, ряда переворотов в способе производства и обмена.

Każdemu z tych stopni rozwoju burżuazyi towarzyszył odpowiedni postęp polityczny.

Каждая из этих ступеней развития буржуазии сопровождалась соответствующим политическим успехом.

Mieszczaństwo — ów stan uciśniony przez panów feodalnych — jawi się z czasem jako zbrojna i samorządna organizacya w gminie miejskiej, tu i owdzie zaś powołuje do życia niezależną rzeczpospolitą miejską; „trzeci“ stan podatkowy monarchii za czasów rękodzielnictwa (manufaktury), staje się w monarchii absolutnej lub stanowej przeciwwagą arystokracyi; wreszcie rozwojem wielkiego przemysłu i powstaniem rynku powszechnego — burżuazya współczesna jako najpoważniejsza podstawa wielkich monarchij wogóle zdobywa sobie w nowożytnem państwie konstytucyjnem wyłączne panowanie polityczne.

Угнетённое сословие при господстве феодалов, вооружённая и самоуправляющаяся ассоциация в коммуне, тут — независимая городская республика, там — третье, податное сословие монархии, затем, в период мануфактуры, — противовес дворянству в сословной или в абсолютной монархии и главная основа крупных монархий вообще, наконец, со времени установления крупной промышленности и всемирного рынка, она завоевала себе исключительное политическое господство в современном представительном государстве.

Nowożytne rządy są jedynie komitetami ustanowionymi dla kierowania społeczno-klasowymi interesami burżuazyi.

Современная государственная власть — это только комитет, управляющий общими делами всего класса буржуазии.

Burżuazya miała w dziejach znaczenie wysoce rewolucyjne.

Буржуазия сыграла в истории чрезвычайно революционную роль.

Pochwyciwszy w swoje ręce władzę, zniosła do szczętu patryarchalność i idyliczność feodalizmu; poszarpawszy bezlitośnie barwną nić feodalną, która łączyła poddanych z ich naturalnymi rządcami, nie pozostawiła między ludźmi żadnego innego łącznika prócz nagiego interesu, prócz pozbawionej wszelkiej czułości „płacy gotówką.“

Буржуазия повсюду, где она достигла господства, разрушила все феодальные, патриархальные, идиллические отношения. Безжалостно разорвала она пёстрые феодальные путы, привязывавшие человека к его «естественным повелителям», и не оставила между людьми никакой другой связи, кроме голого интереса, бессердечного «чистогана».

Chłodem egoistycznego wyrachowania zmroziła święte porywy pobożnego marzycielstwa, rycerskie zapały i mało-mieszczańską sentymentalność. Godność osobistą przeistoczono w wartość wymienną, a zamiast mnóstwa patentami zagwarantowanych i drogo nabytych swobód proklamowano jedną tylko, obraną z wszelkiej idealności — wolność handlu.

В ледяной воде эгоистического расчёта потопила она священный трепет религиозного экстаза, рыцарского энтузиазма, мещанской сентиментальности. Она превратила личное достоинство человека в меновую стоимость и поставила на место бесчисленных пожалованных и благоприобретённых свобод одну бессовестную свободу торговли.

Jednem słowem, wyzyskiwanie, strojne w osłonę religijnej i politycznej iluzyi, zmienia się tu na jawne, bezwstydne, bezpośrednie — bezczelne wyzyskiwanie.

Словом, эксплуатацию, прикрытую религиозными и политическими иллюзиями, она заменила эксплуатацией открытой, бесстыдной, прямой, чёрствой.

Burżuazya pozbawiła świętości wszystkie dotychczas z pokornym podziwem szanowane rodzaje działalności. Lekarza, prawnika, księdza, poetę, ludzi nauki wreszcie — przeistacza ona w swoich najemnych robotników.

Буржуазия лишила священного ореола все роды деятельности, которые до тех пор считались почётными и на которые смотрели с благоговейным трепетом. Врача, юриста, священника, поэта, человека науки она превратила в своих платных наёмных работников.

Burżuazya stosunki rodzinne obrała z uczuciowo-sentymentalnego uroku i widzi w nich tylko interes pieniężny.

Буржуазия сорвала с семейных отношений их трогательно-сентиментальный покров и свела их к чисто денежным отношениям.

Burżuazya okazała także, o ile brutalna siła, którą tak bardzo zachwyca się reakcya w obrazach średniowieczyzny, musiała znaleźć stosowne dopełnienie swoje w niedźwiedziej nieruchliwości. Ona to po raz pierwszy poucza, czego dopiąć potrafi wysiłek ludzki. Zdobyła się na większe cuda, niż piramidy egipskie, rzymskie wodociągi lub gotyckie katedry, a jej podboje różnią się najzupełniej od wędrówek ludów lub wypraw krzyżowych.

Буржуазия показала, что грубое проявление силы в Средние века, вызывающее такое восхищение у реакционеров, находило себе естественное дополнение в лени и неподвижности. Она впервые показала, чего может достигнуть человеческая деятельность. Она создала чудеса искусства, но совсем иного рода, чем египетские пирамиды, римские водопроводы и готические соборы; она совершила совсем иные походы, чем переселение народов и Крестовые походы.

Podobnie jak niezmienność w starym systemie produkcyi była koniecznym warunkiem istnienia dawniejszych klas przemysłowych, tak nieodbitym warunkiem istnienia burżuazyi jest ustawiczne rewolucyonizowanie środków produkcyi, a więc i samej jej organizacyi, a więc i całego społeczeństwa.

Буржуазия не может существовать, не вызывая постоянно переворотов в орудиях производства, не революционизируя, следовательно, производственных отношений, а стало быть, и всей совокупности общественных отношений.

Burżuazyjny okres cechują przedewszystkiem ciągłe przewroty w produkcyi, nieustanne wstrząśnienia wszystkich stosunków społecznych i wieczna niepewność, wieczne falowanie.

Напротив, первым условием существования всех прежних промышленных классов было сохранение старого способа производства в неизменном виде. Беспрестанные перевороты в производстве, непрерывное потрясение всех общественных отношений, вечная неуверенность и движение отличают буржуазную эпоху от всех других.

Wszelkie nienaruszalne, skamieniałe stosunki z porodzonymi przez nie a od dawiendawna szanowanymi poglądami i pojęciami upadają, wszystkie zaś nowe starzeją się rychlej, niż stężeć mogą. Wszelka kastowość i nieruchomość przepada, wszelka świętość druzgocze się, a człowiek zmuszonym się wreszcie widzi trzeźwem okiem oceniać stanowisko swoje i swój do innych stosunek.

Все застывшие, покрывшиеся ржавчиной отношения, вместе с сопутствующими им, веками освящёнными представлениями и воззрениями, разрушаются, все возникающие вновь оказываются устарелыми, прежде чем успевают окостенеть. Всё сословное и застойное исчезает, всё священное оскверняется, и люди приходят, наконец, к необходимости взглянуть трезвыми глазами на своё жизненное положение и свои взаимные отношения.

Potrzeba, wciąż bardziej a bardziej wzrastająca, odbytu dla towarów pędzi burżuazyę po całej kuli ziemskiej. Wszędzie musi się ona zagnieździć, urządzić i wszędy zarzucie swoje sieci.

Потребность в постоянно увеличивающемся сбыте продуктов гонит буржуазию по всему земному шару. Всюду должна она внедриться, всюду обосноваться, всюду установить связи.

Przez eksploatacyę rynku powszechnego burżuazya nadaje produkcyi i konsumcyi charakter kosmopolityczny, ku wielkiemu umartwieniu reakcyonistów pozbawiając przemysł narodowego gruntu.

Буржуазия путём эксплуатации всемирного рынка сделала производство и потребление всех стран космополитическим. К великому огорчению реакционеров она вырвала из-под ног промышленности национальную почву.

Starożytne narodowe industrye upadły i upadają z dniem każdym. Miejsce ich zajmuje przemysł, którego wprowadzenie jest kwestyą życia dla wszystkich narodów, który nie ogranicza się przetwarzaniem produktu surowego danej tylko miejscowości, lecz ściąga go z najodleglejszych okolic, i którego fabrykaty spożytkowane być muszą nie jedynie wewnątrz kraju, ale we wszystkich częściach świata.

Исконные национальные отрасли промышленности уничтожены и продолжают уничтожаться с каждым днём. Их вытесняют новые отрасли промышленности, введение которых становится вопросом жизни для всех цивилизованных наций, — отрасли, перерабатывающие уже не местное сырьё, а сырьё, привозимое из самых отдалённых областей земного шара, и вырабатывающие фабричные продукты, потребляемые не только внутри данной страны, но и во всех частях света.

Dawne potrzeby, które się krajowymi wyrobami zaspakajały, ustępują przed potrzebami nowemi, które zużywają produkty rozmaitych krajów i najróżnorodniejszych klimatów. Dawna lokalna i narodowa, zadowolona sama z siebie, chińszczyzna zanika wobec wszechstronnej wymiany i wszechstronnej zależności wzajemnej narodów.

Вместо старых потребностей, удовлетворявшихся отечественными продуктами, возникают новые, для удовлетворения которых требуются продукты самых отдалённых стран и самых различных климатов. На смену старой местной и национальной замкнутости и существованию за счёт продуктов собственного производства приходит всесторонняя связь и всесторонняя зависимость наций друг от друга.

Podobnież ma się rzecz z produkcyą umysłową: płody umysłowe pojedynczych narodów stają się własnością wspólną całego świata. Narodowa jednostronność jest coraz niemożebniejszą, a narodowe i lokalne literatury stwarzają jedną olbrzymią literaturę powszechną.

Это в равной мере относится как к материальному, так и к духовному производству. Плоды духовной деятельности отдельных наций становятся общим достоянием. Национальная односторонность и ограниченность становятся всё более и более невозможными, и из множества национальных и местных литератур образуется одна всемирная литература.

Przez szybko postępujące udoskonalenie środków produkcyi i przedziwnie ułatwione środki komunikacyi burżuazya popycha na cywilizacyjne drogi wszystkie zgoła — nawet barbarzyńskie — kraje. Przystępne ceny towarów są dla niej działami ciężkiego kalibru, któremi przebija mury chińskie i nakazuje kapitulować najupartszej nienawiści do cudzoziemszczyzny.

Буржуазия быстрым усовершенствованием всех орудий производства и бесконечным облегчением средств сообщения вовлекает в цивилизацию все, даже самые варварские, нации. Дешёвые цены её товаров — вот та тяжёлая артиллерия, с помощью которой она разрушает все китайские стены и принуждает к капитуляции самую упорную ненависть варваров к иностранцам.

Zmusza ona wszystkie narody, które nie chcą zginąć, do zastosowania u siebie burżuazyjnego systemu produkcyi — zmusza je do cywilizowania się czyli do rozwoju w duchu burżuazyjnym. Słowem — tworzy światy nowe na obraz i podobieństwo swoje.

Под страхом гибели заставляет она все нации принять буржуазный способ производства, заставляет их вводить у себя так называемую цивилизацию, т. е. становиться буржуа. Словом, она создаёт себе мир по своему образу и подобию.

Burżuazya podbija wieś na rzecz miasta, stwarza olbrzymie centra, zwiększa ogromnie liczbę ludności miejskiej w porównaniu do wiejskiej i tem samem znaczny procent ludności wyrywa z idyotycznych warunków życia wiejskiego.

Буржуазия подчинила деревню господству города. Она создала огромные города, в высокой степени увеличила численность городского населения по сравнению с сельским и вырвала таким образом значительную часть населения из идиотизма деревенской жизни.

Podobnież jak wieś od miasta, czyni ona zależnymi barbarzyńskie i nawpół barbarzyńskie ludy od cywilizowanych, rolne od przemysłowych, Wschód od Zachodu.

Так же как деревню она сделала зависимой от города, так варварские и полуварварские страны она поставила в зависимость от стран цивилизованных, крестьянские народы — от буржуазных народов, Восток — от Запада.

Burżuazya usuwa coraz więcej rozproszenie środków produkcyi, własności i ludności. Jednoczy ludność, centralizuje środki produkcyi i stara się własność w niewielu rękach skoncentrować. Koniecznym skutkiem tego była centralizacya polityczna.

Буржуазия всё более и более уничтожает раздробленность средств производства, собственности и населения. Она сгустила население, централизовала средства производства, концентрировала собственность в руках немногих. Необходимым следствием этого была политическая централизация.

Niezależne, ledwo powiązane prowincye z najrozmaitszymi interesami, z najrozmaitszymi prawami i rządami, z najrozmaitszym systemem ceł — zlewają się w jeden naród, w jeden rząd, jedno prawodawstwo, jeden narodowy interes klasy, jeden kordon cłowy.

Независимые, связанные почти только союзными отношениями области с различными интересами, законами, правительствами и таможенными пошлинами оказались сплочёнными в одну нацию, с одним правительством, с одним законодательством, с одним национальным классовым интересом, с одной таможенной границей.

Burżuazya przez czas swego stuletniego klasowego panowania stworzyła potężniejsze i kolosalniejsze siły produkcyjne, niż wszystkie poprzedzające ją pokolenia razem wzięte.

Буржуазия менее чем за сто лет своего классового господства создала более многочисленные и более грандиозные производительные силы, чем все предшествовавшие поколения, вместе взятые.

Podbicie sił przyrody, maszyny, zastosowanie chemii do przemysłu i rolnictwa, żegluga parowa i koleje żelazne, telegrafy, umożliwienie eksploatacyi rolnej całych krajów, regulacya rzek, masy ludności niby z pod ziemi wyrastające… któryż z ubiegłych wieków marzyć mógł, iż taka potęga sił produkcyjnych kryje się w łonie pracy społecznej?

Покорение сил природы, машинное производство, применение химии в промышленности и земледелии, пароходство, железные дороги, электрический телеграф, освоение для земледелия целых частей света, приспособление рек для судоходства, целые, словно вызванные из-под земли, массы населения, — какое из прежних столетий могло подозревать, что такие производительные силы дремлют в недрах общественного труда!

Widzieliśmy przeto, że środki produkcyi i komunikacyi, które były podstawą powstania burżuazyi, wytwarzają się w feodalnem jeszcze społeczeństwie, —

Итак, мы видели, что средства производства и обмена, на основе которых сложилась буржуазия, были созданы в феодальном обществе.

że w pewnym okresie rozwoju tych środków produkcyi i komunikacyi warunki wytwarzania i wymiany ustroju feodalnego, a więc feodalna organizacya rolnictwa i przemysłu, czyli jednem słowem feodalne formy posiadania nie odpowiadają już powołanym do życia siłom produkcyjnym, że formy te, miasto przyczynić się do postępów produkcyi, narzucają jeno więzy jej rozwojowi, że koniecznem było ich usunięcie, i że dla tego też zniszczone zostały.

На известной ступени развития этих средств производства и обмена отношения, в которых происходили производство и обмен феодального общества, феодальная организация земледелия и промышленности, одним словом, феодальные отношения собственности, уже перестали соответствовать развившимся производительным силам. Они тормозили производство, вместо того чтобы его развивать. Они превратились в его оковы. Их необходимо было разбить, и они были разбиты.

Miejsce ich zastąpiła wolna konkurencya z odpowiednią konstytucyą społeczną i polityczną, z ekonomicznem i politycznem panowaniem klasowem burżuazyi.

Место их заняла свободная конкуренция, с соответствующим ей общественным и политическим строем, с экономическим и политическим господством класса буржуазии.

W czasach naszych odbywa się podobnyż ruch dziejowy. Burżuazyjne warunki produkcyi i wymiany, burżuazyjna forma posiadania — współczesne społeczeństwo kapitalistyczne, które czarodziejsko niby stworzyło owe potężne środki produkcyi i komunikacyi podobnem jest dzisiaj do czarnoksiężnika, co nie umie okiełznać siły podziemnej, jaką zaklęciem na usługi sobie zawezwał.

Подобное же движение совершается на наших глазах. Современное буржуазное общество, с его буржуазными отношениями производства и обмена, буржуазными отношениями собственности, создавшее как бы по волшебству столь могущественные средства производства и обмена, походит на волшебника, который не в состоянии более справиться с подземными силами, вызванными его заклинаниями.

Od kilku dziesiątków lat historya przemysłu i handlu jest jedynie historyą zatargu współczesnych sił produkcyjnych ze współczesną organizacyą produkcyi, ze współczesną formą posiadania, która jest nieodbitym warunkiem życia i potęgi burżuazyi.

Вот уже несколько десятилетий история промышленности и торговли представляет собой лишь историю возмущения современных производительных сил против современных производственных отношений, против тех отношений собственности, которые являются условием существования буржуазии и её господства.

Wystarcza tylko wspomnieć o handlowych kryzysach, co swoją peryodycznością coraz groźniej urągają istnieniu całego ustroju burżuazyjnego. Kryzysy handlowe regularnie niszczą nietylko znaczną część wytworzonych już produktów, ale i masy przysposobionych do zużytkowania sił produkcyjnych.

Достаточно указать на торговые кризисы, которые, возвращаясь периодически, всё более и более грозно ставят под вопрос существование всего буржуазного общества. Во время торговых кризисов каждый раз уничтожается значительная часть не только изготовленных продуктов, но даже созданных уже производительных сил.

W kryzysach tych objawia się epidemia, którą ubiegło wieki uważałyby za bezmyślność — epidemia nadmiernej produkcyi. Społeczność widzi się chwilowo przerzuconą w stan barbarzyństwa i jak po głodzie lub wojnie niszczącej pozbawiona zostaje wszelkich środków do życia — przemysł i handel zamiera… a dlaczego? Gdyż społeczeństwo dzisiejsze posiada właśnie za wiele środków do życia, za wiele przemysłu i handlu — za wiele cywilizacyi!

Во время кризисов разражается общественная эпидемия, которая всем предшествующим эпохам показалась бы нелепостью, — эпидемия перепроизводства. Общество оказывается вдруг отброшенным назад к состоянию внезапно наступившего варварства, как будто голод, всеобщая опустошительная война лишили его всех жизненных средств; кажется, что промышленность, торговля уничтожены, — и почему? Потому, что общество обладает слишком большой цивилизацией, имеет слишком много жизненных средств, располагает слишком большой промышленностью и торговлей.

Siły produkcyjne, któremi ono rozporządza, nie przyczyniają się już do zachowania współczesnych form posiadania, przeciwnie stały się one dla tych form za potężne; formy te są już dla ich rozwoju hamulcem, skoro go więc przemogą, całe społeczeństwo burżuazyjne narażone zostaje na przewroty, a posiadanie burżuazyjne bywa zagrożonem.

Производительные силы, находящиеся в его распоряжении, не служат более развитию буржуазных отношений собственности; напротив, они стали непомерно велики для этих отношений, буржуазные отношения задерживают их развитие; и когда производительные силы начинают преодолевать эти преграды, они приводят в расстройство всё буржуазное общество, ставят под угрозу существование буржуазной собственности.

Formy burżuazyjne są oczywiście za ciasne, aby objąć mogły wyprodukowane przez nie bogactwa. I jakże broni się kapitalizm przed grożącymi mu kryzysami? Z jednej strony przez przymusowe niszczenie całej masy sił produkcyjnych, z drugiej zaś przez zdobywanie nowych rynków i przez gruntowniejszą eksploatacyę rynków starych. Jakaż to więc obrona? Taka, która jeszcze wszechstronniejsze i gwałtowniejsze wywoła kryzysy, a środki zapobiegania im zmniejszy.

Буржуазные отношения стали слишком узкими, чтобы вместить созданное ими богатство. Каким путём преодолевает буржуазия кризисы? С одной стороны, путём вынужденного уничтожения целой массы производительных сил, с другой стороны, путём завоевания новых рынков и более основательной эксплуатации старых. Чем же, следовательно? Тем, что она подготовляет более всесторонние и более сокрушительные кризисы и уменьшает средства противодействия им.

Broń, którą burżuazya zniszczyła feodalizm, zwraca się przeciw niej samej.

Оружие, которым буржуазия ниспровергла феодализм, направляется теперь против самой буржуазии.

Burżuazya atoli nietylko broń ukuła, od której zginie, ale zrodziła także ludzi, którzy broń tę do ręki wezmą, — burżuazya zrodziła nowożytnych robotników — proletaryat.

Но буржуазия не только выковала оружие, несущее ей смерть; она породила и людей, которые направят против неё это оружие, — современных рабочих, пролетариев.

W tym samym stopniu, w jakim rozwija się burżuazya, czyli kapitał, powstaje także proletaryat, klasa robotników współczesnych, co póty żyć mogą, póki mają pracę, a dopóty tylko pracę znajdują, póki ona pomnaża kapitał. Robotnicy, którzy się sprzedawać muszą, stają się towarem, jak i każdy inny przedmiot handlu, a przez to są igraszką konkurencyjnej przypadkowości i ustawicznego falowania rynku.

В той же самой степени, в какой развивается буржуазия, т. е. капитал, развивается и пролетариат, класс современных рабочих, которые только тогда и могут существовать, когда находят работу, а находят её лишь до тех пор, пока их труд увеличивает капитал. Эти рабочие, вынужденные продавать себя поштучно, представляют собой такой же товар, как и всякий другой предмет торговли, а потому в равной мере подвержены всем случайностям конкуренции, всем колебаниям рынка.

Praca proletaryusza dzięki maszynie i podziałowi pracy postradała charakter wszelkiej samodzielności, tracąc też przez to wszelki dla robotnika urok.

Вследствие возрастающего применения машин и разделения труда, труд пролетариев утратил всякий самостоятельный характер, а вместе с тем и всякую привлекательность для рабочего.

Robotnik staje się tylko dodatkiem do maszyny, od którego wymaga się najpospolitszych tylko, najmonotonniejszych i łatwych do wyuczenia się poruszeń. Dlatego też cena najmu robotnika („kupna siły roboczej“) równa się wydatkom koniecznym na utrzymanie jego życia i rozmnażania się,

Рабочий становится простым придатком машины, от него требуются только самые простые, самые однообразные, легче всего усваиваемые приёмы. Издержки на рабочего сводятся поэтому почти исключительно к жизненным средствам, необходимым для его содержания и продолжения его рода.

gdyż cena towaru, a więc i cena siły roboczej równa się kosztom ich produkcyi. Dla tego też im bardziej wzrasta nieprzyjemność pracy, tem mniejszą jest zapłata. Co więcej: w tym samym stosunku, w jakim wzrasta zastosowanie maszyn i podział pracy, wzrasta też jej ilość, czy to przez powiększanie liczby godzin roboczych, czy też przez wymaganie większego wysiłku pracy w przeciągu danego czasu, czy też przez szybszy bieg maszyn i t. d.

Но цена всякого товара, а следовательно и труда, равна издержкам его производства. Поэтому в той же самой мере, в какой растёт непривлекательность труда, уменьшается заработная плата. Больше того: в той же мере, в какой возрастает применение машин и разделение труда, возрастает и количество труда, за счёт ли увеличения числа рабочих часов, или же вследствие увеличения количества труда, требуемого в каждый данный промежуток времени, ускорения хода машин и т. д.

Nowożytny przemysł przeistacza drobny warsztat patryarchalnego majstra w wielką fabrykę przemysłowego kapitalisty. Zbite w fabryce masy robotników zorganizowane zostają militarnie. Jako szeregowców armii przemysłu podporządkowuje ich kapitalista władzy fabrycznych dziesiętników i oficerów.

Современная промышленность превратила маленькую мастерскую патриархального мастера в крупную фабрику промышленного капиталиста. Массы рабочих, скученные на фабрике, организуются по-солдатски. Как рядовые промышленной армии, они ставятся под надзор целой иерархии унтер-офицеров и офицеров.

Pozostają oni nietylko poddanymi klasy wyzyskiwaczy i burżuazyjnego państwa, ale są codziennymi jeszcze niewolnikami maszyny, nadzorców i przedewszystkiem samego kapitalisty. A despotyzm ten staje się tem bardziej drobnostkowym, tem bardziej znienawidzonym, tem bardziej ohydnym, im jawniej proklamuje się zysk, jako jedyny jego cel.

Они — рабы не только класса буржуазии, буржуазного государства, ежедневно и ежечасно порабощает их машина, надсмотрщик и прежде всего сам отдельный буржуа-фабрикант. Эта деспотия тем мелочнее, ненавистнее, она тем больше ожесточает, чем откровеннее её целью провозглашается нажива.

Im mniej praca wymaga uzdolnienia i siły na jej wykonanie t. j. im więcej rozwija się nowożytny przemysł, tem częściej pracę mężczyzn zastępuje się przez pracę kobiet. Różnice płci i wieku nie mają już społecznego znaczenia dla klasy robotniczej. Wyzyskiwacz w robotniku widzi tylko narzędzie pracy, którego kupienie rozmaity pociąga koszt, stosownie do jego płci i wieku.

Чем менее искусства и силы требует ручной труд, т. е. чем более развивается современная промышленность, тем более мужской труд вытесняется женским и детским. По отношению к рабочему классу различия пола и возраста утрачивают всякое общественное значение. Существуют лишь рабочие инструменты, требующие различных издержек в зависимости от возраста и пола.

Kiedy wyzyskiwanie robotnika w fabryce kończy się i otrzymuje on swoją zapłatę, spadają na niego jak kruki inni wyzyskiwacze: właściciel domu, kramarz, lichwiarz i t. p.

Когда заканчивается эксплуатация рабочего фабрикантом и рабочий получает, наконец, наличными свою заработную плату, на него набрасываются другие части буржуазии — домовладелец, лавочник, ростовщик и т. п.

Dotychczasowy stan średni: drobni przemysłowcy, rzemieślnicy i włościanie coraz liczniej i liczniej przechodzą w szeregi proletaryatu, po części dla tego, że ich mały kapitał nie wystarcza do prowadzenia przedsiębiorstwa i musi upadać wobec konkurencyi wielkich kapitałów, po części zaś i z tego powodu, że ich uzdolnienie (specyalne, techniczne) nie ma najmniejszego znaczenia wobec nowych sposobów produkcyi. Tak więc przypływają proletaryatowi siły ze wszystkich klas ludności.

Низшие слои среднего сословия: мелкие промышленники, мелкие торговцы и рантье, ремесленники и крестьяне — все эти классы опускаются в ряды пролетариата, частью оттого, что их маленького капитала недостаточно для ведения крупных промышленных предприятий и он не выдерживает конкуренции с более крупными капиталистами, частью потому, что их профессиональное мастерство обесценивается в результате введения новых методов производства. Так рекрутируется пролетариат из всех классов населения.

Rozwój proletaryatu przechodzi rozmaite fazy. Walka jego przeciwko burżuazyi rozpoczyna się od chwili powstania tej ostatniej.

Пролетариат проходит различные ступени развития. Его борьба против буржуазии начинается вместе с его существованием.

Z początku robotnicy walczą pojedynczo, potem robotnicy jednej fabryki, następnie robotnicy pewnego fachu w danej miejscowości przeciw kapitaliście, bezpośrednio ich wyzyskującemu.

Сначала борьбу ведут отдельные рабочие, потом рабочие одной фабрики, затем рабочие одной отрасли труда в одной местности против отдельного буржуа, который их непосредственно эксплуатирует.

W walce tej powstają oni nie jedynie przeciwko burżuazyjnym warunkom produkcyi, ale rzucają się także i na narzędzia pracy; niszczą obce, wywołujące konkurencyę towary, rozbijają maszyny, podpalają fabryki, starają się znowuż powrócić na dawne stanowisko średniowiecznego robotnika.

Рабочие направляют свои удары не только против буржуазных производственных отношений, но и против самих орудий производства; они уничтожают конкурирующие иностранные товары, разбивают машины, поджигают фабрики, силой пытаются восстановить потерянное положение средневекового рабочего.

W okresie tym robotnicy tworzą po całym kraju rozrzuconą i przez konkurencyę rozbitą masę. Masowe poruszenia robotnicze nie są tu jeszcze wynikiem świadomej ich pracy nad zjednoczeniem, lecz wywoływane są przez burżuazyę samą, która dla dopięcia swych celów politycznych musi i tymczasowo jeszcze może poruszać masy proletaryatu.

На этой ступени рабочие образуют рассеянную по всей стране и раздробленную конкуренцией массу. Сплочение рабочих масс пока является ещё не следствием их собственного объединения, а лишь следствием объединения буржуазии, которая для достижения своих собственных политических целей должна, и пока ещё может, приводить в движение весь пролетариат.

W okresie więc tym proletaryat walczy politycznie nie ze swoim wrogiem, lecz z wrogiem wrogów swoich — z resztkami absolutnej monarchii, z posiadaczem ziemskim, z nieprzemysłową burżuazyą, z małomieszczaństwem. Ruch dziejowy jest tu skoncentrowany w ręku burżuazyi; każde zwycięstwo jest tu zwycięstwem burżuazyi tylko.

На этой ступени пролетарии борются, следовательно, не со своими врагами, а с врагами своих врагов — с остатками абсолютной монархии, землевладельцами, непромышленными буржуа, мелкими буржуа. Всё историческое движение сосредоточивается, таким образом, в руках буржуазии; каждая одержанная в таких условиях победа является победой буржуазии.

Ale z rozwojem przemysłu, proletaryat wzrasta nietylko liczebnie, zbija się on w wielkie masy, mnoży swoje siły i przychodzi do ich świadomości.

Но с развитием промышленности пролетариат не только возрастает численно; он скопляется в большие массы, сила его растёт, и он всё более её ощущает.

Interes i położenie robotników staje się coraz bardziej jednakiem, gdyż maszyny coraz więcej zacierają różnice między rozmaitemi gałęziami pracy i prawie wszędzie sprowadzają płacę do jednako niskiego poziomu.

Интересы и условия жизни пролетариата всё более и более уравниваются по мере того, как машины всё более стирают различия между отдельными видами труда и почти всюду низводят заработную плату до одинаково низкого уровня.

Wzrastająca konkurencya kapitalistów i wywoływane przez nią kryzysy handlowe powodują coraz większe falowanie płacy zarobkowej; i wciąż potężniej postępujące doskonalenie maszyn nieustannie czyni życie robotnika coraz mniej zabezpieczonem; zatarg pojedynczego robotnika z pojedynczym wyzyskiwaczem coraz wyraźniej przybiera charakter zatargu dwu klas.

Возрастающая конкуренция буржуа между собою и вызываемые ею торговые кризисы ведут к тому, что заработная плата рабочих становится всё неустойчивее; всё быстрее развивающееся, непрерывное совершенствование машин делает жизненное положение пролетариев всё менее обеспеченным; столкновения между отдельным рабочим и отдельным буржуа всё более принимают характер столкновений между двумя классами.

Robotnicy poczynają się jednoczyć przeciw burżuazyi; walczą oni wspólnemi siłami o wysokość płacy zarobkowej. Powstają nawet stałe związki, któreby mogły wystąpić z pomocą w razach takich wybuchów. Tu i owdzie objawia się walka w poruszeniach powstańczych.

Рабочие начинают с того, что образуют коалиции против буржуа; они выступают сообща для защиты своей заработной платы. Они основывают даже постоянные ассоциации для того, чтобы обеспечить себя средствами на случай возможных столкновений. Местами борьба переходит в открытые восстания.

Niekiedy zwyciężają robotnicy, ale nie na długo. Istotnym rezultatem ich walk jest nie bezpośrednie zwycięstwo, ale coraz szersze zjednoczenie sił proletaryatu.

Рабочие время от времени побеждают, но эти победы лишь преходящи. Действительным результатом их борьбы является не непосредственный успех, а всё шире распространяющееся объединение рабочих.

Pracy tej zjednoczenia rzetelnie też dopomaga wywołany przez postępy wielkiego przemysłu rozwój środków komunikacyi, który ułatwia stosunki robotnikom rozmaitych miejscowości. Wystarcza właśnie zawiązanie tylko tych stosunków, ażeby lokalne walki robotników z jednakim wszędzie charakterem scentralizować w jedną wielką walkę klasowo-narodową.

Ему способствуют всё растущие средства сообщения, создаваемые крупной промышленностью и устанавливающие связь между рабочими различных местностей. Лишь эта связь и требуется для того, чтобы централизовать многие местные очаги борьбы, носящей повсюду одинаковый характер, и слить их в одну национальную, классовую борьбу.

Wszelka wszakże walka klas jest zarazem walką polityczną. A zjednoczenie, na które średniowieczyzna z swemi drogami kołowemi potrzebowałaby wieków, proletaryat nowożytny urzeczywistnia dzięki kolejom żelaznym w ciągu lat kilku.

А всякая классовая борьба есть борьба политическая. И объединение, для которого средневековым горожанам с их просёлочными дорогами требовались столетия, достигается современными пролетариями, благодаря железным дорогам, в течение немногих лет.

Organizacya ta proletaryatu, jako klasy, a zarazem jako stronnictwa politycznego, rozbija się co chwila przez konkurencyę między samymi robotnikami. Mimo to wszakże po każdem rozbiciu odnawia się ona, zawsze rośnie w siły, wzmacnia się, potężnieje coraz bardziej. Korzystając z waśni wśród burżuazyi, zdobywa ona uznanie dla niektórych interesów robotniczych na polu prawodawczem. Tak właśnie rzecz się miała z prawem, ograniczającem pracę do dziesięciu godzin w Anglii.

Эта организация пролетариев в класс, и тем самым — в политическую партию, ежеминутно вновь разрушается конкуренцией между самими рабочими. Но она возникает снова и снова, становясь каждый раз сильнее, крепче, могущественнее. Она заставляет признать отдельные интересы рабочих в законодательном порядке, используя для этого раздоры между отдельными слоями буржуазии. Например, закон о десятичасовом рабочем дне в Англии.

Starcia w łonie społeczeństwa w najrozmaitszy sposób przyczyniają się zawsze znakomicie do postępów proletaryatu. Burżuazya walczy ustawicznie; naprzód przeciw arystokracyi, dalej z tą częścią burżuazyi, której interesy znajdą się w przeciwieństwie z interesami wielkiego przemysłu, zwłaszcza zaś z burżuazyą innych krajów.

Вообще столкновения внутри старого общества во многих отношениях способствуют процессу развития пролетариата. Буржуазия ведёт непрерывную борьбу: сначала против аристократии, позднее против тех частей самой же буржуазии, интересы которых приходят в противоречие с прогрессом промышленности, и постоянно — против буржуазии всех зарубежных стран.

We wszystkich tych walkach musi się odwoływać do pomocy proletaryatu i tym sposobem popychać go do poruszeń politycznych. Udziela więc ona sama klasom pracującym elementów swego (politycznego) wykształcenia czyli daje im do ręki oręż przeciw sobie.

Во всех этих битвах она вынуждена обращаться к пролетариату, призывать его на помощь и вовлекать его таким образом в политическое движение. Она, следовательно, сама передаёт пролетариату элементы своего собственного образования, т. е. оружие против самой себя.

Prócz tego — jak już zaznaczono — w miarę postępów przemysłu całe warstwy klas posiadających stają się proletaryatem, albo, co najmniej, zagrożone zostają utratą swych stanowisk społecznych. Są one więc także czynnikiem kształcącym w szeregach robotniczych.

Далее, как мы видели, прогресс промышленности сталкивает в ряды пролетариата целые слои господствующего класса или, по крайней мере, ставит под угрозу условия их жизни. Они также приносят пролетариату большое количество элементов образования.

W czasach wreszcie, w których walka klasowa zbliża się do rozwiązania, proces rozkładowy starego społeczeństwa staje się tak gwałtownym, iż część klasy panującej odrywa się od niej i łączy z klasą rewolucyjną, która na sztandarach swoich godła przyszłości wypisała.

Наконец, в те периоды, когда классовая борьба приближается к развязке, процесс разложения внутри господствующего класса, внутри всего старого общества принимает такой бурный, такой резкий характер, что небольшая часть господствующего класса отрекается от него и примыкает к революционному классу, к тому классу, которому принадлежит будущее.

Jak niegdyś część arystokracyi stanęła w szeregach burżuazyi, tak dziś część burżuazyi przechodzi do proletaryatu, a mianowicie część idealistycznie usposobionej inteligencyi burżuazyjnej, która zdołała teoretycznie zrozumieć rozwój dziejowy społeczeństw.

Вот почему, как прежде часть дворянства переходила к буржуазии, так теперь часть буржуазии переходит к пролетариату, именно — часть буржуа-идеологов, которые возвысились до теоретического понимания всего хода исторического движения.

Z pomiędzy wszystkich współczesnych wrogów klasowych burżuazyi tylko proletaryat jest wobec niej klasą istotnie rewolucyjną. Wszystkie inne klasy upadają i zanikają z rozwojem wielkiego przemysłu, proletaryat zaś jest jego produktem, on go tworzy właśnie swoim rozwojem.

Из всех классов, которые противостоят теперь буржуазии, только пролетариат представляет собой действительно революционный класс. Все прочие классы приходят в упадок и уничтожаются с развитием крупной промышленности, пролетариат же есть её собственный продукт.

Stan średni, drobni przemysłowcy, mały handlarz, rzemieślnik, włościanin walczą z burżuazyą, ażeby byt swój, jako stanów średnich, przed zagubą obronić. Są one przeto nie rewolucyjne, lecz zachowawcze; co więcej są reakcyjne, gdyż bieg postępowy historyi radeby wstecz cofnąć.

Средние сословия: мелкий промышленник, мелкий торговец, ремесленник и крестьянин — все они борются с буржуазией для того, чтобы спасти свое существование от гибели, как средних сословий. Они, следовательно, не революционны, а консервативны. Даже более, они реакционны: они стремятся повернуть назад колесо истории.

Jeśli zaś mają znaczenie rewolucyjne, to o tyle tylko, o ile przejście ich do szeregów proletaryatu jest nieuniknione, o ile bronią nie obecnego swego interesu, lecz interesów przyszłych, o ile porzucają swój punkt widzenia i uznają ten, na jakim stanął proletaryat.

Если они революционны, то постольку, поскольку им предстоит переход в ряды пролетариата, поскольку они защищают не свои настоящие, а свои будущие интересы, поскольку они покидают свою собственную точку зрения для того, чтобы встать на точку зрения пролетариата.

Proletaryat żebraczy (Lumpenproletariat), ten osad bierny fermentacyi najniższych warstw starej społeczności, przez rewolucyę proletaryatu częściowo porwany zostanie, ze względu wszakże na całe swoje położenie nierównie łatwiej da się przekupić i użyć do machinacyj reakcyjnych.

Люмпен-пролетариат, этот пассивный продукт гниения самых низших слоёв старого общества, местами вовлекается пролетарской революцией в движение, но в силу всего своего жизненного положения он гораздо более склонен продавать себя для реакционных козней.

Warunki życia starego społeczeństwa nie istnieją już dzisiaj w życiu proletaryatu. Proletaryusz pozbawiony jest własności; jego stosunek do żony i dziecka nie ma już nic wspólnego z rodzinnem życiem mieszczaństwa; współczesna praca przemysłowa, nowożytne jarzmo kapitału jednakie w Anglii i we Francyi, jednakie w Ameryce i w Niemczech pozbawia go najzupełniej narodowego charakteru.

Жизненные условия старого общества уже уничтожены в жизненных условиях пролетариата. У пролетария нет собственности; его отношение к жене и детям не имеет более ничего общего с буржуазными семейными отношениями; современный промышленный труд, современное иго капитала, одинаковое как в Англии, так и во Франции, как в Америке, так и в Германии, стёрли с него всякий национальный характер.

Prawo, moralność, religia są dlań jedynie burżuazyjnymi przesądami, które służą za pokrywkę dla interesów kapitalisty.

Законы, мораль, религия — всё это для него не более как буржуазные предрассудки, за которыми скрываются буржуазные интересы.

Wszystkie dotychczasowe klasy, zdobywając sobie panowanie, starały się zabezpieczyć zdobyte stanowiska swoje przez rzucenie całego społeczeństwa na pastwę warunków, zapewniających im zyski.

Все прежние классы, завоевав себе господство, стремились упрочить уже приобретённое ими положение в жизни, подчиняя всё общество условиям, обеспечивающим их способ присвоения.

Proletaryat natomiast wówczas tylko społeczne siły produkcyi podbić może, kiedy potrafi zniszczyć zarówno własny system przyswajania jak i wszystkie inne dotychczasowe sposoby zdobywania własności. Proletaryusze nie mają nic zgoła do zabezpieczenia, owszem powinni oni zniszczyć wszelkie prywatne gwarancye i zabezpieczenia.

Пролетарии же могут завоевать общественные производительные силы, лишь уничтожив свой собственный нынешний способ присвоения, а тем самым и весь существовавший до сих пор способ присвоения в целом. У пролетариев нет ничего своего, что надо было бы им охранять, они должны разрушить всё, что до сих пор охраняло и обеспечивало частную собственность.

Wszystkie ruchy dziejowe dotychczas były ruchami mniejszości lub ruchami w interesie mniejszości. Ruch zaś proletaryatu jest ruchem samodzielnym olbrzymiej większości w interesie tejże większości.

Все до сих пор происходившие движения были движениями меньшинства или совершались в интересах меньшинства. Пролетарское движение есть самостоятельное движение огромного большинства в интересах огромного большинства.

Proletaryat — ta najniższa obecnego społeczeństwa warstwa — nie może się podnieść, nie może się urządzić, zanim całe po nad nią z warstw oficyalnego społeczeństwa wzniesione rusztowanie nie wyleci w powietrze.

Пролетариат, самый низший слой современного общества, не может подняться, не может выпрямиться без того, чтобы при этом не взлетела на воздух вся возвышающаяся над ним надстройка из слоёв, образующих официальное общество.

Jakkolwiek nie co do istoty swojej, ale co do form — walka proletaryatu przeciw burżuazyi przedewszystkiem jest walką narodową. Proletaryat każdego kraju musi z natury rzeczy przedewszystkiem ze swoją własną skończyć burżuazyą.

Если не по содержанию, то по форме борьба пролетариата против буржуазии является сначала борьбой национальной. Пролетариат каждой страны, конечно, должен сперва покончить со своей собственной буржуазией.

Dając zarys ogólnych faz rozwoju proletaryatu, śledziliśmy mniej lub więcej ukrytą wojnę domową w łonie obecnego ustroju społecznego aż do chwili, w której ona ma wybuchnąć jako jawna rewolucya i przez gwałtowne zwalenie burżuazyi zjednoczonemi siłami proletaryatu zapewnić mu panowanie.

Описывая наиболее общие фазы развития пролетариата, мы прослеживали более или менее прикрытую гражданскую войну внутри существующего общества вплоть до того пункта, когда она превращается в открытую революцию, и пролетариат основывает своё господство посредством насильственного ниспровержения буржуазии.

Wszystkie dotychczas istniejące społeczeństwa spoczywały — jak widzieliśmy — na antagonizmie klas panujących i uciśnionych. Ażeby wszakże panować nad jakąś klasą, trzeba jej zapewnić przynajmniej warunki, w których by mogła swój niewolniczy prowadzić żywot.

Все доныне существовавшие общества основывались, как мы видели, на антагонизме между классами угнетающими и угнетёнными. Но, чтобы возможно было угнетать какой-либо класс, необходимо обеспечить условия, при которых он мог бы влачить, по крайней мере, своё рабское существование.

Poddany mimo ucisk pańszczyzny i poddaństwo swoje zdobywa jednak stanowisko członka gminy (komuny); podobnież mało-mieszczanin wyrasta na kapitalistę pod jarzmem feodalnego absolutyzmu.

Крепостной в крепостном состоянии выбился до положения члена коммуны так же, как мелкий буржуа под ярмом феодального абсолютизма выбился до положения буржуа.

Nowożytny wszakże robotnik zamiast podnosić się z postępem przemysłu, upada coraz głębiej w przepaść nędzy dzięki warunkom, w jakich jego klasa postawiona została. Robotnik staje się nędzarzem, a pauperyzm (nędza) rozwija się szybciej niż ludność i bogactwo.

Наоборот, современный рабочий с прогрессом промышленности не поднимается, а всё более опускается ниже условий существования своего собственного класса. Рабочий становится паупером, и пауперизм растёт ещё быстрее, чем население и богатство.

Jawnem tedy jest, że burżuazya staje się niezdolną utrzymać dłużej na stanowisku klasy panującej i narzucać nadal społeczeństwu warunki swego klasowego życia. Jako rządząca klasa nie może panować, bo nie jest w stanie niewolnikom swoim nawet w granicach ich niewolnictwa bytu zapewnić, bo spycha ich do stanowiska pauprów, których sama żywić musi, miasto żywienia się ich pracą. Społeczność nie może już żyć pod jej panowaniem,czyli inaczej: życie burżuazyi wpada w zatarg z życiem społeczności.

Это ясно показывает, что буржуазия не способна оставаться долее господствующим классом общества и навязывать всему обществу условия существования своего класса в качестве регулирующего закона. Она не способна господствовать, потому что не способна обеспечить своему рабу даже рабского уровня существования, потому что вынуждена дать ему опуститься до такого положения, когда она сама должна его кормить, вместо того чтобы кормиться за его счёт. Общество не может более жить под её властью, т. е. её жизнь несовместима более с обществом.