Aħna, membri tal-moviment dinji għall-użu ta’ l-Esperanto: nippreżentaw dal-manifest lill-gvernijiet, lill-għaqdiet internazzjonali u lin-nies ta’ rieda tajba, niddikjaraw li lesti nkomplu naħdmu għall-għanijiet fih imsemmija, u nistiednu lil kull għaqda u lil kulħadd jingħaqdu mal-ħidma tagħna.

Nos-ôtes mambes dès mouvemint dè monde ètîr po l’bin dè lingadje d’a turtos, l’Espéranto, èvoyans ci scriyèdje a tos lès gouvèrnumints, a totes lès organizåcions dèl Tére èt a tos lès omes di bone volté, déclarans tote nosse plinne atirance a çou qu’nos dihans chal èt hoûkans chake organizåcion èt chaskeune a r’djonde nos prèsintes fwèces.

L-Esperanto, mibdi fi-1887 bħala proġett ta’ lingwa sekondarja għall-ftehim internazzjonali, u wara li nbidel malajr f’lingwa ħajja u preċiża, issa ilu għal aktar minn mitt sena jiffunzjona biex jgħaqqad lill-bnedmin ’l hemm mill-fruntieri lingwistiċi u kulturali.

É l’annèye 1887, l’Espéranto a v’nou å monde come l’idèye d’on deûzinme lingadje po nos rêyuni turtos; adon a-t-i crèhou rademint po div’ni on vikant pårler, avou tot plin des nuwances. Dispôy on siéke po l’mons, l’Espéranto vike è rimète essonle dès-omes po-d’la lès bårîres dès lingadjes èt dès culture. So strèvin la, lès but’ di sès utilisateûrs dimanèt todis importants èt prèsints. Li pratique di quéques lingadjes tot-avå l’monde, lès progrès dès comunicåcions, l’invancion dès novèles métôdes po djåser, ou s’èvoyî des scriyèdjes, tot çoula, pôrè pèrmète les régues qui sûvet èt qu’nos pinsans come fwér ûtiles po on sistinme d’ûzèdje des lingadjes qui seûye djusse èt adjihant.

1. Demokrazija

1. Dèmocråtîe

Sistema ta’ komunikazzjoni, li tagħti privileġġ qawwi lil xi nies, u titlob minn oħrajn li jinvestu snin sħaħ ta’ xogħol biex imbagħad jilħqu grad aktar baxx ta’ riżultat, tmur bażikament kontra d-demokrazija. Għalkemm bħal kull lingwa oħra l-Esperanto mhux perfett, imma jogħla fuq kull rival fejn tidħol l-ugwaljanza dinjija tal-komunikazzjoni.

On sistinme di comunicåcion fêt po quéques citwèyins, mins qui egzidje qui’lès-ôtes fèsse bècôp d’fwèces, sins poleûr rac’sûre lès prumîs, on parêy sistinme è-st-antidèmocråtique. Si l’Espéranto, come lès-ôtes lingadjes n ’èst nin parfêt, i dèpasse di lådje èt lon sès rivåls come mwèyin d’comunicåcion tot costé.

Aħna nħaqqu li, meta l-lingwi ma jkunux fuq l-istess livell, il-ftehim ukoll ma jkunx fuq l-istess livell, ukoll internazzjonalment. Aħna moviment għal ftehim internazzjonali.

Nos acèrtinans qu’l’inégålité dès lingadjes amonne ine inégålité dèl comunicåcion a tos lès dègrés, èt minme å réz’dè monde. Nos èstans po’ne comunicåcion dèmocratique.

2. Edukazzjoni ’l hemm mill-fruntieri

2. Ine éducåtion po-d’zeûr èt inte lès nåcions

Kull lingwa hi magħquda ma’ kultura preċiża u ma’ nazzjon preċiż. Ngħidu aħna, student li jistudja l-Ingliż jitgħallem fuq il-kultura, ġeografija u politika tal-pajjiżi fejn jitkellmu bl-Ingliż, l-aktar, l-Istati Uniti u l-Ingilterra. L-istudenti li jitgħallmu l-Esperanto jitgħallmu fuq dinja bla fruntieri, fejn kull pajjiż jippreżenta ruħu bħala dar.

Les lingadjes di tos les peûpes sont atèlés à quéquès cultûres èt a quéquès nåcions. Par egzimpe, li scolî qui studèye l’anglès discovrèt ossu l’cultûre, l’aspèt dès payîs èt les sistinmes politikes wice qu’on djåse l’anglès, principålemint d’vins les Etats-Unis èt li Rwèyôme-Uni. Li scolî qui studèye l’Espéranto discoûve on monde sins frontîres, wice qu’il a bon d’vins chake payîs.

Aħna nħaqqu li l-edukazzjoni b’lingwa preċiża, tkun liema tkun, hi magħquda ma’ ħarsa preċiża fuq id-dinja. Aħna moviment għal edukazzjoni ’l hemm mill-fruntieri.

Nos acèrtinans qu’l’éducåcion d’vins on lingadje, lisquél seuye-t-i, impôze ine manîre spéciåle dè vèyî l’monde. Nos-èstans po’ne éducåcion wice qui tos lès payîs troûv’ront leu plèce.

3. Pedagoġija li tħalli l-frott

3. L’adjihante éducåcion dès-èfants

Huma ftit dawk li jistudjaw lingwa barranija u jafuha sewwa. Imma l-Esperanto tista’ tasal biex titgħallmu sewwa, ukoll waħdek. Saru diversi studji biex juru l-frott pedagoġiku li jħalli l-Esperanto biex titgħallem lingwi oħra. Anzi jirrikmandaw l-Esperanto bħala bażi f’korsijiet ta’ lingwi oħra.

N’a wère qui k’nohèt bråmint ’ne linwe di l’ètrindjîr. On pout k’nohe foû bin l’Espéranto, minme s’on l’aprind tot seû. On a mostré qu’l’Espéranto pout chervi po aprinde åhèyemint d’ôtes lingadjes. On l’riqwîrt ossu po s’afêtî a çou qu’èst on lingadje.

Aħna nħaqqu li t-toqol tal-lingwi nazzjonali dejjem jaqtgħu qalb ħafna studenti li madankollu jistgħu japprofittaw billi jitgħallmu t-tieni lingwa. Aħna moviment għat-tagħlim ta’ lingwi li jħalli l-frott.

Nos acèrtinans qu’lès pårlers etniques arèstèyeront todi sacwants scolîs qu’on deûzinme lingadje êd’reût portant.Nos-èstans po l’ansègn’mint d’adram dès lingadjes.

4. Użu ta’ aktar minn lingwa waħda

4. Sacwants pårlers

Il-komunita’ Esperantista hi waħda mill-ftit komunitajiet dinjija li jinteressaw ruħhom fil-lingwi, li n-nies li jitkellmuhom jagħrfu mingħajr eċċezzjoni żewġ lingwi jew aktar. Kull Esperantista ħa l-inkarigu li jitgħallem għallinqas lingwa waħda barranija sal-livell li jkun jaf jitħadditha. Ħafna drabi dan iwassal għall-għarfien u għall-imħabba lejn aktar lingwi u ġeneralment għal kultura personali aktar vasta.

Li comunôté d’l’Espéranto è-st-ine comunôté come ènn ’a wère so l’tére : tot sès mambes sont, sins mète nouk foû, bilingues ou plurilingues. Chaskeune s’a fwèrcî d’aprinde po l’mons on lingadje d’å d’foû po s’fé comprinde. Sovint çoula méne a l’kinohance èt a l’amoûr di sacwants pårlers èt, jénérålemin, a ’ne pus lådje vûzion so l’monde.

Aħna nħaqqu li l-membri ta’ kull lingwa, kbira jew żgħira, għandu jkollhom iċ-ċans kollu biex jigħallmu t-tieni lingwa sa livell għoli ta’ komunikazzjoni. Aħna moviment li qed naħdmu għal dan il-għan.

Nos acèrtinans qui, d’vins tos lès payîs, on d’vreût -st-aprinde on deûzinme lingadje èt s’ènnè chèrvi po comuniquer å mis. Nos-èstans po mète so pîd ciste îdèye.

5. Drittijiet ta’ kull lingwa

5. Les dreûts dè lingadjes

It-tqassim xejn ugwali ta’ qawwa bejn il-lingwi huwa riċetta kostanti għal nuqqas ta’ sigurta’ jew tjassir dirett tal-lingwa lill-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni tad-dinja. Fil-moviment Esperantista, dawk li jitkellmu lingwi wżati minn ħafna nies u dawk li jitkellmu lingwi wżati minn ftit nies, lingwi uffiċjali u dawk mhux uffiċjali, jiltaqgħu fuq kamp newtrali, minħabba r-rieda reċiproka li jilħqu kompromess. Din il-kwalita’ ta’ ekwilibriju bejn id-drittijiet u r-responsabilitajiet lingwistiċi joħolqu preċedent biex nevolvu u nittrattaw soluzzjonijiet oħra għall-inugwaljanza u konflitti tal-lingwi.

Les lingadjes ni mostrèt nin l’minme pwissance, çou qui n’el-z-î done nole sureté, èt minme, divins bråmint d’payis, ricorèdje les pus fwèrts à språtchî dès pus flawes a si chèrvi di leû lingadge. Divins l’comunôté d’l’Espéranto, tos les djins s’rassonlèt so l’minme tèrin, gråce a leû mutuwéle volté, po fé on compromis, qui leû lingadje seûye important ou nin, oficiél ou nin. On tél aplomb inte les dreûts dès lingadjes èt les dossêyes permète l’r’cwèrèdje èt l’estimåcion d’ôtes rèsponses a l’inégålité come ås carèles des lingadjes.

Aħna nħaqqu li d-differenzi kbar bejn il-lingwi jimminaw il-garanziji espressi f’tant dokumenti internazzjonali dwar trattamemt ugwali mingħajr ebda distinzjoni minħabba l-lingwa. Aħna moviment favur id-drittijiet tal-lingwi.

Nos acèrtinans qu’lès difèrinces importantes di pwissance inte lès pårlers distrûhèt les garantîyes qu’on lét d’vins télemint d’papîs inte les payîs so l’égålité des gangnes sin nole difèrinces qui s’rapwète å lingadje. Nos-èstans po l’dreût dès lingadjes.

6. Diversita’ tal-lingwi

6. Difèrints lingadjes

Il-gvernijiet nazzjonali għandhom it-tendenza li jqisu d-diversita’ kbira tal-lingwi fid-dinja bħala xkiel għall-komunikazzjoni u l-iżvilupp. Iżda, għall-moviment Esperantista, id-diversita’ tal-lingwi hi nixxiegħa bla waqfien ta’ rikkezza li ma nistgħux ngħaddu mingħajrha. Għalhekk kull lingwa bħal kull speċi tal-ħolqien, hi siewja l-ewwel u qabel kollox għaliha nfisha, u wkoll ta’ min iħarisha u jsaħħaħha.

Lès gouvèrnumints dès payîs pinsèt qu’lès lingadjes dè monde espêtchèt l’comunicåcion èt l’progrès. Portant divins l’comunôté d’ l’Espéranto, lès difèrints lingadjes nos rindrans pus ritches. Adon-pwis, chake lingadje, come tot quî qui ç’seûye, a dèl valeûr èt deût-èsse prôtèdjî èt rècorèdjî.

Aħna nħaqqu li l-potilika ta’ komunikazzjoni u żvilupp jekk ma tkunx imsejsa fuq ir-rispett u s-sosten tal-lingwi kollha, tikkundanna għall-qerda dejjiema l-biċċa l-kbira tal-lingwi tad-dinja. Aħna moviment li ninkoraġġixxu d-diversita’ tal-lingwi.

Nos acèrtinans qu’lès politiques di comunicåcion èt d’fôrcièdje, s’èle ni rèspèctèt nin èt n’ècorèdjèt-ti tos les lingadjes, condånèt a mwért li majôrité dès lingadjes divins l’monde. Nos-èstans po lès difèrints lingadjes.

7. L-Emanċipazzjoni tal-bniedem

7. Libèrer lès-omes

Kull lingwa teħles u xxekkel lil dawk li jitħaddtuha, għax waqt li tagħtihom is-setgħa li jikkomunikaw bejniethom, iċċaħħadhom milli jikkomunikaw mal-bnedmin l-oħra. L-Esperanto, imfassal bħala mezz ta’ komunikazzjoni universali, huwa wieħed mill-proġetti kbar li qed jagħtu l-frott fl-emanċipazzjoni tal-bniedem. Dan hu proġett li qed jagħmel possibbli lil kull bniedern li jipparteċipa bħala individwu fil-komunita’ umana permezz ta’ għeruq sodi fil-komunita’ lokali u l-identita’ li tagħtih il-lingwa tiegħu, iżda li mhux limitat minħabba fihom.

Chake lingadje libère èt contrariêye tot-a-’ne fèye leûs praticants, tot-èlzî d’nant l’ocåzion d’comuniquer inte zèles, tot lès-èspêtchant d’comuniquer avou l’z-ôtes. L’Espéranto è-st-on mwèyin d’comunicåcion po tot l’monde; il è-st-on grand projèt d’libéråcion, on projèt qui permète a chaskeune di prinde pårt a l’comunôté dès-omes, tot wårdant sès rècènes divins sès prôpès valeûrs, sins-èsse rit’ni po zèls.

Aħna nħaqqu li l-użu esklussiv tal-lingwi nazzjonali bilfors joħloq xkiel għal-liberta’ ta’ espressjoni, komunikazzjoni u assoċjazzjoni. Aħna moviment li qed jaħdem favur l-emanċipazzjoni tal-bniedem.

Nos acèrtinans qu’li seûl ûzèdje d’on lingadje d’ine nåcion amon dès djins dès difèrints payîs drèssèt dès limites po les libèrtés d’èsprèssion, di comunicåcion èt d ’assôciåcion. Nos-estans po l’lîberté dès-omes.

Prago, jul. 1996

Prago, jul. 1996